İslâmiyet’in birinci asrında hâdiseleri kaydetmeye fazla önem verilmemişti. Râvîlerin ezberlerinde ve şairlerin şiirlerinde korunmuş olan bu dönemin hâdiseleri ikinci asırda tarih sayfalarına intikal etti. Râvîlerin rivâyetlerinde görülen ihtilaf, olayların farklı şekillerde nakledildiğini gösterdiğinden vakânüvisler, farklı ve birbirine zıt rivâyetleri eserlerinde yer vermişler, aynı zamanda râvî silsilesini de kaydetmeye önem vermişlerdir. Müslüman tarihçiler bu yöntemi üçüncü asrın sonuna kadar sürdürmüşler, ondan sonra bütün doğuda tarih yazımında uygulanmakta olan kronik usûlüne başvurmuşlardır.

Osmanlıların başlarında da hâdiseler râvîlere dayandırılıyorsa da Araplarda olduğu gibi isimlerin kaydına itina gösterilmiyor, sadece olayın ilgili râvîden nakledildiğini belirtmek için çok nadir olarak ismi zikrediliyordu.

Osmanlı Devleti’nin kurulmasından sonra geçen bir asırdan fazla bir sürede cereyan eden olaylar kaydedilmemiş ancak ikinci Osmanlı asrında tarih yazılmaya başlanmıştır. Nitekim Gelibolulu tarihçi Ali, Künhü’lAhbâr’ında Sultan Osman devri din âlimlerinden Vâsılbillah Âşık Paşa’nın Türkçe bir kitap telif ettiği, sade Türkçe ile Osmanlı ailesi tarihi yazdığını, kendisinin de mezarını ziyaret ettiğini, öncesinden de söz konusu kitabı okuduğunu söylüyorsa da3 okuduğunu söylediği eserin bahsedilen tarih olmadığı kendi beyanından anlaşılmaktadır. Yine Ali, Rumeli’ye geçiş hâdisesini yazdığı sırada “Emma merhum Âşık Paşa tarihinde bir gün Süleyman Paşa, Aydıncık’taki temâşâlığı teramaşâ ederken…”4 demekteyse de türbesi üzerindeki manzum kitâbeden 670/1271’de doğduğu 733/1332’de vefat ettiği sabit olan Âşık Paşa’nın 758/1356 senesinde gerçekleşen Rumeli’ye geçişin keyfiyetini yazamayacağını düşünemiyor. Âşık Paşa’nın ne tarihi ne de öyle bir şey yazdığı başka bir yerde görülmediğinden Âşık Paşazâde’nin yahut daha doğru olmak üzere tarihinin başında Âşık Paşa Tarihi ifadesi eklenmiş olduğundan Ali’nin bundan yanıldığı ve o tarihi ona atfettiği anlaşılmaktadır.

Tarih kitaplarında görülen kayıtlara göre ilk tarihçilerimizin Oruç Bey ve Yahşi Fakih oldukları anlaşılmaktadır. Bu iki zattan Oruç Bey’i yalnız Enderun Tarihi müellifi Atabey, eserinin üçüncü cildinde “Lisanı Türkî kadim ile Sultan Osman ve Orhan asrı vukuâtını mübeyyin”dir diye kaynakları arasında zikretmektedir. Tayyarzâde’nin bu ifadesinden Oruç Bey’in birinci ve ikinci padişahlar dönemine yetişmiş bir zat olduğu anlaşılıyorsa da şimdiye kadar hiçbir tarihçi ve tezkireci böyle bir eser ve müelliften bahsetmediği gibi Enderun Tarihi’nin kaynaklarının çoğu da Topkapı Sarayındaki kütüphanelerde bulunan tarih eserleri olup oralarda da ne buna ne de böyle yalnız ilk iki padişah asrını ele alan bir esere henüz rastlanmamıştır.

Tevârihi Osmaniye’de Süleyman Çelebi bağlılarından bir Oruç  Bey geçmektedir. Eğer Atâbey’in naklettiği eserin müellifi bu zat ise kitabını hiç olmazsa Sultan Murat Hüdâvendigâr zamanı sonuna kadar getirmesi gerekirdi. Bundan üç dört ay önce bir zat tarafından Ertuğrul sancağı bölgesinde ve İnegöl kazasının Domaniç nahiyesinin merkezi olan Hisarköy mescidinde Osmangazi devri hâdiselerini içeren yazma bir tarih bulunduğunu haber vermesi üzerine bunun Oruç Bey’in eseri olacağı tahmin edilerek İstanbul’a gönderilmesi Hüdâvendigâr vilayetine yazılmıştı. Vali beyefendinin teşekküre şayan olan araştırması sayesinde kitap bulunup Tarihi Osmanî Encümeni’ne getirilmişti. Yapılan inceleme sonucunda kitabın Sultan III. Murat adına Zâim Muhammed Bey’in telif ettiği Câmiu’tTevârih olduğu anlaşıldı. İstanbul kütüphanelerinde birçok nüshaları bulunduğundan yerine iade edilmesine karar verildi.

İkinci tarihçiye gelince Âşık Paşazâde Tarihi’nde Şeyh Yahşî Fakih5 olarak zikredilen zâtın adının baş ve sondaki lakaplarına bakılırsa hem ulema ve hem de diniye sınıfından olduğu söylenebilir. Âşık Paşazâde, Tarihi’nde Çelebi Sultan Mehmet’in Rumeli’ne ikinci defa –kendisine göre birincidir– geçişini anlatırken; “Orhan’ın imamı oğlu Yahşi Fakih anda hasta oldu Kive’de…” demesine dayanarak o dönemde bunun hayatta olup şimdi İzmit sancağı dâhilindeki Kive kasabasında sâkin olduğu ve Orhan Bey’in zamanından itibaren yaşadığı anlaşılıyor. Âşık Paşazâde’nin ifadesinden Yahşi’nin babasının Orhan Gazi’nin imamı olduğu anlaşılmaktadır. Kâtip Çelebi’nin Keşfu’zZunûn’unda bu imamın adı İlyas olarak geçmektedir.

Yahşi Fakih’in yaşadığı asrı belirledikten sonra bir tarih kitabı yazıp yazmadığının incelenmesi gerekir. Kâtip Çelebi, Keşfu’zZunûn’da Âşık Paşazâde Tarihi’ni anlatırken, “Bu tarih yazıcısı tarihindeki olayları  Yahşi bin İlyâs’ın kitabından aldığını ve onun da pederi İlyas’tan işittiği şeyleri orada naklettiğini” söyler. Hâlbuki Âşık Paşazâde, Yıldırım Bâyezid Han’ın zamanına kadarki hâdiseleri “imam oğlundan naklederim” demek suretiyle, Şeyh Yahşi Fakih’i râvî olarak göstermektedir.

Neşrî, Cihannümâ’sında Ertuğrul Gazi’nin Anadolu’ya ulaştığında Selçuklularla Tatarlar arasındaki çatışmaya rast gelip müdahalesiyle Selçukluların kazandığı şeklindeki meşhur hikâyeyi anlatırken, “Bazı sikâttan işittim ki, hatta kudretu’lmuttakîn Mevlâna İyâs dedi, ben Orhan’ın rükbedârına buluştum Pir kişi idi, dedi atamdan ve dedemden işittim…” demektedir. Bu ifadeden Kâtip Çelebi’nin bu ismi İlyas olarak ve Âşık Paşazâde de ismi kaydedilmemiş olan Yahşî Fakih’in babası zannetmiş olduğu düşünülebilir. Bununla beraber Neşrî’nin kaydettiği bu ismin öncesindeki lakaplara göre İyâs’ın ulemadan takva ile bilinen bir zat olduğu anlaşılmaktadır. Neşrî’nin yaşadığı zamana göre oldukça yaşlı olan Orhan’ın rükbedârına yetişen bu kimsenin, zamanını idrak edemeyeceğinden İyâs’ın bir tarih telif etmiş olduğu da düşünülebilir. Belki de Mevlana İyâs’ın yazdığı bu tarihi, Kâtip Çelebi de görmüş ve Âşık Paşazâde açık bir şekilde ifade etmesine rağmen bundan vazgeçerek râvî olan Yahşî Fakih’e isnat etmiştir.

Muhtemelen bu iki tarih kitabı da mevcut değildir. Birincisinin varlığı sadece mücerret sözden ibarettir. İkincisi ise –yukarıdaki izahlardan da anlaşılacağı  üzere tam bir bilinmezlik perdesiyle örtülüdür. Binaenaleyh bu eserler bulunup meydana çıkarılıncaya kadar mevcudiyetlerinden şüphe etmekteyiz. Bu yüzden de Osmanlılara dair olaylara ait ilk bilgiler vereni Ahmedî ve Osmanlı tarihine dair kitap yazanın da Hamzavî olduğunu kabul etmek zorundayız.

Hazırlayan: Prof. Dr. Şaban Öz

SAMER

Memleketimizde asırlardan beri en çok rağbet gören ve önem verilen iki marifet kısmı hiç şüphe yok ki, şairlik ile tarihçiliktir. Yetiştirilmemizin, aldığımız genel eğitimimizin eski usûlü doğal olarak bunu gerektiriyordu: Az çok düzenli bir medrese tahsili gördükten sonra Sa’dî ile hafıza bağlı olanlar Fuzûlî yahut Nefî’yi taklit ederek gazeller, mesneviler yazmaya kalkışıyorlar; Vessâf, Hoca Sadeddîn yahut Veysî şivesinde tarihler, nesir-ler vücuda getiriyorlardı. Yeni bir benzetme için bütün bir kâinatı feda ede-cek, edebî bir anlatım adına tarihî hakikatleri hiç tereddütsüz kurban eyle-yecek o zümre arasında gerçekten seçkin bir şahsiyet, bir varlık gösteren doğal olarak çok nadirdir. Fakat zaman, o zarif, nüktedan, az çok bilgi sa-hibi çelebilerden fazla bir yetenek istemiyordu da çocukluklarını mahalle mektebinin nemli ve loş sınıflarında, garip bir eda ile Lügat-i Şahidî oku-makla geçiren o zavallı zekalar, sarayın yahut vüzera dairelerinin vakur ve coşkulu dîvânhanelerinde pekâlâ iyi bir kabul görüyorlardı.

Uzun asırlar, dünyanın her noktasında edebî bir tür olarak kabul edilen Tarih’in bizde ilmî bir anlayışa sahip olmamasından dolayı şikâyete hakkımız yoktur. Başlangıçta Ahmedî’nin İskendernâme’siyle, sonra Âşık Paşa-zâde ve Neşrî ile daha sonra ise vakanüvisler, şehnâmecîler, tezkirecilerle kötü bir edebiyat mahiyetini alan tarih eserleri, her şeyden daha az tarihî hâdiselerle ilgilenir; edebî sanat ve beyan kâideleri, kehanet, saltanatın şa-nına muhalif kayıtların gizlenmesi, kasîdecilik, güzel ve etkili dualar, kısa-cası tarihçi bütün bunlara dikkat eder, fakat kaynaklar, vesikalar, onların kıymeti, vakaların sıhhati, ne tarihçi tarafından ne de okuyucular tarafın-dan önemli görülürdü. Bu yüzdendir ki mesela Hoca Sadeddin, manzum tarihiylemeşhur olan Hadidî’den bahsederken, onun en büyük affe-dilmez kusuru olarak “Dilekşâh ta’bire kâdir olmadığını” söyler. Macar kay-naklarına başvurmaya muktedir olması itibariyle Peçevî’yi, doğuştan gelen yeteneğinden dolayı Nâima’yı, dönemin yenilenme ihtiyacından geri kal-madığı için Cevdet Paşa’yı kısmen istisna edecek olursak diğer tarihçileri-miz ve tarih eserlerimiz hakkında herhalde pekiyi bir hüküm verilemez ve neredeyse hemen hepsini cansız birer iskelet olarak kabul etmek zorunlu-luğu hâsıl olur.

Tarih hakkındaki eski telakkilerimizle tarihçilerimizi biraz incelemek için, herhalde uzunca bir cilt yazmak ve iyi bir çaba harcamak zaruri gibi-dir; hâlbuki bu satırlar böyle derin ve bilimsel bir eserin girişi olmak ama-cıyla yazılmıyor. Biz yalnız memleketimizde tarihin bugün nasıl bir şekil aldığını, tarihçilerimizin nasıl anlayışlarla yetiştirildiğini eleştirel ve genel bir bakışla incelemek istiyoruz. Tarafsız ve dıştan bir incelemenin ürünü olması itibariyle mütalâalarımız yanlış bile olsa tabiî olarak samimiyetle ve saldırı düşüncesinden tamamıyla uzak olacaktır.

Meşrutiyetin ilânından sonra, eski idarenin şiddetle yasakladığı tarihçi-lik merakı memlekette âdeta müfrit bir surette hüküm sürmeye başladı. Her gün yeni bir tarih eseri basılıyor, farklı kalemler tarafından bir ibadet aşk ve heyecanı içinde tercümeler yapılıyor, Siyasî Tarih, Şark Meselesi, İslâm Tarihi gibi isimlerle kitapçı vitrinlerinde sık sık rastlanıyordu. Otuz sene bütün medenî dünya ile bağlantısı kesilmiş bir memlekette hariçte geçen şeyleri öğrenmek maksadıyla gösterilen bu rağbet çok doğaldır. Asıl şaşıla-cak yönü, bu dönemde millî tarihimize ait ve “şahsî” hiçbir ilmî eserin çıkmamış olmasıdır. Memlekette tarihçi ve âlim yokluğunun en âşikar misal-lerinden birini de bu gösteriyordu.

En sonunda Osmanlı tarihinin öyle metruk ve kimsesiz kalması V. Mehmet Reşâd Hazretlerinin dikkatini çekti ve tarih ilimlerine vukufuyla bilinen Hakanımız, milletin şevk ve azimetiyle örtüşen bir Osmanlı tarihi hazırlanması için Vakanüvis  Abdurrahman Şeref Efendi Hazretlerinin başkanlığında uzmanlardan oluşan bir encümen teşkil edilmesini buyurdu-lar. Ahmet Tevhîd Bey, Ârif Bey, Necib Âsım Bey gibi cidden derin bilgi sahibi zatların da iştirak ettikleri bu encümen, o zamandan beri düzenli olarak çalışmakta ve iki ayda bir yeni vesikaları ihtiva eden önemli bir der-gi çıkarmaktadırlar. Mufassal bir Osmanlı tarihi yazmakla yeni birkaç vesi-kadan müteşekkil bir makale vücuda getirmek arasında haliyle çok fark olacak ki encümen henüz hiçbir şey ortaya koyamadı; yalnız geçenlerde, ellerindeki yazılı olan birinci cildin fihristini duyurmakla yetindiler. Bu fihrist hakkındaki mütalâamızı söylemeden evvel, tarih encümeninin ça-lışmalarını, bizim fikrimizce sonuçsuz bırakan noktaya işaret edelim.

Meseleyi doğal olarak içerden incelemeksizin dıştan öyle görünüyor ki, Tarih Encümeni üyeleri arasında Tarih algısı itibariyle hiçbir uygunluk yok-tur. Üyelerden bir kısmı gerçekten derin bilgi sahibi ve alanın uzmanı ol-makla beraber, “âlim” sıfatını karşılamaya layık değillerdir. Onlar, tarihî hâdiseleri yan yana sıralamakla, farklı nüshalardaki birbirine zıt anlatılara bir şekilde çözüm bulmakla tarih yazdıklarını zannetmektedirler. Hâlbuki bugünkü anlamıyla tarih kronolojik bir vakâyinâmeden tamamıyla farklı bir şeydir. Tarih felsefesi, tarih metodolojisi hakkında belirli bir fikre sahip olmayan bu saygıdeğer zatlar, nihayet bir tarihçiye vesikalar hazırlamak hizmetini yerine getirebilirler ki, bu da pek büyük bir hizmettir. Fakat bu şekilde vücuda getirilen bir eser, bilgi barındırır ancak bilimsel bir eser değildir.

Bugün için, değil önde gelen Batılı tarihçiler gibi, orta düzey bir tarihçi olabilmek için bile başka bir zihniyet, başka bir ilmî kabiliyet, başka bir geniş bakış sahibi olmak gerekmektedir. Encümen üyelerinin diğer büyük kısmı ise bu ilk zümre ile kıyaslanmayacak şekilde az malumatı ve ne acı-dır ki aynı zamanda da tarihin yeni telakkilerine karşı bir o kadar da lakayt ve habersizdirler. Derin bilgi sahibi olmakla herhangi bir Avrupa encüme-ninde dahi saygın bir yer edinebilecek Abdurrahman Şerefler, Halil Ed-hemler gibi şahsiyetlere öğrenci dahi olamayacak olan bu insanların encümendeki bulunma hikmetlerine herkes gibi biz de sadece şaşırmakta-yız! Encümen üyeleri arasında üçüncü bir kısım da mesela Ahmet Refik Bey gibi, tarihin basit bir masalcılıktan ibaret olmadığını anlayarak Batı tarihçilerinin usûllerini tatbik etmek isteyenlerdir. Birinciler mertebesinde derin bilgi sahibi ve alanın uzmanı olmaktan doğal olarak uzak bulunan bu kısım, âlim ve tarihçi sıfatlarını taşımaya diğerlerinden daha çok uygun bulunuyorlar. Mesela Refik Bey, Osmanlı tarihine dair neşrettiği ciltlerde, tarihe diğer çalışma arkadaşlarından daha az ciddi fakat görünürde daha ilmî ve terkibî bir tarzda yaklaştığını gösterdi. İşin hakikatinde de ilmî bir eser olmaktan ziyade tarihe vâkıf bir popülistin ürünü sayılmaya daha uy-gun olan o eserler, tarihçisinin ilmî kabiliyeti hakkında ancak bir ümit ver-me mesabesindedirler. Onları, halka bir tarih anlayışı kazandırmak gibi mütevazı gayesi ile neşrettiğini saklamayan genç tarihçi Refik Bey’den biz tamamen başka eserler bekliyoruz.

