Başa giyilen keçeden mamul başlıktır. Şeyhlerin veya sülûkte belli bir mertebeye ulaşmış dervişlerin tarikat kıyafeti olarak kullandıkları, tarikatlara göre farklı şekil ve renklerdeki başlıkların adıdır. Keçe külah, Mevlevi külahı, Arnavut külahı, Dede külahı, Tatar külahı gibi oldukça farklı çeşitleri vardır. Osmanlı döneminde bir kişinin rütbesi elinden alındığında kavuğu çıkartılır ve külah giydirilirdi. “Külah giydirme” tabiri buradan gelmektedir. Lonca teşkilatında külahçıların bir meslek grubu olarak yer aldıkları bilinmektedir.
Külah taşıyan kişinin manevî makamının bir remzi olduğundan Osmanlı tarikat çevrelerinde “tâc-ı şerif, tâc-ı edeb, tâc-ı saâdet” terkiplerinde olduğu gibi saygı ifade eden sıfatlarla birlikte kullanılmıştır. Tasavvufun ilk dönemlerinde sûfî kisvesi hırka kelimesiyle karşılanmıştır. Külahın üst kısmına “kubbe”, başa geçen ve sarık sarılan kenarına “lenger” (asabe), ön kısmına “mihrap” adı verilir.
Ahmet AYTAÇ
KAYNAKÇA
Ahmet Aytaç ve diğerleri, Başbakanlık Osmanlı Arşivinde Türk El Dokumalarına Dair Önemli Kayıtlar, İstanbul 2014.