Arapça, herşeyin kendisine muhtaç olduğu, kendisinin de hiç bir şeye muhtaç olmadığını belirten bir kelime. Bu tâbiri, ilk defa kullananlardan biri olarak, Sühreverdi el-Maktûl gösterilmektedir. Ona göre samediyye, samedden türemiştir. O (yani Allah) yok olmayan Bakîdir. Yine bu kelimenin, doyurulmayan Dâim olduğu, ayrıca ihtiyaç halinde kendisine başvurulan ve bu durumuyla sürekli ihtiyaçların yöneldiği merkez olduğu söylenir. Herşeyin O’na ihtiyâcı var, O’nun hiç birşeye ihtiyâcı yoktur.

Arapça, susmayı ifâde eden bir kelime. Dilin âfetlerinden korunmak üzere, az konuşmak veya sükûtu tercih etmek, malayânî konuşmamak tasavvufta esastır. Zira, hatâ ve günahların çoğu dilden neş’et etmektedir. O halde ona ket vurmak gerek. Bir dile iki dudak verilmesi, onun zararlı faaaliyetini önlemek üzere çizilmiş ilâhî bir plandır. Sükût tefekküre yol açtığı sürece makbuldür. Eğer sükût masivâyı tefekküre sebep olursa makbul değildir.

Ya söyle sözü güher nisâr et,

Ya samt u sükûtu ihtiyar et.

Lâ-edrî

Hz. Muhammed (s) zamanında kullanılmış, Topkapı’da Mukaddes Emanetler bölümünde muhafaza edilen bayrak. İslâm’da bayrak, hicrî birinci senede kullanılmaya başlanmıştır. Hz. Peygamber (s), uzun bir mızrağa düz beyaz bir kumaş bağlayarak, ashabdan Ebû Mersed’e verip cihada göndermiştir. Hayber Gazvesi’nde bu bayrak siyah bayrakla değiştirilmişti.

Sancak başlarına takılan küçük mushaflar hakkında kullanılan bir tâbir.

Seferde, Sancak-ı Şerif ile beraber bulunan sâdâttan olan zat hakkında bu tâbir kullanılır. Bunun yanında Sancak-ı Şerif altında bulunmak üzere bir kısım sâdât da sefere giderdi. Savaş sırasında Sancak-ı Şerif, altında bulunmak üzere, bir kısım sâdât da sefere giderdi. Savaş sırasında sancak-ı şerif yanında Serdar ve Sadrazam durur ve etrafında bulunan sâdât ve hafızlar sürekli Fetih Suresi’ni okurlardı.

Sancak taşıyan kişiye denir. Aynı mânâda “alemdar” kelimesi de kullanılır. Tekkelerde bulunan sancakları korumakla ve tekke mensuplarının sancakla gittikleri zamanlarda, taşımakla görevli derviş hakkında kullanılan bir tâbirdir. Bu görev, tarikatta ilerlemiş kişilere verilirdi.

Türbelerde, mezarların üzerine tahtadan sandık şeklinde yapılan ve üstüne yeşil çuha örtülen yere denir.

Arapça, küçük sandık demektir. Sedef ve fildişi kakmalı olur, içine, Hz. Peygamber’in (s) sakalından bir veya birkaç kıl, “enâm-ı şerif” yahut Kur’ân-ı Kerim konurdu. Bu küçük sandıklar, bazen gümüş ve altın ile de kaplanırdı.

Arapça, put demektir. Çoğulu asnâm. Kulu, Allah’a vuslattan alıkoyan her şey puttur. En büyük put nefistir. Nefsin ilahlaştırılmasını gösteren şu âyet ilginçtir: “Ey Muhammed (s), nefsinin hevasını ilâh edineni görmedin mi?” (Câsiye/23). Ruhî hakikatlere de sanem denir. Sevgili, pîr anlamında da kullanılır.

Kavuk, börk, külah, fes ve emsali başlıklar üzerine sarılan tülbent veya şala verilen ad. Sosyal tabakalaşmaya göre, sarığın rengi ve biçimi farklı olur.

Mevlevîlerin, sikke adı verilen başlıklarından “destarlı” olanlar hakkında kullanılan bir tâbirdir. Sarıklı olmayanlara, dal sikke denir. Sikkeye sarık sarma, Çelebi Efendi tarafından tekbirlendikten sonra gerçekleşebilirdi.

Suriye ve Anadolu’da bir esnaf tarikatı (XII-XVI. yüzyıl).

Çocuğu doğup ölen ve bu yüzden çocuk sahibi olmakta zorlanan bazı Anadolu yörelerindeki aileler, satma denen bir yola başvururlardı. Kadın hâmile kalınca, bir türbeye gider, oradaki yatıra çocuğunu satardı. Bazı yerlerde bu muamelede, çocuk az bir paraya, bir koyuna satıldığı gibi, kadın sandukanın şebekesine bir iple bağlanırdı. Bundan sonra doğan çocuk ölmezse, erkekse adı Satılmış, kadınsa Satı olurdu. Bu âdetin köken olarak nerelere uzadığını tesbit etmek, ilmî bir çalışmaya muhtaçtır. Bazen doğan çocuğa o yatırın adı verilir, bazan da çocuk, kayaya ve ağaca satılırdı. Eskiden bir çocuğun kundak takımı vefa türbesine bir süre konulup orada bir hafta kalması âdeti yaygındı.

Ebu’s-Sa’ûdî’l-Cârihî (ö. 933/1527) tarafından kurulmuş bir tasavvuf okulu.

Arapça, zikir çekilen tekke, savmaa anlamında bir terkip. Bu, sufînin, dikkatini dağıtmadan bir noktada topladığı, kendisini tefrikadan koruduğu manevî yerler ve hallerdir.

Seyyid Ahmed b. Muhammedi’l-Mâliki’s-Sâvî (ö. 1241/1825) tarafından kurulmuş, Halvetiyye’nin Derdiriyye şubesinin bir kolu olan tarikat.

Doğum tarihi ve yeri: Ankara, Türkiye, 17 Eylül 1970
Uyruğu: TC

İş Tecrübesi:1994 – 1995:
Bear Stearns Bank GmbH Frankfurt, Almanya
Amerikan  Menkul Kıymetler Satış Departmanında asistan

Eylül 1996 – Mart 1998:
Lehman Brothers Bank AG, Frankfurt, Almanya
Alman Menkul kıymetleri için trader (piyasa yapıcı olarak)

Nisan 1998 – Şubat 2001:
Lehman Brothers International Limited, Londra
Alman, İsviçre, Belçike, Avusturya ve EASDAQ menkul kıymetleri için trader (piyasa yapıcı olarak)

Mart 2001 – Aralık 2004:
Morgan Stanley & Co. International Limited, Londra
Bir çok sektör (Teknoloji, Telekomünikasyon, Finansal) ve Avrupa ve İngiltere menkul kıymetleri için piyasa yapıcısı, Avrupa Bankaları sektörü için birim yöneticisi

Ocak 2005 – Temmuz 2006:
Morgan Stanley & Co. International Limited, Londra
MSPS Yetkili Yönetici ve tüm avrupa için portföy traderı

Ağustos 2006 – Temmuz 2007:
Lehman Brothers International (Europe), London
GPS Yetkili Yöneticisi ve tüm avrupa ve ABD için portföy traderı

Eylül 2007 – 2 Ocak 2009:
Morgan Stanley Menkul Değerler A. Ş., İstanbul
Genel Müdürü ve Yönetim kurul üyesi

Eğitim:
Ekim 1991 – Haziran 1996:Johann Wolfgang Goethe-University, Frankfurt/Main, Germany
İşletme

Yabancı Diller:
İngilizce : Çok iyi
Almanca ve Türkçe: Ana dil

Altın başka hiç bir şeyin olmadığı gibi refah ve gücü simgeliyor. Asırlarca Altın ulusal egemenliğin nihai garantörüydü. Medeniyetler tarihi altının hikayesi diyebiliriz.

İnsanlık medeniyetlerinin ilk günlerinden beri insanlık altın için her türlü riske girmiştir. Altının büyük bir özelliği daimi yani kalıcı olmasıdır!

Dünyanın en büyük ve en çok işlem gören emtia piyasası altın piyasasıdır.

Pekin Altın Nedir?

Altının atom numarası 79’dur ve Altının parlak sarı rengi, asitlere karşı dayanıklılığı, doğada serbest halde bulunabilmesi ve kolay işlenebilmesi gibi özellikleri, insanların ilk çağlardan beri ilgisini çekmiştir. Yalnız Kral suyu altının çözünmesine yol açabilir.

Kral suyu (Aqua Regia) asitlerin az etki ettiği ya da etki etmediği altın gibi metallerle tepkimeye girebilen kuvvetli bir asit çözeltisidir. Hidroklorik asit ve Nitrik asitin 3:1 oranında göre karıştırılmasıyla oluşur. En güçlü oksidanlardan biri olan nitrik asit altının çok ufak neredeyse ölçülemez bir miktarını çözüp altın iyonuna dönüştürür. Ortamdaki hidroklorik asit ise bu altın iyonlarıyla birleşir. Altın iyonları eksildiğinden denge hali bozulur, bu da daha fazla altının çözünmesine yol açar.İlk defa Ebu Musa Câbir bin Hayyan tarafından bulunduğu tahmin edilmektedir.

