Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye: Kilit Bir NATO Müttefiki ve Kritik Bir Bölgesel Ortak
Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) nezdinde Müttefik olan ve köklü bir ortaklığı bulunan iki ülkedir. Kriz dönemlerinde ve bölgesel güvenlik ve refah konularında işbirliği yaptığımız iftihar edilecek bir geçmişe sahibiz. Amerika Birleşik Devletleri, 6 Şubat’ta meydana gelen yıkıcı depremlerden etkilenen kişilere gerekli yardımı sağlamaya devam edecektir. ABD’nin, Türkiye ve Suriye’de yürütülen acil deprem sonrası yardım çalışmalarına verdiği destekle ilgili daha fazla bilgi, Deprem Yardımı Bilgilendirme Formunda yer almaktadır.
ABD – Türkiye İlişkileri: Uzun Yıllara Dayalı Bir Dostluk
ABD ile Türkiye arasındaki dostluk, Amerika Birleşik Devletleri’nin Osmanlı İmparatorluğu’yla diplomatik ilişkiler kurduğu 1831 yılına kadar gitmektedir. 1. Dünya Savaşı’nın ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasının ardından Amerika Birleşik Devletleri, 1927’de Türkiye Cumhuriyeti’yle diplomatik ilişki kurmuştur. 12 Temmuz 1947 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye arasında imzalanan Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması, ilişkilerin ileri taşınmasını sağlamıştır. 1952’den bu yana NATO üyesi olan Türkiye, içinde Afganistan, Irak ve Balkanlar’da gerçekleştirilen misyonların bulunduğu bir dizi misyona destek vermiştir.
ABD-Türkiye Stratejik Mekanizması
Dışişleri Bakanı Antony J. Blinken ile Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 18 Ocak 2023 tarihinde, NATO Müttefikleri olarak ortaklığımızın öneminin vurgulandığı geniş bir yelpazede ikili ve bölgesel işbirliği hususunda kapsamlı bir diyalog olan ABD-Türkiye Stratejik Mekanizması’nın dördüncü toplantısını gerçekleştirmiştir. Bakanlar Blinken ve Çavuşoğlu, mevcut tehdit ve güçlükler karşısında NATO işbirliğini ve dayanışmasını güçlendirmenin yollarını ele almıştır. İki Bakan, Müttefikler olarak kolektif savunmaya ve NATO’nun Açık Kapı Politikasına yönelik uzun zamandır süren taahhütlerini yeniden teyit etmişlerdir. Bakanlar, Türkiye’nin Hava Kuvvetleri’nin modernizasyonu da dahil olmak üzere ABD-Türkiye savunma ortaklığını güçlendirmeyi ele almış; kolektif savunma ve NATO’nun Açık Kapı Politikasına yönelik uzun süredir devam eden taahhütlerini bir kez daha teyit etmiş ve Finlandiya, ve İsveç’in NATO İttifakı’na katılma başvurusunda ilerleme kat etmek amacıyla Finlandiya, İsveç ve Türkiye arasında imzalanan üçlü memorandumun uygulamaya geçirilmesini değerlendirmiştir.
Bölgesel Güvenlik Konusunda İşbirliği
Türkiye, 1952’den bu yana ABD’nin önemli bir güvenlik ortağı ve değerli bir NATO Müttefikidir. Türkiye, Karadeniz ile Akdeniz’i birbirine bağlayan İstanbul ve Çanakkale Boğazlarında NATO’nun hayati öneme sahip doğudaki dayanak noktasıdır. Türkiye, ABD’nin Avrupa, Afrika ve Akdeniz’deki güçleriyle beraber uluslararası güvenliğe katkı sağlamaktadır., Yunanistan, Bulgaristan, Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, İran, Irak ve Suriye ile sınırı olan Türkiye, etrafındaki bölgede kilit bir ortak konumundadır. Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye, uluslararası hukuka uygun bir biçimde Doğu Akdeniz’deki gerilimleri azaltmak ve Balkanlar ve Güney Kafkasya’da barışı tesis etmek için yakın bir işbirliği içinde bulunmaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye, Rusya’nın acımasız savaşına karşı egemenliklerini ve toprak bütünlüklerini savunan Ukrayna halkıyla dayanışma içinde hareket etmektedir. Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye’nin Ukrayna’ya yönelik tutarlı ve net desteğini ve Karadeniz Tahıl Girişimi’nin uygulamaya geçirilmesine arabuluculuk etmek ve küresel gıda güvenliğine destek olmak için BM ile çalışma konusunda ortaya koyduğu diplomatik liderliği memnuniyetle karşılamaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye, terörizmin her tür ve tezahürüyle mücadele etmeye yönelik çabalarda yakın işbirliklerini sürdürmektedir. Bakan Blinken, 13 Kasım 2022 tarihinde İstanbul’da yaşanan terör saldırısını kınamış ve ABD’nin, terörle mücadelesinde Türkiye’yle omuz omuza durduğunu teyit etmiştir. Taraflar, başta DEAŞ ve PKK olmak üzere, terör örgütleriyle mücadele çabalarında yakın eşgüdüm ve işbirliğinin korunmasını öngörmüştür.
