Elborz dağlarının eteklerinde yer alan Kazvin ostanı sanayi ve tarım bakımından önemli bir bölgedir. Elborz dağları, düzlük alanda kurulu olan bölgenin kuzeyinden geçmektedir. Kazvin de bulunan ve Elborz sıradağlarının bir parçası olan Sialan Dağı 4175 m ve Şah Elborz Dağı ise 4056 m yüksekliğindedir. Ünlü Alamut Kalesi bu bölgededir.

Stratejik konumundan dolayı Kazvin son yıllarda büyük bir sanayi gelişmesine sahne oldu. Ostan’ın merkez şehri Kazvin ana demiryolu hattı ile Tahran ve Tebriz arasındaki kara yolunun üzerindedir.

Kazvin deri, pamuk, ipek ve kadife dahil olmak üzere özellikle kumaş üretiminde bir tekstil merkezidir. İran’ın en büyük çimento fabrikası Abyek Çimento Fabrikası bu ostanda yer almakatdır. Deterjan üretiminde de önemli bir kapasiteye sahip ve İran’da ikinci sıradadır. Bölgede seramik, çelik, ev eşyaları imalatı, düz cam, cam kaplar, porselen kaplar, ticari araç üretimi vardır. Ayrıca bu ostan buzdolabı, dondurucu, çamaşır maki-nesi, evaporatif soğutucu, radyo, transformator ve boya üretiminde önemli bir bölgedir. Madencilikte silis, kaolin, kömür, demir cevheri ve kireç ön plana çıkmaktadır.

Bölgede bulunan Şehit Recai elektrik santrali ül-kenin en büyük enerji kaynaklarındandır. Rüzgar enerjisinde kurulu kapasite bakımından en büyük paya sahiptir ve ülkede ilk sıradadır.

Kazvin, tarımsal ürünler bakımından da önem-li bir paya sahiptir. En önemli tarımsal ürünler üzüm, domates, yem mısırı, fındık, fıstık, badem, ceviz, zeytin, elma, buğday, şeker pancarı, nar, incir ve hububattır. Hayvancılıkta kümes hayvancılığı yetiştiriciliği ve süt üretimi bölgenin önemli faaliyetleridir.

Sasani İmparatorluğundan kalıntılar, Alamut Kalesi, Ovan Gölü, Çehl Sütun Konağı ve çok sayıda mağaralar bazı turistik yerlerindendir. Bölgede halı, kilim ve cacim yapımı, bakırcılık ve aynekari yaygındır.

İran’ın kuzeyinde ve Hazar Denizi’nin kıyısında ülkenin bol yağışlı ve ormanlık ostanlardandır.

Sanayisi yeterince gelişmemiş olan Mazenderan da başlıca bitkisel yağ, süt ürünleri, maden suyu, et ürünleri, makine halısı, ayakkabı ve kağıt imalatı bulunmaktadır.

Madencilikte silis, kömür, florin ve dekoratif taşlar öne çıkmaktadır.

Mazenderan ostanında 5 ekonomik özel bölge vardır.

Tarımda öne çıkan ürünler turunçgiller (portakal, mandalina, tatlı limon), şeftali, pirinç, buğday, yağlı çekirdekliler ve çaydır. Mazenderan portakal yetiştiriciliğinde İran’da yüzde 60’lık bir pay ile birinci sıradadır. Hayvancılıkta önemli oranda sığır varlığı mevcuttur. Bölgenin diğer önemli eko-nomik faaliyetleri balık avcılığı ve havyar üretimidir.

İran’ın kırmızı et, tavuk eti ve süt üretiminde Ma-zenderan önemli bir paya sahiptir.

Doğal, tarihi ve kültürel cazibeleri ile İran’ın en çok ziyaret edilen bölgelerden biridir. Bu bölge Gilan ile beraber Tahranlılar için hafta sonu tatil yeridir. İran’ın Yeni Şiir Okulun kurucusu Nima Yuşic Ma-zenderan’ın Nur bölgesindedir ve evi bir müzeye dönüştürülmüştür. Bölgede bazı turistik yerleri Nemek Abrud, Polur, Eski Ramser Oteli, Ramser Mermer Sarayı, Amol Ateşkedesi, Abask Mağarası, Behşer Çıhılsütun Sarayı, Veresk Köprüsü, Nima Yuşic Evi, Sisengan Sahil Parkı, Filbend, Miyanşe Gölü, Abbas Abad Parkı’dır.

Bölgede konuşulan diller Mazeni ve Farsçadır.

İran’ın ortalarında, Tahran’a yakın bir yerde olan bu ostan sanayinin yoğunlaştığı bir bölgedir. Bu ostan’da 37 adet organize sanayi bölgesi bulunmaktadır.

Bölgede araç ve makineler üretimi, maden ve metal sanayi, petrol ve petrokimya tesisleri en büyük sanayi dallarıdır. Ticari araç ve traktör üretimi, ilaç endüstrisi, halı imalatı ve maden sanayisi bulunmaktadır. Ayrıca, tarım makineleri ve cam imalatı vardır. Arak’taki petrol rafinerisi ülkenin benzin üretiminde ilk sırayı almaktadır.

İran’ın en büyük alüminyum fabrikası (İralco), en büyük sanayi makinaları fabrikası (Maşinsazi Erak), ortadoğu’nun en büyük vagon ve lokomotif üreticisi (Vagon Pars), Ortadoğu’nun tek yol makinesi üreticisi (Hepco), Ortadoğu’nun en büyük biçerdöver üreticisi (Kombaynsazi İran) bu bölgede bulunmaktadır.

Madencilik bakımından da zengin olan Merkezi traverten taşı, demir cevheri, kireç taşı, alüminyum ve diğer metallerde önemli bir paya sahiptir.

Üç adet Özel Ekonomik Bölge (Save, Zarandiye ve Arak) vardır.

Bu bölgenin başlıca tarım ürünleri nar ve çiçektir. Saveh şehristanı lezzetli narlarıyla ünlüdür ve her yıl Eylül ayında Save’de bir nar festivali düzenlenmektedir. Merkezi’nin Mahallat şehristanı çiçek üretiminde İran’da meşhurdur. Her yıl Mayıs ayında bir çiçek festivali vardır.

Bu bölgenin turistik yerleri arasında Arak kapalı çarşı, Mahallat gül bahçeleri, Şazend kayak tesisi, eski kaleler, kervansaraylar, konaklar, medreseler, hamamlar, kiliseler, camiler ve birkaç adet ateşkede (ateş tapınağı) yer almaktadır.

El sanatlarında halı, kilim ve cacim, give (geleneksel ayakkabı) ve bakırcılık yaygındır.

Bu ostanda Zerdüşti, Hıristiyan ve Yahudi azınlıklar vardır.