Altın Hakkında Bazı Bilgiler

Tarihte yer yüzüne çıkarılan tüm altını eritirsek yalnız 20.7×20.7m boyutunda bir küp eder yada başka bir benzetmeyle tam 3 olimpik yüzme havuzunu doldurur.

Looking around me I see some people who believe in the end of this crises and the start of better days. As we sit on the anniversary of the demise of Lehman Brothers it’s most appropriate to ask what we have achieved over the last few months and year in regards to change.

Let me give you some information about my background: I used to be a fund manager and trader at Lehman Brothers in London till the summer of 2007 when I changed to become the general manager for Morgan Stanley Menkul Degerler A.S. in Istanbul. But that post became obsolete as a result of Morgan Stanley deciding due to the crises to close down the Turkish office as of January 2009.

Here I am, an ex-Lehman Brothers/ex-Morgan Stanley employee with over 15 years of trading experience in the international equity markets.

Today on the anniversary of the biggest bankruptcy in U.S. history I am reminiscent of many moments of my past career and I wonder what has really changed?

If you think about the cause of the credit crisis (excessive debt, excessive leverage and a banking sector that is too large and too powerful) and what has been solved in the last year it’s actually quite apparent that none of the structural problems that actually caused the crisis have been solved. Unfortunately the decision makers instead of using that historical event for change are promoting a boom-bust cycle that is built on no real economic strength.

These days all over the world including Turkey the bulls are dancing on the streets despite scary high unemployment rates, low consumption, declining export rates and declining production numbers. Nearly every world stock index soared to its highest level since the meltdown days last year.

The state of the financial markets is once again blindly approaching the precipice of a cliff that they can’t even see right before their eyes, arguing all the time as they begin to step over the edge. By definition, most people don’t spot a bubble before they form and burst. The most respectable exit point is fast approaching, if not at hand. Instead of angling for the ramp, however, investors are accelerating into the fast lane – just in time for the big pileup.

Looking at the levels that have been reached at the Istanbul Stock Exchange index, it is becoming obvious that the risk/reward expectation is getting unfavorable for investors. Therefore the window for selling and taking profits looks like it has opened.

Coming back to the anniversary of Lehman Brothers’ collapse plenty of thoughts and memories are shooting through my mind. During my time at Lehman Brothers I saw how close joy and misery are. They are as close as greed and fear. I encountered the ups and downs of markets and careers. I have seen people shed tears of joy and of fear. The saddest conclusion of all is that often perception is valued more than reality and it is perception that moves markets.

Thus the danger of being trapped by the current perception in the market is tempting. But this kind of temptation can be ruining since it has no foundation and is built only on hope.

As I write, Nobel Prize-winning economist Joseph Stiglitz is saying the U.S. has failed to fix the underlying problems in its banking system after the credit crunch and the collapse of Lehman Brothers. I couldn’t agree more with his words. 

Kaan Sarıaydın

Place and date of birth: Ankara, Turkey, 17^th September 1970

Professional Experience: 1994 – 1995:
Bear Stearns Bank GmbH Frankfurt, Germany

Assistant in the US Equity Sales Department

Sept. 1996 – March 1998: Lehman Brothers Bank AG, Frankfurt, Germany
Trader (in the role of a market maker) for German equities 

April 1998 – February 2001: Lehman Brothers International (Europe), London
Trader (in the role of a market maker) for German, Swiss, Belgium, Austrian and EASDAQ equities

March 2001 – December 2004:  Morgan Stanley & Co. International Limited, London
Market Maker for several sectors (Technology, Telecommunication, Financials) for European and UK equities, Sector head for the European banks sector

January 2005 – July 2006: Morgan Stanley & Co. International Limited, London
Propriety Trader trading an European Long /Short book as an Executive Director for MSPS (Morgan Stanley Principal Strategies)

August 2006 – Juli 2007: Lehman Brothers International (Europe), London
Propriety Trader trading an European and US  Long /Short book as an Executive Director for GPS (Global Principal Strategies)

September 2007 – January 2009:Morgan Stanley Menkul Degerleri A.S. (Turkey), Istanbul
CEO and Board Member.

Education:            

October 1991 – June 1996:Johann Wolfgang Goethe-University, Frankfurt/Main, Germany
Degree in Business Administration, Thesis:”Fundamentals and Applications of Neural Networks in Financial Analysis”

Foreign Languages
English:   fluent
German:  mother tongueTurkish:  mother tongue

Niyet etmek orucun şartlarındandır. Niyetsiz oruç sahih değildir. Kalben niyet etmek yeterli ise de niyeti dil ile ifade etmek menduptur. Oruç için sahura kalkılması da niyet sayılır.

Ramazan orucu, belli günlerde tutulmak üzere adanan oruçlar ile nafile oruçlar için niyet etme vakti, güneşin batması ile ertesi gün tepe noktasına gelmesi öncesine kadarki süredir Ancak imsaktan sonra yapılacak niyetin geçerli olması için bu vakitten itibaren bir şey yenilip içilmemiş, oruca aykırı bir iş yapılmamış olması gerekir. Aksi takdirde gündüz niyet caiz olmaz. Bu oruçlar için, “yarınki orucu tutmaya” şeklinde mutlak niyet yeterlidir. Bununla birlikte geceden niyet edilmesi ve “yarınki Ramazan orucuna” şeklinde orucun belirlenmesi daha faziletlidir. Ramazanın her günü için ayrı niyet edilmesi gerekir.

Kaza, keffaret ve bir zamana bağlı olmaksızın adanan oruçlar için gün batımından itibaren en geç imsak vaktine kadar niyet edilmiş olmalıdır. Bu tür oruçlara niyet edilirken, “falanca kaza, keffaret veya adak orucuna” şeklinde belirtilmesi gerekir.

Şafiî mezhebine göre ise nafile dışındaki tüm oruçlara geceden niyet edilmelidir. İmsak vaktine kadar niyet edilmemişse o günün orucu geçerli olmaz. Nafile oruçlara ise güneş tepe noktasına gelmeden öncesine kadar niyet edilebilir.

İslam dini, ilke olarak kişileri güçleri nispetinde sorumlu tutmuş, güçlerini aşan veya sıkıntıya yol açan durumlarda kolaylaştırıcı hükümler getirmiştir. Bu genel ilke uyarınca farz olan Ramazan orucu ibadetini belli şartlara bağlı olarak erteleme konusunda bazı ruhsatlar getirilmiştir. Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyrulmuştur:

“Ey inananlar! Oruç sizden öncekilere farz kılındığı gibi, Allah’a karşı gelmekten sakınasınız diye, size de sayılı günlerde farz kılındı. İçinizden hasta olan veya yolculukta bulunan, tutamadığı günler sayısınca diğer günlerde tutar. Oruca dayanamayanlar, bir düşkünü doyuracak kadar fidye verir. Kim gönülden iyilik yaparsa, o iyilik kendisinedir. Eğer bilirseniz, oruç tutmanız sizin için daha iyidir.” (Bakara, 2/183-184)

İslam âlimleri bu ayet-i kerime ve ilgili hadislere dayanarak Ramazan orucunu tutmamayı mubah kılan mazeretleri şöylece sıralamışlardır:

Yolculuk: Ramazan’da sefer mesafesi (en az doksan km.) bir yere gitmek için yola çıkacak olan kimse, geceden oruca niyet etmeyebilir. Fakat niyet ettikten sonra gündüzün yolculuğa çıksa bu yolculuk esnasında meşru başka bir mazereti bulunmazsa orucunu bozmamalıdır. Başlanan bir ibadetin mazeret yoksa tamamlanması gerekir. Sefer bir mazeret olduğu için, eğer orucunu seferîliği başladıktan sonra bozarsa kendisine keffâret gerekmez, sadece kaza gerekir

Hastalık: Oruç tuttuğu zaman, hastalığının artmasından veya uzamasından endişe edilen kimse ile hastalığı sebebiyle oruç tutmakta zorlanan kişiler için, iyileştikten sonra kaza etmek üzere Ramazan ayında oruç tutmamalarına ruhsat tanınmıştır. Oruç tutması hâlinde hasta olacağı doktor tarafından bildirilen kimse de hasta hükmündedir.

Yaşlılık: Oruç tutamayacak kadar yaşlı olan kimseler, oruç tutmayıp yerine fidye verebilirler. Bakara sûresinin 184. âyetinde, bu şekilde olup da oruca güç yetiremeyenlerin, oruç tutmayıp fidye vermeleri gerektiği hükme bağlanmıştır. İyileşme umudu olmayan hastalar da aynı hükme tabidir.

İleri derecede açlık, susuzluk: Açlık veya susuzluk sebebi ile beden ve ruh sağlığının ciddi derecede zarar görmesi söz konusu olan kimse orucunu bozabilir. Sağlık şartları düzelmesi hâlinde bozulan oruç Ramazan’dan sonra kaza edilir.

Böyle bir kimsenin orucuna devam etmesi ölümüne sebep olacak nitelikte ise, orucunu açmaması yani oruca devam etmesi haram olur.