Halklar Arası Bağlar
Amerikan ve Türk halkları, on binlerce akademik değişim etkinliğine, ticari, kültürel ve bilimsel işbirliğine ve sivil toplumla işbirliğine dayalı geniş çaplı ve derin bağlar tesis etmiştir. ABD Hükümeti’nin muhtelif akademik ve mesleki değişim programları yoluyla 150’den fazla Türk her yıl Amerika Birleşik Devletleri’nde düzenlenen programlara katılım sağlamaktadır. Yaklaşık 115 Amerikalı öğrenci ve akademisyen de Türkiye’deki programlara katılmaktadır: Şu an ABD Hükümeti’nin eğitim ve mesleki değişim programlarında yaklaşık 31.000 Türk katılımcı yer almaktadır. Amerika Birleşik Devletleri, Türk öğrenciler için en çok rağbet gören ülke konumundadır. 2021-2022 akademik yılı süresince Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan Türk öğrencilerin sayısı bir önceki yıla göre yüzde 4.4 oranında artmıştır. Bu artış, on yılı aşkın bir süredir kaydedilen en yüksek artışı ifade etmektedir. 2001 yılından bu yana Büyükelçiler Kültürel Koruma Fonu ve Büyükelçilik hibeleriyle, Gordion Arkeoloji Projesi’nin de içinde olduğu Türkiye’nin eşsiz ve çeşitlilik gösteren kültür mirasını korumaya yönelik projeler için yaklaşık 4 milyon dolar sağlandı.2021!de imzalanan ABD – Türkiye Kültür Varlıkları Anlaşması, Türkiye’nin eşsiz ve çeşitlilik gösteren kültür mirasının korunmasına yardımcı olmaktadır ve Amerika Birleşik Devletleri’nin Türk ortaklarımızla birlikte çalışmaya yönelik sağlam taahhüdünün de bir örneğidir.
İkili Ekonomik İlişkiler
Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri, dinamik ve büyüyen bir ekonomik ilişkiye sahiptir. Çoğu en büyük ve en fazla tanınan markalardan oluşan 1,700’ü aşkın ABD’li firma Türkiye’de aktif olup, uzun yıllardır faaliyetlerini sürdürmektedir. Avrupa, Orta Doğu ve Orta Asya pazarlarına yakınlığı dikkate alındığında Türkiye, avantajlı bir bölgesel merkez konumundadır. 60’a yakın firmanın Türkiye’de bölgesel merkezleri bulunmaktadır ve AmCham Türkiye’ye (Amerikan Şirketler Derneği) göre ABD’li firmalar 60 milyar dolardan fazla yatırım yapmış ve 100.000’den fazla iş imkânı yaratmıştır. 2022’de toplam eşya ticareti, yıllık yaklaşık yüzde 22’lik artışla tüm zamanların en büyük seviyesi olan 33.8 milyar dolara ulaşmıştır. Bu artış, 2021’de kaydedilen yüzde 32.5’lik artış ardından kaydedilmiştir. 2003’ten bu yana ABD, Türkiye’nin en büyük dördüncü ticaret partneri ve en büyük yabancı yatırımcısı olmayı sürdürmektedir. Türkiye’nin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki toplam Doğrudan Yabancı Yatırım stoğu 2017-2021 döneminde yüzde 16.6’lık artışla 2.7 milyar dolara ulaşmıştır. Çoğunluğunu Türklerin mülkiyetinde olan firmaların ABD’li iştirakleri 4.900’den fazla iş imkanına destek sağlamış ve 2021’de ABD ihracatının 37 milyon dolar oranında artmasına katkı sağlamıştır.