Stanley, Galli doğumlu Amerikalı bir gazeteci ve kaşifti, David Livingstone’u araştırması ve Afrika’nın Avrupa sömürgesindeki rolü ile ünlü.
Henry Morton Stanley, 28 Ocak 1841’de Galler, Denbigh’de John Rowlands’da doğdu. Ailesi evli değildi ve bir iş evinde büyüdü. 1859’da New Orleans’a gitti. Orada, adını aldığı bir tüccar Henry Stanley ile arkadaş oldu. Stanley, Amerikan İç Savaşı’nda her iki tarafta da hizmet vermeye devam etti ve daha sonra denizci ve gazeteci olarak çalıştı.
1867’de Stanley, New York Herald’ın özel muhabiri oldu. İki yıl sonra, Afrika’ya gitmek ve 1866’dan beri Nil’in kaynağını aramak için yola çıktığı çok az duyulan İskoç misyoner ve kaşif David Livingstone’u aramak için gazeteden görevlendirildi. Stanley Ocak 1871’de Zanzibar’a ulaştı ve Livingstone’un bilinen son yeri olan Tanganyika Gölü’ne doğru ilerledi. Kasım 1871’de hasta kaşifini buldu ve onu ünlü sözlerle selamladı: ‘Dr Livingstone, sanırım?’ Stanley’nin keşif gezisiyle ilgili raporları adını yaptı.
Livingstone 1873’te öldüğünde Stanley, Herald ve bir İngiliz gazetesi tarafından finanse edilen bölgeyi keşfetmeye devam etmeye karar verdi. Orta Afrika’nın geniş bölgelerini keşfetti ve daha sonra ‘Karanlık Kıtada’ (1878) ‘de tanımladığı destansı bir yolculuktan sonra Ağustos 1877’de Atlantik’e ulaşarak Lualaba ve Kongo Nehirlerinin uzunluğunu aşağı doğru gitti.
Kongo bölgesini geliştirme planlarına İngiliz desteği alamayan Stanley, Afrika’nın zenginliğine dokunmak isteyen Belçika Kralı II. Leopold ile daha fazla başarı elde etti. 1879’da Leopold’un desteğiyle Stanley Afrika’ya döndü ve yolların inşasıyla alt Kongo’yu ticarete açmaya çalıştı. Zorla çalıştırmanın yaygın kullanımını içeren acımasız araçlar kullandı. Bölgedeki Fransız çıkarları ile rekabet, Avrupa güçlerinin Afrika’daki rakip sömürge iddialarını çözdüğü Berlin Konferansı’nın (1884-1885) ortaya çıkmasına yardımcı oldu. Stanley’nin çabaları, Leopold’un özel mülkiyeti olan Kongo Özgür Devletinin kurulmasına yol açtı.
1890’da, şimdi Avrupa’da, Stanley evlendi ve dünya çapında bir konferans turuna başladı. 1895-1900 yılları arasında Güney Londra’da Lambeth parlamentosu üyesi oldu. 1899’da şövalye oldu. 10 Mayıs 1904’te Londra’da öldü.