Ortaokul Çağındaki Çocuğun Gelişim Özellikleri ve Evreleri

Gelişme yan başlığı adı altında da yapmış olduğumuz tanıma göre gelişme; organizmaların, büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle sürekli olarak ilerleme kaydeden değişmesi olarak tanımlanmaktadır. Gelişim bir süreçtir ve gelişim devamlıdır. Gelişim organizmanın, ilk oluşum anından başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal, sosyal gibi çok yönlü ilerleyen, belli koşulları olan en son aşamasına ulaşıncaya kadar sürekli ilerlemeyle devam eden bir değişimidir.

“Çocuk eğitimi söz konusu olunca, gelişim evrelerinin ve gelişim özelliklerinin bilinmesi bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır.” Gelişim, sürekli olduğundan, çocuğun ilerleyen her yaşında devam etmektedir. Çocuğun gelişim dönemi özelliklerinin bilinmesi, eğitimci ve öğretmenlerin dikkat etmesi gereken önemli konulardandır, çünkü bu durum çocukları tanımalarına ve onlara daha kolay ulaşabilmelerine yardımcı olur. Her gelişim döneminin kendine özgü bir özelliği vardır.63 “Bireyin hayatını genel hatlarıyla; çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık gibi ana gelişim dönemlerine ayırarak incelemek mümkündür.”

Eğitimin etkili olabilmesi insan yapısının ve gelişim özelliklerinin iyice anlaşılmasına ve ona göre eğitimöğretim ortamlarının hazırlanmasına bağlıdır. Bunun için, insanın gelişim özelliklerini ve ona nasıl ulaşılabileceğini bilmek ve öğrenme olayının nasıl gerçekleştiğini bilmek, eğitimle uğraşanlar için büyük önem taşır.

“Psikolog ve pedagoglar çocukların ortak eğilimlerini ve davranış kalıplarını göz önünde bulundurarak, çocuğun gelişim çağını çeşitli evrelere ayırmışlardır.”66

Tablo1 Gelişim Evreleri:

Biz bu çalışmamızı, ilk ergenlik dönemi (1114) yaşlar arasında bulunan öğrenciler üzerinde yürüttüğümüzden dolayı bu dönemin gelişim özelliklerini öne çıkaracağız.

İlk ergenlik döneminden hemen önce son çocukluk dönemi içerisinde olan çocuk, bilişsel gelişim açısından somut işlemler döneminde olduğu için soyut kavramları somutlaştırma davranışı gözlemlenmektedir. Aynı zamanda sosyal gelişim açısından da çocuk için, kendini okulda, arkadaş ve oyun grubu içinde bulduğu ve sosyalleşmenin ilk adımlarını atmaya başladığı dönemdir. Bu dönemde çocukta kolay etkilenebilme, karşıt görüşe yönelme ve rekabet özellikleri ağır basar. Yine bu dönemde bilinçli bir sorumluluk anlayışı başlar.

İlk ergenlik döneminin yaş aralığına bakılacak olursa; 11 yaşında başlar ve ergenlik çağı ile son bulur. Bu dönem, çocuğun gelişip güçlenme dönemiolduğu kadar, duygusal alanda da önemli değişikliklerin gerçekleşmeye başladığı bir dönemdir. Olgunlaşma çağının da ilk basamağıdır.

İlköğretim çağındaki bütün çocuklar, biyolojik, duygusal ve sosyal gelişim açısından önemli bir değişim ve ilerleme kaydetmektedirler. Bu değişim ve ilerlemelerle birlikte, çocukların dini gelişim düzeyleri de farklılıklar arz etmektedir. Dönemin sonlarına doğru çocukların zihninde daha önceleri taklit veya sadece ezberden ibaret bir kavram olarak karşılarında duran; inanç, ibadet, dua vb. pek çok dini kavram daha açıklanabilir ve çocuğun zihninde daha anlamlı bir hale gelmektedir.

Aynı gelişim dönemi içerisinde bulunan çocukların aynı davranışları sergilemeleri mümkün olmamaktadır. Çünkü çocuğun gelişimine etki eden pek çok faktör vardır. Bunların başında aile, kalıtım ve çevre gelmektedir. Bundan dolayı çocukların davranışlarında sadece belirlenen gelişim evrelerini ele alarak incelemek eksik bilgiler edinmemize neden olacaktır. Bu açıdan bu faktörlerin hepsi birlikte incelenip ele alınmalıdır.

Arzu Doğan

SAMER