Zor ve meşakkatli işlerde çalışmak: Esas itibarıyla bir insanın ibadetlerini normal bir şekilde yapmasını engelleyecek zor ve ağır işlerde çalışması veya çalıştırılması doğru değildir. Ancak kişisel veya toplumsal zorunluluklar, bazılarının böyle işlerde çalışmalarını gerektirebilmektedir. Böyle durumda bulunan bir kişi, oruç tuttuğu takdirde sağlığına bir zarar gelmesinden korkuyorsa, orucunu tutmayabilir. Bu durumda olanlar, izin günlerinde veya müsait zamanlarda tutamadıkları oruçlarını kaza etmelidirler.

Gebe ve emzikli olmak: Oruç tuttuğu takdirde kendisinin veya çocuğunun zarar görmesi muhtemel olan gebe veya emzikli kadınlar da, sağlık durumu oruç tutmak için elverişli olmayanlar arasında değerlendirilmiştir. Bu durumda olanlar da oruç tutmayabilirler. Hatta zarar görme ihtimali kuvvetli ise tutmamaları gerekir. Durumları normale döndüğünde tutamadıkları oruçları kazâ ederler (Sahnûn, el-Müdevvene, I, 278-279; Şîrâzî, el-Mühezzeb, I, 328; İbn Kudâme, el-Kâfî, I, 433-434; Kâsânî, Bedâî’, II, 97).

Fakihler oruç tutmama ruhsatını Kur’an ve Sünnet’te zikredilen sebeplerle sınırlı tutmayı tercih etmiş, bunların ortak özelliği meşakkat olsa bile, her meşakkatli durumda oruç tutulmayabileceğini söylemekte temkinli davranmışlardır (İbn Kudâme, el-Kâfî, I, 433-436).

Ruhsata gerekçe olan hâl ortadan kalkınca tutulamayan oruçlar kaza edilir. İyileşmesi mümkün olmayacak şekilde hasta olmak, ya da aşırı yaşlı bulunmak gibi oruç tutmaya sürekli bir engelin bulunması hâlinde tutulamayan her oruç için bir fidye verilir. Bir oruç fidyesi bir fır sadakası miktarıdır. Bir fıtır sadakası ise, bir kimseyi orta hâllisi ile bir gün doyurabilecek yiyecek miktarı veya bunun parasal karşılığıdır.

İslam’a göre, bireyin sorumlu olmasının temel şartları müslüman, akıllı ve ergenlik çağına ulaşmış olmaktır. Dolayısıyla bu şartlar, oruç ibadeti ile sorumlu olmanın da şartlarıdır. Buna göre, bir kimsenin Ramazan ayında oruç tutmasının farz olması için öncelikle müslüman ve âkil-bâliğ olması gerekir.

İbadetlerle yükümlü olmamakla birlikte ergenlik yaşına gelmeyen çocukların alıştırılmak ve ısındırılmak maksadıyla namaz kılmaları ve oruç tutmaları teşvik edilir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.), yedi yaşından on yaşına kadarki sürede çocuğun namaza alıştırılmasını önermiştir (Ebû Dâvûd, Salât, 26).

Allah’ın emir ve yasaklan elbetteki kulların iyiliği içindir. İslâm bilginleri, bütün hükümlerin insanların yararlarını gerçekleştirme amacına yönelik olduğu konusunda görüş birliği içindedirler. Allah’ın yapılmasını istediği şeylerde kullar için çok büyük faydalar, yasakladığı şeylerde ise büyük zararlar bulunduğu inkar edilemez bir gerçektir. İslâmi öğretinin kendilerine yüklediği görev gereği İslâm âlimleri çeşitli ibadetlerin yarar ve hikmetleri konusunda öteden beri kafa yormuş, bunların kişisel pratik yararlarından çok, insan nefsinin arındırılması ve yükseltilmesi yolunda fonksiyonel hâle getirilmesine çalışmışlardır. Bu bağlamda kulların yapmakla yükümlü tutulduğu ibadetlerin sağladığı bazı faydalar ya da hikmetler tespit edilebildiği gibi, bu faydaların veya gerçekleştirilmek istenen amaçların tamamının tespit edilemediği de bir hakikattir.

Oruç ibadetinin temel hedefi insanları takvaya eriştirmektir. Bu bizzat Kur’an-ı Kerim’de

“Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakınmanız için oruç, sizden öncekilere farz

kılındığı gibi, size de farz kılındı…” (Bakara,3 2,/183) şeklinde ifade edilmektedir. Oruç ibadeti kanaatkarlığımızı güçlendirir. Açlık çeken insan yoksulun, muhtacın durumunu anlar ve kanaat etmenin önemini daha iyi kavrar. Artık israf edemez olur. Allah Resulü’nün “Kanaat bitmeyen bir hazinedir (Beyhakî, “Zühd”,2/88)” sözü, müminin kulaklarında yankılanır. Nimetin eskisinden daha çok kadrini bilen insan, Allah’a olan şükrünü artırır. Hırsın mahrumiyete, kanaatin rahmete vesile olduğunu anlar. Allah Resulü’nün “iktisat eden geçim sıkıntısı çekmez” (Ibn Ebî Şeybe, el-Musannef, 5/331) müjdesi hayatında tezahür etmeye başlar. Oruç ibadeti, insana iftar ve sahur ile, kılınan teravih namazlarıyla, diğer ibadetlerle hayata çekidüzen verme imkânı tanır.

Oruç ayı olan Ramazan Ayı, kulun Rabbine iltica ederek, günahlarının bağışlanması için hayat yoluna yerleştirilmiş fırsat ve hazinelerle doludur. Kişi, Kur’an üzerinde daha fazla düşünme imkânı yakalar. Ramazanın getirdiği bereketle insan, Kur’an’dan daha çok haz alır, onu daha derinden ve bilinçle dinleyip anlama imkânını elde eder. Oruç bedenin zekâtı olarak, vücutta birikmiş zararlı unsurların defi için metabolizmaya büyük bir imkân sağlar. İnsanın, vücudunu diğer canlılardan daha farklı olarak madde ve mananın sırlı ve ahenkli bir birleşimi olarak görmeye başladığı bu ayda vücutlar yenilenir, dimağlar parlar… Allah Resulü’nün “oruç tutunuz ki sıhhat bulasınız” sözünü teyit edercesine bedenlerimiz sağlık bulur. (Taberani, Mu’cemu’l-Ev-sat, VIII, 174). Ramazan orucu ümitsiz insanların bağışlanma ümitlerini yeşerttikleri bir zaman dilimidir. Oruç, ansızın gelecek sıkıntılara karşı insanlara dayanıklı olmayı öğreten bir öğretmendir. Çocuklarımıza dinlerini, havasını teneffüs ederek, yaşayarak öğrenme ve yaşama fırsatı veren bir aydır Ramazan.

Allah Resulü, inanıp karşılığını Allah’tan bekleyerek Ramazanı değerlendirenlerin geçmiş günahlarının bağışlanacağını söylemiştir. (Nesâî, “îman”, 21) Aynı şekilde Allah Resulü, Sahabi Ka’b b. Ucre’ye hitaben: “Ey Ka’b! Namaz kişinin Müslüman oluşuna delildir. Oruç ise sağlam bir kalkandır. Sadaka vermek, suyun ateşi söndürdüğü gibi günahları silip süpürür. Ey Ka’b! Haramla beslenerek teşekkül eden et ve kemiklere ancak ateşte olmak yaraşır.” (Tirmizî,“Cum’a”, 79) buyurmuştur. Orucun hikmetleri ile hükümlerini anlamak arasında sıkı bir bağ vardır. Oruç ibadetinin yerine getirilmesi ile ilgili kuralların bilinmesi, orucumuzu Allah Resulü’nün bize hikmet olarak bıraktığı sünnetine uygun oruçlar tutmamıza imkân tanıyacaktır.

Aslen Kafkasya kökenli bir Türk olan Yüzbaşı Ömer Şevki Bey’in oğlu olarak, babasının görevi dolayısıyla bulunduğu Gönen’de dünyaya gelen Ömer Seyfeddin, ilköğrenimini bitirmeden buradan ayrılıp babasıyla Ayancık’a gitmiş, bir süre sonra da annesiyle İstanbul’a gelerek Aksaray’da bir özel okula verilmişti. Bir yıl sonra da (1893) oradan alınıp Eyüpsultan’daki Askerî Baytar Rüşdiyesi’ne yerleştirilen ve burayı 1896’da bitiren Ömer Seyfeddin, Edirne Askerî İdâdîsi’ne giderek buradan da 1900 yılında mezun olup İstanbul’a dönmüş ve Mekteb-i Harbiye-i Şâhâne’ye girmiştir. Aynı târihlerde ilk edebî uyanışı da başlamış ve ilk şiirleri Mecmuâ-i Edebiye’de yayınlanmıştır. N. H. Polat’a göre Bu mecrâda neşredilen ilk şiiri, “Çırpınırken bu ruh-ı mâ’sûmum / Ufk-ı üryân-ı infisâlinde / Bana bir ses, figân-ı nâlende / Ohh… Söyler ki şimdi mecruhum” mısrâlarıyla başlayan “Terâne-i Giryân”dır. Ayrıca, Harbiye’nin ikinci sınıfında iken yazdığı ilk hikâyesi “İhtiyarın Tenezzühü” de ilk şiirlerinden iki yıl sonra (1902) Sabah gazetesinde yayınlanmıştır.