Tarih Encümeni hakkındaki bu fikrimizin, mevcut duruma uygun ol-duğunu tabi iddia edemeyiz; fakat encümenin yayınları, üyelerinin şahsi-yetleri haricinde böyle bir hüküm vermemize müsait bulunuyor. İşte bu kadar birbirinden farklı bir heyetten nasıl bir Osmanlı Tarihi beklenebile-ceğini artık okuyucular takdir etsin. Genel kütüphanelerin birinden herke-sin malumu olan matbu olmayan bir metni yeniden yazarak, aralarına da vakanüvis tarihlerinden bazı fıkralar karıştırmakla değerli bir tarih eseri vücuda getirdikleri zannına kapılanlar, Batı tarihçilerinin eserlerini hiç olmazsa fihristlerinden okusalar, Avrupa’daki çeşitli tarih encümenlerinin mecmualarında nasıl ve ne kıymette makaleler olduğunu görseler, kötü bir üslup ile Selânikî tarzında vekâyinâme yazmaktan sıkılırlardı. Eskiler tarihî vakaları tahrif ederken hiç olmazsa edebî bir üslupçuluk yaparak kabahat-lerini hafifletmeye çalışmışlardı; hâlbuki bugünkü tarihçiler anlayış şekille-ri itibariyle Hoca Sadeddîn Efendi’den daha ileri derecede bulunmadıkları halde yazı kudreti itibariyle ondan fersah fersah aşağıda bir seviyede bulunuyorlar. Tarih Encümeni, neşretmek istediği eserin birinci cildinin muhteviyatını gösteren fihristi meydana koymakla yukarıdan beri iddia ettiğimiz noktaları teyit etmiş oldu. Öncelikle anlaşıldı ki, Tarih Encümeni üyeleri bu alanın ilmî usûllerine karşı tamamıyla lakayttırlar; çünkü Türk edebiyat tarihi usûlü hakkındaki makalemizin ilk kısmında işaret edildiği üzere askerî ve siyasî hâdiselerden başka hiçbir hâdiseyi tarihin inceleme alanına dâhil etmiyorlar. Hâlbuki bugünkü tarih telakkisine göre; tarihçi, kaybolmuş medeniyetleri, zamanları, genel bir yaklaşımla, doğal hayat tarzıyla, tekil ve benzersiz vakaların önemini gerçek sınırlarına getirerek yaşatmak zorundadır. Binaenaleyh tarihçi geçmişin olaylarını nakletmek ve canlandırmak istediği toplumun ırk kökenini, yönetiminde bulunduğu çevre ve coğrafyasını, ortaya çıkmasında etkin olan unsurları, siyasî idare şeklini ve gücünü, aile ekonomisini, halkın yaşam ve kurumlarını, bu ku-rumların resmî kurumlar ile ilişkilerini, mülkî idaresini, ziraat, ticaret ve sanayisini, lisan ve edebiyatını, dinî ilimlerdeki gelişimini, komşu milletler-le maddî ve manevî ilişkilerinin derecesini açık bir şekilde göstermelidir. Eski tarihçilerimiz bu yönleri haliyle anlayamazlardı. Fakat Tarih Encüme-ni’nin programı ispat ediyor ki, bir sosyal oluşumun temel unsurlarını, iliş-kiler mekanizmasını görüp anlamamakta bugünkü tarihçilerimiz de onlar-dan farklı değiller! On dokuzuncu asra, tarih asrı diyebilecek kadar o anla-mını genişletmiş olanlar, Tarih Encümeni’nin onu bu derece sınırlamasına – eğer haberleri olsa– çok şaşırırlardı. Muhterem bir zatın pek güzel işaret etmiş olduğu veçhile, programda “Türk” kelimesini kullanmayacak kadar vakaların kökenlerinden gaflet etmiş olan enstitümüz, incelemeye aldığı hâdiseleri bile tamamıyla kökensiz bırakıyor. Kâtip Çelebi, Takvîmu’t-Tevârih’inde herhalde daha ilmî hareket etmiş, hele Cevdet Paşa yaklaşım tarzı itibariyle bugünkü tarihçilere  üstünlüğünü kesin bir şekilde or-taya koymuştur.

Mamafih bütün bu eleştirilerle beraber yine de itiraf etmeliyiz ki Tarih-i Osmanî Encümeni, özellikle de neşrettiği dergi ile araştırmacılara çok hizmet etmektedir. Maatteessüf bazen pek sıradan, pek kıymetsiz yazılar yanında o kadar kıymetli ve kaliteli eserlere rastlanıyor ki, onların yayın-lanmasına aracı olmak herhangi bir ilmî dergi için şereftir. Memleketimizde henüz hakiki âlimler yetişmediği bir gerçek iken, Tarih Encümeni’ni teşkil eden bazı ender ilim adamlarının kıymetini teslim etmemek kadir bilmez-liktir. Bu itibarla Ali Kemal Bey’in bu ilmî encümen hakkındaki saldırılarını çok aşırı bulduğumuzu da itiraf edelim. Yukarıda sıraladığımız bütün ku-surlarına rağmen, keşke Tarih Encümeni Mecmuası’na benzer birkaç mec-muamız daha olsa.

Memleketimizde tarih ile ilgilenenler yalnız Tarih Encümeni üyelerin-den ibaret değildir: Berveselî Tâhir Bey, Ali Emîrî Efendi, Fâik Reşâd Bey, Amasyalı Hüseyin Efendi gibi, derin bilgi sahibi olanlar arasına dâhil edi-lebilecek gerçek değerli zatlardan başka, burada Batı usûllerini uygulama-ya çalışmak isteyen ve zaman zaman bu tarih akımlarına karışan bazı genç-ler de vardır. Her makalesinde mutlaka bir tarih probleminden bahseden, edebiyat tarihi ve siyasî tarihten meseleleri tespit eden ve özellikle yedi-sekiz satırlık cümlelerle Tarih Encümeni’ni daima iğneleyen Ali Kemal Bey, o zümrenin reisi gibi görünüyor. Çoğunlukla Maarif Nezareti adına Avru-pa’ya tahsile giderek Sorbonne’da tarih ve coğrafya derslerine devam etmiş gençlerden ibaret olan bu zümre, sanırım bilhassa on dokuzuncu asır siyasî tarihine önem atfediyorlar. Ahmet Refik Bey’in eserlerini fazla şiirle dolu bulmalarına rağmen, Sinyabos Velanaplua’nın çok ince tarih usûlünü tercih etmeleri doğal olan bu genç zümre, henüz ortaya hiçbir şahsî eser koymadıkları için onlar hakkında herhangi bir görüş ileri sürmek tabiî olarak mümkün değildir. Yalnız bir temenni olarak şunu söyleyelim ki,  Ba-tı’nın en yüksek tarih kürsülerinden feyz almış, tarih usûlünü uygulamalı bir tarzda öğrenmiş olan bu güzide zümre, memlekette o usûlleri yayınla-maya ve yaygınlaştırmaya uğraşsınlar ve millî tarihimizi inceleyerek yalnız burada değil Batı bilim dünyasında da önemle karşılanacak bireysel çalış-malar ortaya koysunlar. Yoksa Batılı tarihçilerden menkul bir çağdaş tarih yazmak için böyle bir tahsil görmeye hiç gerek yoktu. Siyasî tarih kitapları-nın basit lisanını anlayacak kadar Fransızca bilen herkes bu şekilde ciltler meydana getirebilir.

Bir dönem Mekteb-i Mülkiye’de siyasî tarih kürsüsünde görevli olan ve bugün eski tarihçilere hücum edenlerin ilk safında bulanan Ali Kemal Bey, tarih usûlü hakkındaki bakış açılarını şimdiye kadar açık ve kati bir surette göstermedi. Yayınladığı Ricâl-i İhtilal, Nisvân-ı İhtilâl gibi eserler, orijinal eserler olmaktan çok birer toplama eser sayılacağı için Ali Kemal Bey’i on-larla muhakeme etmek herhalde doğru olmaz. Hâlbuki makalesiyle herke-se hücum eden ve bilhassa Tarih Encümeni’ne ve onun muhterem başkanı-na o kadar şiddetle muarız olan bir adamın, oldukça önemli sayıda bir ça-lışma ile meydana çıkması, hiç olmazsa tarih ve onun usûlü hakkındaki bakış açılarını ortaya koyması gerekirdi. Ali Kemal Bey’den halen böyle bir hizmet bekliyoruz; aksi takdirde tarihin eski tarz telakkisi aleyhindeki hü-cumları faydalı bir sonuç vermeyecek ve yalnız olumsuz bir mahiyet ala-caktır. Türk edebiyatı hakkında açık ve kesin telakkilere sahip olmadığı değişik makalelerinden net bir şekilde anlaşılan İki Hemşire müellifinin, Râgıb Paşa, Yahya, Avni Bey gibi eski üstatlar hakkındaki makalelerine gelince, Naci Efendi’nin Osmanlı Şairleri’nden pek farklı olmayan o yüzey-sel yazılara bir ilmî mahiyet atfedilmesini haliyle kendisi de arzu etmez; yalnız ilmî usûllere o kadar ehemmiyet verdiğini şiddetli tenkit yazıları ile ispat eden Ali Kemal Bey’den eski şairler tezkeresini hatırlatan bu gibi eser-ler beklemiyorduk.

Bugünkü tarihçilerimizin mensup oldukları zümreleri belirledikten sonra, şahsî düşünceleri ve geniş malumatlarıyla o zümrelerden tamamıyla ayrı bir yer edinmiş olan iki Türk tarihçisini; Ahmet Ağayef Bey’le Akçura-oğlu Yusuf Bey’i unutmamak gerekir. Dâru’l-Fünûn’da Târih-i Umumî ve Türk Medeniyeti kürsülerinde yer alan Ahmet Bey, Then ve Renan gibi iki tarih üstadının konferanslarını dinlemiş olması hasebiyle doğal olarak eski masalcılık üslubunun en şiddetli ve kuvvetli karşıtlarından biridir; İngiliz, Fransız, Rus, Fars ve Türk kaynaklarına müracaat ederek telif etmeye çalış-tığı Türk Medeniyet Tarihi herhalde tarihimizin en özel ve kıymetli eserle-rinden biri olacaktır. Dikkate şayan bir derinlik ve kesin bir zekâ sahibi olan Yusuf Bey’e gelince, Paris Siyasî İlimler Fakültesi’nde eğitim görerek tarih usûllerine vakıf olduktan sonra Osmanlı kurumları tarihine dair ta-mamıyla özel bir eser vücuda getiren bu Türk düşünürü, Medresetü’l-Vâizîn’de ve Dâru’l-Fünûn’daki eğitim faaliyetleri ile ilmî usûllerin yaygın-laşmasına başarıyla çalışmaktadır. Millî tarihimize dair en özel ve en kıy-metli eserleri Yusuf Bey’den beklemekte haklıyız; çünkü genç tarihçilerimiz arasında yeni usûlleri yalnız tavsiye ile yetinmeyerek meydana bir de nu-mune koyan yalnız o oldu.

İşte bu sınırlı hülasadan da açık bir surette anlaşılıyor ki bütün mede-niyet unsurları ve düşüncemizde olduğu gibi, bu ilim dalında da yavaş yavaş yeni fikirler yaygınlaşmaktadır. İlmî temayüller her tarafta kendisini göstermektedir. Artık Dâru’l-Fünûn kürsülerinde de kendisine yer bulmuş olan yeni fikirler oradan her tarafa yayılacak ve memlekete yeni bir fikrî uyanış ve ilmin tohumlarını neşredecektir. Şahsî temennim; bugünün genç ve çalışkan tarihçilerinin sadece taklit ve tercüme ile iktifa etmeyerek şahsî orijinal eserler meydana koymaya çalışmaları ve eserlerinin Batı ilim dün-yasında da layık olduğu önemi elde edebilmesidir.

Osmanlı edebiyat tarihine dair derin bilgisi ile bilinen Fâik Reşâd Bey, Osmanlı Dâru’l-Fünûn’daki konferanslarını bir araya toplayarak  üç cilt halinde düzenlediği eserinin birinci cildini sonunda neşretti. Konunu kıymetini bilen yazarlar, şöhreti ve bu ilime ait konumu dolayısı ile Fâik Reşâd Bey’in bu iki eserine cidden kıymet vermektedirler. Bu kadar önemli ve türünde tek bir kitabı incelememek ve tahlil etmemek, memleketimizde-ki fikrî gelişmeleri takip edenler için âdeta bir kusur sayılabilir. Kitabın geri kalan kısımları henüz meydanda olmadığı için eserin geneli hakkında bir mütalâa ileri sürmek haliyle mümkün olamaz, fakat muharririn edebî ince-lemelerde takip ettiği usûl, Osmanlı edebiyatı hakkındaki bakış açıları, edebî gelişmemizin umumî hatları hakkındaki mülahazaları, yazım tarzı, edebiyat devirlerini taksim konusundaki görüşleri bu ilk ciltten tamamıyla anlaşılıyor. Bu meseleleri ayrı ayrı tahlil ve tenkit etmek makalemizin ko-nusu dışında olduğu için yalnız genel noktalar hakkında görüşlerimizi zik-rederek ayrıntılara girmemek durumundayız.

Yirmi beş formadan ibaret olan ve Nefî’ye kadar bütün Osmanlı şairle-rini ihtiva eden bu birinci ciltte, yazar ana konusuna girmeden önce üç bu-çuk dört formalık bir girişi nasıl bir esasa uyarak yapıldığını anlayamadı-ğım tuhaf bir ilim ve fen tarifine ayırdıktan sonra, edebiyat tarihini bir fen olarak kabul ve bu fennin tanımını, konusunu, amacını, Kemalzâde Ekrem Bey’in görüşlerine dayanarak sunuyor. Daha sonra, hiç gereği olmadığı halde edebiyat mefhumunu anlatmak amacıyla merhum Naci’nin meşhur “Nazm ve Nesir” makalesini kaydediyor. Güzel sanatların bu kadar gelişmiş bir zamanında edebiyatı, Demdeme müellifinin ilmî bakış açısıyla izah et-mek özellikle Dâru’l-Fünûn kürsüsündeki birinin yapması, insanı doğal olarak şaşırtıyor. Daha sonra yine Ali Ekrem Bey’e dayanarak Osmanlı edebiyatının ilk safhaları ve Osmanlıların iskân ettiği bölgelere göçü esna-sında millî bir edebiyat getirip getirmediklerini ele alıyor. Fâik Reşâd Bey’in bütün düzeltme ve tashihlerine rağmen, bu konuların [193] Osmanlı edebiyatının kaynakları hakkında asla ileri sürülemeyecek görüşler çerçe-vesinde yazıldığı basitlik ve hatalarından kolayca anlaşılmaktadır. Fâik Reşâd Bey’in bu noktalarda Ali Ekrem Bey’in bakış açılarına değinmeden onları dikkate alması hiç şüphesiz daha faydalı olurdu. Mamafih fikirlerinin muhafazakâr mahiyetine rağmen Fâik Reşâd Bey, selefinden daha dü-rüst ve daha ilmî hareket etmiş, lisanın kaynak ve mahiyeti hakkında ne kadar eksik ve yetersiz olursa olsun merhum Ahmet Vefîk Paşa’nın bazı tespitlerini nakletmek himmetinde bulunmuştur.

Girişte bütün bunlardan başka eski nazm şekilleri ve millî vezin hak-kında mensur eserlere dair birtakım faydalı bilgiler tabi çok muhtasar ve eksik bir şekilde diğeriyle münasebet ve irtibatları hiç düşünmeksizin kay-dedilmiştir. Eserin, öğrencilere verilen notların bir araya toplanması sure-tiyle vücuda getirildiği düşünülecek olursa, yazarın bu konudaki mazereti kabul edilmelidir. Şimdiye kadar bir araya getirmeye hiç çalışılmamış bu kadar zor ve ağır bir konuyu pek kısa bir zaman içerisinde yetiştirerek bir kitap vermek mecburiyeti olmasaydı, Fâik Reşâd Bey’den daha düşünüle-rek yazılmış, daha derli toplu ve muntazam bir eser beklemeye hakkımız olurdu. Parmak hesabıyla yazılmış eserleri hezeyan saymak suretiyle ya-zılmamış edebiyatın önemini hiç itibara almayan Fâik Reşâd Bey, şiirimizin ilk gelişim safhaları hakkında neredeyse hiç malumat vermiyor. Hâlbuki şair tezkireleri usûlüne uyarak her şahsın hayat ve eserleri hakkında birbi-riyle alaka ve irtibatı olmayan birtakım bilgiler sunulacağına edebî türlerin doğuş ve gelişimi, Türk dil ve edebiyatının kaynak ve mahiyeti, edebî dö-nemlerin sınır ve genel özellikleri, büyük şahsiyetlerin karakteristik özellik-leri hakkında bilgiler verilse idi, okuyucuların zihinlerinde daha açık bir örneklik uyandırmak mümkün olurdu.

Tabi ki Türk edebiyatını Osmanlı edebiyatı manzumesinden ibaret zanneden Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye müellifinin en tartışılması gereken mülahazalarından biri de Osmanlı edebiyatını on iki  kısma ayırmış olmasıdır. Âşık Paşa, Şeyhî, Ahmet Paşa, Necâtî, Zâtî, Bâkî, Nefî, Nâbî, Ne-dim, Râgıb Paşa, Şeyh Gâlib, Şinâsî Devirleri adıyla birbirinden ayrılan bu devirlerin ne gibi mülahazalara istinaden taksim edildiğini, Tarih-i Osmanî müellifi Şâkir Paşa eserinin Osmanlı medeniyetinden bahsettiği ikinci cil-dinde son derece haklı olarak soruyor ve bu taksimi uygun görmüyordu.

