Amerika Bileşik Devletleri tarihinin en büyük istihbarat facialarından birine yol açan ve önemli devlet sırlarını Rusya’ya ile paylaşan Robert Hanssen, geçtiğimiz günlerde Colorado’daki cezaevi hücresinde ölü bulundu. Soğuk Savaş sonrası dönemde Robert Hanssen’in hikayesi, ABD ve Rusya arasında devam eden istihbarat savaşlarının en büyük skandallarından birisiydi.
Hanssen’in casusluk serüveni tüm dünyada gündem olmakla birlikte istihbarata ve uluslararası ilişkilere dair birçok rapor, tez ve akademik makaleye konu oldu. Ayrıca, Breach ve Master Spy gibi filmlerle popüler kültürün de gündemine girmişti.
ABD istihbaratı içerisinde “Robert Hanssen Sızıntısı” FBI başta olmak üzere ABD istihbarat birimlerinin sorgulanmasına ve yeniden yapılanmasına neden oldu. Hanssen’in yakalanması sonrasında uzun süren yargılanma süreci, tüm dünya kamuoyunda yakından takip edilirken ABD hükümet raporu bu olayı “ABD tarihinin en büyük istihbarat faciası” olarak nitelendirdi.
Çift taraflı ajan olarak tanımlanan Robert Hanssen’in yakalanmasının hemen ardından ABD’li meslektaşlarına sorduğu, “Şimdiye kadar beni nasıl bulamadınız? sorusu belki de ABD istihbarat birimlerinin yaşadığı faciayı en iyi özetleyen ifadeydi.
Colorado’da bulunan süper güvenlikli hapishane hücresinde ölü olarak bulunan Robert Hanssen, 20 yıldan fazla bir süre 1.4 milyon dolardan fazla para karşılığında Moskova adına ABD istihbaratı içerisinde casusluk faaliyetleri yürütmüştü. Rusya’da ABD adına faaliyet yürüten 50’den fazla ABD’li ajanın bilgilerini Rusya’ya verdi. Hanssen’in bilgilerini Rusya’ya aktardığı ABD’li ajanların bazıları ise infaz edildi. Robert Hanssen bununla da kalmadı binlerce gizli belgeyi Rusya’ya aktardı, ABD istihbaratının kullandığı teknikleri ve teknolojileri Rus istihbaratı ile paylaştı ve ABD’nin nükleer anlaşma sırlarını ifşa etti.
Rusya’da Görev Yapan ABD Ajanlarını İfşa Etti
Robert Hanssen’in aile geçmişi ve yaşantısı tipik bir Amerikalı yaşantısından farksızdı. Chicago’lu bir polis memurunun oğluydu. ABD banliyölerinde yaşayan ailesi, eski model arabaları ve Katolik Kilisesi’ne mensup sıradan bir ABD’liydi.
Hanssen, 1976 yılında Diş Hekimliği eğitimini yarıda bırakmış ve Federal Bureau of Investigation’a (FBI) katılmıştı. FBI’da görev yaptığı arkadaşları Hansen’i asık suratlı ve fevri tavırlı olarak tanımladılar ve insan ilişkileri oldukça kötüydü.
1970’li yıllara gelindiğinde ise Sovyetler Birliği istihbaratı adına çalışmaya başlayan Hansen ilk olarak Amerikalı çifte ajan olarak tanınan Dimitri Polyakov’un ifşa edilmesine yardımcı olarak Rusya adına çalışmaya başladı. FBI içerisinde gizli bilgilere erişmeye başlayan Hanssen, FBI bilgisayar sistemlerinin ve veritabanının korunmasız olduğunu keşfetmişti. Kurum içerisinde edindiği bilgileri Sovyetler’e aktarmaya devam eden Hanssen karşılığında büyük paralar kazanmaya başlamıştı.
Kazandığı paralar sebebi ile özel yaşantısı özellikle de aile yaşantısı çalkalanmaya başlamış, bir striptizci ile tuhaf bir ilişki kurmuş, karısı Bonnie ile de arası bozulmuştu. Bu dönemde karısı Bonnie evde gizli belgeleri fark etmiş ve kocasının Rusya adına çalıştığını öğrenmişti. Karısının baskısı ile casusluk faaliyetlerine ara veren Hanssen kariyerindeki hızlı düşüş sonrası tekrar Sovyetler adına casusluğa başlama kararı aldı.
