Araştırıcı yazar Sadık Göksu’nun 2011 yılında ilk baskısı yapılan ve 672 sayfadan oluşan bu kitabı, Ahi teşkilatı ve kültürü ile ilgili ilk ansiklopedik kaynak niteliğindedir. Geleneksel, alışılmış ansiklopedi anlayışından farklı tarzda hazırlanan ve içerisinde Ahilikle ilgili birçok farklı konu yer aldığı için kırkambar özelliği gösteren kitap; önsöz, sunuş, giriş, 25 bölüm, ekler, kaynakça ve dizinden oluşmuştur.
Uzun yıllar halkla ilişkiler uzmanı, danışmanı ve esnaf danışmanı olarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde görev yapmış olan Sadık Göksu; resmî kimliğiyle pek çok defa Kırşehir’de düzenlenen törenlere katılmış ve Ahilik teşkilatının tarihî, sosyo-kültürel, ticarî, dinî, tasavvufî, edebî vb. yönlerini yıllarca araştırmıştır. Bunun neticesinde Ahilikle ilgili başucu kitabı niteliğindeki eserini hazırlamıştır.
Kitapta öncelikli olarak Ahiliğin insanlığın doğuşu, sosyalleşmesi ve yazıyı ilk defa kullanmasıyla başladığı vurgulanır. Yazar, özellikle Anadolu’da ve Mezopotamya bölgesinde farklı medeniyetlerde Ahiliği anımsatan yapılanmaların olduğunu, bunların hepsinin insan doğasının gereği olarak ortaya çıktığını ve en medenî hâlinin İslâm kültürüyle şekillendiğini, fütüvvetnâme yazma geleneğiyle disiplin haline geldiğini ifade eder. Tarihî belgelerin ışığında Ahiliğin Anadolu dışındaki İslam coğrafyasında doğuşu, gelişmesi, dinî ve tasavvufî etkisinden sosyo-ekonomik fonksiyonu üstlenmesi, Anadolu coğrafyasında yayılması, burada fütüvvetnâme yazma geleneğiyle zenginleşmesi, ilk fütüvvetnâmeler, bu konuyla ilgili araştırma yapanların görüşleri, yayınlar, Ahi Evren’in tarihî ve dinî kimliği, Ahiler üzerindeki tesiri, Ahiliğin Osmanlı yönetimine tesirleri, Baciyan-ı Rum teşkilatı ve fonksiyonları, esnaf pirleri, Ahi prototipi, ikrar, şedd kuşatma vb. çok çeşitli konulara kitapta tafsilatlı olarak değinilir.
Farklı bölümlendirmelerin yapılmasına rağmen herhangi bir ayırt edici kriterin gözetilmediği kitap, Ahilik teşkilatı üzerine araştırma yapacak araştırıcılar için bir kaynak eser niteliğindedir. Kitabın sonunda yer alan Dizin ise kitaptan yararlanmayı bir nebze olsun kolaylaştırmaktadır. Sonuç olarak Ahilik teşkilatını tarihsel süreçten sosyo-ekonomik tesirlerine, doğuşundan çözülüşüne, Ahi prototipinden benzer yapılanmalara, İslâmiyette ve kutsal kitaplardaki göndermelere kadar birçok konuyu bünyesinde barındıran kitap, bu konuya ilgi duyan araştırıcılara rehber olabilecek bir özelliğe sahiptir.
Aziz AYVA