1903 yazında Makedonya’da ortaya çıkan isyan hareketleri dolayısıyla henüz okulu bitirmeden son sınıftayken mezun edilerek Selanik ve Pirlepe’de görev yapan Ömer Seyfeddin,  isyânın bastırılmasından sonra bağlı bulunduğu taburla Kuşadası’na dönmüştür. 1906’da İzmir’de yeni açılan jandarma er okuluna din öğretmeni olarak nakledilen Seyfeddin, bu esnâda İzmir’in edebiyat çevresi içinde üzerinde Ziya Gökalp kadar tesiri olacak Baha Tevfik ve dilde Türkçülük çalışmalarının ilk mümessili olan Necip Türkçü gibi isimlerle tanışma imkânı bulmuş, 1909 başlarında tekrar Makedonya’ya gönderilmiş ve Serez mutasarrıflığı içerisindeki Yakorit köyünde bir sınır karakolunda görevlendirilmiştir. Otuzbir Mart hâdisesi üzerine Hareket ordusu ile İstanbul’a gelen büyük öykücümüz tekrar Selanik’e dönünce İttihat Terakki çevreleriyle ilişki kurarak, Hüsn ve Şiir dergisinin Genç Kalemler adıyla yeniden örgütlenmesinde yer alıp, Nisan 1911’de Genç Kalemler dergisinde “Yeni Lisan” hareketini başlatarak edebiyat târihimizde kendisine çok önemli bir mevki kazandıracak millî edebiyat cereyânının öncü isimlerinden olmuştur. T. Alangu’ya göre bunlardan sonra, kendisindeki cevheri gören ve sistemleştireceği fikirlerinin neşri için aradığı yazarı onda bulan Ziya Gökalp’ın teşvikiyle, onun düşünceleri ışığında mesâisini dil dâvâsına hasretmek üzere, tazmînâtını İttihat ve Terakki’nin ödemesiyle askerlik mesleğinden ayrılmıştır.

Balkan Savaşı’nın patlak vermesiyle yeniden askere alınarak Sırp ve Yunanlılar’a karşı savaşan Ömer Seyfeddin, 1913 Ocak’ında Kanlıtepe’de Yunanlılar’a esir düşmüş ve on ay boyunca Atina’daki Naflion kasabasındaki esir kampında yaşamıştır. Esâretten İstanbul’a döndükten sonra ikinci defa askerlikten istifâ etmiş, Dârülmuallimîn’de kıraat, Kabataş Sultânîsi’nde edebiyat öğretmenliği yapmaya başlamış, 1915 yılında ise üç yıl sürecek evliliğini Besim Edhem Bey’in kızıyla gerçekleştirmiştir.

Başına buyruk olduğu kadar mücâdeleci ve azimkâr bir yaradılışta olduğunu bildiğimiz Ömer Seyfeddin’in bu karakter husûsiyetini, bir arkadaşıyla arasındaki çekişme çok güzel yansıtmaktadır: Ömer Seyfeddin, Edirne Askerî İdâdîsi’nde Mustafa Rize adlı “iriyarı, sivri fesli, yumurta ökçeli, bileği veşimli, gerdanı gümüş muskalı” arkadaşından dayak yiyince ona “Aşk olsun Mustafa Rize […] Nasıl olsa seni adamakıllı, faizile döveceğim cancağızım” diye söz vermiş ve çok seneler sonra İstanbul’da Mekteb-i Harbiye-i Şâhâne’de Mustafa Rize’yi ve o sırada yanında bulunan iki arkadaşını iyice haşat etmiştir. Fakat bunu yapmak için senelerce tâlim etmiş, gördüğü her kabadayı kılıklıyı kavgaya dâvet etmiş ve böylece gâyesine ulaşmış. Bu kavga dolayısıyla hapse atılmış, divân-ı harbe alınma tehlikesi de varken Makedonya karışınca “sınıf-ı müstâcele” içinde mezun edilmiştir.

Ömer Seyfeddin’in hayattayken kitap düzeninde çıkan eserlerinin sayısı sekizdir. Bunlar; Yeni Hayat Kitapları başlığıyla basılan, kozmopolitliği ve millî kimlik yoksunluğunu eleştirdiği Vatan! Yalnız Vatan (1911); Tarih Ezelî Bir Tekerrürdür (1910) adlı hikâye; Türk Yurdu Kitabhânesi’nden çıkan,  Gökalp’ın ateşlediği Turancılık ülküsünü “Dünyada artık esir Türk olmayacak. Turan’daki yabancı Rus ve Çin memurları kovulacak. İlk devrede alacağımız Kafkasya ile on dört milyon Türkçe konuşan Türk ve Müslüman ahaliye sahip olan Osmanlı devletinin millî kuvveti hemen bir misli daha büyüyecek. Osmanlı hükümeti yirmi beş milyon Türkçe konuşan Türklerin müessesesi olacak ve bir gün -bu mukaddes gün o kadar yakın ki- Orta Asya, Türkistan ve Cenubî Sibirya, Pamir de bizim siyasî hudutlarımız içine girince Garp Türklerinin hükümeti artık Osmanlılıktan tamamıyla çıkıp hakikî ve büyük bir Türk ve Müslüman hükümeti, bir Turan Devleti olacaktır”  diyerek ele aldığı Yarınki Turan Devleti (1914); adından da anlaşılabileceği gibi günlük siyâsî meselelere değinen Millî Tecrübelerden Çıkarılmış Amelî Siyâset (1914); yine aynı Kitabhâne’den Herkes İçin İçtimâîyat: Ticaret ve Nasib (1914); Turan Masalları (1916), Eshâb-ı Kehfimiz (1918), Harem (1918) ve İttihat ve Terakki’nin kapanmasından sonra hem parti içindeki hem parti muârızı çeşitli cemiyet tiplerini tıpkı Moliere’in Tartuffe’u gibi hicvetmek amacıyla yazdığı Efruz Bey (1919)’dir.

Ömer Seyfeddin’in ilk hikâyelerinden ölümüne kadar geçen yaklaşık yirmi yıl zarfında çok çeşitli mecrâlarda pek çok hikâyesi, makâle ve çevirisi neşredilmiştir. Velûd bir yazar olan bu kabına sığmaz Türk’ün bu bağlamda külliyâtını toplamak üzere değerli çalışmalar yapılmış olmakla birlikte hâlâ eksikler olduğu ifâde edilmektedir. Onun, şiirleri ve fikrî yazılarından ziyâde nesiller üzerinde öykücülüğüyle etkili olduğunu söylemek yanlış olmaz. Türk edebiyâtı derslerinin kanonu içerisinde her zaman yer alan, çizgi film ve çizgi romanlara kendi yapıtlarının gölgesinde ilham veren Ömer Seyfeddin’ten esinlenen en modern çalışmalar Seyfettin Efendi’nin Olağanüstü Maceraları, Seyfettin Efendi ve Esrarengiz Hikâyeleri başlıkları altında onun serâzat ve başına buyruk karakteriyle çehresini olduğu gibi alan bir gizli teşkilat mensubunun özgün ve bağımsız portresidir.