İran’ın batısında yer alan ve dağlık bir araziye sahip olan Luristan, kuzeybatıdan güneye uzanan Zagros sıra dağlarının uzantısı olan dağlarda kurulmuştur. Luristan, Lurların en yoğun olarak yaşadığı bölgedir.

Ostanın ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Sanayide petrokimya, çimento, seramik, çelik ve kimyasal ürünleri imalatı bulunmaktadır. Ayrıca, tarım makineleri, plastik ürünleri, gıda ve bitkisel ilaçlar, cam üretimi, demir dökümcülüğü ve dekoratif taşları işlemesi de bu ostanın sanayi faa-liyetlerindendir.

Burucerd ve Ezna’da birer özel ekonomik bölge vardır.

Madencilikte alçı, kalker, dekoratif taşlar, silis ve fel-dspat öne çıkan madenlerdir.

Bölgenin en önemli tarımsal ürünleri buğday, arpa, fasulyegiller, pirinç, üzüm, incir ve nardır. Hayvan-cılıkta küçükbaş hayvancılık ve balık yetiştiriciliği yaygındır.

Bölgenin bazı turistik yerleri Felek-ul-Eflak Kalesi, Geher Gölü, Ab Sefid Şelalesi ve Çekan Şelalesidir. El sanatları olarak kıl çadır, halı ve cacim dokumacılığı vardır. Bazı yöresel yiyecekleri külüçe (kurabiye), kak (yufkadan bir tür tatlı), hayvansal yağlar ve se-menu’dur (bir tür helva).

Lursitan, Lur’ların yoğun olaak yaşadığı bir yerdir. Lur’lardan başka küçük bir Lak etnik grubu da bu-lunmaktadır. Bu ostan dışında Lurlar en çok Kohgi-luye ve Buyer Ahmed, Çaharmahal ve Bahtiyari ile İlam ostanlarında yaşamaktadırlar.

İran’ın batısında, Irak sınırında yer almaktadır. Ağırlıklı olarak dağlar ve tepelerle kaplı olan Kurdistan ostanı, nehirleri, gölleri, doğal buzulları ve mağaraları ile oldukça ilginç coğrafi özelliklere sahiptir.

Sanayisi az gelişmiş olan ostanda küçük ölçekte atölyeler olarak kimyasal maddeler, metal, tekstil, süt ürünleri, sakız, plastik, deri ve gıda imalatı bulunmaktadır. Bir adet çimento fabrikası vardır.

Madencilikte dekoratif taşlar, silis, feldspat, demir cevheri ve altın ön plana çıkmaktadır.

Ostanının en önemli tarım ürünü buğdaydır. Buğday dışında arpa, çilek ve diğer hububat çeşitleri başlıca tarım ürünleridir. Koyun ve keçi yetiş-tiriciliği yaygındır.

Bölge su kaynakları bakımından oldukça zengindir. 302 km uzunluğundaki Zarrinerud bu bölgenin en uzun nehirlerinden biridir. Çok sayıda kuş türü, bölgenin çok sayıdaki akarsularında, ideal yaşam alanları buldukları yerlerde yaşıyor. Alabalık yetiştiriciliği ve alabalık tesisleri bakımından zengin bir bölgedir.

Kurdistan, çok verimli maden suyu kaynaklarına sahiptir. Bunların en önemlileri şunlardır: Kamyaran’ın kuzeybatısındaki Govaz, Gorve’in kuzeyindeki Bicar ve Baba Gargar’a yakın Abetalk.

Hewreman da yapılan Pir-i Şalyar ayini İran içinden ve dışından çok sayıda turistin ilgisini çekmektedir. Ayrıca, Palangan köyü ilginç mimarisi ve görünümü ile ünlüdür.

İran’ın diğer bölgelerinde olduğu gibi halı dokuma, özellikle Bicar ve Senendej’de bölgenin en önemli el sanatlarıdır. Kilim ve cacim, kılaş (geleneksel ayak-kabı), müzik aletleri, ahşap oymacılığı ve takı ve süs eşyası bölgenin diğer geleneksel el sanatlarıdır.

Bölge nüfusu Kürtlerden oluşmakta ve yerel dil Kürtçe’dir.

Zagros sıra dağlarının uzantıları üzerinde kurulan bu ostan genellikle dağlık araziden oluşmaktadır. Bölgede bulunan Dena Dağı 4409 metre yüksekliğindedir ve bölgede 4000 metreden yüksek olan 40 tane zirve vardır. Yeni otlama alanları bulabilmek için kışlık yazlık yer değiştiren göçebe gruplar bölgede hala yaşamaktadırlar. Nüfusu en seyrek ostanlardandır.

Bölgenin ekonomisi petrol ve hayvancılığa dayalıdır. İran’ın petrol üretiminde önemli bir paya sahiptir. Bitkisel ilaçlar imalatı ve balık yetiştiriciliği yapılmaktadır. Çimento, çelik, gıda sanayisi ve temizlik ürünleri imalatı bulunmaktadır. Maden-cilikte fosfat, silis, sülfür ve dekoratif taşlar bu ostanın öne çıkan ma-denlerdir.

Bölge dağ turizmine uygundur. Çok sayıda nehir, ormanlık alan, pınar ve şelale vardır. Geleneksel el sanatla-rında halı, cacim, hey-be ve kıl çadır yapımı vardır.

Çoğunluğu Lurların oluşturduğu bölgede Kaşkailer ve Farslar da yaşamaktadır.

Huzistan İran’ın en eski yerleşim yeridir ve İran’da “ulusun doğduğu yer” olarak anılıyor. Merkez şehri Ahvaz nüfusu bir milyondan fazla olan sekiz şehrinden biridir. Ülkenin güney batısında, Irak sınırında ve Fars Körfezi kıyısında yer alan Huzistan ostanı İran’ı uluslararası denizlere ulaşımı sağlayan stratejik noktalardan biridir.

Huzistan ostanı temelde iki bölgeye ayırmak mümkün; ovalar ve dağlık bölgeler. Batı bölgesinde bulunan ovalık alanlarda tarım arazileri verimlidir ve Karun, Karhe ve Cerrahi nehirleri tarafından sulanır. Nehirlerin en çok bulunduğu bölge olan Huzistan da çok sayıda nehir buradan Basra Körfezine akmaktadır. Bölgenin en büyük nehirleri olan Karun, Karhe, Dez, Arvand ve Cerrahi, Zagros dağlarından çıkarak Huzistan bölgesinden Fars Körfezine akmaktadır. İran’ın 850 kilometre uzunluğunda ve üzerinde gemilerin yüzebildiği tek ve en büyük nehri olan Karun bu bölgeden Basra Körfezi’ne akıyor.

