Demokratik bir sistemde basının hükümetin denetiminden bağımsız çalışması gerekir. Demokratik hükümetlerde, gazetelerin içeriklerini ya da gazetecilerin faaliyetlerini, gazetecilerin devlet tarafından incelenen gerekliliklerini düzenleyen ya da gazetecileri devletin denetlediği birliklerde çalışmaya zorlayan istihbarat bakanlıkları bulunmaz.
Özgür bir basın halkı bilgilendirir, liderlerin hesap verebilmelerini sağlar, yerel ve ulusal meselelerle ilgili tartışmalar için bir forum görevi yapar.
Demokrasiler, özgür basının varlığını güçlendirir. Bağımsız yargı, hukukun üstünlüğü ilkesine sahip bir sivil toplum ve ifade özgürlüğü…hepsi özgür basını destekler. Özgür bir basın yasal koruma altında olmalıdır.
Demokrasilerde hükümet, faaliyetlerinden dolayı hesap verir. Bu nedenle vatandaşlar, hükümetlerinin kendi yararlarına olan kararlarla ilgili olarak bilgilendirilmeyi beklerler. Basın, hükümetin gözetmenliğini yaparak, hükümetin hesap verebilir olmasını sağlama ve politikalarını sorgulama konusunda vatandaşlara yardım ederek “bilme hakkı”nı kolaylaştırır. Demokratik hükümetler gazetecilere kamusal toplantılara ve belgelere erişim hakkı tanır. Gazetecilerin sözlü ya da yazılı ifadelerine önceden yasak getirmezler.
Basının kendisi de sorumlu bir biçimde hareket etmelidir. Mesleki birlikler, bağımsız basın konseyleri ve “ombudsmen”, halkın şikayetlerini dinleyen ofis içi çalışan eleştirmenlerle basın kendi aşırılıklarıyla ilgili şikayetlere yanıt verir ve kendi içinde hesap verebilir özelliğine sahiptir.
Demokrasi halkın seçimler yapmasını ve kararlar vermesini gerektirir. Halkın basına güvenmesi için gazeteciler güvenilir kaynaklara ve bilgilere dayanan gerçek haberler yapmalılar. Çalıntı ve yanlış haber yapmak özgür bir basın için amaca zararı dokunan bir harekettir.
Basın kuruluşlarının bilgi toplama ile bilgi dağıtımını, yayınlama süreçlerinden ayırmak amacıyla devlet kontrolünden bağımsız kendi yayın kurulları vardır.
Gazetecilerin kamuoyu tarafından yönlendirilmemesi gerekir, sadece gerçeğin peşinden, ona ulaşacak kadar yakın olana kadar koşarlar. Demokratik bir sistem basına, hükümetten korkma ya da hükümetin tanıdığı ayrıcalık olmadan haberleri toplamak ve yayınlamak işiyle uğraşmasına olanak tanır.
Demokrasilerde şu iki hak arasında bitmez bir mücadele vardır: Hükümetin ulusal güvenliğini koruma yükümlülüğü ile gazetecilerin bilgiye erişme becerisine dayanan insanların bilme hakkı. Hükümetler bazen, genel dağıtım için çok hassas olarak değerlendirilen bilgiyi sınırlamak ihtiyacı duyarlar. Ama demokratik sistemlerde gazeteciler bu tür bilgilere ulaşmak için tamamen haklılardır.