Öykülerinde bilhassa Balkan Savaşları’nda milletimizin çektiği ıstırapları dile getirmiş, millî kini diri tutmak amacıyla Balkan milletlerinin irtikâb ettiği şenaatleri, meselâ Beyaz Lâle gibi öykülerinde, en rahatsız edici örneklerle kaleme almıştır. “Primo Türk Çocuğu” hikâyesinde, Trablusgarp’ın İtalyanlarca işgâl edildiği günlerde millî şuuru uyanarak Türklüğünü bulan ve İtalyan annesiyle İtalya’ya dönmek yerine babasıyla Selânik’te kalıp Oğuz adını alan Primo isimli Türk çocuğunun şahsında asla kaybolmayacak milliyet duygusunun gücünü anlatan Ömer Seyfeddin, en çok bu tarz hikâyeleriyle nesiller tarafından ezberlenmiştir. Enver Paşa’nın yazar ve sanatçıları milletin mefâhirini yükseltecek eserler vermek için teşvik etmesinden sonra, kendi ifâdesiyle bir sanatçı olarak, “hâl içinde mefkûresini olanca heyecanıyla duyamayınca romantik maziye döner(ek). Orada ezelî efsanelerini yaşayan binlerce tayf” arasından birilerini seçip onlara “tarihin hayâlinde renkler, şekiller” vermiştir: Tehlikeli bir elçilik görevini üstlenerek Şah İsmâil karşısında müdânaasız bir tavır sergileyen Muhsin Çelebi’yi anlattığı “Pembe İncili Kaftan”, konusunu Peçevî târihinden alan ve Grijgal Palankası’nın düşmanca kuşatılması esnâsında sergilenen olağanüstü ve metafizik kahramanlığı işlediği “Başını Vermeyen Şehit”, Eflâk Prensliğini küçük bir grupla ele geçiren Osmanlı elçisinin hikâye edildiği Topuz, uzun yıllar düşman elinde esir kalmasına rağmen her türlü işkenceye direnen kahraman levent Kara Memiş’in öykülendiği “Forsa”, tek başına onlarca, yüzlerce kişiye karşı koyabilen Tosun Bey’in anlatıldığı Ferman gibi örnek karakterlerden oluşan ve Eski Kahramanlar başlığı altında yazdığı hikâyelerde cesâret, askerî zekâ, güç, mertlik, gurur, vatan sevgisi, îman gücü, sadâkat ve tevâzu gibi erdemleri yüceltmiş; Yeni Kahramanlar başlığı altındaki hikâyelerinde ise yaşadığı çağın aktüel olayları içerisinden figürler seçmiştir: Kaç Yerinden adlı hikâyesinde pek çok cephede savaşmış, yaralanmasına rağmen mücâhededen vazgeçmemiş yeni bir millî kahraman olan Ferhat Ali bahis konusudur. Eski kahramanlara hasret yazar, kendisini temsil eden karakter üzerinden yeni kahramanlar nesline dâir ilk umudunu Ferhat Ali’nin hikâyesinde duyar. “Bir Çocuk: Aleko”da, köyleri yakılınca kendisini bir Rum papaza Aleko adıyla tanıtıp güvenini kazanan ve papazın verdiği Türkler aleyhinde yazılmış bir mektubu İngilizler’e ulaştırmakla görevlendirilen Ali’nin, mektubu Türk karargâhına götürmesi; bundan mâada, onu Rum sanan İngiliz kumandanının Türk karargâhına yerleştirmesi için verdiği bombayı İngiliz mevzilerindeki durumdan habersiz askerleri havaya uçurmak için değil bu plânın sâhiplerini cezalandırmak üzere İngiliz karargâhında kendisiyle birlikte havaya uçurması üzerinden mertlik, Türklük ve vatan sevgisi anlatılır. “Müjde” adlı hikâyesinde, Harbiye Nezâreti’nin yeni ilhamlarla eserlerinde konu edinmeleri amacıyla Çanakkale cephesine edebiyatçıları taşıması esnâsında başlarından geçen bir olayı anlatmıştır. Çanakkale Savaşları içinde bölgeye yapılan bu gezi esnâsında gökyüzünde beliren, Kur’an kaynaklı, “pek yakın bir fetih” anlamındaki  “fethün karîb” hattının belirmesini anlatan Ömer Seyfeddin, bu ilâhî müjdeye inanmasına rağmen T. Alangu, bununla, yaklaştığını sezdiği yenilgi karşısında yazarın saklayamadığı umutsuzluğun açığa çıktığını ve Yeni Kahramanlar dizisinde diğer dizideki gibi başarılı epik bir dil yakalayamadığını ifâde etmiştir.

Ömer Seyfeddin’in öyküleri bugünkü nesiller üzerinde de millî şuur, vatan ve târih sevgisi, kahramanlık, fedakârlık gibi erdemlerin uyandırılmasında şüphesiz en güçlü edebî kaynakların başında gelmektedir. Bu sebeple, genç yaşında hayâta gözlerini yuman millî öykücümüzün eserleri, aradan geçen yüz yıl içinde olduğu gibi, bundan sonra geçecek yüzyıllara da kendi kısa ömrünün çok daha fevkinde bir hayatiyetle ulaşacaktır.

Ömer Çakır

Asıl adı Ahmed Âgâh olan büyük şâir, kendi ifâdesiyle, “Yıldırım Bâyezid Han diyârı” ve “binbir türbeyle müştehir” “müslüman şehir” Üsküp’te dünyaya gelmiştir. Büyükbabası, bugün Sırbistan sınırları içinde yer alan Niş şehrinden 1877’de Bursa’ya, oradan da İstanbul’a göç etmiş; fakat orada da kalamayarak Selanik’te yerleşmiş Nişli Yunus Refet Bey’dir. Şâirin babası İbrâhim Nâci Bey, bu Selanik’te yerleşmiş âilenin çocuğu olarak Üsküp’e gelmiş ve burada meşhur şâir Leskofçalı Gâlib Bey’in kardeşi, Leskofçalı İsmail Paşazâde Dilâver Bey’in kızı Nâkiye Hanım’la evlenmiş, bu evlilikten Ahmed Âgâh, yâni geleceğin Yahya Kemal’i dünyaya gelmiştir. 1377’de Niş’i fetheden Yahşi Bey’in mâiyetindeki beylerden biri olan Şehsüvar Bey’e kadar soyunu çıkaran şâir, bu sebeple, 1934’te çıkan soyadı kânunundan sonra “Şehsüvar”ın Türkçesi olan Beyatlı’yı, soyadı olarak almıştır. İlk defa 1902’de İstanbul’a gelen ve burada Mâlûmat dergisinde, 1902 Temmuz’unda ismine, Nâmık Kemâl’den ilhamla Kemal’i ekleyerek “Üsküplü Âgâh Kemal” adıyla görünen şâir, muhtemelen Paris’e gideceği 1903 yılından sonra Âgâh Kemal’le birlikte Yahya Kemal adını da kullanmaya başlamış olmalıdır. Â. Kahraman, ondan, bütün belirsizliğine rağmen, hayâtının Paris döneminden başlamak üzere Yahya Kemal olarak bahsetmeyi uygun görmüştür. Bununla birlikte bir yazıda imza olarak bu adın kullanılması çok sonraya, 1914’e rastlar: Peyam’da yayınlanan “Bir Fikir” başlıklı yazısı, bu imzânın ilk kullanıldığı yazı olur.

 Eğitimine Üsküp ve Selânik idâdîlerinde devam eden; fakat bâzı âilevî meseleler dolayısıyla burada okuyamayacağı anlaşılan Yahya Kemal, 1902’de İstanbul’a gönderilmiş; fakat yıl ortası olduğu için Galatasaray Sultânîsi’ne de Robert Kolej’e de kayıt yaptıramadı ve bu boşluk içinde 1903’te Memphis gemisiyle Paris’e firâr ederek oradaki Jön Türk muhitine girdi. Burada siyasal bilgiler okudu, önemli edebî ve politik sîmâları tanıdı. Ayrıca diğer Avrupa şehirlerini de gezmeyi ihmâl etmedi: 1906 yazında Londra’ya gidip bir İngiliz âilesinin yanında iki buçuk ay pansiyoner olarak kaldı. Aynı yıl Belçika’nın çeşitli şehirlerini ziyâret eden Yahya Kemal, 1910’da İsviçre’ye, 1911’de “Gittim o son diyara ki serhaddidir yerin” şeklinde târif ettiği, Fransa’nın okyanusa uzanan geniş yarımadası Bretonya’ya olmak üzere iki seyahat daha gerçekleştirdi. 1912’de İstanbul’a döndüğünde, elinde bir diploması yoktur; fakat zengin bir kültürel birikim ve “Kâlbimde solmamıştır o şi’rin çiçekleri” mısrâıyla bitirdiği “Eski Paris” adlı şiirinde beliren, o günlere duyduğu özlem hislerine sâhiptir.

İstanbul’da Dârüşşafaka Mektebi, Heybeliada’daki Bahriye Mektebi gibi çeşitli okullarda medeniyet târihi ve edebiyat dersleri veren Yahya Kemal, 1915 Ekim’inde Ziya Gökalp’ın teklifiyle Dârülfünûn’da Medeniyet Târihi ve Garp Edebiyatı Müderrisi olmuştur.

 Balkan Savaşları ve Harb-i Umûmî’nin elimizden aldığı eski toprakları özlemle anan ve bu gâilelerden önce göçüp gidenlere, bu kayıp toprakları hep vatan olarak hatırladıkları için “1918” başlıklı şiirinde imrenen şâir, Millî Mücâdele yıllarında, Anadolu hareketini İleri, Tevhid-i Efkâr gibi mevkûteler ve bilhassa Dergâh ve Hâkimiyet-i Millîye’de çıkan yazılarıyla desteklemiş ve bu dâvâya hasrettiği yazılar, ölümünden sonra Nihad Sâmi Banarlı tarafından hazırlanan külliyâtı içinde, Eğil Dağlar (1966) adlı kitapta toplanmıştır. Onun, Anadolu’daki mücâdeleyi, Alfred de Vigny’nin “Kurdun Ölümü” şiirinden – sanki onun bizi, bizim mâcerâmızı anlattığı düşüncesiyle – esinlenerek, âilesini korumak için ölümün kucağına tereddütsüz atılan erkek kurda benzettiği Türk ordusunu, birer yavru kurt olarak remizlendirdiği İnönü ve Dumlupınar çocukları ve onları koruyan dişi kurdun temsil ettiği Anadolu’yu, İleri gazetesinin 4 Mayıs 1921 târihli nüshasında çıkan “Kurdun Dişisi ve Yavruları” adlı yazısında çetin bir hayat kavgası çerçevesinde yüceltmesi, millî mücadelenin en etkileyici nesirlerinden biri olarak aynı kitapta yer almıştır.

 Â. Kahraman’dan öğrendiğimize göre; 29 Temmuz 1923’te, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reisi Gâzi Mustafa Kemal Paşa tarafından kendisine gönderilen bir telgrafla, Urfa mebusu olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi âzâlığına seçildiğinin Dârülfünûn adresine resmen bildirilmesinden evvel Ankara’ya gelen Yahya Kemal, Ankara Türk Ocağı’nda bir dizi konferans vermiş ve 1924 senesi Nisan’ında da bu millî cemiyetin hars heyetine, Ziya Gökalp, Rıza Nur, Hamdullah Suphi, Ahmed Ağaoğlu, Mehmed Emin, Yusuf Akçura, Fuad Köprülü, Hâlide Edip gibi isimlerle berâber seçilmiştir.