Ortadoğu’nun ilk petrol kuyusu 1908 yılında Mescit Süleyman’da kurulmuştur. Huzistan, tarihten bu yana İran’ın petrol ve doğalgaz merkezidir. Bu nedenle Huzistan aynı zamanda petrokimya sanayiinde gelişmiş bir bölgedir. Mahşeher Petrokimya Tesisleri ülkenin toplam petrokimya üretiminin % 36’sını sağlamaktadır. Abadan petrol rafinerisi ülkenin benzin üretiminde önemli bir paya sahiptir. Büyük ölçekli olarak çimento, çelik ve şeker üretimi bu ostanın diğer önemli sanayi sektörleridir. Demir ve çelik üretiminde İsfahan’dan sonra ikinci sıradadır. Bölgede ayrıca, bitkisel yağlar, hamur mayası, giyim imalatı ve selüloz endüstrisi de bulunmaktadır.

Ostanda bir serbest bölge ve bir özel ekonomik bölge vardır.

Tarımsal ürünlerde şeker kamışı en büyük payı almaktadır. İran’ın bütün şeker kamışı burada yetişmektedir. Bölgede ayrıca, buğday, yem mısırı, karpuz ve hurma yetiştirilmektedir. Hayvancılıkta manda, koyun ve keçi yetiştiriciliği yapılmaktadır. İran’ın kırmız et ve tavuk eti üretiminde bu ostan önemli bir pay almaktadır.

Huzistan ekonomisinde deniz ürünleride önemli yer tutmaktadır. Balık ve karides avcılığı ve yetiştiriciliği yaygındır.

Huzistan’da bulunan Şuşter Değirmen ve Hidrolik sistemi, Şuş Eski Şehri ve Çoğa Zenbil tapınağı UNESCO Dünya Mirası listesindedir. Diğer turistik yerler arasında Hz. Daniel Türbesi (Şuş), Apadana Sarayı, Şuş Müzesi ve Şadırvan köprüsüdür.

Huzistan, bir dizi etnik grup ve halkın yaşadığı bir yerdir. Bunların arasında Farslar, Araplar, Lurlar ve Ermeniler bulunmaktadır. Bölgede renkli ve hareketli halk müzikleri, değişik grupların kendine has zengin gelenekleri ve kültürel mirasları vardır.

Büyük Horasan bölgesi bugünkü İran’ın kuzeydoğu kısmını, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Tacikistan ve Afganistan ülkelerini içine alan ve bu ülkelerin tarih ve edebiyatlarında önemli bir rol oynayan tarihi bir bölgedir. Büyük Horasan bölgesinin İran içinde yer alan kısmı bugünkü İran’da 2004 yılından beri Kuzey Horasan, Güney Horasan ve Rezevi Horasan olarak üç ostana bölünmüştür. İran’ın kuzeydoğusunda yer alan Kuzey Horasan ostanı dağlık ve yağışı bol olan bir bölgedir.

Horasan kelimesi güneşin doğduğu yer demektir.

Bölge sanayisinde ön plana çıkan imalat alanları petrokimya, çimento, plastik, çelik, boru ve profil, alümina üretimi, elyaf, un, şeker ve diğer gıda ürünleridir.

Bölge boksit madeni bakımından zengindir ve Semnan ostanı ile birlikte İran’un bütün boksit ihtiyacını karşılaşmaktadır.

Dağlık ve serin bir bölge olan Kuzey Horasan da yöreye uygun tarımsal ürünler ve küçükbaş hayvancılık yaygındır. Faruc şehristanın kuruyemiş-leri İran’da meşhurdur.

Horasan Bahşi Müziği UNESCO tarafından maddi olmayan kültürel miras olarak kaydedilmiştir. Bölgenin el sanatları arasında halı ve cacim vardır.

Çoğunlukla Kürtler olmak üzere bu ostanın diğer etnik gruplar Farslar ve Tatlar, Azeriler, Türkmenler, Beluçlar, Lurlar ve Araplardır.

İran’ın batısında Irak sınırında bulunan Kermanşah, karasu vadisinde, eski Akdeniz-Orta Asya ticaret yollarının üzerindedir. Med ve Ahameniş İmparatorluğu döneminde önemli bir merkez olduğu kaynaklarda yer almaktadır.

Sanayi sektörü en çok küçük ölçekli imalathanelerden oluşmaktadır. Ostan’da, büyük ölçekli olarak iki adet çimento fabrikası, üç adet petro-kimya fabrikası ve bir adet otomotiv fabrikası bulunmaktadır. Diğer küçük ölçekli imalatlar ise bitkisel yağ, seramik, demir profili, süt ürünleri, ilaç, şeker ve domates salçası üretimidir.

Madencilikte dekoratif taşlar, alçı, feldspat, silis ve demir cevheri bu ostanın önemli madenleri arasındadır.

Bu ostanda İslam Abad-ı Garb, Kermanşah ve Kasr-ı Şirin’de üç özel ekonomik bölge bulunmaktadır. Ostanın Irak ile üç sınır kapısı vardır.

Kermanşah şehrinin çevresindeki bölgeler İran’ın en zengin tarım alanlarından biridir; Başlıca tarımsal ürünler üzüm, elma, şeftali, ceviz, nektarin, nohut,buğday, domates, şeker pancarı, mısır ve arpadır. Balık yetiştiriciliği de bölge de yaygındır.

Coğrafi yapısı ekoturizme oldukça uygun olan Kermanşah’ta kamu idareleri bu turizm çeşidini geliştirme yönünde politikalar geliştirmeye çalış-maktadırlar. Bu amaçla 14 ekoturizm köyü belirlenmiştir.

Kirmanşah’taki Bistun Yazıtları UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer almaktadır. Bistun dağının İran edebiyat ve kültüründe önemli bir yeri vardır. Bu dağda geçen Ferhad ile Şirin’in aşk hikayesinde heykeltıraş Ferhad, Şirin’e aşık olur ve Hüsrev’in aşk rakibi olur. Bu yüzden Hüsrev onu imkansız bir görev ile kayalıklardan merdivenler oymak için Bistun Dağı’na sürgün eder. Ferhad, Şirin ile evlenmek umuduyla görevine başlar. Daha sonra Hüsrev, Ferhad’a bir elçi gönderir ve Şirin’in öldüğüne dair yanlış haber gönderir. Bu habere inanan Ferhad kendini dağın tepesinden atar ve ölür.

Bistun Yazıtları dışında, Tak-ı Bostan, Taq Gera ve Anahita tapınağı diğer önemli tarihi eserleridir.

Deri, halı, kilim, give (geleneksel ayakkabı) ve cacim bu bölgenin geleneksel el sanatlarıdır. Yöresel yiyeceklerde Nan Hurmayi (hurmalı kurabiye), Kak (yufkadan bir tatlı), Nan Birinci (Pirinç unundan yapılan tatlı) ve hayvansal yağlar başta gelen ürünlerdir.