Biz de bu görüşe katılmaktayız. Şeyh Gâlib hakkında daha önceden Servet-i Fünûn’da yayınlanan eserimizin ilgili bölümünde ayrıntılı bir şekilde izah edildiği üzere edebî devirlerin taksiminde indî mülâhazalarla değil ilmî kabullere dayanılmalıdır. Fâik Reşâd Bey taksimâtının ne gibi sebeplere dayandığını izah etmediği için bunları eğitim açısından kolaylaştırma ama-cıyla yapılmış şahsî bir taksim saymak durumundayız.

Yunus Emre, Kâdı Burhaneddîn, Kemâl Emîr gibi son derece dikkat çekici birtakım şahsiyetleri ihmal eden, halk edebiyatını, tasavvufun tesiri-ni, İran etkisi gibi fikirleri hiç düşünmeyen edebiyat tarihi müellifi, her sa-natkar hakkındaki mevcut bilgileri cidden uygun bir şekilde toplamasına ve hulasa etmesine rağmen, edebiyat tarihinin ilmî usûllerine önem ver-mediği için eseri, şairler biyografisinden ibaret kalmıştır. Mamafih kronolo-jik bir silsile takip ederek vücuda getirilmiş olan bu biyografi kitabı, mem-leketimizde şimdiye kadar misli görülmemiş bir derinlikte yazıldığı için çok önemli ve kıymetlidir. Edebiyat tarihimiz hakkında incelemeler yap-mak isteyenler bu esere ihtiyaçlarını ifade etmekten geri duramazlar. Sahte bilginlerin zahiren ilmî bir cila ile süslenen fakat gerçekte çok eksik ve yan-lış eserlerine, Fâik Reşâd Bey gibi araştırmalarıyla bilinen bir üstadın bu tarzdaki bir eseri tartışmasız tercih olunur.

Zaman her şeyde etkisini gösteren kuvvetli bir unsurdur. Târih-i Edebi-yat-ı Osmaniye’nin sayın müellifinin fikrî çevresinin etkisinden doğal olarak kurtulamayacağı cihetle mesela ondan Lanson’un, Alfred ve Moris Karve-ze’nin, Gaston Paris’in eserleri gibi ilmî usûller tatbik edilerek yazılmış bir ilmî eser beklemek mümkün değildir. Dolayısıyla edebiyat tarihinin kıymetini daha seneler önce takdir ederek hayatının büyük bir kısmını bu konuda çalışmalara hasreden Fâik Reşâd Bey’i, bugünün gençleri yalnız takdir ve saygı ile yetinmemeli, onu kendilerine bir çalışma modeli kabul etmelidirler. Çağın ilmî gelişmelerine uygun bir Türk Edebiyatı Tarihi ancak o zaman meydana getirilebilir.

Hazırlayan: Prof. Dr. Şaban Öz

SAMER

Medyaya yansıyan bilgilere göre dünya korona ile korkutulurken, Davos sürecinde SAP CEO’su Bill McDermott 10 Ekimde, Renault’un CEO’su Thierry Bollore’nin 11 Ekimde, McDonald’s CEO’su Steve Easterbrook 4 Kasımda, T-Mobile’ın CEO’su John Legere 19 Kasımda, Circle CEO’su Sean Neville 5 Aralıkta, Turvo CEO’su Eric Gilmore 14 Aralıkta, BMW Group’un CEO’su Harald Krueger 31 Aralıkta, Google’ın kurucuları Larry Page ve Sergey Brin 3 Ocakta, Seat’ın CEO’su Luca Meo 8 Ocakta, Boeing CEO’su Dennis Muilenburg 13 Ocakta, IBM CEO’su Ginni Rometty 31 Ocakta, Linkedln CEO’su Jeff Weiner 6 Şubatta, Credit Suisse’in CEO’su Tidjane Thiam 7 Şubatta, Tendermint Labs’ın başkanı Zaki Manian 19 Şubatta, Walt Disney’in CEO’su Bob Iger 26 Şubatta, Harley Davidson’un CEO’su Matthew Levatich 2 Martta, Nokia’nın CEO’su Rajeev Suri 3 Martta olmak üzere yaklaşık 1700 büyük şirketin genel müdürü veya yönetim kurulu başkanı görevlerinden “kendi istekleri” ile el çektiriliyor.

Görevlerinden el çektirilenlerden biri de, Microsoft’un Yönetim Kurulu Başkanı, dünyanın en zengini diye pazarlanan Bill Gates’miş. LSD (Lizerjik asit dietilamidi) bağımlısı Gates istifasından sonra “zamanının tümünü aşı çalışmalarına ayırmak” istediğini açıklamış.

Norveç’teki milyonlarca tohumun saklandığı depoyu da yönetmekte olan şeytanîlerin Gates’i, Çin’deki korona salgınından sadece 2 ay önce de Davos Dünya Ekonomik Forumunda ilaç şirketleri ile düzenlediği salgın tatbikatında, dünyada 65 milyon kişinin yakında ortaya çıkacak bir hastalıktan öleceğini dile getirmiş.

O halde şimdi soralım…

Bu büyük şirketlerin yöneticilerinin birkaç ay içinde görevlerinden el çektirilmelerinin sebebi ne olabilir? Hangileri hangi stratejik görevlere getirilecekler?

Bill Gates, Çin’de korona görülmeden, koronadan 65 milyon kişinin öleceğini niçin söyledi? Bu virüsü yayan kuruluş Bill Gates Vakfı mı? Bu suâllerin cevabı için zamana ihtiyaç var gibi gözükse de, görebilen için belli…

Kemal Özer yazdı.

“Bu virüsten kaçış yok arkadaşlar. İstisnasız hepimiz yakalanacağız. Ama ne kadar geç yakalanırsak o kadar iyi” diyen Öz, “Aşısı bulunsa bile mutasyona her uğradığında aşı işlevini kaybedecek. Grip aşıları da öyledir. Sizi sadece geçmiş senelerin grip virüslerinden korur. Yenilerinden değil. Yani tam koruma sağlamaz. Tam koruma her zaman için bağışıklık sisteminizdir”

MEHMET ÖZ’DEN 8 MADDELİK KORONAVİRÜS TAVSİYELERİ

Mehmet Öz, son olarak Kovid-19’dan korunmak için 8 maddelik bir tavsiye listesi verdi. İşte o liste:

1 – Kendinizi karantinaya alın. Virüsle en geç temas edenler en şanslıları olacak.

2 – Hijyen. Olabildiğince temizliğe dikkat edin.

3 – Meyve sebze yiyin.

4 – Bağışıklığa iyi gelen sarımsak, kefir, yoğurt gibi besinler tüketin.

5 – Bağışıklığa çok iyi gelen besin takviyeleri ve vitaminler alın. Örnek: Beta glukanlar, C vitamini, çinko, kara mürver ekstresi vb.

6 – Hareket edin ve evinizde spor yapın.

7 – Sigarayı bırakın.

8 – Bol su için.

Bugün Soru-Cevap videosu tarzında bir çalışma denedim. Birdahaki videolarım için sorularınızı bana twitter veya youtube videomun yorumlar kısmından iletebilirsiniz mümkün oldukça bu süre boyunca sizlerin sorularını cevaplamaya çalışacağım.

#korona #çözüm #para #yenidünya #değişim #Metasophie #metasofi #dolar #borsa #hayat

Kelime anlamı olarak incelediğimiz zaman “nizâm”: düzen, usûl, tertip, yol, icaplarına göre konulan esaslar; “cedîd” ise: yeni, kullanılmamış anlamlarına gelmektedir, yani nizâmı cedîd, yeni kanun, yeni düzen demektir. “Nizamı Cedit” kavramı terim olarak ilk defa Fazıl Mustafa Paşa tarafından imparatorluğa verilen iç düzen için kullanılmış fakat Fazıl Mustafa Paşa’dan Selim III’e gelinceye kadar bu terime Osmanlı tarihinde rastlanmamıştır. Bir tanımlamaya göre Nizamı Cedid terimi ya da ‘Yeni Düzen’; Sultan III. Selim’in hemen hemen yirmi yıl boyunca Osmanlı İmparatorluğuna getirilen idari, mali ve askeri reformların tümünü ilgilendirir. Başka bir tanımlamaya göre, Nizamı Cedit, Osmanlı İmparatorluğu’nda mevcut bir idare rejiminin yerine yenisinin konulması manasına alınmıştır; Selim III.’ün ismiyle beraber olarak kullanılan Nizamı Cedit kavramı ise, şimdiye kadar dar ve geniş manada olmak üzere iki şekilde tarif edilmiştir; dar manada Nizamı Cedid: Selim III.’ün devrinde Avrupa usulünde yetiştirilmek istenilen talimli askeri anlatırken, geniş manada Nizamı Cedid kullanımı, Selim III.’ün yeniçerileri kaldırmak, ulemanın nüfuzunu kırmak, Osmanlı Devletini Avrupa’nın ilim, sanat, ziraat, ticaret ve medeniyette yaptığı ilerlemelere ortak yapmak için giriştiği yenilik hareketlerinin bütünüdür. Esasında, Nizamı Cedid kavramıyla anlatılmak istenen, tam olarak bu anlam temelinde karşımıza çıkmaktadır. Çünkü genel anlamda yapılan yeniliklere baktığımızda hemen hemen bütün alanlarda bir takım değişikliklere gidildiğini ve gerekli olan ıslahların yapıldığını ya da yapılmaya çalışıldığını görmekteyiz.

Bazı düşünürlere göre Nizam ı Cedid olarak adlandırılan bu yeni reform programının ismi, “yeniden yapılanma” yanında; “gazi devlet”in “nizamı âlem” gibi evrensel bir iddiadan geri adım atması, rasyonel bir hedef küçültme, içe dönme hali ve askeri sahada makasın açıldığı gerçeğini kabullenme olarak okunmuştur. Nizamı Cedid tabiri aynı zamanda, “nizâmı kadîm” / “kanûnı kadîm” ve “de’bi dîrîn” olarak ifade edilen teamüller ve zihniyet açısından da yeni bir yönelime ve arayışa delalet eder.131 Bunun tezahürleri olarak 1792’de Ebubekir Râtib Efendi132 Viyana’ya, bir yıl sonra da Yusuf Agâh Efendi Londra’ya gönderilmiştir.

Selim’in devlete vermek istediği yeniliklerin bütününe Nizâmı Cedid denmesine rağmen, bu tabir özellikle askeri alanda yoğun olarak kullanılmıştır. Bu durum, III. Selim yönetimi tarafından uygulamaya konulan Nizamı Cedid programı, askeri sistemin kökten değişimini ve Yeniçeri Ocağı dışında yeni bir ordunun kurulmasını salık veren Reşid ve Abdullah Birrî efendilerin layihalarının, sultan ve devlet ricali arasında revaç bulduğunu göstermektedir. Esasında III. Selim’i askeri ıslahatlar yapmaya sevk eden asıl faktör Yeniçeri Ocağının bozulması dolayısıyla savaşlarda yaşanan başarısızlıktı. Bu başarısızlıklar sonucunda yavaş yavaş ocağın kaldırılmasına dair bir takım sesler yükselmeye başlamıştı. Çünkü başta bu ocaktaki disiplinsizlikler gözle görülür bir şekilde ortaya çıkmış ve savaşlarda sürekli olarak alınan yenilgiler de bu ocağın artık işlevsiz bir yapı haline geldiğini kanıtlar bir nitelik kazanmıştı. Bu noktada III. Selim’in yalnızca mevcut silahlı kuvvetlerde ve çeşitli devlet kurumları bünyesinde kendini gösteren bozulmayı ortadan kaldırmakla yetinmediği ve Avrupa tarzında eğitilmiş yeni bir ordunun vücuda getirilmesini arzuladığı bilinmektedir. Yeniçeri Ocağı’nı ıslah etmektense yerine yeni bir ordu kurulmasının arkasındaki temel görüş ocağın artık düzeltilemeyecek kadar “bozulmuş” olmasıydı. Fakat bu ocağın tamamen kaldırılıp yerine yeni bir yapılanmanın kurulması sanıldığı kadar kolay bir iş değildi. Her şeyden önce bunun için belli bir bütçenin ayrılması gerekiyordu ki o dönemde sürekli olarak savaşta olan ve mevcut askerin ihtiyaçlarını karşılamakta zorluk çeken imparatorluğun, bu bütçenin altından kalkabilmesi olanaksızdı. Nitekim Edib Tarihi’nde, söz konusu dönemde seferler dolayısıyla zorluk çeken askerin ihtiyacının karşılanabilmesi için Hristiyan halk dâhil olmak üzere, hatta Enderûn ve Bîrun’da bulunan bazı eşyaların bile Darphaneye teslim edilmesi hususunda şöyle söylenmektedir:

“Böyle evânı seferiyyede cânibi mîrînin azîm muzâyakası derkâr iken nâsın dürlü dürlü evânîi zer ü sîm isti’mâli ve pey derpey kuyumcu taifesine i’mal ettirdikleri ve süfehâi zamân nev be nev şeyler icâd etmeğle halk isrâfat makulesine düşüp farzen bir dirhem sîmi hâlisin kıymeti on pâre iken seksen pâreye ma’üstâdiyye musanna’ nesneler ihdâs etmeleriyle, ihtilâli umûrı dâd ü sitâde ve muzâyakai külliyeye bâdî olduğundan fîmâba’d kuyumcu tâifesi o makule evânîi zer ü sîm yapmamak ve yedlerinde mevcûd bulunan cümlesi Darbhânei âmireye bîkusûr teslîm olunmak ve bedestân esnâfında ve sâ’irde bulunan o makûle zer u simden masnû’ her ne olur ise olsun kezâlik Darbhâneye verilmek ve ketm olunmamak ve Enderûn ve Bîrûn’da ol misillu zâid evânîi sîm her kimlerde mevcud ise ketm olunmayub Darbhânei âmireye teslîm olunmak ve hatta Rûm ve Ermeni taifeleri dahi patrikleri marifetiyle matlûb olunan evânîi sîm makulesi eşyâ tedârik edûb Darbhânei âmireye teslim etmek ve teslîm olunan sîmin kâl olmuş hâlisine beher dirhemine on pâre ve kâl olmuş zeri hâlise beher miskaline altı gurûş bir zolatadan (90 akçelik bir Leh parası) kıymetleri pîşîn edâ olunmak ve fîmâba’d bu vechle olunup ve verilmek üzre ve her kim bu mezkûrata ita’at etmeyüb hilâfı vaz’u hareket eder ise cezâsı tertîb olunmak üzre esnâf kethüdâları ve kuyumcubaşı ve bedestân kethüdâsı ve ehli hibreye hitâben müekked emri âlî sudûr ve nezdi Ka’immakamî’de mazmunı şerîfi cümlesine tefhim ü tenbîhi ekîd olundu.”

Selim’e, diğer bütün alanlardaki yeniliklerin yanı sıra bilhassa orduda yeniden yapılanma durumuna gidilmesini kavratan ve bu konudaki düşüncelerine kesinlik kazandıran olayın ise şu olduğu aktarılmıştır: “ III. Selim, tahta çıktığında devam etmekte olan Rus ve Avusturya savaşının kötü gidişatına engel olmak istedi. Bütün gücüyle ordunun teçhizine çalıştı. Prusya ile ittifaka gidilmesinden bir an bile tereddüt etmedi, gerçekleşmesi için çok uğraştı ve bu konudaki muhalefeti ortadan kaldırdı. Kırım’ı geri almadan ve zafer kazanmadan savaşa son vermeyi kabul etmedi. Bunun için Rusya ile savaşın zaferle bitirilmesi için herkesi teşvik etti. Fakat savaşın gerçekleriyle yüz yüze olan ordu ricali, başta Sadrazam Koca Yusuf Paşa olduğu halde tamamen başka yönde bir karar aldı. Bu Osmanlı tarihinde emsali görülmemiş bir boykot hadisesidir. Bozuk düzeni içindeki eğitimsiz ordu, zaferden tamamen ümidini kesmiş ve bir an önce barış yapılmasını talep etmekteydi. Bu karar bütün ordu ve devlet ricalinin imzaladığı ortak bir dilekçeyle resmen kendisine bildirildi. Bu gelişme karşısında III. Selim barışa rıza göstermekten başka bir çaresi olmadığını anladı.” Bu olay bize artık merkezi otoritenin eskisi gibi güçlü olmadığını, başta asker olmak üzere toplumun diğer kesimlerinin padişahın kararlarını sorguladıklarını ve gerektiğinde bu kararları değiştirebileceğini göstermesi bakımından önemli bir olay olarak karşımıza çıkmaktadır.