Yeni Türkiye’nin Avrupalı muhasımlarına kendisini kabûl ettireceği kurucu bir belge olan Lozan görüşmelerinin ilk evresinde, haberleşme ve basın işlerini deruhte etmek için müşâvir olarak bulunan, 1926 başlarında da Sırp – Hırvat ve Sloven Krallığı ile Ekim 1925’te Ankara’da imzalanan Dostluk Anlaşması’nın tamamlayıcı ikinci ayağı için Belgrat’a giden Yahya Kemal, Millî Mücâdele’ye çok ciddî destek vermiş olmasına rağmen, Mustafa Kemal Paşa’nın sonraki yıllarda girişeceği inkılâplara karşı hep mesâfeli olmuştur. Hatta köktenci inkılâpların yapılacağına ve bunların en esaslılarının din konusunda olacağına dâir ilk fikirler kafalardan sâdır olmaya başladığında Paşa’yı, “inkılâpları yaparken Türk milletinin Müslüman olduğunu gözden ırak tutmamak” konusunda cesâretle uyardığını B. Ayvazoğlu’nun aktarımından öğreniyoruz. Şüphesiz bu bakış açısı, Yahya Kemal’in, sonraki yıllarda kariyerini elçilik görevleriyle memleket dışında devam ettirmesinde etkili olacaktır. 1926 – 1932 yılları arasında Varşova, Madrid, bu sonuncuyla aynı zamanda Lizbon elçiliklerinde bulunan Yahya Kemal, 1932 Nisan’ında Ankara’ya çağrılır; fakat bu zaman zarfı içerisinde Atatürk’ün sofrasında hakkında iyi şeyler anlatılmadığına dâir dedikodulardan kaynaklı korkuları sebebiyle Türkiye’ye dönmeden bir hastalığını bahane ederek Paris’e geçer ve istifâ etmiş sayılır. Yahya Kemal’in, inkılâplar konusundaki çekinceleri ve Madrid’e giderken harf inkılâbı ile ilgili kaygılarını Atatürk’e dillendirmiş olması, kendi nezdinde bâzı kaygılara sebep olmuş gibi görünüyor; fakat yurda döndükten sonra Yozgat milletvekili olarak ikinci defa Meclis’e girmesi bu kaygıları biraz büyütmüş olabileceğini düşündürüyor. Bununla birlikte şâirin Atatürk’ün ölümünden sonra da yeni Türk rejimiyle başının derde girdiği zamanlar hiç olmamış değildir. Meselâ, “Ezân-ı Muhammedî” şiirinin lâikliğe aykırı bulunması sebebiyle 1942 Aralık’ında fazla sürmeyecek bir yurt dışına çıkış yasağı konulup kendisine pasaport verilmemiştir.

Yahya Kemal’in, Türk Müslümanlığı ve muhafazakârlığının en önde gelen figürlerinden birisi ve belki de birincisi olarak cumhuriyet devrinde temâyüz etmesi, Peyami Safa tarafından “gayretkeşlerin himmetiyle baştanbaşa inkâr edilen bir târih(in), ecdâdın ruhlarıyla berâber ayağa kalkmak için” onu seçmiş olmasına bağlanır. 1910 – 1914/15 yılları arasında Nev-Yunânîlik adını verdiği bir Hellenist edebiyat yaratmak ve Avrupalılar’ın zamanında yaptıkları gibi neo-klâsik bir cereyan doğurarak Şark felsefesini bırakıp Yunan düşünce ve esatirine dönerek, tıpkı Yunan sanatı gibi sâde ve tumturaksız bir “beyaz lisan” oluşturmak isteyen, bu vâdide de bâzı şiirler yazan Yahya Kemal, bilhassa milliyetçi çevrelerde çok eleştirilmesine ve Ömer Seyfeddin’in “Boykotaj Düşmanı” hikâyesinde onu Yunanlılığa hizmet eden bir adam olarak göstermesine sebep olan bu fikirlerden, savaş yılları içinde caymış ve B. Ayvazoğlu’nun tâbiriyle, “uzun sessizlik döneminin ardından okuyucularının karşısına şarkı ve gazelleriyle bir Osmanlı olarak” çıkmıştır. Bundan böyle onda, şehir olarak bilhassa İstanbul’u merkeze alan bir Osmanlı – Türk medeniyeti tasavvuru şekillenecek; Tanpınar’ın ifâdesiyle, Osmanlıcılık, İslâmcılık, Turancılık, Garpçılık gibi ayrılıkları, bir hendesî uzlaşma noktası olarak “millet” kavramında birleştirerek, târih anlayışını, hocası olan Camille Julien’in “Fransa toprağı bin yılda Fransız milletini yarattı” sözünün etkisinde, Anadolu’nun Müslüman – Türk coğrafyası olarak on asırlık sergüzeştine odaklanacağı bir millî coğrafyaya sığdıracaktır. Bu coğrafyanın dışında önemsediği millî töz, sâdece Ahmed Yesevî olarak görünmektedir. Fuad Köprülü’yü, onu araştırmaya yönlendirmesi de “milliyetimizin asıl kaynağını” onda sezen sanatçı ferâset ve rikkatinden kaynaklanmaktadır. Banarlı’nın ifâdesiyle, “Yahya Kemal’e göre, Türklük, dünya coğrafyası üzerinde birçok vatanlar kurmuş fakat onun fethettiği ve vatan edindiği toprakların en azîzi, bizim 1071 Malazgird Zaferi’nden bu yana, Türk kanıyle İslâm îmânının birleşmesinden doğan kudretle aldığımız, alırken de her köşesini ecdad kanıyla değerlendirdiğimiz Anadolu ve Balkanlar Türkiyesi olmuştur. Milliyetimiz, bu son vatanın taşını toprağını Türkleştirerek, onu 900 yıl içinde tam bir Türk vatanı haline koymuştur.” Şâire göre, Ziya Gökalp’a da söylediği gibi, bundan öncesi “kable’t-târihtir” ve ilgisini çekmemektedir. Gerek Ziya Gökalp’ın, ona, Osmanlı kültürüne medyûniyetini kastederek “gözün mâzîdedir âtî değilsin” demesi, gerek Falih Rıfkı’nın onun “cumhuriyetçi ve Türkçü değil, Osmanlı emperyalizminin destancısı” olduğunu söylemesi, her ân târihsel bir ekskürsiyonla sığındığı geçmişin nostaljisinde kaybolan değerleri muhafaza etme gayretini anlayamamaktan kaynaklanıyordu. Bu bağlamda, günümüzde, Saadet-i Ebediye okuyan hacı amca resmine sığdırılarak vülgarize edilen muhafazakârlığın, gerçek ve entelektüel temsilcisi olarak da Yahya Kemal sivrilmektedir. Onun muhafazakârlığında, özellikle Osmanlı Türk’ünün din anlayışı ve bu anlayışı estetik değerler oluşturmak için kullanırken gösterdiği beceri ve yarattığı medeniyet esastır. Yahya Kemal geleneğe değer verir. 1921 Şubatı’nda İleri’de yayınlanan “Hilafete Yakın Bir Gün” yazısında, Revan Köşkü’nde gezerken kulağına derinden gelen Kur’an sesinin “Dörtyüz seneden beri geceli gündüzlü bilâfâsıla” yükseldiğini öğrenmek, onu heyecanlandırır. Hatta bunda, o sırada işgâl altında olan İstanbul’dan asla çıkarılamayacak olmamızın kaynağını bulur. 1922 Mart’ında Tevhid-i Efkâr’a yazdığı “Ezan ve Kur’an” başlıklı yazıda, yine en eski İstanbul geleneklerine ve bu kesintisiz Kur’an kıraatine döner: “Gezintilerimde bir hakikat keşfettim. Bu devletin iki manevi temeli vardır: Fatih’in Ayasofya minaresinden okuttuğu ezan ki hala okunuyor! Selim’in Hırka-i saadet önünde okuttuğu Kur’an ki hala okunuyor!” Bundan hemen sonraki cümlesi, genel muhafazakâr eğilimleri ve gelenekçiliği dışında, inkılâplara neden mesâfeli durduğunu açıklamaktadır: “Eskişehir’in, Afyonkarahisar’ın, Kars’ın genç askerleri; siz bu kadar güzel iki şey için döğüştünüz!”

 Yahya Kemal’de Müslümanlık, Türklüğün olmazsa olmaz şartı, Tanpınar’ın deyişiyle, “halkımızın saf ruhunun hem yapıcısı hem de en sahih aynasıdır.” B. Ayvazoğlu’na göre, o, “ilmihal Müslümanlığıyla hemen hiç ilgilenmeyen,  İslâm’ı Sinan’ın Süleymaniye’sinde, Yesârî’nin hattında, Itrî’nin tekbirinde arayan”, Türk’e has bir Müslümanlık anlayışının savunucusu ve tâkipçisiydi. Bu sebeple onun, Tanpınar’dan bu yana, tıpkı “Tâlihin beni içinde yarattığı cemiyetten ayrılmak istemediğim ve dedelerimiz öyle itikat ve ibadet ettiği için Katoliğim” diyen Ernest Renan bir kültür Müslümanı olduğunu ve deistliğini iddia edenler de olmuştur; hatta biz bu benzerliğe -bir noktaya kadar- millî katolisizmin savunucusu; fakat inançsız muhafazakâr Charles Maurras’ı da ilâve edebiliriz; fakat bu konuda Orhan Okay’ın onu, “İslâm akâidi açısından eksiği olsa da inanan bir insan olarak gören” anlayışı daha doğrudur. Çünkü, yine Ayvazoğlu’nun Okay’dan aktardığı gibi, başka türlü, “o kadar yazıyı, şiiri izah etmek mümkün olmaz.”