Bölge sakinleri çoğunlukla birçok farklı kabileye mensup Kürtlerdir.

İran’ın güneydoğusunda yer alan Kerman ülkenin coğrafi olarak en geniş ostanıdır. Etrafı dağlarla çevrili olan Kerman da çöl ve çorak yapı hakimdir. Meşhed ve Bender Abbas’a giden yolların kesiştiği bir noktadır.

Kerman sanayisine bakır hakimdir ve İran’ın en büyük bakır ocağı Serçeşme bu ostandadır.

Kerman ayrıca, İran’ın otomotiv endüstrisinin önemli bir merkezidir. Diğer sanayi dalları traktör, el halısı, televizyon, buzdolabı ve dondurucu, çimento, gıda ürünleri ve şeker imalatıdır. Madencilikte ülkenin üretim değerinin % 45’ini Kerman ostanı sağlamaktadır. Bakır dışında, demir cevheri, kömür ve krom bu bölgenin en önemli madenlerdir.

Bölgede bulunan üç adet özel ekonomik bölge Sircan, Rafsancan ve Arge Cedid (Bam)’da bulunmaktadır.

Tarımsal ürünlerde en çok kaba yonca, domates, patates, karpuz, portakal, hurma ve kayısı yetiştirilmektedir. Diğer önemli ürünler fıstık ve kimyondur. Kerman, İran’da fıstık merkezi olarak bilinir ve bu yüzden İran’ın petrol dışı ihracatında en önemli rolu oynamaktadır. Dünya fıstık ihracatının büyük bir kıs-mını Kerman gerçekleştirmektedir. Kerman aynı zamanda kimyon bölgesidir ve kimyon bolluğunu ifade etmek için Farsça’da beyhude iş yapmak anlamın-da bir deyim vardır: ‘’Zire be Kerman bordan’’ (Kerman’a kimyon götürmek). Hayvancılıkta koyun, keçi ve deve yetiştiriciliği yaygındır ve Kerman ülkenin kırmızı et üretiminde önemli bir yer almaktadır.

Kerman’da UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde kayıtlı olan eserleri Bam Kalesi, Bağ-ı Şahzade, Meymend Köyü, Lut Çölü ve Kanatlardır. Bölgede bulunan yaşları 2500 yılı aşan bir kaç selvi ağacı ilgi çeken diğer unsurlardır.

Yün ve Kerman şallarında kullanılan özel bir yün çeşidi oldukça yaygındır. İran’ın halı ihracatında en önemli yerlerden biridir. Bölgenin el sanatları arasın-da halı, kilim, şal, terme, bakırcılık ve pate duzi vardır.

Cevizli ve hurmalı kolompe (bir tür kurabiye) ve kavut bu ostanın bilinen tatlı çeşitleri arasındadır.

Eski Elam imparatorluğunun hüküm sürüdüğü İlam bölgesi, İran’ın batısında, Irak sınırında dağlık bir bölgede yer almaktadır.

İlam petrol ve doğalgaz kaynakları bakımından zengin bir ostandır ve bölgede petrokimya fabrikası, gaz rafinerisi ve çimento fabrikası vardır. Bunun dışına mahalli düzeyde tuğla imalatı, kumaş dokumacılığı, halı ve bez üretimi yapılmaktadır. Yine de bu ostanın ekonomisi ağırlıklı olarak tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Arpa, buğday, pirinç, patates, yağlı tohumlular ve hurma bölgenin başlıca ürünleridir.

El sanatları olarak cacim ve kilim dokumacılığı, ahşap oymacılığı, bakırcılık ve çömlekçilik yaygındır. İlam ostanı, ekoturizme çok müsait bir potansiyel sunmaktadır. Bölgenin başlıca turistik yerleri evliya türbeleri, Zerdüşt tapınakları ve Sasani döneminden kalma köprüler ve bazı doğal ve tarihi yerlerdir.

Kürtlerin çoğunluğu oluşturduğu İlam’da Lurlar, Lekler, Farslar ve Araplar da yaşamaktadırlar.

Elvend dağlarında kurulu bulunan Hamedan İran’ın en eski kentlerindendir. Ostanın merkezi Hamedan şehri, İran’ın en eski başkenti olarak bilinen Hegmetane, Med kralı Diyako tarafından kurulmuştur.

Ostanda cam kaplar, giyim, otomotiv parçaları, gıda sanayi, mobilya ve makine halısı imalatı bu-lunmaktadır. Madencilikte silis, feldspat, kalker ve dekoratif taşlar bulunmaktadır. Hamedan’da 38 MW’lık bir güneş enerjisi santrali kuruludur.

Ostanın tarım potansiyeli yüksek ve başlıca ta-rımsal ürünleri kaba yonca, patates, arpa, üzüm, sarımsak ve bitkisel ilaçlardır. Tuyserkan ilçesinin iri cevizleri İran’da meşhurdur. Hayvancılıkta sığır yetiştiriciliği yaygındır.

Turizm bakımından İbn-i Sina Türbesi, Hegme-tane Eski Şehri ve Baba Tahir Türbesi önem-li turistik yerlerden bazılarıdır. Hemedan’ın en meşhur el sanatı çömlekçiliktir ve Lalecin ilçe-sinde çok yaygındır. Ayrıca bölgede, el halısı, deri ürünleri, ahşap oymacılığı ve seramik ima-latı bulunmaktadır.

Farsların çoğunlukta olduğu Hamedan’da Azeri-ler, Lurlar, Kürtler, Lekler, Hristiyanlar ve Yahudi-ler yaşamaktadırlar.

Gülistan ostanı İran’ın kuzeydoğu bölgesinde Hazar Denizi kıyılarında, Türkmenistan sınırındadır. İran’ın Türkmenistan’a açılan kapılarından İnce Burun kapısı bu ostandadır.

Bölgede küçük ölçekli fabrikalar en çok metal sanayi, kimyasal ürünler ve gıda işlenmesinde faaliyet göstermektedir. Madencilikte en önemli madde kömürdür.

Gülistan’da Atrak Özel Ekonomik Bölgesi bulunmaktadır.

Buğday, arpa, şeftali, tatlı limon, pamuk ve ayçiçeği bu ostanın öne çıkan tarım ürünleridir. Hayvancılıkta tavuk yetiştiriciliği yaygındır.

Gülistan Ulusal Parkı, İran’ın en büyük ulusal parkıdır ve Gülistan ile birlikte Mazenderan ve Kuzey Horasan ostanlarını kapsamaktadır. Günbed-i Kavus Kulesi, tuğladan yapılmış dünyanın en yüksek kulesidir ve UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer almaktadır.

Gülistan’da Türkmen, Mazeni, Beluç ve Kürtler yaşamaktadır.