Aynı şekilde Nizamı Cedit gibi yeniden yapılanma döneminin başlatılmasını, bir başka olaya daha bağlayanlar vardı. Cevdet Paşa Tarihi’nde de geçen bu olayda, yeniçerilerin sayı bakımından Moskof askerini kat kat geçmesine rağmen sırf yeni savaş yöntemlerini bilmedikleri için onlara karşı koyamadıklarını ve bu halde kıyamete kadar düşmanı yenemeyeceklerini ifade eden yeniçerilerin durumuydu. Henüz savaş başlamadan sadece bir takım donanımların eksikliğinden dolayı yenilgi psikolojisine sahip olan askerle girişilen savaşlarda başarı elde etmek düşünülemezdi. Dolayısıyla bu durumun değişmesi gerekiyordu. Bunun sonucunda ise yeniden yapılanma döneminin önü açılmış oluyordu. Askerlikle ilgili olan bu olumsuz durumların yanı sıra bir de Yeniçerilerin toplum içerisindeki bazı olumsuzn davranışları vardı ki bu da oldukça dikkat çeken bir konuydu. Ahmet Rasim bu durumu şöyle aktarmaktadır:

“Yeniçerilere esnaflık yapmak ve istedikleri yerde yatmak izni verildiğinden, bunlardan çoğu manavlık, hamallık gibi işlerle veya namuslu esnaftan baskı ve zorbalıkla para kazanıp evlenirlerdi; bekârları ise hanlarda oda tuttuklarından, kışla ve karakollarda yatmak beceriksizlere, kalleşlere, malleşlere kalmış idi. Askeri eğitimden, itaat ve askeri terbiye denilen şeyden eser yoktu. Han odalarının murdarlığı, rezillik ve kepazeliği halkın diline düşmüştü. Sokaklarda kaldırım kabadayılığında ve meyhane kavgalarında bire bir olan bu azgınlar, savaş alanlarında düşmana tüfek atmadan kaçarlar ve kimi zaman ordugâhın yağmasına önayak olurlardı. Hatta bunlardan bazıları memleketlerinden hemşerileri gelince ‘Gel, yoldaşım seni yeniçeri yazdıralım’ diye adamı bağlı oldukları ortanın (bölüğün) kışlasına götürüp eline orta subaylarının mührü ile bir ‘Safe belgesi’ verirlerdi; bu belgede: ‘Biz ki yeniçerileriz, Hacı Bektaş Veli Pirimiz, erenler, evliyalar destgirimizdir. Kırılmakla bitmeyiz, birimiz eksilirse binimiz türer’ yollu laflardan sonra ‘Filan oğlu filan, orta’mıza giyinik bıraktı ve ocağımıza dühule talip oldu. Biz de Ocağı Âmire’nin usulü üzere eline işbu safe tezkiresini verdik’ diye yazılı idi.”

Görüldüğü gibi hem toplumsal alanda hem de askeri usul ve teamülleri alanlarında yeniçerilerin kendi menfaatlerinden başka göz önünde bulundurdukları bir şey yoktu. Bunların hemen hemen hepsi kapıkulu askeri olmanın verdiği avantajlardan da rahatlıkla yararlanmalarının yanı sıra ne askeri eğitimlere katılıyorlar ne de sefer zamanı ordunun yanında yer alıyorlardı. Bu durumun farkında olan halk ise olan bitenden oldukça rahatsızdı. Bu rahatsızlığını yüksek bir sesle dile getiriyor, ocağın mensuplarına karşı bir takım önlemlerin alınmasını istiyordu. Ve bu olayların sonucunda Nizamı Cedid, daha sonraları Sekbanı Cedid, Eşkinci denemeleri ve nihayet Vak’ayı Hayriye ile Asâkiri Mansûrei Muhammediyye bu zeminin üzerine bina edilmişti.

Meydana gelen bu olaylar sonrasında III. Selim, orduda bir yenilenmenin artık kaçınılmaz olduğuna kesin kanaat getirmişti. Fakat söz konusu yenilenme ocağın toptan kaldırılması gibi bir şey olamazdı. Zira bunun gerçekleştirilmesi olanaksızdı. Yeni bir ordunun kurulması ile birlikte bu ordunun ıslahı fikri gündemdeydi. Kurulacak olan yeni ordu için ise tamamen Avrupa standartlarında ve Avrupa’dan getirtilen eğitimciler aracılığıyla eğitilmiş askerden teşekkül ettirilmesi konuşuluyordu. Osmanlılar açısından bu süreç, paradoksal olarak siyasi emelleri itibariyle bir yandan Avrupa’yı devletin bekasına yönelmiş bir tehdit kılarken, diğer yandan kurtuluşunu sağlayacak askeri reformlar konusunda onu hem model hem de reform programını tatbik edecek uzman personelin kaynağı haline getirdi ki bu konuda çalışmalara hızlı bir şekilde başlanılmıştı.

Avusturya ve Rusya ile barış anlaşmaları imzalandıktan sonra sadrazam komutasındaki ordu İstanbul’a döndüğünde, III. Selim aklındaki konuyla ilgili çalışmalara hızla başlamış, ilk işi, devletin ileri gelenlerine mevcut durum ve çözümü hakkında bazı layihalar hazırlatmak olmuştu. Layihaların hemen hemen hepsinin Avrupa’dan eğitici askeri uzman getirtilmesinin gerekliliği hususunda birleşmesi üzerine, Avrupa’dan Sadrazam Koca Yusuf Paşa tarafından getirtilen ve Avrupa askeri disiplini ve eğitimini verebilecek kişiler ülkede istihdam edildi. Ordunun ıslahı hakkında yapılan görüşmeler neticesinde, Levent Çiftliğinde az sayıda nefer toplatılarak; bunların bu yabancılar tarafından eğitilmesine karar verildi ve tatbikine girişildi. Böylece talimli askerin çekirdeği kurulmuş oldu. Daha sonra bu eğitimli askerlerin işlerini yönetmek amacıyla “Talimli Asker Nezareti” unvanı ile bir nezaret ihdas edilerek, buraya Mustafa Reşid Efendi (Çelebi) tayin edilmiştir. Padişah “Nizamı Cedid”in başlı başına bir askeri ocak olmasını ve buna yeniçerilerden genç olanlarının girmesini istemesine rağmen yeniçeriler bunu reddetmiş, devlet adamları ise Yeniçeri Ocağı’nın dışında bağımsız bir asker ocağının kurulmasını çok tehlikeli bulmuşlardır. Yeniçerilerin kıskançlık sebebiyle isyan ederek bütün planları altüst etmeleri ihtimaline karşı “Nizamı Cedit”, bostancı ocağına bağlı, bostancı tüfekçisi ocağı şeklinde kurulmuştur.

Yukarıda bahsedilen bazı olumsuzlukların yanı sıra, yeni askerlik yöntemlerine göre yetiştirilecek olan bu orduya gerekli olan yabancı subayları getirtmek, yerli fen subaylarını yetiştirmek, dışarıdan alınması gerekli silahları, mühimmatı getirtmek, içerde yapılabilecek olanlar için işyerleri açmak, bunlar için gerekli ham ve işlenmiş maddeleri sağlamak, yeni kışlalar yaptırmak, fen subayı eğitimi yapan okulları genişletmek, yenilerine açmak, eğitim için gerekli kitapları Fransızcadan çevirtmek ya da yazdırtmak Nizamı Cedid reformlarının başlıca başarıları olmuştur.

Kurulmuş olan bu yeni ordunun mali açıdan desteklenmesi hususuna gelindiğinde ise, bu noktada mevcut bütçenin oldukça yetersiz kaldığı görülmektedir. Nitekim, geleneksel örgütlerden birinin yerine bir yenisini koyma kararını almış olan devlet, bu masraflı işlere girişeceği bir sırada çok kritik bir ekonomik bunalım, mali sıkıntı içine girmiş bulunuyordu. Devletin dış ülkelerle savaş halinde olması bu durumun temel nedenlerinden biriydi. Söz konusu ekonomik sıkıntıyı gidermek için çeşitli önlemler alınmaktaydı fakat bu önlemler yeterli gelmiyor ya da sonuç vermiyordu. Bu önlemlerden biri “müsadere” usulüdür; öteki bir çeşit iç borçlanma girişimi olurken, üçüncüsü bir çaba (iane) yardım toplama oldu. Bu yöntemler de yeterli gelmeyince dış ülkelerden borçlanma yoluna gidilmiş ancak olumsuz sonuç alınmıştır. Sonuç olarak bu ordunun bütçesini sağlamak için yeni bir çare bulunması gerekiyordu. İşte bütün bu durumlar teker teker sıralanmış ve İradı Cedid adıyla, devletin kendi topraklarından ve onlara bağlı uygun yerlerden toplanacak bu gelir için yeni bir hazine kurulması gündeme gelmiştir. Devletin zaten gelirleri, masraflarına yetmediğinden yeni ordunun masrafları için mutlaka yeni bir gelir kaynağı bulmak gerekiyordu ki bunu sağlamak için 1793’te İradı Cedît Hazinesi adı altında ayrı bir hazine kurulmasına karar verildi. Reform giderlerinin karşılanması amacıyla özellikle bütün timar gelirlerinin zamanla tamamen hazineye intikalini ve dolayısıyla sistemin tasfiyesini öngören bir uygulama içine girilmiş, yıllık geliri 30 keseden yüksek olan mukataalar satışa çıkarılmayarak yeni hazineye devredilmiştir. Bu masraflara, Harameyn mukataaları müstesna, darphanece tutulan mukataalar da tahsis edilmiş, daha önceleri konmuş olan zecriye resimleri (kahve, tütün ve alkollü içkiler üzerine konan resimler) ve pembe (pamuk) resmi gelirleri de eklenmiştir. Bu ve bunun gibi birçok alandan toplanan gelirle İradı Cedit Hazinesi ciddi bir meblağa ulaşmıştır. Fakat yeni kurulan ordu mevcudunun zaman içinde yüksek sayılara erişmesinin, Anadolu ve Rumeli ahalisinin üstündeki yükü arttırdığı, halkın ağır vergi altında ezildiği ve ordudaki sayısal artışın ağır maliyetinin karşılanması büyük ölçüde timar ve zeametlere el konulmasıyla sonuçlandığından bu olayların geniş kitlelerin hoşnutsuzluğuna yol açtığı kayıtları önem taşımaktadır.

Bütün bu zorluklara rağmen Nizamı Cedid Ordusu’nun kurulmasıyla, devlet teşkilatında aynı işi yapan iki askeri sınıf ortaya çıkmış ve bunlardan biri İstanbul’a birkaç vilayette kurulan, padişahın gözdesi ve devletin bütün imkânları emrine verilen Nizamı Cedid Ocağı, diğeri ise çok köklü, ülkenin her tarafına yayılmış bir müessese olan ve zamanla işlevini kaybetmiş olan Yeniçeri Ocağı olmuştur. Bu iki yapıdan ilki, kendisini Avrupa eğitim sistemine göre yetiştirmiş talimli askerlerden oluşmuşken, ikincisi neredeyse askerlik görevini unutmuş bir konumdaydı. Yeni oluşturulmuş olan askeri birliklerin askeri eğitimde göstermiş oldukları çaba, kısa zamanda Osmanlı Devleti’nde disiplinli askeri birlikler sağlamıştır.

Askeri alanda yapılan diğer ıslahatlara bakıldığında bu noktada III. Selim’in özellikle humbaracı, lağımcı ve topçu ocaklarının yenilenmesine ayrı bir önem verdiği görülmektedir. Söz konusu ocaklar Osmanlı Devleti adına oldukça büyük bir önem arz ettiği için bunların yenilenmesi hususuyla ayrıca ilgilenilmiştir. Nitekim yeni askerlerin düzenini ve çalışmalarını devamlı takip eden III. Selim, vezirine yazdığı bir fermanda: “ Benim Vezirim, dünkü tertip hünerini gördüm, lâkin geceden berü mülahaza ediyorum o kadar orduda tertîb olunan top ve havan azdır. Zirâ muhârebe olunacak kâfir, tâlimli asker ve techîzâtla müretteptir…”, diyerek askeri ocaklarda üretilmesi gereken top ve diğer teçhizatların önemine işaret etmiştir.

Yenilenmesi düşünülen sınıflardan olan Topçu sınıfı, Osmanlı devletinde top kullanan kapıkulu sınıfı olarak işlev görmekteydi. Bu sınıfın devletin güvenliğini korumada ve savaşlardaki kazanmakaybetme durumunda oldukça önemli bir rolü vardı. Humbaracı Ocağına geldiğimizde ise, III. Selim’in bu sınıfa özel olarak ilgi gösterdiğini görmekteyiz. Nitekim bu sınıf, savaşlarda en önemli işlevlerden birini yerine getirmekteydi. Bundan dolayı ciddi anlamda önem arz etmekteydi. ‘Humbara’ ve bunun halk ağzındaki şekli olan ‘kumbara’ ‘el bombası’ anlamına gelmektedir. Humbaracılar harpte ateşlemeler için önemli bir grup olmalarına rağmen, bu sınıfta da zamanla nizamlarına itina gösterilmediğinden topçularda olduğu gibi suiistimaller oluşmuştur. Dolayısıyla bu sınıfın da Nizamı Cedid kapsamında yenilenmesi kaçınılmaz olmuştur.

Selim döneminde ıslahı düşünülen bir diğer sınıf olan lağımcılar sınıfı ise bir istihkâm sınıfıdır. Lağım, yer altı ve kale muharebelerinde açılan tünellere verilen isimdir. Daha önce lağımcılar sınıfı için hazırlanan kanunnameler, bunların matematik öğrenimi görmüş ve istihkâm fennine ait bilgileri edinmiş olmalarını gerektiriyor ve lağımcı kadrolarına ehil olanların getirilmesi şartı öne sürülüyordu. Selim, bu sınıfın da tıpkı humbaracılar sınıfı gibi güçlü ve dinç olmasını istediği için, bu sınıf için de belli başlı esasları içeren kanunnameler oluşturmuştur. Bu kanunnameler 1793 yılında düzenlenmiş olan bir nizamnamede belirlenmiştir.

Şuheda Gençe

SAMER

I. Abdulhamid döneminde Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu durum son derece vahim bir hal aldığından dolayı III. Mustafa döneminde hayata geçirilmiş olan yenileşme hareketleri, bu dönemde ciddi bir şekilde sürdürülememiştir. Bu dönemde meydana gelen Osmanlı Rus savaşı ciddi boyutlarda olduğu için imparatorluğun yoğunlaştığı kısım, doğal olarak ülke güvenliğini sağlamak olmuştur. Bundan dolayıdır ki ıslahat meseleleri söz konusu dönemde kısmen de olsa akamete uğramıştır.

Ancak savaş sırasında Sultan Selim Han tahta geçip Devleti Aliyesinin böyle her yönden durumunun ıslaha muhtaç olduğunu görerek baştan sona her şeyi yenilemeye niyet ve bilhassa nizamlı ordu icadına kesin olarak azmedip işe girişmiştir. Dolayısıyla III. Selim dönemi yenileşme faaliyetleri açısından her alanda oldukça hareketli bir dönemdir.

Selim, babası III. Mustafa’nın hayata geçirmiş olduğu bazı ıslahat fikirlerini uygulamanın; devleti, mevcut durumun içerisinden çıkartacağını ve özellikle askeri alanda daha iyi bir konuma getireceğini düşünerek biran önce bu ıslahatları hayata geçirmek istemiştir. Ancak geçmişte yapılmaya çalışılan ıslahat hareketlerinin hangi sebeplerden ve nasıl bir şekilde sonuç verdiğini bildiği için oldukça dikkatli davranmak zorunda kalmıştır. Bunun üzerine III. Selim, ıslahatların selâmetini sağlamak için onları bir şahsın değil, devletin malı yapmak istedi. Fakat bir devletin nizamının böyle tamamen değiştirilip yenilenmesi, yeni bir devlet meydana getirmekten daha güç olduğu için her ne yapmak gerekiyorsa umumun ittifakı ile yapılmasının temini için âlimlerin en seçkinlerine ve devlet adamlarının büyüklerine, devlet nizamına dair birer lâyiha kaleme almalarını emir ve irade etti.91 Böylece yapılacak olan ıslahatlar sadece bir şahıs bazında kalmayacak, ortak bir fikir ve istişare çerçevesinde hayata geçirilecekti. Bunun üzerine, Orduyu Hümayun henüz Silistre’de iken Serdarı Ekrem Koca Yusuf Paşa’ya gönderilmiş bulunan Hattı Hümayunda, Devlet nizamına dair herkesin fikirleri kaleme alınıp sonra hepsi birden aklı selim sahiplerinin ittifakı ile araştırılıp seçilerek yeni kanunlar vaz’ı ile bundan sonra bunların gereğince hareket edilip işlerin bu prensiplere göre yürütülmesinin padişahın isteği olduğu, şimdiden işe girişmek gerektiği, bu hususta kimsenin haddi ve vazifesi aranmayıp hatası gözetilmeyeceği, herkesin din ve devlete yararlı bildiği düşüncelerini kaleme alıp sonra maddeler topluca ve öz olarak yazılıp hangisi uygun görülürse bütün teferruatı ve gerekli şartlarıyla kaideleri ayrıntılı olarak yeniden kaleme alınması tembihleri yazılı idi. Bütün bu uygulamalardan anlaşılıyor ki bu çabaların temel gayesini, başta düzenli bir ordunun kurulması ve diğer alanlarda da gerekli düzenlemelerin hayata geçirilerek imparatorluğu eski ihtişamına kavuşturma isteği oluşturuyordu.

Selim’in böyle davranmasında devletin içinde bulunduğu durumun, yetkili şahıslar tarafından tespit edilme düşüncesinin yanı sıra, ıslahat programının daha geniş katılımlı olarak gerçekleşmesini istemesi ve yalnız kalma endişesinin de büyük rolü vardır. O, bu yolla hem reformların sorumluluğunu paylaşmak, hem de Nizâmı Cedîde karşı doğacak muhalefeti önlemek istemiştir. Çünkü kendisinden önceki reformcuların teşebbüslerinin ulemâ ve vükelâya bilgi vermemeleri yüzünden başarısızlıkla sonuçlandığını biliyordu. Aynı zamanda III. Selim’e sunulan lâyihalardan devlet adamlarının ıslahat hakkındaki düşünceleri, ıslahatın istikameti ve ıslahatı gerçekleştirecek ekibin üyeleri de kolayca anlaşılacaktı. Bunun yanı sıra bazı tarihçilerin ifadesine göre: Sultan Selim’in devlet adamlarına ve saltanatın yakınlarına, lâyiha takdim etmeleri için izin vermesi, hem lâyihalarında din ve devlete yararlı tedbirler ortaya konulduğunda bunların yerine getirilmesine çalışmaları ve hem de bu vesileyle hepsinin durumunu tecrübe terazisinden geçirerek ileride her birini liyakat ve dirayetine göre istihdam buyurmak maksadına bağlı98 olmasıydı. Böylece III. Selim, bugünden itibaren alacağı önlemlerle ve öğreneceği yetkin kişi seviyeleriyle ilgili ileride atacağı adımlarını daha sağlam bir zeminde atacaktı. III. Selim’in bu derece tedbirli davranması, O’nun kendinden önce yapılmak istenilen ıslahat hareketlerini incelediği ve gerçekleştireceği yeniliklerin devamı için her türlü olumsuz ihtimali dikkate alıp, ona göre hareket ettiğine işaret etmektedir.