Hanssen tuhaf bir psikoloji içerisindeydi. Avukatının aktardığına göre aşırı dindar biri olan Hanssen buna rağmen ülkesine ihanet etmişti. Yaşantısı, davranışları ve eylemleri birbiri ile çelişiyordu.
Hanssen’in kardeşi de FBI’da çalışıyordu. Kardeşi 1990’lı yılların başında ağabeyinin nakit para zulalarını keşfetmiş ve Rusya adına istihbarat faaliyetlerinde bulunduğundan şüphelenerek ağabeyini amirlerine ihbar etmişti. Fakat sonuç değişmedi. Bu dönemde Sovyetler Birliği dağılmaya başlamış ve Robert Hanssen, Rusya adına yaptığı casusluk faaliyetlerine 10 yıl ara vermişti. Fakat 1999 yılına gelindiğinde ekonomik olarak zor durumda olan Hanssen Rus istihbaratı ile tekrar iletişime geçmiş ve karşıt casusluk faaliyetlerini yürütme talebinde bulunmuştu. Rus istihbaratı, Hanssen’in bu talebine ise daha sonra ortaya çıkan gizli belgelerde görüldüğü üzere “Hoş geldin sevgili dostumuz” yazılı bir not ile cevap vermişti.
Robert Hanssen’in Yakalanması
Amerikalı ajanların Rusya’da yakalanması, infaz edilmeleri, kurum içi gizli bilgilerin ve operasyon stratejilerinin Ruslar tarafından sıklıkla tespit edilip ifşa edilmesi sonrası FBI, kendi içlerinde bir süper ajan olduğunun farkına varmış ve bu ajanı tespit etmek için gizli bir operasyon başlatmıştı.
FBI ilk olarak süper ajanın CIA içerisinde bulunduğunu düşünerek bir CIA yetkilisine odaklandı. Daha sonra bir belge transferinde kullanıldığından şüphelendikleri çöp poşetinde Robert Hanssen’in parmak izini tespit ettiler. Bu tespit sonrası FBI, süreci tamamen Hanssen odaklı yönetmeye başlamış ve görevi sadece Hanssen’i izlemek olan asistanları görevlendirmişti. Hanssen’in ofisine dinleme cihazları da yerleştirilmişti.
Robert Hanssen’in süper ajan olduğunu ispatlamak ve suç üstü yakalamak için FBI tarafından 300 kişilik bir ekip görevlendirilmişti. Bu süreçte Robert Hanssen de takip edildiğinin farkına varmış ve Rusya’da bulunan patronlarına yönelik içerisinde “uyuyan dev uyandı” notu ile birlikte gizli bilgiler bulunan bir bilgisayar disketi hazırlamıştı. Bu disketi Rus istihbaratında bağlı bulunduğu kişilere ulaştırmak için ise çöp poşeti şeklinde paketlemişti.
Robert Hanssen elindeki çöp poşetini Virginia’da bir parka bıraktığı esnada FBI tarafından suç üstü yakalandı ve tutuklandı. Yakalandıktan sonra çok gizli 15 casusluk suçunu ve idam cezası almamak için ihanetini kabul etti.
ABD, Bu Olaydan Dersler Çıkardı
Süper ajan olarak tarihe geçen ve Soğuk Savaş sonrası en büyük casusluk skandallarından birine imza Robert Hanssen geçtiğimiz hafta süper güvenlikli hapishane hücresinde ölü bulundu. Robert Hanssen’in varlığı ABD ve Rusya ilişkilerinde birçok şeyi değiştirdi. Fakat asıl yarattığı değişim, başta FBI olmak üzere ABD istihbarat birimlerinin yapısal dönüşüme gitmesi oldu.
Hanssen’in yakalanma sürecinde FBI tarafından yanında asistan olarak görevlendirilen Eric O’Neill tüm bu yaşananları kaleme aldığı kitapta anlatmış ve “Hanssen, modern FBI’ın mimarıdır. Onun sayesinde FBI’ın birçok kusuru ortaya çıktı. İstihbarat birimleri bir daha böyle bir olay yaşanmaması için büyük bir yapılanma içerisinde girdi” ifadelerini kullanmıştı.