Hazar Denizi kıyılarında bulunan Gilan, Mazenderan ve Gülistan ostanları ile birlikte İran’ın kuzeyini teşkil eder ve İran’ın en bol yağışlı ve ormanlık bölgeleridir. Azerbaycan Cumhuriyeti ile sınırı bulunmakta ve Astara sınır kapısı bu ostandadır.

Gilan, Tahran-Bakü ticaret hattı üzerinde yer almaktadır. Bölgede Bender Enzeli Limanı Serbest Bölgesi bulunmaktadır. Bender Enzeli Limanı, bölgenin deniz trafiğinde önemli bir limandır. Mencil’de 100 MW’lık rüzgar enerjisi santrali bulunmaktadır.

Gilan’ın ekonomisi tarım, hayvancılık ve balıkçılığa dayalı olup sanayi sektörü nispeten az gelişmiştir ve küçük ölçekte selüloz, porselen kaplar, çelik, giyim, ilaç, halı ve temizlik ürünleri imalatı vardır.

Bölgenin ikliminin elverişli olması yüzünden çok çeşitli meyveler ve sebzeler yetişmektedir. Pirinç, çay, havyar, balık, zeytin, tütün, kivi, turunçgiller ve fındık bu bölgenin önemli tarımsal ürünleridir. Hayvancılıkta sığır ve tavuk yetiştiriciliği ön plana çıkmaktadır. Ayrıca, bölgede ipek üretimi vardır.

Gilan, İran içinden çok sayıda turist çekmektedir. Ünlü turistik Masule köyü bu ostandadır. İran yemeklerinden farklılaşan Gilan mutfağında deniz ürünleride önemli bir yer tutmaktadır.

Bölgede Gilak, Taliş, Kürtler ve Azeriler ile birlikte küçük azınlıklar olarak Gürcüler ve Ermeniler yaşamaktadır.

İran’ın güneyinde ve Hürmüz boğazının kuzeyinde yer alan Hürmüzgan, Zagros sıra dağlarının güney uçlarında kurulmuştur.

Bu ostan balıkçılık, dış ticaret ve lojistik bakımından önemli bir merkezdir. İran’ın en aktif ticari limanı olan Şehid Recai limanı bu bölgede bu-lunmaktadır. Bölgede iki petrol rafinerisi bulunmakta ve ikisinin toplam kapasitesi İran’daki en yüksek kapasitedir. Almahdi Alüminyum Fabrikası, Halice Fars Gemi Fabrikası, Hürmüzgan Çelik Fabrikası ve Hürmüzgan Çimento Fabrikası bu bölgenin bazı diğer önemli sanayi ve ekonomi tesisleridir. Ostanda jeotermal potansiyeli yüksek ve iki bölgede, Lar-Bastak ve Bender Abbas-Minab’da yoğunlaşmaktadır.

Bu bölgede Kiş ve Keşm Serbest Bölgeleri ve Halice Fars Özel Ekonomik Bölgesi vardır.

Hürmüzgan ostanı, İran limon üretiminde birinci ve hurma üretiminde ikinci sıradadır. Hayvancılıkta keçi ve deve yetiştiriciliği yaygındır. İran balıkçılığının büyük bir kısmı bu ostanda yapılmaktadır.

Hurma ve ekşi limon bu bölgenin başlıca tarım ürünleridir. Deve ve keçi yetiştiriciliği yaygındır.

İlginç kıyıları, değişik kültürü ve 14 adet adası ile bu ostan yerli ve yabancı turistleri çekmektedir. En önemli adalar ise Keşm, Ebu Musa ve Kiş’tir.

Tahran ile Bender Abbas arası uçak ve demiryolu seferleri vardır.

Bölgede Fars, Beluç ve Araplar yaşamaktadır.

Bu bölge, İran’ın tarihinde çok önemli bir konumdadır. Osatnın merkezi olan Şiraz, İslam’dan önce Pers imparatorluğun merkezi olan Perspolis’e sahipliği yapmıştır. Şiraz, İslam döneminde de bir kültür ve edebiyat merkezi olarak bilinmiştir.

Fars ostanı güneş enerjisi potansiyeli yüksek bir bölgedir. Büyük bir petrokimya tesisi ile birlikte bir petrol rafinerisi, lastik fabrikası, geniş bir elektronik sanayii ve bir şeker fabrikası bulunmaktadır. Sanayide fayans ve seramik üretimi, dekoratif taşlar, elektromotor, transformator imalatı bulunmaktadır.

Bu ostanda Şiraz ve Lamerd’de iki özel ekonomik bölge vardır.

Fars ostanı tarım bakımından zengin bölgelerden biridir ve buğday, yem mısırı, domates, karpuz, arpa, elma, üzüm, tatlı ve ekşi limon, portakal, hurma, nar, mandalina ve şeftali üretiminde İran tarımında önemli bir yer almaktadır. Hayvancılıkta koyun, keçi ve sığır yetiştiriciliği yaygındır. Kırmızı et, süt, bal ve tavuk eti bu ostanın başlıca proteinli ürünleridir.

Fars ostanı İran’ın en canlı ve gelişmiş turizm merkezlerinden biridir. Pasargad, Perspolis, Sasani İmparatorluğu kalıntıları ve İran Bahçesi ör-nekleri UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer almaktadır. Dünyaca meşhur şairler Hafız ve Sadi Şiraz şehrinde doğmuş ve yaşamışlardır. Hafız Türbesi, Sadi Türbesi, Vekil Mescidi ve Vekil Hamamı bazı diğer gezilecek yerlerdir. Halı ve kilim bu ostanın öne çıkan el sanatı ürünleridir.

Bu bölge flora ve fauna bakımından da zengindir. Yöreye özgü gazel, dağ keçisi, dağ koyunu ve çok çeşitli kuşlar bulunmak-tadır. Ostanın Arjan bölgesi UNESCO tarafından biyosfer rezervi olarak kaydedilmiştir. Fars ostanında bulunan halı dokumacılığı UNESCO Maddi Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde kayıtlıdır.

Gelişmiş bir ulaşım altyapısına sahip olan Şiraz’da metro siste-mi bulunmaktadır.

Farslar dışında bu ostanda Lur, Kaşkai, Arap, Lak ve Kürtler gibi farklı etnik gruplar yaşamaktadır.

Ülkenin güneybatısında yer alan bu ostan dağları, nehirleri, ormanlık alanları ve bataklıkları ile ilgi çekmektedir. 3500 metreden yüksek 16 zirvenin bulunduğu bölgede Zardkuh dağı 4222 metre yükseklik ile bu ostanın en yüksek zirvesidir.

Sanayide küçük ölçekli çelik, evaporatif soğutucu, çimento, şeker, alçı, süt ürünleri imalatı bulunmaktadır. Madencilikte bakır, dekoratif taşlar, alçı, ocak taşı ve silis rezervleri vardır.

