Speke, bir İngiliz gezgini ve Doğu Afrika’da Victoria’nın uzun zamandır aranan kaynağı olarak doğru bir şekilde tanımladığı Victoria Gölü’ne ulaşan ilk Avrupalı idi.
John Hanning Speke, 4 Mayıs 1827’de Devon’daki Bideford’da doğdu. 1844’te İngiliz ordusuna atandı ve Pencap’ta hizmet ettiği ve Himalayalar ve Tibet’te seyahat ettiği Hindistan’a gönderildi. Nisan 1855’te Richard Burton’ın Somaliland keşif gezisinin bir parçası olarak Speke, Somaliler tarafından düzenlenen bir saldırıda ağır yaralandı. Eve hükmetti, Kırım’a gönüllü oldu ve savaş sırasında bir Türk alayı ile görev yaptı.
Aralık 1856’da, Speke, Burton’ın doğu orta Afrika’daki büyük gölleri aramak ve özellikle Nyassa Gölü’nü bulmaya çalışmak için bir sefere katılma davetini kabul etti ve Nil’in kaynağı olduğu söyleniyor. Haziran 1857’de Zanzibar’dan ayrıldılar ve altı ay boyunca iç kısımdaki en iyi rotayı bulmak için Doğu Afrika kıyılarını keşfettikten sonra, Şubat 1858’de Tanganyika Gölü’ne ulaşan ilk Avrupalılar oldular. Dönüş yolculuğu sırasında, Speke rahatsız olan Burton’dan ayrıldı ve yalnız kuzeye doğru çıktı. Temmuz ayında Kraliçe Victoria onuruna adlandırdığı büyük bir göl buldu.
Speke’nin Nil Nehri’nin kaynağı olduğu teorisi Burton tarafından reddedildi. Ancak, sefere sponsor olan Kraliyet Coğrafya Derneği, Speke’yi istismarlarından ötürü onurlandırdı ve anlaşmazlığı çözmek için 1860’ta ikinci bir sefer başlattı. Speke ve Kaptan James Grant, Victoria Gölü’nün bir bölümünü haritaladılar. Temmuz 1862’de Grant’in eşlik etmediği Speke, Nil’in gölden çıkışını buldu ve buna Ripon Şelalesi adını verdi. Parti daha sonra nehrin rotasını izlemeye çalıştı, ancak aşiret savaşının patlak vermesi yollarını değiştirmelerini gerektirdi.
İngiltere’ye döndüğünde Speke coşkuyla karşılandı ve ‘Nil Kaynağının Keşfi Dergisi’ (1863) yayınlandı. Ancak Burton ve diğerleri ikna olmamıştı. 15 Eylül 1864’te, Speke ve Burton konuyu kamuoyuyla tartışmaya başlamadan kısa bir süre önce, Speke avlanırken kendi silahıyla öldürüldü. Bir kaza mı yoksa intihar mı olduğu belirsizliğini koruyor.