Neticede 1792 yılında, devrin ileri gelen devlet adamlarından devletin askeri, iktisadi, siyasi, mali, dini ve ilmi durumuyla ilgili yapılması gerekli ıslahatları havi layihalar istemiştir.100 Toplamda, devletin ileri gelen yirmi iki kişisinden söz konusu lâyihalar talep edilmiştir. Bu lâyihalardan önemli olanların çoğunun ordu adamlarından değil sivil üyelerden gelmiş olması ilginçtir ki bunların on üç tanesi bürokrasiden, beş tanesi ise ulemadan gelmiştir. Ayrıca bu yirmi iki kişiden ikisi, Osmanlı Devleti’nde hizmet veren ve Hristiyanlık dinine mensup kişilerdi. Layiha veren kişilerin isimleri şu şekilde sıralanmıştır:

Sudurdan Veli Efendizade Emin, Sudurdan Salihzade Efendi, Sudurdan Aşir Efendi, Mevalii fihamdan Hayrullah Efendi, Tatarcık Abdullah Efendi, Çavuşbaşı Raşid Efendi, Abdullah Berri Efendi, Tersane Emini Hacı Osman Efendi, Kethüdayı Sadrı Âli Çelebi Mustafa Reşid Efendi, Rikabı Hümayun kethüdalığından munfasıl Rasih Mustafa Efendi, Kudemayı Ricalden Laleli Mustafa Ağa, Mabeynci Mustafa İffet Bey, Sadrazam Koca Yusuf Paşa, Defterdar Mehmet Şerif Efendi, Tevkii elHac Mehmed Hakkı Bey, Muhasebeyi evvel elHac İbrahim Efendi, Müverrihi meşhur Enveri Efendi, Defter Emini Ali Raik Efendi, Beylikçi Sun’i Efendi, Tezkirei evvel Firdevsi Emin Efendi, Hristiyanlardan biri Osmanlı ordusunda hizmet veren Brentano adlı Fransız subayı, diğeri ise İsveç elçiliği memurlarından M. d’Ohsson’dur.

Layihalar, hem Osmanlı sistemini tarif etmesi, hem de yazarlarının görüşlerini, en özgürlükçü mensuplarının dahi Osmanlı sistemine koyduğu sınırları arka plan ve geleneğin gözlemleri etkileme derecesini ve Osmanlı sisteminde bireyin konumunu sergilemesi bakımından oldukça ilgi çekiciydi. Yukarıda sayılan rical ve ulemadan, hizmete alınmış yabancılardan, yabancı devlet elçisi veya elçilik mensupları dâhil olmak üzere çeşitli kesim ve kimselerden talep edilen ve sayıları şimdiye kadar belirtilenlerden daha fazla olduğu tespit edilen lâyihalar, yapılması gerekenler hakkında değişik fikirler içermekle beraber genelde askeri reformlar ve bunların malî kaynakları hakkında ortak bir yoğunluk arz eder. Odak noktanın askeri ıslahatlar olması, o dönemde imparatorluğun içinde bulunduğu zor şartlar ve ordunun katılmış olduğu harplerde peş peşe gelen olumsuz haberlerden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla düşünceler, özellikle Yeniçeri Ocağı ve dolayısıyla eski askeri kurumların nasıl ıslah edilebileceğini ve bunlara çağdaş Avrupa düzeyinde bir reformun nasıl kabul ettirileceği noktasında farklı tedbirler öne sürmekle birlikte bunların çağın ihtiyaçlarına cevap verme yeteneğini kaybetmiş oldukları hususunda ittifak halindedir.105 Özetlenecek olursa, layihalarda, kanunların ve devlet idaresinin ıslah edilmesi, yeni kurulacak ocaklarda gençlerin eğitim ve öğretimi ile ilgilenecek subay ve öğretmenlerin temini, Avrupa askerî neşriyatının Türkçe’ye çevrilmesi, ilmiye yolunun, sikkenin, tophane ve tersanenin ıslahı, cizyenin düzenlenmesi gibi hususlar yer almaktaydı.

Bu lâyihaların ağırlık noktalarını askeri ıslahatlar teşkil etmekle beraber özellikle Tatarcık Abdullah’ın sunduğu lâyihada sosyal ve ekonomik konulara da değinilmiştir. Tatarcık Abdullah’ın lâyihası için “Takdim olunan lâyihalar arasında, geniş malûmata, sağlam muhakemeye müstenit olarak kavrayışlı bir nazarla en iyi yazılmış olanı, Kazasker Tatarcık Abdullah Efendi’nin lâyihasıdır. Zaten en çok şöhret kazanmış olan lâyiha da budur” yorumları yapılmıştır.

Askeri ıslahatlar hususunda, Tatarcık Abdullah Efendinin düzenli asker oluşumuna dair bazı önerilerde bulunduğunu görmekteyiz. Şöyle ki;

“ Bir akıllı, anlayışlı ve deneyimli yeniçeri ağasını, kol kethüdasını ve beş on kadar da sözü geçer ocak ağalarını seçip elde ederek, onlar aracılığıyla ‘Osmanlı Devleti bundan böyle Yeni Ocağı’na Kanuni Sultan Süleyman zamanında olduğu gibi saygınlık kazandırılacak ve eski yasaya uyulup yeniçeri zümresini öteki zümrelere göre öncelikli kılacaktır’ diye yeniçerileri kazanmaya başlamak ve Sultan Süleyman yasasıdır diyerek kendilerini düzenlemek ve eğitmek işinde istekli, ateşli silahlarla savaşma tekniğini öğrenme ve uygulamaya hevesli duruma getirdikten sonra Hristiyan devletlerin savaş tekniği konusundaki yeni kitaplar dilimize çevrilerek onları düzenleme ve eğitme yolunu önermişti.”1

İlmiye teşkilatından olduğu bilinen ve ulema kimliğiyle tanınan Tatarcık Abdullah Efendi’nin, askeri alanlarda olması gereken ıslahatlarla ilgili bu tür önerilerle gelmesi ayrıca dikkate değer bir durumdur.

Tatarcık Abdullah, lâyihasının bir bölümünü de ilim adamlarının içinde bulundukları durumun ne olduğuna ve nasıl düzeltilip ıslah edilebileceğine ayırmıştır. Bu durum Tarihi Cevdet’te şöyle anlatılmaktadır:

“Evvela kadılık, müderrislik ve mülâzimetler, alınıp satılır olmasın, eskisi gibi verilsin. Verilmesi lazım gelen mülâzemetler bile yalnız hak sahibine ve ileride umut veren kişilere verilmelidir. Ve ona bir ilim adamının ilim ve maarifen gelişmesine çalışmış ve eğitimle gelişip ilerleyen ve gördüğü işlerle bu değeri görülen evlad ve torunlarından madasına eskiden olduğu gibi asla müsaid davranılmayıp göz yummamalıdır. Böylece dikkatli ve iyi bir incelemeden ve hakiki bir imtihandan geçirilmedikçe ve her vakit arz edilip sorularak Padişahın iradesi çıkmadan, Hariç medresesi ruusu verilmemelidir.”

Tatarcık Abdullah Efendi’nin işaret ettiği bu problemler medrese tarihi bağlamında düşünüldüğünde kolay kolay çözülebilecek türden meseleler değildir. Fakat bu adımların atılmasıyla birlikte medrese sisteminde ciddi bir değişim ve dönüşüm zemininin de oluşacağı bilinmektedir.

Selim’e sunulan lâyihalar arasında Sadrazam Koca Yusuf Paşa’nın lâyihası da önemli bir yer tutmuştur. Sadrazam Yusuf Paşa her şeyden önce devletin içinde bulunduğu durumu, ahaliye zulmedilmesi sebebiyle Allah’ın intikam alması olarak açıklar. Ona göre ahaliye zulmedenlerin çoğunluğu Anadolu ve Rumeli’de bulunan ayanlar ve derebeyleri olmakla birlikte bunlar, İstanbul’da rüşvet ve hediyelerle kendilerine bağladıkları şahıslardan cesaret almaktadır. Bunu engellemenin yolu, İstanbul’da bulunan ulema, rical ve bütün görevlilerin tayin oldukları işlerin dışında başka bir şeyle meşgul olmalarının önlenmesi ve bu görevlilerle ayan ve derebeylerinin hediye dâhil her türlü ilişkilerinin kesilmesidir.

Askeri alanda ıslahat yapılması hususundaki düşüncelerine gelince, burada Koca Yusuf Paşa’nın çok daha keskin öneriler ortaya koyduğunu görmekteyiz. Ona göre, bir çeşit genel askerlik ödevi yöntemi ile vilayetlerde milis kıtaları kurulmalı, bunlar savaş zamanı gelince çağırılarak toplatılmalı, savaş yıllarında kendileri ve aileleri vergilerden muaf tutulmalı idi. Aynı zamanda Yusuf Paşa, tımarlı humbaracı ocağının kaldırılmasını, maaşlı asker birlikleri haline getirilmesini öneriyor, humbaracı ve lağımcı ocaklarını cahil neferlerin doldurduğunu, bu yüzden Avrupa silahlarını kullanmasını öğrenemediklerini bildiriyordu. Bu hususta Tatarcık Abdullah süratli topçunun arttırılmasını, bunların da bağımsız bir sınıf yapılmasını teklif ediyordu.

D’Ohsson ise kendi lâyihasında Osmanlı ve Avrupa askeri eğitimini mukayese ettikten sonra Osmanlı Devleti’nin denizde ve karada kuvvetini geliştirmesi için mutlaka bir talimhanenin kurulması gerektiğini belirtiyordu. Lâyihaların verildiği dönemlerden itibaren daha sonraki zamanlara baktığımızda, III. Selim tarafından bu lâyihada sunulmuş olan konuların birçoğunun uygulamaya konulduğunu görmekteyiz. Bu da gösteriyor ki söz konusu lâyihada ciddi ve aynı zamanda uygulanabilir öneriler sunulmuştur.

Lâyiha sahiplerinin askeri yenilikler hususunda dikkati çektikleri temel noktalardan biri de Avrupa tarzı eğitim meselesiydi ki bu da, yukarıda da görüldüğü gibi başlıca Hristiyan olan lâyiha sahipleri tarafından dile getirilmekteydi. Özellikle XVIII. Yüzyılda Batı Avrupa’nın savaş meydanlarında gelişen ve Osmanlıların Doğu Avrupa’daki düşmanları tarafından da tatbik edilmeye çalışılan savaş tarzına duyulan hayranlığın, dönemin ricali arasında yaygın bir eğilim olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Lâyiha sahiplerinin çoğu “fünunı harbiyye”, “ateşbâzlık”, “fenni cedîdi muharebe üzere tüfenkendâzlık” ve benzeri ifadelerle tanımladıkları bu Avrupa usulü savaş tarzının en önemli koşulunun, askerin düzenli talimi olduğu konusunda ortak görüşe sahiplerdi. Fakat bu konuda herkes hemfikir olmasına rağmen nasıl tedbir alınacağı ve düzenlemenin hangi şekilde yapılacağı noktasında bir birliktelik söz konusu değildi. Bu noktada lâyiha sahipleri üçe ayrılıyordu ve üç temel görüş ön plana çıkıyordu. Bu görüşler kısaca şöyleydi:

Kanuni Sultan Süleyman devrindeki kanunlara göre Yeniçeri Ocağı başta olmak üzere diğer ocaklar düzenlenmelidir,

Islahı düşünülen ocaklara ‘Kanuni Sultan Süleyman kanunnameleri icaplarındandır’ diyerek Avrupa kıstaslarına uygun tarzda bir eğitim verilmeli ve onların silahlarının kullanılması sağlanmalıdır,

Bu aşamadan sonra Yeniçeri Ocağı’nın eski haline dönüştürülmesi çok zordur. Dolayısıyla bu ocağın kaldırılıp bunun yerine Avrupa kıstaslarına ve eğitim sistemine uygun tarzda yeni bir ordu kurulmalıdır.

Yukarıda belirtilen görüşlerden ilkine sahip olanlar ‘muhafazakârlar’, ikincisine sahip olanlar ‘te’lifçiler (uzlaşmacı grup)’, üçüncüsüne sahip olanlar ise ‘inkılapçılar/devrimciler’ olarak nitelendirilmiştir.

Muhafazakârların temel görüşleri;

“ Kanuni Sultan Süleyman devrine gelinceye kadar bizim askerlerimizde kudret ve kuvvet ve komutanlarımızda harp sanatına dair esaslı bilgi vardır. Bu sebepledir ki, bu kadar memleketler aldık. O zamanlar Frenk askeri harp bilmezdi, kanun ve nizamları yoktu. Frenk kralları bunları bizden öğrendiler. Şu halde biz, eski kanunlarımızı yürürlüğe koyarsak ordumuzu düzene koyabiliriz ”

şeklindeyken, devrimcilerin temel görüşleri ise;

“Devletin kanunnameleri zamanla bozulmuş ve ortaya birçok fesatlar çıkmıştır. Bu fesatların kaldırılması devlet kuvvetiyle olabilir. Hâlbuki eski kanunnameleri canlandırmak devlet için bir kuvvet değildir. Çünkü bu kanunnameler zamanın ihtiyaç ve icaplarına uymaz. Şu halde yeni esaslara dayanan yeni tedbirler düşünmek gerektir. Mevcut asker ocaklarını ıslah etmeyi düşünmek bir kurtuluş çaresi değildir. Çünkü bu ocaklar hiçbir surette istenilen şekilde ıslah edilemez. Mesela bugün yeniçeri olmak için, yeniçerilik haklarından faydalanmayı sağlayan ve bir nevi maaş cüzdanı olan esame elde etmek kâfi gelmektedir. Çiftçiler, esnaf ve daha başka iş güç sahipleri şu veya bu şekilde ve çok kere para ile esame satın alarak yeniçeri sıfatını kazanmaktadırlar. Meslek ve çoluk çocuk sahibi olan bu gibi kimselerin talim ve terbiye ile uğraşacak vakitleri olmadığı gibi, aile ve işlerini bırakarak harp yapmaya ne istek, ne de hevesleri vardır. Bu itibarla yeniçeri ocağı ortada mevcut yeniçerilik ulûfesinin yenmesi için, heyulası kalmış, ruhu ve karakteri ise kaybolmuş bir örgüttür. Yeniçeri erliği ve subaylığı devlet için bir hizmet işi olmaktan çıkmış, kişinin özel menfaatini sağlayan bir iş halini almıştı. ”

şeklinde oldukça sert bir dille ifade edilmekteydi. III. Selim, lâyihalarda sunulan bu önerilerden birisini seçmek durumundaydı. Böylece en son öneri olan devrimcilerin düşüncesini seçti ve bu düşünceyi iyice benimsemiş gençlerden bir ıslahat ekibi kurarak ekibin başına İsmail paşazâde Esseyyid İbrahim İsmet Efendiyi getirdi. Ve böylece, III. Selim nezdinde, lâyihalarda ortaya çıkan görüşler çerçevesinde ıslahat hareketlerine fiilen başlanılmıştır.

Şuheda Günçe

SAMER

Islahat; Arapça “iyi bir hale koyma, iyileştirme, düzeltme” anlamına gelen “ıslah” kelimesinden türemiş bir isim olmakla beraber “düzeltme veya iyileştirme işleri” anlamına da gelmektedir. Islahat, genel olarak herhangi bir kuruluşta, devlet düzeninde eskimiş ya da bozulmuş olan yanları düzeltmek anlamına gelir ve aynı zamanda Tarih Terimleri Sözlüğüne göre ise Osmanlı Tarihi’nde gerileme döneminden başlanarak zaman zaman Batı örneğine göre girişilen yenileşme ve ilerleme atılımlarına verilen addır. Diğer bazı tanımlamalarda ise terim olarak, özellikle Osmanlılar ’da çeşitli alanlarda yeniden yapılanma, bozulan kurumları çağdaş ihtiyaçlara göre eski haline getirme ve yenileme faaliyet ve düşüncelerini ifade eden terim olarak kullanılmaktadır.

Genel açıdan baktığımız zaman Osmanlı Devleti’nin her döneminde birçok ıslahatın yapıldığını görmekteyiz. Bu ıslahatlar zaman geçtikçe daha da artmış ve dönemsel olarak çeşitlilik göstermiştir. On altıncı asrın ikinci yarısına kadar süren ve klasik çağ olarak adlandırılan ilk dönemde, devlet ortaya çıkan eksikliklere ya da problemlere karşı sürekli çözüm yolları aramış, yapmış olduğu çalışmalarla ve aldığı tedbirlerle bu sorunları çözebilmiş, bu durum ise devletin güçlenmesini ve hızla gelişmesini sağlamıştır. Devlet kurumlarındaki bu ıslahat çalışmaları özellikle duraklama yıllarından itibaren hız kazanmaya başlamış ve imparatorluğun bazı dönemlerinde oldukça geniş bir alanda uygulamaya konulmuştur. Söz konusu ıslahat hareketlerinin imparatorlukta bu denli yaygınlaşması bazı alanlarda oluşan bozulmalardan kaynaklanmakla birlikte aynı zamanda o dönemin Avrupası’nda meydana gelen olaylarla da ilgilidir. Özellikle Fransa’da yaşanan gelişmeler Osmanlı Devleti’yle birlikte hemen hemen tüm dünyaya yayılmış ve bu yerler Avrupa’daki gelişmeleri takip edebilmek için oldukça çok çaba sarf etmiştir. Avrupa ise bunun etki gücünü arttırmak için başta elçilikler olmak üzere sanat ve edebiyat alanından çok sayıda seçkin kişiyi diğer ülkelere göndermiş ve ortaya çıkan bu yeni fikirler gönderilen kişiler tarafından yaygınlaştırılmaya başlanmıştır. Sonraki dönemlerde bu geçişi sağlayan yollar doğal olarak daha da genişlemiştir.