Zengin bir doğaya sahip olmasından dolayı tarım ve bahçıvanlık bu bölgede çok yaygındır. Kırmızı et, tavuk eti, süt ürünleri, balık, balık yemi, mantar, şeftali ve patates bu bölgenin başlıca tarımsal ürünleridir.

Bölgenin ekoturizm için potansiyeli yüksektir ve dağcılık, trekking ve rafting turları için müsaittir. El sanatlarında halı, sofra, kıl çadır ve cacim yapımı vardır. Boldaci şehri İsfahan’dan sonra Gez tatlısı ile meşhurdur.

Bu ostanın etnik grupları Lurlar, Farslar ve Kaşkai Türkleri’dir.

Azerbaycan-ı Garbi olarak bilinen bu ostan ülkenin kuzeybatısında, Türkiye, Irak ve Nahçıvan sınırlarında yer almaktadır. Türkiye-İran arası bütün sınır kapıları (Esendere-Sero, Kapıköy-Razi ve Gürbulak-Bazargan) bu ostanda yer almaktadır.

Sanayide çimento ve inşaat malzemesi, gıda işlenmesi, meyve suyu, ilaç üretimi ve el halısı üretimi bulunmaktadır. Bölgede birkaç kaplıca vardır ve jeotermal enerji potansiyeli yüksektir. Madencilikte altın ve dekoratif taşlar ön plana çıkmaktadır. Ak Dere ve Zerşuran altın ocakları İran’ın en büyük altın ocaklarıdır.

Batı Azerbaycan’ın başlıca tarım ürünleri elma, kaba yonca, şeker pancarı, domates, üzüm, kayısı, şeftali ve tatlı limondur. Hayvancılıkta koyun, sığır ve manda yetiştiriciliği yaygındır. Kırmızı et bu bölgenin öne çıkan proteinli ürünüdür. Bu ostan % 26’lık bir pay ile İran’ın en çok bal üreten ostanıdır. Hoy şehri, İran da ayçiçeği çekirdeği üretim merkezidir ve ülke ihtiyacının büyük kısmını tek başına karşılamaktadır. Her yıl Eylül ayında ayçekirdeği festi-vali düzenlemektedir.

Bölgede bulunan Ermeni Ma-nastırı Siteleri ve Taht-ı Süley-man UNESCO Dünya Mirası Lis-tesindedir. Diğer turistik yerlerin arasında Şems-i Tebrizi Türbesi, Se Gümbet ve Şelmaş Şelalesi’dir.

Azerbaycan-ı Şarki olarak bilinen bu ostan ülkenin kuzeybatısında Ermenistan, Azerbaycan ve Nahcivan sınırındadır. Sahand dağı 3707 metre ile bu bölgenin en yüksek noktasıdır. Ostanın merkezi Tebriz, İran’ın en önemli sanayi kentlerinden biridir ve nüfus bakımından da en büyük şehirlerdendir.

Doğu Azerbaycan’daki başlıca sanayi dallarından bazıları araç ve otomobil parçaları, tarım makineleri, gıda ürünleri, endüstriyel makineler, cam, çelik, kimyasal ürünler, deri ve ayakkabı, gaz ocağı, elektromotor, boya ve mobilya imalatıdır. Bölge ayrıca, ilaç endüstrisi, petrol rafineri-si, petrokimya işleme tesisleri, bakır fabrikası ve dökümhanelere sahiptir. Ostanın jeotermal enerji potansiyeli yüksektir. Madencilikte ba-kır, antimon, alçı ve kalker rezervleri var.

Sahlan Özel Ekonomik Bölgesi ile Aras Ser-best Bölgesi bu ostandadır.

Ostanın en önemli tarım ürünleri buğday, kaba yonca, patates, elma, üzüm ve kayısıdır. Hayvancılıkta koyun, sığır ve manda yetiştiriciliği yaygındır. İran’ın bal üretiminin %16’sını Doğu Azerbaycan sağlamaktadır. Yumurta, süt ve kırmızı et gibi proteinli ürünler grubun-da İran’ın en güçlü bölgelerindendir.

Bölge şehirlerinden olan Bonab şehristanı kebap merkezi olarak bilinir ve Bunab Kebabı İran’da markalaşmıştır.

Tebriz Kapalı Çarşısı ve Aziz Stefanos Manastırı UNESCO Dünya Mirası listesinde yer almaktadır.

İran’ın güneyinde Fars Körfezi kıyılarında bulunan Buşehr, petrol ve doğalgaz kaynakları ve tesisleri bakımından İran’ın en önemli merkezlerin-dendir. Dünyanın en büyük gaz sahası Güney Pars Gaz Sahası burada yer almaktadır. İran’ın ilk ve tek nükleer santralı Buşehr’dedir.

Buşehr’de bulunan Asaluye Endüstri Bölgesi binlerce yabancı teknik elemanın çalıştığı ve İran’ın muazzam altyapı harcamaları yaptığı bir sanayi bölgesidir. Petrokimya sanayisi en önemli faaliyet alanıdır. İran petrokimya üretiminin yüzde 45’i Buşher’de bulunan Asaluye sanayi bölgesinde yapılmaktadır.

Stratejik konumu nedeniyle Buşehr, dış ticaret trafiği ve denizcilikte İran’ın en önemli bölgelerinden biridir. Bölgede bulunan İmam Humeyni Limanı, Şehid Recai Limanından (Hürmüzgan) sonra, İran dış ticaretinde ikinci en önemli limandir.

Balıkçılık ve karides avcılığı yaygındır. Başlıca tarım ürünleri hurma, domates, portakal ve ekşi limondur. Bölgede deve yetiştiriciliği de yaygındır.

Buşehr ve Huzistan bölgesinde Lenc (geleneksel gemi) yapımı UNESCO tarafından maddi olmayan kültürel miras olarak kaydedilmiştir.

Ostanda yaygın olarak Farslar yaşamaktadır, kuzey kesimlerinde Lurca, güney kesimlerinde Arapça da konuşulmaktadır.

İran’ın kuzeybatısında, Azerbaycan Cumhuriyeti sınırında yer almaktadır. Dağlık bir bölge olan Erdebil İran’ın kışın en soğuk ve yazın en serin bölgelerinden biridir. Bölgede bulunan Sabalan dağı İran’da meşhurdur ve rivayetlere göre Zerdüşt Urmiye gölünün kenarında doğdu ve Avesta kitabını Sabalan dağında yazdı.

Erdebil’de küçük ölçekli sanayi atölyeleri bulunmaktadır. Çimento, demir, gıda, metal, elektrikli cihazlar sanayi kısmen gelişmiştir. Ostanın Jeo-termal enerji potansiyeli yüksektir. Madencilikte akik gibi değerli taşlar ön plana çıkmaktadır.