 Yahya Kemal, son memuriyetini 1948’de, yeni kurulan Pakistan’ın ilk büyükelçisi olarak buradaki sekiz aylık göreviyle tamamlamıştır. Ömrü boyunca kendisinden izinsiz bâzı girişimler sayılmazsa hiçbir kitabı yayınlanmayan Yahya Kemal’in şiirleri ve nesirleri, ölümünden sonra, Yahya Kemal Enstitüsü’nün girişimiyle bir külliyat hâlinde neşredilmiştir. 1961’de, daha yalın bir dille ve yeni tarzda yazdığı şiirler, Kendi Gök Kubbemiz adıyla basılmış, eski tarz şiirleri, 1962’de Eski Şiirin Rüzgârıyle adı altında toplanmıştır. 1963’te yayınlanan Rubailer ve Hayyam Rubailerini Türkçe Söyleyiş, kendisine âit kırk bir rubâi ile Hayyam’dan tercüme edilmiş elli dört rubaiden oluşmaktadır. Medeniyet şehrimiz İstanbul hakkındaki yazılarının toplandığı Aziz İstanbul (1964) ile Kurtuluş Savaşı yazılarının bir araya getirildiği Eğil Dağlar (1966) dışında, külliyâtında, kültür ve devlet hayatımızın çeşitli önemli sîmâları hakkındaki kanaatlerini içeren Siyasi ve Edebi Portreler (1968) ile hâtıralarının, târih ve edebiyat yazılarının derlendiği kitapları bulunmaktadır.

Göktürk Ömer

İsmail Gaspıralı’nın, “1882 yılında Kazan’ın en belli başlı ailelerinden biri olan Akçuralardan Zühre Hanım’la” evliliğinden sekiz çocuk çocuk dünyâya gelmiş, bunlardan birisi de Şefika Gaspıralı omuştur. İsmail Gaspıralı, Yusuf Akçura’nın ifâdesiyle  “fevkalade yaratılmış” bir insandır. Böyle fevkalade bir babanın kızı olan Şefika, onun, kendi ve kardeşleri üzerindeki kuvvetli tesirini, “Babamın ağzından çıkan her sözü âyet gibi adderdik”⁷ diyerek, ifâde etmiştir. Beş – altı yaşlarındayken, babasının ilk kitap hediyesi, Puşkin’in ‘Çar-Sultan’a Dair Masal’ olmuş, ayrıca aynı yaşlarda, babası İsmail Bey’den Robinson Crusoe hikâyelerini dinlemiştir. Annesiyle de kuvvetli bir bağı olan Şefika Gaspıralı’ya, henüz on bir yaşında iken anne diyarına gittiği yaklaşık üç aylık bir ayrılık döneminde, Zühre Hanımın gönderdiği – Şefika Hanımın evrâkı içinde korunan –  mektup sayısı –hafta başına bir taneden fazla düşmek üzere – on dokuzdur. Mektupların hepsi, “iki gözümün nuru canım balam Şefika, gözlerinden öpüp çok selam idem”⁸ cümlesiyle başlayıp, Kırım ve İdil-Ural Türkçesi karışımı sımsıcak sevgi ve özlem cümleleriyle devam ettikten sonra, “menim kızım cancığım… ciğerköşem… gözlerinden öpüp, seni sağınup… sizni seven anayın Zöhreg” cümlesiyle sona eriyordu.

Gaspıralı İsmail Bey, hedeflediği program doğrultusunda en önemli yardımcısı olarak gördü kızı Şefika Gaspıralı’yı. O, babasının “Tercüman”ıyla büyüdü, yetişti. 1906 – 1912 yılları arasında, dünyânın ilk kadınlara özel dergisi haftalık Âlem-i Nisvân’ın yönetimini üstlendi. Buradaki ilk yazısı da Kırım Tatar masalları ve folklorüne dâirdi. Kadın hürriyeti, erkek-kadın eşitliği,  kadının her alanda eğitim ve çalışma hakkı gibi temel konularda tohumlar eken Şefika Gaspıralı, ayrıca Kırım Meclisi’nde ilk kadın milletvekili oldu. Dünya’da ilk kadın kurultayını toplayan da odur ve kadın hakları savunuculuğunun temelini, Türk dünyasında, Kırım Tatar Türkleri’nin bu çalışkan kadını atmıştır. Ayrıca, Hablemitoğlu’nun kendisiyle ilgili değerli eserine göre; “Kadınların boşanma haklarının olması gerektiğini dört maddede açıklayan, Müftüye öneren yine Şefika Gaspıralı önderliğinde Âlem-i Nisvan dergisi olmuştur”. ¹² Onun, kadın meselesi hakkındaki temel düşüncelerini de bu dergide yayınlanan “Feminizm Nedir?” başlıklı yazısında buluyoruz:  “…Kadın, erkeğin tâbii addedilmiş ve âile ile cem’iyet içinde pek adi bir mevkide bulundurulmuştur. Zavallı kadın, erkeğin saadetine bir alet olmuş, nâreşid ve nâmuktedir bir sa’y makinesi hâline konulmuş; bununla beraber kendisine ne hürriyet ve ne de erkeği mesud eden hukuk-ı sâireden hiçbir şey almamıştır. Asırlarca devam eden bu esâret-i nisâiyenin hiçbir elîm hiçbir akis teşîr hâsıl etmediği zan olunmasın! Vâkıa kadın buna doğrudan doğruya itiraz etmedi; çünkü bir sûret-i kat’î ve meş’ûmede merbut olduğu bu boyunduruktan kolaylıkla kurtulamamak düşüncesi buna mâni oluyordu….” Âlem-i Nisvan’ın amacı; bilgilendirme, aydınlatma, teşvik, yönlendirme ve örgütlemedir. Âlem-i Nisvan’ın diğer nüshalarında, kadınların eğitim sorunundan, çarşaf sorunundan ve o dönemdeki birçok sorundan bahsedildiğini de görmekteyiz. Tatar – Türk kadınlarının, Süyümbike’den, Yekaterinburg’ta 1739’da yakılan Kisenbige Baysarova’ya ve 1937’de Ufa’da kurşuna dizilen Mâhise Bubi’ye kadar uzanan târihinde, şüphesiz mücadelesiyle mûtena bir yere sâhip olan isimler içerisinde, Şefika Gaspıralı da bulunmaktadır.

Beyaz Ruslar’ın Kırım’ı işgâl etmesinin ardından, o sırada Azerbaycan Başbakanı olan kocası Nasib Yusufbeyli’nin ısrârıyla iki çocuğunu alıp buraya geçen Şefika Gaspıralı, 27 Nisan 1920’de Kızıl Ordu’nun Azerbaycan’ı işgâli ve Yusufbeyli’nin bu esnâda şehit olması üzerine yeniden sıkıntılı bir duruma düştü. Komünistlerin gadrine uğrayıp milliyetçilik suçlamasıyla öldürülmek işten bile değilken, Mustafa Kemal Paşa’nın Azerbaycan’a yolladığı Memduh Şevket (Esendal)’in, Şefika Gaspıralı’yla karşılaşarak durumunu öğrenmesi kurtuluşunu sağladı: Memduh Şevket, Şefika Hanım ile iki çocuğuna birer sahte Osmanlı hüviyeti varakası ve pasaport tanzim edip, Kars’a teslim edilecek cephâne yüklü bir katara bindirir ve bu yolla İstanbul’a ulaşmalarını sağlar. İstanbul’da, biri Dârülfünûn, diğeri Tıbbiye talebesi iki erkek kardeşiyle yaşamaya başlayan Şefika Hanım, önce bir hastânede iş bulur, ardından bir süre dikiş dikerek geçimini sağlar ve daktilo dersleri alır. Aynı günlerde, Dârüleytam’da müdirelik yapar; fakat buranın kapatılmasıyla yine işsiz kalır. Yusuf Akçura ve Adnan Adıvar nezdindeki girişimleri sâyesinde Kızılay’da kırk lira aylıkla çalışmaya başlayan Şefika Hanım, rahatsızlığı sebebiyle buradan da ayrılmaya mecbur olur. Dâmâdı ve kızının evine yerleşen Şefika Hanım’ı, 1930’da, Kırım Kadınlar Birliği’nin başında görüyoruz. Hayatının son elli dört yılını Türkiye’de geçiren Şefika Gaspıralı’nın mezarı, Zincirlikuyu Kabristanı’ndadır.