Yeni fikirler ortaya çıktıkça yeni talepler oluşmaya başlamış ve özelde baktığımızda, Osmanlı Devleti’nde bu talepler bir takım nedenlerden dolayı karşılanamamıştır. Başlangıçta diğer ülkelerle girişilen savaşlarda sürekli olarak olumsuz neticelerin alınması bazı maddi kaynakların yokluğuna bağlansa da, esasında durumun bundan ibaret olmadığı anlaşılmış, askeri alanlar başta olmak üzere diğer kurumlardaki bozukluklar fark edilmiş ve bunun sonucunda ise askeri alanlar başta olmak üzere birçok alanda ıslahat yapma ihtiyacı doğmuştur.

Osmanlı Devleti, III. Selim dönemine kadar birçok alanda sayısız ıslahat çalışmaları gerçekleştirmiştir. Zaman içerisinde bazı kurumların işleyişinde ciddi anlamda aksaklıklar meydana geldiğinde, dönemin padişahı ve yöneticileri tarafından bu ıslahat çalışmaları yürürlüğe konulmuş ve bu kurumlar yeniden devleti geliştirecek düzeye getirilmiştir. Söz konusu ıslahatların nasıl gerçekleştirilmesi gerektiği hususu ise, ciddi istişareler ve bilhassa devlet kademelerindeki diğer yöneticilerin tavsiyeleri sonucunda ortaya çıkmış ve padişah tarafından uygulanmasına karar verilmiştir. Hatta bazı dönemlerde bu istişarelerin sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilebilmesi için meşveret meclisleri kurulmuş ve buralarda ıslahatların söz konusu alanlarda uygulanmasına dair ortak kararlar alınmıştır.

18.’nci yüzyıldan önce Genç Osman (1622), Murat IV (16311640) ve Köprülü ailesinden gelen bütün vezirlerin ıslahat yaptıkları ve Genç Osman hariç diğerlerinin başarılı oldukları bilinmektedir.79 Fakat yapılan bu ıslahatlarda, Osmanlı İmparatorluğu’nu, müesseseleri ve dünya görüşü ile geride bırakmaya başlamış olan Batı medeniyetinin tesiri olmamakla birlikte, bütün bu ıslahat çalışmalarında tutulan amaç, devletin örgütlerinde temelli bir yenilik yapmak olmayıp, imparatorluğun bozulmuş olan düzenini kuvvete dayanarak tekrar kurulmasının istenmesiydi. Bu bakımdan 17. yüzyılın ıslahat çalışmaları disiplinsel bir karakter taşımış ve bu çalışmalar, ıslahata girişenlerin gösterdikleri şiddet derecesinde muvaffak olmuş ve onların kaderine bağlı kalmıştır.81 Dolayısıyla kişiye bağlı olarak gelişen ıslahat hareketleri, onlar öldükten sonra ölmeye mahkûm olmuş ve ilerleyen dönemlerde yeniden bir yapılanma ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu noktada, yapılacak olan ıslahatlardan uzun vadede netice alabilmek için kişilere değil devlete münhasır çalışmaların yapılması, geç dönemlerde de olsa uygulanmaya çalışılmıştır.

18. yüzyıl ıslahatlarına baktığımızda ise bu dönemlerde yapılan ıslahatlarda Batı tesirlerinin oldukça ön plana çıktığını görmekteyiz. 18. asırda ve özellikle bu asrın ikinci yarısından itibaren ıslahat ve yenileşme çabaları mecburi ve sistemli bir şekilde Batı medeniyetinde meydana gelen değişmeler dikkate alınarak ve bunları Osmanlı devlet yapısına motive etmek şeklinde gelişme göstermiş, bunun sonucunda ise devletin geleneksel kurumlarında sistemli bir ıslahat çalışmasına yönelinilirken; çağa uygun olarak açılan yeni kurumlarla yeniden yapılanma sürecine girilmiş ve böylece devlet ve toplum hayatında önemli bir değişim ve yenileşme gerçekleştirilmeye çalışılmıştır.

Lâle Devri ile başlayıp I. Mahmut döneminde devam eden yenileşme hareketleri, III. Osman ( 17541757 ) döneminde kısa süreli bir kesintiye uğramışsa da, III. Mustafa ( 17571774 ) döneminde tekrar hayata geçirilmiştir. III. Mustafa, devletin bozulmuş düzenini ve ordunun içinde bulunduğu durumu düzeltemeyeceğinin bilincinde olmasına rağmen batıdaki gelişmeleri takip ederek bazı atılımlarda bulunmuştur. Padişahın bu yolda yardımına başvurduğu kişi Baron dö Tott olmuş ve o da gücünün yettiği kadar Osmanlı ordusuna Batı tesirlerini girdirmeye çalışmıştır. Osmanlı Devleti’nde Batıya karşı olan bu yöneliş, esasında batıyla olan diplomatik ilişkilerde batıyı daha iyi tanımaya başlamalarından kaynaklanmaktadır. Tecrit politikasından vazgeçip dünyaya açılan Osmanlı elçileri, barış anlaşmaları ve gözlemlerde bulunmak üzere Avrupa’ya uzun süreli ziyaretler yaparak, dönüşlerinde sundukları sözlü ve yazılı raporlarla Osmanlıların geçen iki yüzyıl içerisinde Avrupa’da olup bitenler hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamıştır. Dolayısıyla ıslahatlar konusunda da onların başarmış oldukları yenilikleri, Osmanlı İmparatorluğu’nun da gerçekleştirebileceği düşünceleri hâsıl olmuş ve devletin kurumlarının bu yolla ıslah edilebileceği düşünülmüştür.

Selim dönemine geldiğimizde ise daha kapsamlı ve köklü, barış dönemi ıslahat tasarıları ile bunları uygulayacak ıslahatçı kadronun oluşturulmasına yönelik girişimlerin göze çarptığını görmekteyiz. Sultan Selim, tahta geçtiği ilk günden itibaren, sorunun ne olduğu ve imparatorluğun nasıl kurtarılacağı hususunda kendisi gibi düşünenleri çevresine toplayarak devletin yakın geleceğindeki ıslahat politikasının nasıl olacağının işaretlerini vermiştir. Özellikle şehzadelik dönemlerinden beri tanıdığı ve liyakatli olduğunu düşündüğü kişileri yakın çevresinde tutmaya çalışarak devlet işlerinde rica ve kayırmaya değil bilhassa liyakate önem verdiğini de bazı kesimlere göstermeye çalışmıştır.

Şuheda Günçe

SAMER

1947 yılında Erzincan’da Nahiye Müdürü bir babanın üçüncü çocuğu olarak dünyaya geldi. İlk, orta ve lise (1964, Erzincan Lisesi) öğrenimini burada tamamladı. Orta okul yıllarında babasını kaybetti. Liseden sonra ressam olma isteğiyle İstanbul’a gelip Güzel Sanatlar Akademisi’ne başvurmayı düşünür fakat bu kararından vazgeçip Erzurum Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne kaydolup, 1968 yılında da mezun olur. Üniversite yıllarında iki arkadaşıyla beraber Erzurum Halkevinde resim sergisi açar, bu konuda kendisine Sanat Felsefesi dersi aldığı Prof. İoanna Kuçuradi büyük destek ve cesaret verir. Edebiyat Fakültesinde kendisinden ders aldığı hocalar şunlardır: Orhan Okay, Kaya Bilgegil, Selahattin Olcay, Niyazi Akı, Haluk İpekten, Hüseyin Ayan, Bilge Seyidoğlu, Muhan Bali. Sonradan içinde yer alacağı Hareket dergisiyle tanışması da Orhan Okay’ın fakültedeki odasında o sırada derginin mesul müdürü olan Ezel Erverdi ile karşılaşmasıyladır. Kutlu’nun Hareket dergisine ilk dahli 28. Sayının kapağını süsleyen desenle olmuştur. Bir sonraki sayıda da ilk hikâyesi ‘O’ yayınlanır. Üniversite mezuniyet tezini “Sait Faik’te Plastik Unsurlar” başlığıyla yapar. Bu çalışma Sait Faik’in Hikaye Dünyası ismiyle Hareket Yayınları arasından 1968 yılında çıkmıştır. Hocası Orhan Okay’ın önerisiyle hazırladığı Sabahattin Ali incelemesi de 1972 yılında Hareket Yayınları tarafından basılmıştır.

Mezuniyetinden sonra evlenerek Tunceli Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak (1969- 72) atanır, sonrasında İstanbul Vefa Poyraz Lisesi’nde edebiyat öğretmeni olarak 1972-1974 yılları arasında görev yapar. 1974’te öğretmenlik mesleğinden ayrılarak Dergâh Yayınları’nda çalışmaya başlar. Fikir ve Sanatta Hareket dergisinde yazdığı hikâyelerle sanat hayatına atılan Kutlu, bu derginin bir dönem Yazı İşleri Müdürlüğü’nü yaptığı gibi (1979-82), yazı ve hikâyelerinin çoğunu bu dergide yayımladı. Erzurum’da çıkan Adımlar dergisinin yayımına katıldı. Ayrıca Hisar, Türk Edebiyatı, Düşünce, Yönelişler gibi dergilerde yazdı. Mart 1976’dan itibaren fasiküller halinde yayınlanan Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi’nin yayın kurulunda vazife yaptı, ikinci cildinden itibaren de yayın yönetmenliğini üstlenmiş ve pek çok maddeyi yazmıştır. Mart 1990 yılından itibaren çıkan Dergah Dergisi’nin Genel Yayın Yönetmenliğini Ocak 2016 yılına kadar sürdürdü. Eserleri: Ortadaki Adam (1970), Gönül İşi (1974), Yokuşa Akan Sular (1979), Yoksulluk İçimizde (1981), Ya Tahammül Ya Sefer (1983), Bu Böyledir (1987), Sır (1990), Şehir Mektupları (1993), Arka Kapak yazıları (1995), Akasya ve Mandolin (1999), Hüzün ve Tesadüf (1999), Uzun Hikâye (2000), Beyhude Ömrüm (2001), Mavi Kuş (2002), Tufandan Önce (2003), Rüzgarlı Pazar (2004), Yoksulluk Kitabı (2004), Yıldız Tozu (2004-Erdem Çocuk), Chef (2005), Menekşeli Mektup (2006), Kapıları Açmak (2007), Huzursuz Bacak (2008), Tahir Sami Bey’in Özel Hayatı (2009), Zafer Yahut Hiç (2010), Hayat Güzeldir (2011), Anadolu Yakası (2012), Sıradışı Bir Ödül Töreni (2013), Nur (2014), Vatan Yahut İnternet (2014), Dem Bu Demdir (2014), Tirende Bir Keman (2015), Vitrinde Olmak (2015), Hesap Günü (2015), İyiler Ölmez (2016)

XVI. yüzyılın sonlarından itibaren kafes uygulamasına maruz kalan Osmanlı İmparatorluğu’nun şehzadeleri, bu dönemlerini verimli bir şekilde geçirmeye gayret etmiş ve aynı zamanda devlet işleriyle mümkün olduğunca alakadar olmaya çalışmışlardır. Bu şehzadelerden biri olan III. Selim de oldukça uzun bir dönemini kafeste geçirmiş bireysel anlamda kendini yetiştirmenin yanı sıra, çeşitli aracılarla Devleti Aliyye’ye dair gerekli bir takım bilgileri de edinmiştir. 1789 yılında Özi Kalesi’nin düşman eline geçmesine dayanamayan Sultan I. Abdülhamid’in, olayın verdiği üzüntüyle vefat etmesi şehzade Selim için değişimin başlangıcı olmuştur. Durum, Darüsseâde ağası İdris Ağa ve Silâhdar ağası Yahya Ağa tarafından Şimşirlik’teki harem dairesinde bulunan Selim III’e bildirilmiş ve Selim III Hırkai Şerif odasında, 11 Receb 1203 (7 Nisan 1789)’te muhteşem bir merasim ile Osmanlı tahtına cülus etmiştir.69 Söz konusu biat merasimi Cevdet Tarihi’nde ayrıntılı bir şekilde verilmiştir. Şöyle ki:

“Ak ağalar kapısı ki Bâbı Enderûndur, onun yanında Osmanlı tahtı kurulmuşdu. Önce Kaymakam Paşa, devletin emin kimseleri ve ricaliyle, Şeyhülislam Efendi âlimlere haber verdiğinden bütün biat edecekler de gelerek Ak Ağalar kapısından ta Bâbı Hümâyûn’a gelinceye kadar adam deryası olup ayak atacak boş bir yer kalmamışdı. Bu sırada Dâr’üs Saade Ağası ve Hazinedar Ağa ve müsahipler ve sair harem ağaları da Abdülhamid Han’ın na’şını Kızlar Kapısı’ndan çıkarıp Divan yeri denilen yere getirdiler. Hem gusül ile kefene sarılıp görüşe hazırlandı. Çünkü Sadaret makamında bulunanlarla Şeyhülislam’ların ilk önce biat etmeleri Osmanlı Devleti geleneğiydi. Kaymakam Salih Paşa ile Şeyhülislam Kâmil Efendi Akağalar kapısından girdiler. Ve Enderûnı Hümâyûn’a doğrulup huzurunda ayakda durarak ilk önce onlar biat merasimini yapdılar. Sonra Padişah huzurunda oldukları halde Dâr’üsSaade Ağası ile başka Enderun ağaları birer birer biat merasimini yaptıktan sonra Sultan Selim Han dışarıya çıkıp adı geçen tahtı hümâyûna oturunca önce nakibül eşraf Derviş Efendi gelip elini öperek dua ve biat merasimini yaptıktan sonra Divan’ın bir yanından yürüdü. Sonra Kaymakam, Şeyhülislam ve başka devlet vükelâsı, ulemâyı a’lâm ve bütün mansap sahipleri ‘aleyke avnullah’ sadasını gökdeki meleklere ulaşdırarak alınan tertiplere göre farz olan biat borçlarını ödeyip tebrik edip saadet dileği merasimini ifa ettikden sonra top şenlikleriyle Padişahın uğurla tahta geçişi ilan edildi.”

Ahmet Cevdet Paşa, III. Selim’in cülus merasimini bu şekilde anlattıktan sonra, Sultan Selim ve beraberindekilerin Abdulhamid Han’ın cenaze namazını kıldıklarını ve namazdan sonra kendisinin Haremi Hümâyûn’a geçtiğini belirtmektedir. Osmanlı Devleti’nde tahta geçen Padişahların, validelerini eski saraydan yeni saraya getirmeleri, Sultan III. Murad döneminden beri bir devlet geleneği haline gelmiştir. Padişahların görkemli cülus merasimlerinden sonra bir de valide sultanların yeni saraya getirilmesi merasimleri olurdu ki bunlara ‘Valide Alayı’ denilmiştir. III. Selim de tahta cülus ettikten sonra ilk işi uzun müddet ayrı kaldığı validesini eski saraydan yeni saraya getirmek olmuştur.

Selim’im cülusu, Cevdet Tarihi’nde anlatılmasının yanı sıra dönemin diğer birçok vakanüvisi tarafından da kendi kaynaklarında kaleme alınmıştır. Bunlardan biri olan ve aynı zamanda Ahmet Cevdet Paşa’nın da ana kaynaklarından birini teşkil eden Vakanüvis Sadullah Enverî Efendi’ye ait olan Enverî Tarihi’dir. Bu eserde III. Selim’in tahta cülusu şu şekilde anlatmıştır:

“Çün ki nübüvveti hilâfet ve evânı hükûmeti mülk ü millet ber mûcebi ‘ tû’ti’lmülke men teşâü ’ irâdei aliyyei cenâbı hâlikü’leşya ile evci saltanat mâhtâbânı burcı saâdet vârisi tahtı âlîbahtı Osmânî imâmei sübhai silkü’lleâi hâkânî a’nî şehzâdei pîrre’y ü civânbahtı şehriyârı Hüsrevgulâm ve Cemşîdmenkabet Sultân Selim Hân Dârâdürrbân b. EsSultân Mustafa Hân b. esSultân Ahmed Hân hazretlerine ber işâreti ‘ inna ce’alnake halifeten fi’larz ’ teveccüh etmeğin şehri Recebü’lmüreccebin on birinci [7 Nisan 1789Salı] ve mâhı Mart’ın yirmi birinci Salı günü kevâkibi mes’ûde yerlerinde mekîn ve rûzı firûzı şerefşems ile sa’dekîn olup hengâmı baharı ikbâle âgâz ve şükûfe vü ezhâr etrâf ü eknâfı âfâkî ıtrsâz eylediği evânı şerefiktirânda şeyhülislâmı benâm ve kaymakamı vâlâmakâm ve umûmen erkânı devlet ve huddâmı saltanat vâkıfı sâhai bâbü’ssaâdei devleti âşiyâna ve muntazırı kudûmı meyâminlüzûmı şâneleri iken ol servi hırâmân hadîkai hilâfet ve ol nevnihâl revhai hükûmet…”

şeklinde anlatılmaya devam edilmiştir. Sadullah Enverî Efendi aynı zamanda III. Selim’in cülusu için bir de beyt kaleme almış ve bu cülus için şöyle bir tarih düşmüştür:

Ref’ edip nâşid dûdı sitem söyledim târîhini

Müjdeler dünyaya ki Sultân Selim etdi cülûs

Şüheda Günçe

SAMER

Osmanlı İmparatorluğu’nda bir şehzadenin eğitimi oldukça önemli bir yere sahipti. Nitekim doğan şehzadeler herhangi bir problem olmaması durumunda, ileride imparatorluğu yönetecek kişiler olarak görülürlerdi. Bu yüzden onların her yönüyle ciddi bir eğitime tabi tutulmaları gerekmekteydi.

