Kütahya şehir merkezinde Paşam Sultan mahallesindedir. Kitâbesine göre 779 (1377-1378) tarihinde fütüvvet ehlinden Şeyh Mehmed tarafından yaptırılmıştır. Dönemin ileri gelen Ahilerinden olduğu anlaşılan bu zatın ismine Paşam Sultan (Seyyid Nureddin) Türbesi’nin içinde bulunan bir kitâbede de rastlanmaktadır. Kaynaklarda Paşam Mahallesi Mescidi olarak geçen yapının, Kurşunlu Cami ismiyle hangi tarihten itibaren anılmaya başlandığı bilinmemektedir. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, yapının Anadolu Beylerbeyi Kasım Paşa tarafından 1520 tarihinde tamir ettirildiğini ve bundan dolayı da Kasım Paşa Camii ismini aldığını belirtir.
Mimarisi
Cami üzeri kubbe ile örtülü kare planlı harim, harimin kuzeyinde yer alan üç bölümlü son cemaat yeri, harimin doğu duvarının kuzey ucuna yerleştirilmiş minareden oluşmaktadır.
Kesme taş ve tuğla malzemenin dönüşümlü olarak kullanıldığı cami, çeşitli onarımlar geçirerek günümüze ulaşmıştır. Özellikle 1950’li yıllarda gerçekleştirilen onarımlar esnasında gerek pencere, gerekse kubbe kasnağında ve kirpi saçaklarda çeşitli değişikliklere gidilmiştir.
İçerisinde sebillerin yer aldığı dar bir aralıktan ulaşılan caminin kuzeyindeki son cemaat yeri ortadaki birbirine ve beden duvarlarına sivri kemerler ile bağlanan iki ayak ile üç bölüme ayrılmıştır. Yanları kapalı durumdaki son cemaat yerinin üzeri ortada aynalı tonoz, yanlarda ise pandandiflerle geçilen kubbeler ile örtülmüştür.
Harime yanlarında iki pencerenin bulunduğu basık kemerli bir açıklıktan girilmektedir. Kare planlı harimin üzeri Türk üçgenleri ile geçilen kubbe ile örtülüdür. Dıştan kurşun kaplı kubbenin yüksek sekizgen bir kasnağı bulunmaktadır. Harim doğu cepheye ve son cemaat yerine açılan ikişer pencere ile kuzey haricinde üç yönde tepe penceresi ile aydınlatılmaktadır. Güney duvarın ortasında yer alan düşey dikdörtgen biçimli mihrabın yarım daire kemerle sonlanan nişi dairesel planlıdır. Ampir özellikler gösteren mihrap Kütahya seramikleri ile kaplanmıştır. Ahşap minberi yeni olan cami, sadedir.
Harimin doğu cephesinin kuzey ucuna bitişik olarak yapılan minarenin kare prizma şeklindeki kaidesi taş ve tuğladan almaşık teknikle, gövdesi ise tuğladan inşa edilmiştir. Caminin içerisinden ulaşılan minarenin şerefe altı özel olarak kesilmiş iri tuğlalarla mukarnas görünümünde biçimlendirilmiştir. Tuğla mukarnaslardan oluşturulan bu bölümde firuze, yeşil, lacivert ve mor renkli sırlı tuğlalar görülmektedir.
İsmail ÇİFTCİOĞLU ve Mustafa Çetinarslan
KAYNAKÇA
Evliya Çelebi, Seyahatname, IX, (haz. Seyit Ali Kahraman), İstanbul 2011, s. 24; İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Kütahya Şehri, İstanbul 1932, s. 77; Ali Osman Uysal, Germiyanoğulları Beyliği’nin Mimarî Eserleri, Ankara 2006, s. 178, 182-183; M. Mustafa Kalyon, Kütahya’da Selçuklu-Germiyan ve Osmanlı Eserleri, Kütahya 2000, s. 37; Halil Edhem, “Âl-i Germiyan Kitâbeleri”, TOEM, Cüz. 2 (1328), s. 126-127; Ara Altun, “Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi”, Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan Kütahya, İstanbul 1981-1982, s. 226, 228.