Ömer Demirel tarafından kaleme alınan (Ankara 1989) eserin giriş kısmında, şehrin fizikî yapısını oluşturan sivil, dinî ve ticarî yapılardan bahsedilir.
Birinci bölümde şehirde mevcut esnaf grupları, bunların sayıları, şehir nüfusuna oranları ile esnafın Müslim ve Gayrimüslim olarak dağılımı ortaya konulur. Bu bölümde ayrıca esnaf ileri gelenleri ve bunların şehir yönetimindeki etkileri, esnafın dinî ve sosyal durumları ele alınır.
İkinci bölümde Sivas’taki üretim faaliyetleri ve üretime hazırlık babında ilk olarak gedik usulü ve dükkânlar ele alınır. Bu bölümde geçmiş dönemde toplum hayatının her alanında büyük etkisi bulunan vakıfların etkisi, esnafın yetki ve sorumluluğu bağlamında kefillik ve taahhüt meselesi ile çarşıların güvenliği gibi hususlar irdelenir. Bölümün asıl konusunu oluşturan üretim mevzuunda, Sivas içinde ve dışında hizmet, mal üretimi ile üretimin doğal sonucu ya da esnafdevlet ilişkilerinin temelini oluşturan vergiler incelenir. Bölümün son kısmında, Avrupa’da malî ve sanayi alanında meydana gelen gelişmeler ve bu gelişmelerin Osmanlı’ya, dolayısıyla Sivas esnafına olumsuz etkileri yani esnafın çöküşüne yer verilir.
Üçüncü bölümde esnaf ve üretim konularının son halkasını oluşturan pazarlama ve tüketim meseleleri ele alınır ve bu bağlamda pazarlama konusu, pazarlamanın olmazsa olmazı olan ticaret yolları, yolların güvenliği ile pazarlamayı gerçekleştiren tüccarlar ve onların dağıtım faaliyetleri işlenir. Bölümün tüketim kısmında, fiyatların tespiti ve kontrolü ile belli başlı eşyaların bilinen fiyatları ele alınır.
Ömer Demirel, bu eseri ile Sivas örneğinde Osmanlı taşrasının iktisadî hayatı ve esnaf teşkilatı hakkında model olabilecek bir çalışma yapmıştır.
Saim SAVAŞ