Şehrin en işlek ticaret merkezinde Hepkebirler mahallesi Nalburlu sokak No:4 adresinde kayıtlı olan bedestenin üç tarafı sokağa açılırken, kuzey-batısı evlerle kapatılmıştır. Güneyinde II. Bayezid’in yaptırdığı Balkapanı(Pembe Han) Hanı, doğu-güneyinde Kurşunlu Han yer almaktadır. Üzerinde kitabesi bulunmayan yapının inşası Şehzade Cem Sultan’ın Kastamonu’da Sancak beyliği yaptığı zamana rastlar. Şehzadenin 874/1469 yılında beyliğe atandığı Kastamonu’da dört beş yıl kadar görev yaptığının bilinmesi bedestenin de bu tarihler arasında yaptırıldığına işaret etmekte, bundan dolayı “Cem Sultan Bedesteni” veya “Karanlık Bedesten” olarak anılmaktadır.
Yaklaşık 23.00×23.00 metre ölçülerinde kare planlı yapı ortada serbest olarak yükselen dört kare ayağın taşıdığı dokuz kubbe ile örtülüdür. Kubbeler taş örgülü kalın ayaklarla, bunlardan duvarlara atılan tuğla örgülü sivri kemerlere otururlar. Aynı malzemeyle inşa edilen kubbelerin iç yüzleri kireç harcı ile sıvanmış, köşe geçişleri ise pandantiflerle sağlanmıştır. Dıştan kurşun kaplı kubbeler sekizgen kasnaklar üstünde yükselirler. Beden duvarları altta kesme taş, üstte almaşık tekniğinde taş ve tuğla sıraları ile örülmüş, saçak altı da testere dişi formunda üç tuğla dizisi ile kuşatılmıştır. Etrafı dükkanlarla çevrili eserin dört tarafında birer kapısı bulunmaktadır. Duvarların kenar ortalarına açılan basık kemerli kapıların yanlarında sıralanan tonozlu dükkanların bazıları sağlam durumda işlevini sürdürürken, bir kısmının yıkık olduğu ve sadece tonoz izlerinin kaldığı izlenebilmektedir. Önleri dışarıya açılan dükkanlar beden duvarlarının yarı boyuna yakın olup, gelişigüzel betonla tamir edilenler de bulunmaktadır. Duvarların üst taraflarına açılan dikdörtgen pencereler içeriye doğru şevlenerek aydınlanmayı kolaylaştırmıştır.
Zemin kotundan biraz aşağıda kalan iç mekana güney ve doğudan iki, kuzeyden dört basamaklı birer merdivenle inilir. Batıdaki girişi kapatılmıştır. Ayaklarla, iç duvarları kısmen ahşap lambrikenle kaplanmış olan yapının kemer araları tadil edilerek iki katlı hale getirilmiş ve lokantaya dönüştürülmüştür. Üst kata çıkış batı duvarına bitişen ahşap bir merdivenle sağlanmış, kuzey batı köşeye de bir tuvalet tesis edilmiştir. Kaynaklarda, bedestende 1470’ li yıllarda kumaş ticareti yapıldığı, sonraki yıllarda ise ip, urgan satıldığına dair kayıtlar bulunmaktadır. 1217/1802 yılında geçirdiği yangından sonra tamir edilmiş, 1951 de yine bir onarım görerek sebze hali; daha sonra da urgan kapanı olarak kullanılmıştır. 1970’de yandığı için kullanılamaz duruma düşen eser, 2005 yılına kadar metruk halde kalmıştır. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılan restorasyonu devam etmektedir.
Yaşar ERDEMİR
KAYNAKÇA
Mustafa Cezar, Tipik Yapılarıyla Osmanlı Şehirciliğinde Çarşı ve Klasik Dönem İmar Sistemi, İstanbul 1985; Gündüz Özdeş, Türk Çarşıları, İstanbul 1953; Semavi Eyice, “Bedesten”, DİA, V, İstanbul 1991, s. 307; Fazıl Çiftçi, Kastamonu Camileri-Türbeleri ve Diğer Eserler, Ankara 2012, s. 358-363.