Erdebil’in doğası hayvancılığa elverişlidir ve et, bal, süt ürünleri gibi doğal besinler bakımından zengin bir bölgedir. Başlıca bitkisel ürünler kaba yonca, patates ve arpadır. Manda ve koyun yetiştiriciliği yaygındır. Erdebil, Batı ve Doğu Azerbaycan’dan sonra İran’ın en çok bal üreten böl-gesidir.

Serin ikliminden dolayı sıcak bölgelerden turist çekmektedir. Erdebil’de birçok kaplıca bulunmaktadır, bunlar içinde en önemlisi Sereyn’de bulu-nan kaplıcalardır. Erdebil’in nüfusu ağırlıklı olarak Azerilerden oluşmaktadır. Küçük sayıda Tat ve Taliş yaşamaktadı

Safevilerin kurucusu Şah İsmail, Erdebilli olan ve türbesi Erdebil de bulunan Şeyh Safiyeddin Erdebili’nin neslindendir. Şeyh Safiyeddin Erdebili Türbesi UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer almaktadır.

Erdebil’de etli yemekler yaygındır ve en çok bilinen yemeği bıçak kıymadır.

Tahran’ın batısında yer alan Elburz Ostanı ülkenin yüzey alanı bakımından en küçük ostanıdır. Elburz dağlarının eteğinde kurulu olan bu ostan adını Elburz dağlarından almaktadır. Ostanın merkezi Kerec, yakın bir mesafede bulunduğu Tahran ile entegre olmuş bir şehirdir. İki şehir arasında günlük metro seferleri yapılmaktadır.

Nüfus yoğunluğu ve şehirleşme oranı yüksek bir ostandır. Kerec, İran’ın sekiz büyük şehrinden biridir.

Ekonomisi ağırlıklı olarak sanayiye dayalıdır. Meyve suyu ve konsantre, ilaç, mobilya evaporatif soğutucu, televizyon, çamaşır makinesi, elektrik kabloları ve gaz ocağı üretiminde önemli bir merkezdir.

Başlıca tarımsal faaliyetler şeftali, tatlı limon, elma, üzüm ve yumurta üretimidir.

Elburz dağları üzerinden İran’ın kuzey bölgelerine giden Çalus yolu doğal güzelliği ve yol güzergahındaki tesisleri ile önemli bir turizm bölgesidir.

İran’ın en önemli kayak tesislerinden biri burada yer almaktadır.

İran’ın her bölgesinden insanın çalışmaya geldiği bu bölge etnik ve kültürel bakımdan büyük çeşitlilik arz ediyor ve ülkeyi yansıtan küçük bir İran minyatürü olarak nitelendirilmektedir.

İslam dini müzik konusunda ayrıntılı ve özel hüküm koymak yerine genel ilke ve amaçları belirlemekle yetinmiştir. Buna göre İslam’ın ilke ve esaslarına aykırı, günaha sevk eden, haramı teşvik eden müzikleri yapmak ve dinlemek günahtır. Dinimizin temel inanç, amel ve ahlak ilkelerine aykırı olmayan, haramların işlenmesine sebep olmayan müzik türlerini dinlemekte ise dinen bir sakınca yoktur. Kur’an ve sünnette müzikle meşgul olmanın, müzik dinlemenin mutlak anlamda günah olduğunu gösteren deliller bulunmamaktadır. Aksine, Resûlullah’ın (s.a.s.) ilke olarak müziğin caiz olduğuna işaret sayılabilecek nitelikte ifadelerinin bulunduğu bilinmektedir. Nitekim o, nikâhın duyurulması için def çalınmasını öğütlemiştir (Tirmizî, Nikâh, 6). Yine bir bayram günü Hz. Âişe’nin yanında def çalıp türkü söyleyen iki cariyeye çıkışmak isteyenlere “Bırakın bu gün bayramdır” diye uyarıda bulunmuştur (Müslim, Îydeyn, 17). Müzik yapmanın ve dinlemenin hükmünün ne olduğu konusu İslam bilginleri tarafından çokça tartışılmış, lehte ve aleyhte çok şey söylenmiştir. Tarafların ileri sürülen görüşleri, gerekçeleri ile birlikte değerlendirildiğinde müziğin mutlak anlamda yasaklanmadığı, aksine ilke ola ak mübah kılındığı sonucuna ulaşılır (Bkz. Zeylaî, Tebyin, IV, 222).

Hz. Peygamber (s.a.s.), sakal bırakmayı fıtrata (yaratılış değerlerine) uygun davranışlar arasında saymıştır (Buhari, Libas, 62; Müslim, Tahare, 56; Ebu Da vud, Tahare, 29; Nesai, Zîne, 1). Nitekim kendisi de sakal bı akıp bunun güzelce bakımını yapmış ve bir tutamdan fazlasını kesmiştir. Konu hakkındaki hadisler ile saha uygulamalarını dikkate alan İslam âlimleri sakal bırakmanın, yerine getirilmesi istenen doğal (fıtrî) bir fiil ve yapılması tavsiye edilen bir sünnet olduğunda ittifak ederken sakalı tıraş etmenin hükmü konusunda ise farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Bazı âlimler bu un haram olduğunu söylerken diğer bazıları ise mekruh görmüşlerdir. Genel olarak benimsenen “bir şeyin haram olması için onunla ilgili as kl ıcı delilin sübut ve delalet açılarından kat’î yani ihtimale kapalı olması gerektiği” yönündeki usûl kuralı, ikinci görüşün daha isabetli ol uğu sonucunu vermektedir. Buna göre Hz Peygamber’e uymak maksadıyla sakal bırakan ve sakalının sünnete uygun bir şekilde bakımını yapan kişinin bu amelinden dolayı sevap alacağını, ancak herhangi bir sebeple buna imkân bulamadıkları için sakalını tıraş edenlerin ise sünnete aykırı düşmekle birlikte bundan dolayı günaha girmeyeceğini söylemek mümkündür.

Kişinin temiz, bakımlı ve düzgün görünümlü olması, dinimizin tav siye ettiği hususlardandır. Saç, sakal ve bıyık bakımı bu bağlamda değerlendirilmelidir. Saçı temizlemek, yıkamak, koku sürmek, taramak ve boyamak, Hz. Peygamber’in teşvik ettiği hususlardandır (Buhârî, Enbiyâ, 50; Müslim, Libâs, 80). Buna göre, başkalarını yanıltma kastı olmaksızın saç, Erkeğin saçını, siyah dışındaki kına rengi gibi renklere boyaması caiz ise de siyah renge boyaması mekruh görülmüştür. Mekke’nin fethi günü, Hz. Ebû Bekir’in yaşlı babası Ebû Kuhâfe’nin saçlarının beyazlaştığını gören Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: “Bu beyaz saçın rengini değiştiriniz ve siyahtan sakınınız.” (Ebû Dâvud, Tereccül, 18)

Ancak saçı beyazlaşan kimse genç olursa, siyaha boyamasında da bir sakınca görülmemiştir. Çünkü bu durumda siyaha boyanan saç tabii hâline dönüşmüş olacaktır. Nitekim Sa’d b. Ebî Vakkas, Ukbe b. Âmir, Hasan, Hüseyin ve Cerîr gibi sahabilerin bunu uyguladıkları nakledilmektedir (Şevkânî, Neylü’levtâr, I, 367, 373).