Osmanlı Tarihi’nde padişah çocuklarının temel eğitimi sarayda başlardı ve çocuk doğduğu zaman kendisine hemen bir daire ayrılarak, sütnine, kalfa ve cariyeler tayin olunurdu. Böylece şehzadelerin, ilk eğitim çalışmaları başlatılmış olurdu. Çocuğun eğitimiyle kendi annesiyle dadı ve kalfası uğraşır, yürümeye başladıktan sonra, ya kalfaları ya da dadısı ile beraber bahçelerde diğer çocuklarla, küçük cariyelerle oynayarak vakit geçirirdi. Okuma çağına gelince, kendilerine hoca tayin edilen ve törenlerle derslere başlatılan şehzadeler, hanedanın devamını sağlayacaklarından ve içlerinden biri padişah olacağından dolayı iyi eğitilmelerine önem verilirdi.36 Hocalar eşliğinde eğitime başlayan şehzadelerin temel eğitimleri kendileri on üç yaşına gelinceye kadar devam ederdi. Söz konusu olan yaş durumu bazen farklılık gösterebilmekteydi. Şehzadelere; Kuran okuyup yazma, Arapça, Farsça, Türkçe, Matematik, Mantık, Tarih, Coğrafya okutulurken, özellikle Tanzimat’tan sonraki dönemlerde Batı müziği ile Fransızca dersleri de ve rilmekteydi. Şehzadelere verilen dersler sadece dini ve bilimsel konularda olmayıp, istek ve yeteneğine göre şehzadelere ok atmak, ava gitmek, cirit oynamak, güreş yapmak, ata binmek, gürz kullanmak gibi sporlar ile güzel yazı yazmak, ok ve yay yapmak gibi sanatlar da öğretilirdi. Böylece her yönüyle verilmek istenen eğitim, sadece zihni bir gelişimi değil, aynı zamanda fiziki ve ruhî gelişimleri de kapsamaktaydı.

Osmanlı şehzadelerinin eğitimleri iki kısımdan oluşmaktaydı. Şehzadelerin eğitimlerinin birinci kısmını, henüz sancağa çıkmadıkları dönemlerde saray içindeki teorik eğitim dönemi olarak adlandırılması gereken dönem oluştururken, ikinci kısmını ise sancağa çıkarılmaları oluşturuyordu. Özellikle askeri, siyasi ve idari konuları tatbikatıyla öğrenmeleri için şehzadeler büyük bir törenle (şehzade alayı) uygun sancaklara ‘sancak beyi’ olarak gönderilirlerdi.

Şehzadelerin ‘sancağa çıkarılması’ uygulaması, on altıncı yüzyılın sonlarından itibaren kaldırılırken, bunun yerine ‘kafes hayatı’ denilen ve şehzadelerin ikamet ettikleri yerde sıkı bir kontrol altında tutulmalarını43 sağlayan bir yöntem benimsendi. Osmanlı saltanatı için tam anlamıyla bir felaket olan bu tavır ile şehzadeler saraya hapsedilmiş, cariyelerle birlikte yaşamak zorunda bırakılmış ve toplumdan, ordudan, memleket meselelerinden habersiz şekilde tahta geçtiklerinde, bu büyük görevin gerektirdiği bilgi ve tecrübeden mahrum biçimde devlet adamlarının ellerinde kalmışlardı.44 Kafes hayatının devlet yönetimi adına, bu olumsuz ve de kimi zaman yıkıcı sonuçlarına rağmen, bu dönemi yaşayan şehzadeler açısından verimli geçtiği görülmüştür. Nitekim kafes hayatını yaşayan şehzadelerin bir kısmı kendileri ni daha çok güzel sanatlara vermiş ve bu alanlarda ciddi gelişimler kaydetmişlerdir. Bazıları can sıkıntısından kurtulmak için mücevhercilik, kuyumculuk, tornacılık gibi sanatlar öğrenirken, bazıları da ok ve yay yapımı, fildişi ve abanoz işleme, sahtiyan üzerine nakış yapma ve hat sanatı gibi alanlarla meşgul olmuşlardı.

Selim’in eğitimi konusuna gelecek olursak, o da diğer şehzadelerin tabi tutulduğu mevcut eğitim sistemine tabi tutulmuştu. III. Selim’e daha beş yaşındayken eğitim verilmeye başlanmış ve 1766’da İncili Köşk önünde yapılan “bed’i Besmele” törenine devlet erkânı ve ulema da katılarak ilk dersi Şeyhülislam Dürrîzade Mustafa Efendi vermiştir. İlk eğitimini geleneksel tarzda almaya başlamış olan III. Selim, bu doğrultuda Kur’ânî ve dinî ilimleri tamamlamıştı. Fakat 1770 yılından sonra, babasının hükümdarlığının son yıllarında, dönemin Osmanlı şehzadeleri için alışılmış olandan daha fazla özgür kalmıştır. Mustafa, Osmanlı sultanlarının XVI. yüzyıl ve öncesinde yaptığı gibi, oğlunu devlet işleri için yetiştirmeye başlamış, onu kendisiyle birlikte Divan toplantılarına katılmasını sağlamış ve daha da önemlisi Baron de Tott ve diğerlerinin yönetimindeki yeni topçu ve piyade ocaklarının eğitimlerini izlemeye götürmüştür.48 Böylece III. Selim, serüvenlerini kendisiyle paylaşan ve tahta geçtiğinde onunla birlikte imparatorluğu yeniden canlandırma planları yapan çok sayıda saray hizmetkârının arkadaşlığıyla büyümüştür.

Selim, babasının 1774 yılında ölümüne kadar serbest bir hayat geçirmiş, almış olduğu eğitim ve öğretimin yanı sıra, babasının ona göstermiş olduğu yakın ilgi, onun özellikle İmparatorluğun geleceği hakkındaki düşüncelerinin temelini oluşturmuştur. Ancak babası III. Mustafa vefat ettikten sonra, I. Abdülhamit tarafından kafes hayatına maruz bırakılmıştır. Kafes hayatının katı kurallarına rağmen, I. Abdülhamit, yeğeni III. Selim’e sevgi ve şefkatle davranmış ve kafesin sert ve yıpratıcı hayatını ona yaşatmamıştır. Böylece III. Selim, babasının vasiyeti olan ıslahat fikirlerini bu kafes uygulaması sürecinde olgunlaştırmaya başlamıştır. III. Selim, bir taraftan ıslahat fikirlerini olgunlaştırmaya çalışırken diğer taraftan da güzel sanatlar, müzik ve edebiyat ile ilgilenmiştir. Yaklaşık 11 yıl kadar süren bu dönem, I. Abdülhamit’e kaşı bir komplo düzenlendiği53 ve bunun sonucunda da III. Selim’in tahta çıkarılacağı gibi söylemler ortaya atılınca, onun için sıkıntılı bir sürece girmiş ve bu durum, 1789 yılında kendisi padişah olana kadar devam etmiştir.

Selim’in serbest bir hayattan kafes arkasının bunaltıcı, hareketsiz ve üzüntülü ortamına mahkûm edilişi, onun ruhundaki sanatkâr yönün belki de en güçlü şekilde ortaya çıkmasını sağlamıştır. Selim, 15 yıl boyunca müzikle uğraşmış, besteler yapmış, şiirler yazmıştır. Bu süreç içerisinde güzel sanatlar alanında ciddi anlamda eserler vermiş olan III. Selim, bilhassa mûsiki alanındaki çalışmaları sayesinde yeni makamlar oluşturmuştur. Bunun yanı sıra, içinde bulunduğu durumu ortaya koyan şiirleri de aynı dönemde kaleme almıştır. Bu sıkıntılı dönemde ‘İlhamî’ mahlasını kullanarak düşmanla savaşma azmini dile getiren şiirler yazmış, kötü gidişin tahta çıkmasıyla sona ereceğine dair inancını nazma dökmüş ve bunların yanı sıra, amcasının imamlarından Kırımî Ahmed Kâmil Efendi’den aldığı musiki dersleri, üstün yeteneğinin mahsulü olarak bu dönemde en güzel bestelerini yapmasına vesile olmuştur.

Selim, kafes hayatını sadece güzel sanatlar, el işçilikleri, edebiyat ve şiirle geçirmemiş aynı zamanda imparatorluğun içerdeki ve dışardaki durumu hususunda da elinden geldiği kadar, bilhassa kendisiyle görüşme izni olan kimseler vasıtasıyla öğrenmeye çalışmıştı. Bunun yanı sıra Avrupa’nın durumunu da öğrenmeye çalışmış ve imparatorlukta işlerin kötü olduğunu öğrendiğinde ise sinirlenerek ‘Devleti Aliyye’ye bu rehavet neden iktiza ediyor, ben şimdi saltanatta olsam işler başka türlü olurdu.’ diye söylenirdi.

Kafes hayatı oldukça sıkıntılı olmasına rağmen, Selim, hadiselerden sadece günü gününe haberdar olmakla kalmamış aynı zamanda padişah olacağı gün, devlete vermeyi tasarladığı siyasi hamle için de çalışmaya koyulmuş ve bu çalışmasını ise Fransa Kralı Louis XVI ile haberleşme şeklinde gerçekleşmiştir. Bu davranış Selim’in ıslahat yolunda seleflerinden daha ileri gitmek niyetinde olduğunu gösterir.

Selim, elde ettiği adamları vasıtasıyla Fransa ile temas etmişti; zaten ıslahat münasebetlerinden dolayı Fransa’dan heyetler geliyor; Selim de devletin selametini Fransa ile iyi ilişkilerde bulmuş, esasen vaziyet de bunu gerektirmişti.61 Kendisine bu konularda Fransız elçisi Choisseul Gouffier yardımcı olmuş, Louis XVI’ya göndereceği mektuplar müsvedde halinde Ebubekir Ratip tarafından yazılmış, bizzat Selim tarafından temize çekilmiş ve İshak Bey vasıtasıyla Fransa’ya gönderilmiştir. Ayrıca özel doktoru Lorenzo tarafından da kendisine Avrupa hakkında haberler getirilmiştir. Bu mektuplaşmalar ve haberleşmeler belirli bir süre karşılıklı olarak devam etmiştir. Ancak Avrupa’daki siyasi durumu ve askeri eğitimin nasıl olduğunu öğrenmeye çalışan III. Selim, Fransa Kralı tarafından kendisine gönderilen ve nasihatlerle dolu olan bir mektubu, hem kendisine hem de devletine karşı hakaret saymış ve bunun üzerine Ebubekir Ratip Efendi’ye mecaz ve imalarla dolu cevap niteliğinde bir mektup yazdırmıştır. Bu yazışmaların III. Selim’i, Avrupa’daki siyasi havanın, devlete ne gözle bakıldığının acılı da olsa çıplak gerekçeleriyle yüzleştirdiği ve bir an önce tahta çıkmak arzusunu daha da güçlendirdiği açık bir şekilde ortadadır.

Selim bütün bu araştırma girişimlerini, devletin başına geçtiği dönemde, ıslahat politikalarını daha sistematik ve düzenli bir şekilde yürütebilmek adına gerçekleştiriyordu. Aynı zamanda diğer dünya devletlerinde yürütülen askeri ve eğitim sistemleri başta olmak üzere diğer bütün sistemlerin nasıl olduğunu ve bunların Osmanlı Devleti’nde olabilirliğinin ne ölçüde olacağı hususu da onun için oldukça önemliydi. Fakat XIX. asrın bir “eğitim çağı” olacağını hisseden ve onu kaçırmamak için elinden geleni yapan III. Selim’in, imparatorluğu klasik ıslahat teşebbüslerinin dışında farklı bir anlayışla yenileme çabaları ve iktidarının sonlarına doğru bu süreci yetkin bir biçimde yönetememesi sonucunda hayatına mal olacak derecede başarısızlıkla sonuçlanmış olması, bu süreci sekteye uğratmış ve heyecanla inşa edilen yeni eğitim anlayışı, iktidar mücadelesinin kurbanı olmuştur; ancak katlinden sonra artık hiçbir şey eskisi gibi olmamış, her alanda yenileşme çabaları daha güçlü bir şekilde geri gelmiş ve imparatorluğun sonuna kadar devam etmiştir.

Şuheda Günçe

SAMER

Osmanlı Devleti, III. Mustafa dönemine kadar gelen ve uzun bir süreden beri hem siyasal açıdan, hem de yenidünya düzenine ayak uydurmak adına gerçekleştirmeye çalıştığı yenilikler açısından ciddi anlamda problemler yaşamaktaydı. İmparatorluktaki bu problemler ve gittikçe daha da zor bir hale gelen çözüm bulma çabaları, toplum tarafından da açık bir şekilde hissedilmeye başlanmıştı. Padişahın problemlere yönelik çözüm önerileri halk için tatmin edici düzeyde değildi ve bu noktada toplum tabanında zaman zaman küçük çapta çatışmalar meydana gelmekteydi. Bir zaman sonra halk, tüm bu problemlerin ancak yeni bir padişah ve genç bir şehzade ile aşılabileceğine inanmaya başlamıştı.

Esasında, Osmanlı İmparatorluğunda halk, saadetini ve sefaletini padişahın karakteri ve düşünceleriyle ilgili görmeye alışmıştı. Ve halkın her alandaki bütün ümitlerinin kaynağı hükümdarda toplanırdı. Mevcut padişahın, Osmanlı Devletini birçok savaşın içine soktuğunu düşünen halk, artık yönünü veliaht olabilecek bir şehzadeye çevirmek istiyordu. Fakat problem şuydu ki payitahtta I. Mahmud ve III. Osman dönemlerinden itibaren yaklaşık kırk yıl boyunca erkek şehzade doğmamış ve bu durum artık yerini büyük bir endişeye sevk etmiş bulunuyordu. Nitekim Osmanlı Devleti’nin klasik dönemlerinde hükümdarın her şeyden önce bir erkek çocuğa sahip olması, hükümdar veya şehzade için sadece baba olmakla sınırlı kalmıyor, ayrıca kendi soyunun ve hanedanının devamını gösteren siyasi bir hüviyet de kazanıyordu. Dolayısıyla hanedanlıkta uzun bir süre erkek çocuğun doğmamış olması, aynı zamanda imparatorluğun da istikbalini tehlikeye düşürmüş olacaktı. Meydana gelen bütün olumsuz ve karamsar düşünceler kısa bir zaman sonra III. Selim’in doğmasıyla yerini sevince bıraktı.

Selim’in doğumunun, 1725’ten beri hiçbir prens doğmadığından tesadüfi bir olay olarak görüldüğünü söyleyen bazı araştırmacıların, III. Mustafa’nın nücum ilmine olan inancını göz ardı ettiğini düşünebiliriz. Nitekim III. Mustafa’nın bizzat kendisi nücum ilmini bildiği için, eşi ile olan münasebetinde uygun olan eşref saatini tayin etmede güçlük çekmemiş olması ve eşinin hamile olduğu zamanı müneccimbaşıya söyleyerek konu ile ilgili bir takvim tutmasını istemesi bunun tesadüfi olmadığının bir göstergesidir.

Osmanlı İmparatorluğu’nda bir şehzadenin doğumu olayı oldukça önemli bir durumdu. Çünkü bu şehzade, hem Hanedanın devamını sağlayacak hem de devletin müstakbel hükümdarı olacaktı. Bundan dolayı onun doğumu adına, imparatorluğun en kalabalık yerlerinden en ücra köşelerine kadar günlerce bayram yapılması bir devlet geleneğiydi. Buna göre Osmanlı Sarayı’nda şehzadelerin doğumları bir hattı hümayunla sadrazama bildirilir, ardından sadrazam ve diğer yüksek devlet erkânı saraya giderek padişahı tebrik eder ve bu doğum, mahkeme sicillerine kayıt olunurdu. Yeni doğan erkek bebek için yedi, kız bebek için üç top atışı yapılırken, atışlar günde beş defa tekrarlanırdı.

Osmanlı tarihinde padişah çocuklarının doğumları, ilk dönemlerde padişahlar henüz kendi sancak valiliklerindeyken gerçekleşiyor ve bu durumda doğumlar başkentte fazla ilgi görmüyordu. Bunun en önemli sebebi ise, ilk dönemlerde tahta geçiş kurallarında padişahın erkek torunlarının tahta geçebilme hakkının bulunmamasıydı. Fakat kafes uygulamasının başlamasıyla birlikte, bir padişah tahta geçene kadar çocuk sahibi olamıyor ve tüm çocukları başkentte dünyaya geliyordu. Bundan dolayı bu doğumlar, on yedinci yüzyıldan sonra, Velâdeti Hümâyun denilen büyük halk şenlikleri şeklinde kutlanmaya başlanmıştır.

Selim’in doğumuna geldiğimizde ise, kendisi, Osmanlı Hanedanlığında çok uzun yıllardan beri beklenen ve imparatorluğun içinde bulunduğu zor durumu düzeltebilecek bir şehzade olarak düşünüldüğünden dolayı, onun da doğumu, günler süren şenliklerle kutlanmıştır. Doğumdan sonra münadiler, İmparatorluğun dört bir tarafına dağılmış, bu haberi halka yayarak padişahın yedi gün yedi gece donanma yapılmasına ek olarak bir de üç gece deniz donanması yapılmasına yönelik fermanını okumuşlardır. Böylece halk, Osmanlı İmparatorluğunun başına gelen talihsiz olaylardan kurtulacağını düşünmeye başlamış ve bu doğumla işlerin düzeleceğine inanmıştır.

