Kâşgarlı Mahmud, Ahi kelimesiyle ilgili bilgiler bulunan Dîvân-ü Lûgati’t-Türk adlı eseriyle tanınmıştır. Karahanlılar döneminde yetişen ilk Türk dil bilginidir. Dîvân-ü Lûgati’t-Türk 1072-1074 yılları arasında tamamlanmış olup Ahilik kavramının aslı olarak ileri sürülen “Akı” kelimesini ilk kullanan kaynaklardandır.
Kâşgarlı Mahmud’un soyu İslam dinini seçen ilk Türk kağanı Abdülkerim Satuk Buğra Han’a dayanmaktadır. O, Türkçe’yi resmî dil olarak kabul eden Karahanlı Devleti sarayından büyük destek görmüştür. Türk illeri arasında yıllarca dolaşmış ve Türkçe’nin değişik lehçelerinden, ağızlarından derlemeler yaparak o dönem Türk dil varlığı üzerine eşsiz bir kaynak bırakmıştır. Bu yönüyle Kâşgarlı Mahmud filolog, etnograf ve bir sosyolog olarak düşünülebilir.
Kâşgarlı Mahmud, Kâşgar’da vefat etmiştir. Mezarı, 1983 yılında bulunmuş olup Doğu Türkistan’da Kâşgar şehrine 35 kilometre uzaklıktaki Azak köyündedir.
Aziz AYVA