Özge Aydın

İstanbul’da doğan Refik Hâlid, ilk tahsilinden sonra Mekteb-i Sultânî’ye girmiş; fakat eğitimini yarım bırakarak Ertaylan’ın tâbiriyle “tabiat mektebinin kucağına atılmıştır.” Mâliye Nezâreti’nde memûriyete başlayan ve bu esnâda imtihanları verip Hukuk Mektebi’ne giren Hâlid, burayı da bitirmemiş; fakat yine Ertaylan’ın tâbiriyle kendisini hem memûriyet hem talebelik kuyûdâtından sıyırarak Anadolu seyahatine çıkmış ve “en büyük, en kuvvetli, en canlı ve en tabiî mektebi Anadolu olmuştur (…) Bütün feyz-i tahrîrini, kudret-i edebîsini gezip dolaştığı o yeşil Bursa’nın nazarnüvâz güzelliklerinden, Ankara’nın, İzmir’in, Tire ve Manisa’nın dağlarından, bağlarından toplamış, bir nesîce-i sanat yapmıştır.”

Edebiyât-ı Cedîde’nin nâşiri Servet-i Fünûn dergisinde çalışan ve bu mecrâda oluşup Fecr-i Âtî adıyla târihe geçen, içinde Fuad Köprülü, Yakup Kadri, Ahmed Hâşim, Müfid Râtip, Celâl Sâhir gibi isimlerin yer aldığı kısa süreli edebî topluluğa dâhil olmuş, ardından çeşitli gazetelerde Kirpi mahlasıyla siyâsî hiciv yazıları yazmış ve bu yazıları daha sonra Kirpinin Dedikleri başlığıyla kitaplaştırmıştır. Bu yazılar sebebiyle kendisinden rahatsız olan İttihat ve Terakki tarafından, Mahmud Şevket Paşa’nın katlin hâdisesinde ithâm edilerek Sinop, Çorum, Ankara ve Bilecik’te 1918’e kadar sürgün hayâtı yaşamıştır. Bu menfâ hayatının da edebiyâtına katkıları çok olmuş ve Memleket Hikâyeleri adlı kitabında bir araya getireceği Anadolu’nun ilk defa sağlam bir hikâye örgüsü içinde edebiyatımıza aksetmesini sağlayan hikâyeler vücut bulmuştur.

Ziya Gökalp’ın tavassutuyla sürgünü sona erip İstanbul’a gelen ve hatta Gökalp’ın çıkarttığı Türkçü Yeni Mecmua’da yazılar yazan Refik Hâlid, Harb-i Umûmî’nin sona ermesinden sonra Sabah gazetesinde siyâsî yazılar yazmaya başlamış, Hürriyet ve Îtilâf Fırkası’nın idâre heyetine girdiği bu dönemde ayrıca Posta ve Telgraf Müdür-i Umûmîliği’ne tâyin edilmiştir. Bu memûriyeti sırasında Anadolu’da cereyân eden Millî Mücâdele’ye karşı tavır alan, ayrıca bütün postanelere Kuvâ-yı Millîye mensuplarının haberleşme imkânlarını ortadan kaldırıp telgraflarının kabûl edilmemesi yolunda emirler gönderen Refik Hâlid’in tâlihi, Anadolu hareketinin yükselen tâlihiyle ters orantılı olmuştur. Hem bahsi geçen icraatı hem Anadolu hareketinin aleyhinde yazdığı yazılar dolayısıyla, İstanbul hükûmeti düşüp memleket idâresi Ankara’nın eline intikâl edince Suriye’ye geçmek durumunda kalmış, bugün Lübnan’da yer alan, Beyrut yakınlarındaki Cünye sayfiyesine yerleşip buradaki Türkçe gazetelere yazılar yazarak geçimini sağlamaya başlamıştır.

1924’te Ankara hükûmeti tarafından îlân edilen Yüzellilikler listesine alınıp 1927’de bu listedeki isimlerle birlikte vatandaşlıktan çıkarılan Refik Hâlid, sürgün yıllarında Ankara’nın yürüttüğü inkılâpları takdîr eden yazıları ve Hatay’ın anayurda ilhâkı için bölgedeki Türkleri teşvik etmesi sebebiyle kendisine karşı oluşan hava yumuşamış, özel olarak affı gündeme gelmiş; Haziran 1938’de bütün Yüzellilikler’in üzerinden yurda giriş yasağı kaldırılınca hemen memlekete dönmüştür. Refik Hâlid Beyrut ve Halep’te geçen bu sürgün yıllarının semeresini 1940 yılında Gurbet Hikâyeleri adlı kitabında toplamıştır.

 Ayrıca Suriye’de bulunduğu sıralarda bugün yanlış bir şekilde Osman Gâzi’nin dedesi olarak bilinen, (I.) Kılıçarslan’ın boğularak ölmesi hâdisesiyle onun babası Kutalmışoğlu Süleymanşâh’ın isminin, eski kayıtlarda ve halk tasavvurunda, Kayıların serencâmıyla karışması sonucu hikâyesi oluşan Süleymanşâh’ın, o sıralar Caber Kalesi’nin dibinde bulunan mezarından ve onun bakımsız hâlinden 1931’de yayınladığı Bir İçim Su kitabındaki “Türk Mezarı” başlıklı yazıyla ilk defa bahsederek Süleymanşâh’ı dirilip Fırat’tan su içerken hayâl eden de Refik Hâlid’dir: “Öyle tahayyül ettim ki, Elcezire’nin yanık toprakla kuru ot kokan ve ceylân sürülerinin ayak sesleri işitilen durgun yaz gecelerinde, bazen Süleyman Şah sandukasından usulcacık çıkar, Fırat kenarına iner ve kendisini boğan fakat neslini kuran nehirle hasbıhâl eder. Ona belki de der ki: – Bana yol vermedin, fakat kabilem senden daha büyük sular üzerinden aştı, Tuna’yı atladı, Nil’den geçti. Onun Akdeniz’e hükmettiği ve Karadeniz’i kucakladığı devirler bile oldu… Bütün o haşmetli günler artık tarihtir, biraz serap, biraz hayaldir. Bunlarla övünmüyorum, avunuyorum ve sana hiç küskün değilim; bilâkis minnettarım, zira ey sevgili Murat Çayı, sen bugün benim küçülmüş fakat kuvvetleşmiş vatanımdan fışkıran ve bana neslinin selâmlarını, hürmetlerini getiren bir mübârek vasıtasın. Bırak, ırkımın hasretine susamış yanık bağrıma suların serinlik ve teselli versin! Ve Süleyman Şah’ın heybetli gölgesini, ay ışığı altında Fırat’a eğilip bir avuç su alarak iştiyakla içerken görüyorum.”

Refik Hâlid’in, Türkçe’nin en güzel örneklerinden sayılan pek çok romanı vardır. İstanbul’un İçyüzü (1920), Yezid’in Kızı (1937), Sürgün (1941), Nilgün (1950 – 1952), 2000 Yılın Sevgisi (1954),  Kadınlar Tekkesi (1956) adlı romanları en bilinen eserlerindendir.

Göktürk Ömer

1977’de İstanbul’da doğmuştur. Üniversitede Anadolu Üniversitesi’nde iktisat eğitimi aldı. Dinler tarihi ve astronomi konularında altı kitap ve birçok makalesi bulunmaktadır. İngilizceden Türkçeye ve Türkçeden İngilizceye olmak üzere dört çeviri kitabı yayınlanmıştır. Türkçe, İngilizce ve Arapça bilmektedir. Yerli ve yabancı birçok medya kuruluşunda editör, metin yazarı, yapımcı ve sunucu olarak görev almıştır. Hazırladığı ve yapımına katkıda bulunduğu belgeseller ve televizyon programları Discovery Channel, National Geographic, Al Jazeera, Tvnet, Cine5, Es Tv, Tv5, TRT gibi birçok Televizyon kanalında izleyiciye ulaştı.

“Uzay Zaman Show” isimli tek kişilik sahne gösterisiyle, Türkiye’de bilim kurguyu ilk kez tiyatro sahnesine taşıdı. Yardımcıoğlu aynı zamanda bir yamaç paraşütü pilotu ve müzisyendir. Blues/Rock müzik alanında vokalist ve gitarist olarak eserleri bulunmaktadır. Tv yapımcılığına ve yazarlığa devam etmektedir. Youtube kanalından ekonomi, siyaset, komplo teorileri başta olmak üzere yayınlar yapmaktadır.

Kitapları:

– Kutsal Klon
– Sıfır Noktası
– Evrenin Resimli Tarihi
– Nuh’un Küresi
– Köleler ve Efendiler
– Kök

Çeviri Kitapları:

– Sonuncu Dünya Düzeni (Ultimate World Order)
– İsa Yazmaları (Jesus Papers)
– Nefes Almayı Bilmek (Breath Into Being)
– Masters and Slaves (Köleler ve Efendiler)

Bağımlılık hareketi 1970’li yılarda ortaya çıkmıştır. Temel olarak, uluslararası bağımlılık modelleri, gelişmekte olan ülkeleri hem yerel hem de uluslararası, kurumsal, politik ve ekonomik katılıklar tarafından kuşatılmış olarak görmekte ve zengin ülkelerle bir bağımlılık ve baskınlık ilişkisine yakalanmıştır. Neo-sömürge bağımlılık modeli, yanlış paradigma modeli ve ikili kalkınma tezi bu genel yaklaşım içinde yer alan üç ana düşünce akışıdır.

Büşra Karakuzu