Edebiyat Tarihi son birkaç asır önce kavram haline gelen bir ifadedir. Edebiyat Tarihi, bir milletin tarih içerisinde edebî eserlerini ele alır. Bu eserlerin özelliklerini ve sanat ekolleri içindeki yerini anlatır. Edebî tenkit ise, tarihî bilgilerle ilgilenmeyip edebiyatla ilgili olan bir eserdeki değerleri tespit edip değerlendirmeler yapar. Edebiyat Tarihi’nin ele aldığı konuları Siyer ve Arap Edebiyatı kaynaklarında dağınık ve kronolojik olarak bulma imkânı zayıftır. Edebiyat Tarihi kitaplarının en güzel yanı konu ve yazarların kronolojik olarak tarihî bilgiler ışığında ele alınmasıdır. Bu durumda Edebiyat Tarihi ile İslâm Tarihi daha da yakın bir konumda bulunmaktadır. Her iki disiplinin de bu eserden azami ölçüde yararlanması söz konusu olmaktadır. Son yüzyılda yazılan ve adında edebiyat tarihi geçen kaynaklardan bir kaçının adından söz etmek yerinde olacaktır;
- elIsfehânî, Kitâbu’lEgânî,
- Zemahşerî, elMüstaksâ fî Emsâli’l’Arab, (Beyrut, 1987).
- Mustafa Sâdık erRâfiî, “Târihu Âdabi’lArab”,
- Şevkî Dayf, “Târîhu’lEdeb el’Arabî”,
- Sibâ’î Beyyûmî, “Târîhu’lEdebi’l’Arabî”,
- Hasan Zeyyât, “Târîhu’lEdebi’l’Arabî”,
- Carl Brocelman, Târîhu’lEdebi’l’Arabî” (GAL),
- Fuat Sezgin, Târîhu’tTürâsi’lArabî (GAS),
- Corcî Zeydân, Târîhu Âdâbi’lLügati’l’Arabî,
Bu eserlerden biri hakkında kısaca bilgi vermek yerinde olacaktır. Mustafa Sâdık erRâfiî, “Târihu Âdâbi’l’Arab” adlı eserinde Arapların yaşadığı ülkeler, Arapların asılları, bâide (izleri kalmamış) ve bâkiye (devam eden) Araplar, tabakâtü’l’Arab, panayırlar gibi konuları ele alır ve daha sonra Edebiyat Tarihi’nin konularını inceler.
Sonuç olarak, Siyeri Nebi ilmi ile Arap Dili ve Edebiyatı ilminin semantik açıdan anlam alanını incelediğimizde konu ve kaynak açıdan birbirleriyle irtibatlı/ilişkili olduğu, Siyer’in genel, Arap dilinin konu ve kaynaklarının özel bir konumda olduğu görülür. Her iki alanın kaynakları birbiriyle iç içe geçmiş olduğunu söylemek abartılı olmayacaktır.
Mehmet Akif Özdoğan
SAMER