Sünni Müslümanlar arasında yaygın amelde mezhepler Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli olmak üzere dörttür:
- a) Hanefi Mezhebi
Bu mezhebin kurucusu İmam A’zam’dır. Adı Nu’mân, babasının adı Sâbit, künyesi ise Ebû Hanîfe’dir.
Hicri 80 (M. 699) yılında Kûfe’de doğmuştur.
Ataları, Horasan illerinden Kûfe’ye göç etmiş olan İmam A’zam büyük ihtimalle Türk’tür.
Çok iyi bir eğitim görmüş, pek çok bilginlerden ders almıştır. 18 yıl aralıksız ünlü hocalarından Hammâd b. Ebî Süleymân’ın derslerine devam etmiştir. Hammad’ın ölümünden sonra onun yerine geçerek dersleri devam ettirmiştir.
İmam A’zam, bin civarında öğrenci yetiştirmiştir. İmam Ebû Yûsuf (H. 113182/M.731798), İmam Muhammed ibn Hasan eşŞeybânî (H. 132189/M. 749804) ve Zufer ibn Huzeyl (H. 110158/M. 728 en meşhurlarındandır. Aynı zamanda bunlar, Hanefi mezhebinin ilk müctehidleridir.
Abbasi halifelerinden Mansûr, İmam A’zam’a Bağdat kadılığı (hâkimliği) teklif etmişti. İmam A’zam, bu teklifi kabul etmeyince onu hapse atmışlar ve dövmüşlerdi. Öyle ki dayağın etkisiyle 70 yaşında iken Hicri 150 (M. 767) yılında Allah’ın rahmetine kavuşmuştur.
Hanefi mezhebi önce Irak’ta, daha sonra da Mısır, Hindistan ve Türk ülkelerinde olmak üzere her tarafta yayılmıştır.
- b) Maliki Mezhebi
Bu mezhebin kurucusu İmam Mâlik b. Enes’tir.
Hicri 93 (M. 712) yılında Medinei Münevvere’de doğmuş, burada büyümüş ve yetişmiştir. İmam A’zam ve İmam Ebû Yûsuf’la da görüşmüştür. Medine halkının bilgini ve imamıdır.
İmam Mâlik’in belli başlı eseri Kitâb elMuvatta’dır. Fıkıh (İslam Hukuku) tertibine göre yazılmış ilk hadis kitabı sayılır.
Bu büyük İslam bilgini, Hicri 179 (M. 795) yılında Medinei Münevvere’de Hakk’ın rahmetine kavuşmuştur.
Maliki mezhebi Medine’de ortaya çıkmış; Hicaz’da, Afrika’da ve Endülüs’te yayılmıştır.
- c) Şafii Mezhebi
Bu mezhebin kurucusu, İmam Muhammed b. İdrîs eşŞâfi’î’dir.
İmam Şâfi’î Hicri 150 (M. 767) ylnda Gazze’de doğmuş, 204 (M. 819) ylnda Msr’da Allah’n rahmetine kavuşmuştur.
İmam Şâfi’î büyük bir İslam bilginidir. İmam Mâlik ve İmam Muhammed’den ders okumuştur.
İmam Şâfi’î, Arap dilini, şiir ve tarihini çok iyi bilirdi.
Şafii mezhebi Mısır’da, Güney Arabistan’da, Doğu Afrika’da, Azerbeycan’da, Doğu Anadolu’da, Endonezya ve Cava’da yayılmıştır.
- d) Hanbeli Mezhebi
Bu mezhebin kurucusu Ahmed ibn Hanbel’dir. Hicri 164 (M. 780) ylnda Bağdat’ta doğmuş, 241 (M. 855) ylnda yine Bağdat’ta Allah’n rahmetine kavuşmuştur.
Mekke, Medine, Şam gibi pek çok İslam merkezlerini gezen Ahmed ibn Hanbel, İmam Şâfi’î’den de ders almıştır.
Ahmed ibn Hanbel, büyük bir müfessir ve Hadis bilginidir.
40.000’den fazla Hadis ihtiva eden Müsned’i meşhurdur.
Hanbeli mezhebi Bağdat, Mısır, Suriye ve Hicaz’da yayılmıştır.