Kadınlar için ise bir sınırlama yoktur. Bu konuda dikkat edilmesi gereken husus, kadının saçını ve vücudunun diğer mahrem yerlerini yabancı erkeklere göstermemesidir.

Boya, saç üzerinde kimyasal bir tabaka oluşturup suyun temasına engel olmadıkça guslü_diyanethabervenamazabdestiniengelleyi i bir unsur değildir.

Mezarlıkta bulunan yaş ot ve ağaçl rı, b kım amaçlı olmadıkça yolmak ve kesmek mekruhtur. Zira buradaki yaş bitkiler kendilerine has bir şekilde Allah’ı zikretmekt dirl r. Bu zikir sebebiyle orada yatan müminlere, Allah Teâlâ’nın hmet edip azaplarını hafifletmesi umulur. Nitekim Hz. Peygamber (s. .s.), bir kabristanda bulunan iki kabir sahibinin azap içinde olduğunu anlamış, yanında bulunanlardan taze bir hurma dalı isteyerek ikiye bölmüş ve her birini bir kabrin başına dikmiştir. “Ey Allah’ın Resûlü, niçin böyle yaptın?” diye sorulunca, “Umulur ki bunlar yaş kaldıkları sürece (azabları) hafifler.” (Buhârî, Vudû, 55) buyurmuştur.

Mezarlıkta zayi olacağından endişe edilen kuru ot ve ağaçların kesilip satılmasında bir sakınca yoktur. Bu satıştan elde edilen paranın kamu yararına kullanılması gerekir. Ayrıca mezarlıkta bulunan ağaçların meyveleri de yenilebilir (elFetâva’lHindiyye I,183; İbn Âbidîn, Reddü’lmuhtâr, III, 155).

Günümüzde define arama işlemleri “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu” ile diğer ilgili mevzuata göre yürütülmektedir. Bu mevzuata aykırı şekilde define aramak, kamusal ve bireysel haklara tecavüz anlamına geldiğinden caiz değildir.

Başkalarının rızası olmadan mallarını ellerinden almak caiz olmadığı gibi, kaybettikleri mal ya da eşyayı alıp sahiplenmek de caiz değildir. Bir kimse bir yerde bir miktar para veya eşya bulsa onu sahibine vermek üzere alabilir. Ancak kendine mal edinmek üzere alması, başkasının malını gasp etmek hükmündedir.

Bulunduğu yerde bırakıldığı takdirde telef olmasından korkulan bir şeyi sahibine vermek üzere almak vacip; telef olmayacak şeyleri almak ise mübahtır. Bir kimse bulduğu bir şeyi alırken, onu sahibine teslim etmek üzere aldığına çevresindekileri şahit tutar. Bulunan eşyanın sahibi çıkar ve onun kendisine ait olduğunu ispat ederse eşyayı ona eslim eder. Buluntu eşya, onu sahibine vermek üzere alanın yanında emanet durumundadır. Bir kusuru olmaksızın bu mal kayb lsa veya telef olsa, sahibi çıktığında bedelini ona ödemekle yükümlü olmaz (İbn Nüceym, elBahr, V, 162, 163). Buluntu eşyayı elinde bulunduran kimse unu malın değerine göre uygun görülen bir süre ilan eder ve bekler. Sahibi çıkmazsa o malı yoksul kimselere sahibi adına tasadduk eder; kendisi muhtaç ise ondan istifade edebilir. Ancak, daha sonra sa ibinin çıkması hâlinde bedelini öder. Sahibinin aramayacağı düşük değerli şeyler ise beklemeye gerek kalmaksızın ihtiyaç s hipleri verilebilir; bulanın ihtiyacı varsa o da kullanabilir (Serahsî, elMebsût, XI, 2, 3).

Karşılıklı olarak hediyeleşmek insanlar arasında sevgi ve saygının oluşmasına katkı sağlar. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.), “Hediyeleşin ki aranızdaki sevgi artsın.” (Muvatta, Hüsnü’lHuluk 4) buyurmuştur. Ancak yetkili makamlarda bulunan kişilerin, bu göreve gelmeden önce aralarında hediyeleşme âdeti olmayan kişilerden her ne ad altında olursa olsun; hediye ve bağış kabul etmeleri caiz değildir. Zira bu durum, rüşvet olarak değerlendirilebilir (Merğînânî, elHidâye, V, 365; Mevsılî, elİhtiyâr, II, 210211). Hz. Peygamber (s.a.s.), idari makamlarda bulunanlara verilen hediyelerle ilgili olarak; “Yetkililerin aldığı hediyeler, ganimetten aşırmak (kamu ma lını zimmetine geçirmek) gibidir.” (Beyhakî, esSünenü’lKübrâ, X, 233) buyurmuştur. Yine Resûlullah (s.a.s.), zekât toplamakla görevlendirdiği memurunun hediye aldığını işittiğinde; “Benim gönderdiğim bir görevliye ne oluyor ki: ‘Bu zekât malıdır; bu da bana hediye edilmiştir.’ demektedir! Bu kişi babasının (yahut anasının) evinde oturup kalsa, acaba kendisine hediye verilir miydi? Allah’a yemin ederim ki, sizden biriniz o zekât malından bir şey alırsa kıyamet gününe o malı boynunda taşıyarak gelecektir.” (Müslim, İmârât, 26) buyurarak, kişinin yetkili makamda bulunmasından dolayı hediye almasının caiz olmadığını ifade etmiştir.

Nasıl sonuçlanacağı önceden belli olmayan bir işin öngörülen so nucu üzerinde bahse girmek ve isabet edilip edilememesine göre bahsi kazanmak ya da kaybetmek kumardır. Bu iş hangi yöntemle ve hangi ad ile yapılırsa yapılsın kumar olarak değerlendirilir. Kumar haksız kazanç yöntemlerinden biri olup İslam’da kesinlikle yasaklanmıştır. Bu itibarla, spor müsabakaları üzerinden taraflardan birine menfaat sağlayan bahis oynamak, Kur’anıKerim’in yasakladığı kumar kapsamına girmektedir ve caiz değildir.