Tuğba Günçe

SAMER

Selim III, 27 Cemâziyelevvel 1175’te (24 Aralık 1761) doğdu.1 Babası III. Mustafa, annesi ise Mihrişah Sultan’dır. Babası III. Mustafa, şehzadeliğinde iyi bir eğitim ve öğrenim görmüştür. Edebi anlamda birçok eseri bulunmak-tadır. Bunun yanı sıra tıp ve astronominin Osmanlılardaki iptidai kalmış şekli olan ilm-i nücuma meraklı2 olması, onu bu konular hakkında gereğin-den fazla meşgul etmeye sevk etmiştir.

Devlet idaresine geldiğimizde ise, III. Mustafa döneminde yürütülen akılcı siyaset oldukça dikkat çekici bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sayede Devlet-i Aliyye uzun yıllar refah içerisinde yaşamıştır. Devlet düzeninin bu refahında, aynı zamanda dönemin sadrazamı olan Koca Ragıb Paşa’nın rolü de oldukça büyüktür. Bunların yanı sıra, III. Mustafa’nın ısla-hatlar hususundaki düşünceleri ve kendisinin ıslahatlara olan inancı bu dö-nemin şekillendirilmesi açısından önem arz etmektedir. Kendisinden önceki dönemlerde yapılmaya çalışılan yenilikleri, bilkuvveden bilfiil haline getir-me ve onları devam ettirme hususunda ise oldukça gayret sarf etmiştir. Hatta bu uğurda Prusya Kralından yıldız ilmiyle ilgilenen bazı insanları isteme yoluna dahi gitmiştir. Zira III. Mustafa’nın şahsiyetinden kaynaklanan, yıl-dızların insanların hayatları üzerindeki yakın ilgilerine olan inancı, onu bu yola itmiş ve kraldan yıldız ilmiyle uğraşan insanlar istemiştir.3 Ona göre, Avrupalıların bilimde, fende ve askeri alanlarda bu kadar ileride olması, onların yıldız ilmine çok ciddi bir şekilde vakıf olmaları ve olayları önceden kestirebilmeleriyle açıklanabilirdi. Fakat III. Mustafa’nın mantıksal bir teme-le dayanmayan bu inancına karşın, kralın ona olan cevabı ise öyle zannedi-yoruz ki tüm ıslahat fikrine sahip olan yöneticilere yol gösterici bir nitelik taşımıştır. Prusya Kralı tarafından verilen cevapta şu ifadeler yer almaktadır:

“ İyi bir orduya sahip olmak, sulh zamanında derhal harbe girebilecek bir şekilde onu talim ettirmek, hazinesini dolu bulundurmak, tarih okumak işte benim münec-cimlerim; Padişah dostuma böylece bildirmenizi rica ederim.”

Mustafa gelen bu cevap üzerine, yöntem bakımından nasıl davran-ması gerektiği üzerinde durmuş ve buna göre davranmaya gayret etmiştir. Islahat düşüncelerini bu doğrultuda yeniden şekillendirmiş fakat bunun yanı sıra yıldız ilmine olan inancını da muhafaza etmiştir.

Selim’in annesi Mihrişah Sultan’a geldiğimizde ise, onun, kaynak-larda çok zarif, nazik ve iyiliksever bir hanım sultan olduğuna dair bilgiler okumaktayız. Nuri Tarihi’nde kendisinden “sâhibetü’l-hayrât ve tâcû’l-mestûrât” şeklinde bahsedilirken aynı zamanda yapmış olduğu birçok hayrat da ayrıntılı bir şekilde anlatılmaktadır. Bunun yanı sıra hassas bir kadın olan Mihrişah Sultan, oğlunu da kendisi gibi hassas ve ince ruhlu yetiştir-miştir. Onun, her ne kadar Gürcü asıllı bir köle olduğu söylense de esasın-da kökeni hususunda tam bir fikir birliği yoktur. Aynı zamanda Çerkez olduğu da belirtilen Mihrişah Sultan’ın Şeyhülislam Veliyyüddin Efendi tara-fından babasına hediye edildiği söylenmektedir. Mihrişah Sultan’ın III. Selim’i doğurması, mertebesini arttırmış ve başkadın olmuştur.10 Harem’de valide sultanın olmayışı dolayısıyla da, Harem’in bütün yetkisini almıştır.11 Bazı kaynaklarda Mihrişah Sultan’ın, Harem’in bütün yetkilerini almasına rağmen devlet işlerine hiçbir zaman katılmadığı söylenirken12 bazılarında ise, III. Selim tahta geçtikten sonra, Valide Sultan olarak devlet işleri husu-sunda kâhyası Yusuf Ağa aracılığıyla oğlu üzerinde çok büyük bir etkiye sahip olduğu13 ve bu yolla devlet yönetiminde dolaylı olarak da olsa ciddi bir şekilde söz sahibi olduğu belirtilmektedir. 1774 yılında Sultan III. Mustafa’nın aniden ölmesi üzerine Mihrişah Sultan, Beyazıt’taki Eski Saray’a gön-derilmiştir. Oğlu III. Selim tahta geçene kadar burada kalmıştır. 1789 yılın-da III. Selim tahta çıktıktan sonra ilk Cuma selamlığından sonra validesini ihtişamlı bir şekilde Topkapı Sarayı’na aldırtmıştır.

Mihrişah Sultan, Osmanlı Devleti’ne mimari ve kültürel açıdan oldukça fazla katkısı olması hasebiyle, kültür tarihimiz açısından ayrıca önem arz eden bir Valide Sultan hüviyetini taşımaktadır. Onun hakkında, hayır eserleri yaptırmak ve onları vakfetmek için fevkalade gayret gösteren, servetini halkın hizmetine sunan, hamiyet sahibi bir hanım yorumları yapılmıştır. Nitekim Mihrişah Sultan, günümüzde de hala varlığını koruyan ve İstanbul’un birçok semtine yaptırmış olduğu çeşmelerle su mimarisini geliştirirken aynı zamanda, okul, yazma eserler kütüphanesi, sebiller, cami gibi eser-ler de inşa ettirmiştir. Bunların yanı sıra, Mevlevihane ve çeşme gibi bir takım tahribatlara uğramış mimari eserleri tamir ettirip eski hallerine geri dönmelerini de sağlamıştır.

Şüheda Günçe

SAMER

Kaan Sarıaydın, Türk lider. Girişimcidir. 17 Eylül 1970 tarihinde Ankara’da dünyaya geldi. Üniversite için yurt dışına gitti. Ekim 1991 ve Haziran 1996 tarihleri arasında Johann Wolfgang Goethe-University, Frankfurt Main, Germany İşletme bölümünü tamamladı. Eğitim hayatını başarı ile bitirdikten sonra kariyer hayatına ilk olarak Amerikan Menkul Kıymetler Satış Departmanında asistan olarak yer aldı.

1998 yılında Alman Menkul kıymetleri için trader olarak çalıştı. 2001 senesinde ise
Lehman Brothers International Limited, Londra Alman, İsviçre, Belçike, Avusturya ve EASDAQ menkul kıymetleri için trader yani piyasa yapıcı olarak çalıştı.

Daha sonra 4 yıl boyunca Avrupa ve İngiltere menkul kıymetleri için piyasa yapıcısı, Avrupa Bankaları sektörü için birim yöneticisi olarak görev aldı. 2006 yılında MSPS Yetkili Yönetici ve tüm Avrupa için portföy traderı ve 2007 yılında ise GPS Yetkili Yöneticisi ve tüm avrupa ve ABD için portföy traderı olarak görev aldı.

Tarkus adlı şirketin yöneticiliğini yapan Kaan Sarıaydın aynı zamanda Metasophie felsefesinin temsilcisidir.

Gazi Üniversitesi (GÜ) Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mustafa Necmi İlhan, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından pandemi ilan edilen  koronavirüsün yüzeylerde ne kadar süre canlı kalabildiğine ilişkin bilgi aktardı.

Tıp dünyasının saygın dergilerinden olan New England Journal of Medicine’da 17 Mart 2020 tarihinde yeni bir makalenin yayımlandığını belirtildi, “Araştırmada, Covid-19’un paslanmaz çelik yüzeylerde 72 saate kadar canlı kalabildiği belirlendi.

Uzmanlar saç ve sakalın virüsün üremesi için uygun yerler olduğunu bu neden saç ve sakalın kısa kesilmesi gerektiğini ifade ediyorlar.

Paslanmaz Çelikte 72 saat

Kağıt 120 Saat

Havada 3 Saat

Alimünyum 8 Saat

Ameliyat Eldiveni 8 Saat

Tahta ve Cam 96 Saat

Plastik 120 Saat

Bir elinde Bilgisayar, Bir elinde KUR’AN olsun.

Güne gülümserken papatyalar, Dualar gibi yükselir ümitlerim..

Eski hatıralarımız yeni umutlarımız olmalıdır.

Bir saniyesine bile hakim olmadığınız bir dünya için;bu kadar fırıldak olmanın anlamı yoktur.

Bir kar tanesi olsam Mekke’ye düşmek isterdim.

Bizim milliyetçiliğimiz ayırıcı değil birleştirici, çatışmacı değil barıştırıcıdır.

Firavun’a karşı çıkmak yetmez, Musa’nın yanında olmak gerekir.

Benim adım Muhsin Yazıcıoğlu ! Bana baskı sökmez ! Bizim Allah’tan başka kimseden korkumuz yok.

Namlusunu millete çeviren tanka selam durmam.

Demokrasilerde, demokratik kurumlar tarafından tartışılmayan hiçbir karar, milli menfaatlere uygun değildir.

Türk gençliği Türk vatanının hem ziynetidir, hem de bekasının teminatıdır.

Biz, Kürt’üyle, Türkmen’iyle, doğulusuyla batılısıyla, Alevi’si Sünni’siyle biriz ve beraberiz. Ortak sorunlarımız var ve onları demokrasi içinde çözeriz.

Böldürtmeyeceğiz, soydurtmayacağız, Türkiyemize, Mirastarlarımıza her şeyiyle sahip çıkacağız. Var mısınız? Varız!

Zulüm Azrail olsa da hep Hakk’ı tutacağım. Mukaddes davalarda ölüm bile güzeldir.

Ben devlete millete kurşun sıkanlara değil , ben okumak istiyorum diyenlere af istiyorum !

Bir saniyesine bile hükmedemediğimiz bir dünya için; bu kadar fırıldak olmaya gerek yok!

Evet adım Muhsin Yazıcıoğlu, bende ve arkadaşlarımda döneklik olmaz. Biz inandığımızı yaptık. İnandığımızı yapmaya devam ediyoruz.

Nasıl ki, “halka rağmen halkçılık” fiyasko çıktıysa, milletin inançlarına ters düşecek milliyetçilik de fiyaskodur.

Çoğunluğun istediği her şeyi yaptığı, örttüğü, Meclis’i kendi hukuk dışı ve ahlak dışı davranışlarına alet ettiği rejimin adı demokrasi değildir.

Slogancı, kavgacı, ezberci zihniyetten geleceğimizi aydınlatacak Alperenler değil, çetelerin güdümüne girebilecek kuklalar çıkar.

Ben Avrupa Birliği kapısında zorlanan, aşağılanan Türkiye istemiyorum. Ben kendi medeniyetimle olurum. Ben yeniden Tük-İslam medeniyetinin inşaatını istiyorum.

Bizim milliyetçiliğimiz ete, kemiğe, kana veya ırka değil, kültüre dayanır.

Hayat böyledir dostum geçer beklemekle, ümitlerin bittiği yerde abdest al ve sabahı bekle.

Ben Türk’üm, Türk esir olmaz. Ben Türk’üm, Türk Devletsiz olmaz. Ben Türk’üm, Türk Bayraksız olmaz. Ben Türk’üm, Türk Ezansız olmaz. Ben Türk’üm, Türk Hürriyetsiz olmaz.

Bizim siyasi projelerimizin esasını, milli, manevi, insani ve demokratik değerler üzerinde yükselecek, her halükarda kudretli ve büyük bir Türkiye ideali oluşturmaktadır.

Eğer Anadolu’da rahat oturmak istiyorsak; o zaman Türkiye, Bosna’da olmak mecburiyetindedir, Kafkaslarda olmak, Ortadoğu’da olmak mecburiyetindedir.

Önümüzde iki seçenek var: Ya ibret almayanlar gibi tarihin tekerrürüne seyirci kalacağız ya da bu ezberi bozacağız. Biz, ikinci yolu seçiyoruz.

Ölüm inançsız insanlar için korkunç bir sondur ama inananlar için ne kadar zevkli bir başlangıçtır!

Bizim çocukları kitap okumak sıkar. O yüzden fikri tartışmalarda biraz zayıf kalırlar. Ama kavga var dersen, Ayrancı’dan Kızılay’a koşa koşa gelirler!

Er meydanı kancıklık kabul etmez!

Türkiye İran olmaz. Türkiye Cezayir olmayacak. Türkiye’nin Suriye olmasına da biz müsaade etmeyeceğiz.

Haksız bir dava uğruna sultanlık yapacağıma, gerekirse haklı davada tek başıma yürüyeceğimi söylüyorum.

Kim Allah’ın rızasına uygun hareket ediyorsa, o bizdendir. Kim Allah rızasından uzaksa bizim dışımızdadır.

Çerkez’iz, Laz’ız, Boşnak’ız, Azeri’yiz, Terekeme’yiz, Türkmen’iz, Kürt’üz, Alevi’yiz, Sünni’yiz; ama hepimiz hep beraber büyük Türk milletiyiz. Asla ve asla etnik köken değiliz.

Bizim çocukları kitap okumak sıkar. O yüzden fikri tartışmalarda biraz zayıf kalırlar. Ama kavga var dersen, Ayrancı’dan Kızılay’a koşa koşa gelirler!

Benim adım Muhsin Yazıcıoğlu! Bana baskı sökmez! Bizim Allah’tan başka kimseden korkumuz yok!

Biz, “alt kimlik-üst kimlik” gibi kavramları kabul etmiyoruz. Dinimizde bölücülüğe yer yoktur.

Gençliğim dedim, “Ver” dediler. İstikbalim dedim, “Yok” dediler. Kanım dedim, “Dök” dediler. Canım dedim, “Milletin” dediler. Sevdim dedim, “Suçtur” dediler. Ve çığlıkla yarıldı karanlık; sevgimi çarmıha gerdiler.

Biz, herkesin inandığını açıkça ifade edebileceği, ifade ettiğini serbestçe hiçbir baskıya uğramadan yaşayabileceği ve bütün mezheplerin, bütün inançların, bütün fikirlerin tartışılmaz bir şekilde yaşayabileceği bir Türkiye istiyoruz.

Bu adama haddi bildirilmelidir. Kedisini bile vermezmiş. Kürt, bizim kardeşimiz, soydaşımız, candaşımız. Kürdün kedisi de, keçisi de, kendisi de Türk milleti için değerlidir. Barzani’den bizim isteğimiz, kedi değildir, PKK elebaşlarıdır.

Muhsin Yazıcıoğlu; 1954 yılında Sivas’ın Sarkışla ilçesi Elmalı Köyü’nde bir çiftçi ailesinin oğlu olarak doğdu. İlk ve orta öğrenimini Şarkışla’da yaptı.

Yüksek öğrenimini yapmak üzere 1972’de Ankara’ya geldi. Üniversite tahsilini, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi’nde tamamladı.

1968’de cemiyet (dernek) çalışmalarına başladı. Şarkışla’da Genç Ülkücüler Hareketi’ne katildi. Ankara’ya geldikten sonra ise, Ülkü Ocakları Genel Merkezi’nde görev yapmaya başladı. Sırasıyla; Ülkü Ocakları Genel Başkan Yardımcılığı ve Ülkü Ocakları Genel Başkanlığı yaptı. (1977-78).

1978’de faaliyete geçen Ülkücü Gençlik Derneği’nin kurucu Genel Başkanı oldu. 1980 yılına kadar MHP’de Genel Başkan Müşavirliği görevinde bulundu.

12 Eylül 1980’de yapılan askeri darbenin ardından, MHP ve Ülkücü Kuruluşlar Davası sanığı olarak cezaevine konuldu. 5,5 yılı hücrede olmak üzere 7,5 yıl Mamak Cezaevi’nde kalan Muhsin YAZICIOĞLU, 7,5 yıl cezaevinde kaldığı bu davadan herhangi bir ceza almadı.

Cezaevinden çıktıktan sonra, mağdur olmuş ülkücülere ve onların ailelerine yardim amacıyla kurulan Sosyal Güvenlik ve Eğitim Vakfı’nın başkanlığını yaptı.

1987’de arkadaşları ile birlikte MÇP’de siyasete girdi. MÇP’de Genel Sekreter Yardımcılığı görevinde bulundu.

1991 genel seçimlerinde üç partinin oluşturduğu ittifak bünyesinde, milletvekili adayı oldu. “O, inançlarınızı Meclis’e taşıyacak” sloganıyla, Sivas’tan milletvekili seçildi.

1992 yılı Temmuz ayında, “içinde bulunduğu partinin siyasi anlayışıyla uyuşamadığı için” bir grup arkadaşı ile birlikte MÇP’den ayrıldı. 29 Ocak 1993 tarihinde Büyük Birlik Partisi kuruldu ve bu partinin Genel Başkanlığına seçildi.

24 Aralık 1995’te yapılan erken genel seçimlerde ANAP-BBP ittifakından 20. Dönem Sivas milletvekili olarak, yeniden meclise girdi. 28.02.1996 tarihinde ANAP’tan istifa ederek, BBP’ye döndü.

26 Nisan 1998’de yapılan 3. Büyük Kurultay’da, 8 Ekim 2000 tarihinde yapılan 4. Büyük Kurultay’da, 2 Haziran 2002 tarihinde yapılan 1. Olağanüstü Büyük Kurultay’da,20 Temmuz 2003 tarihinde yapılan 5. Olağan Büyük Kurultay’da,30 Nisan 2006 tarihinde yapılan 6. Olağan Büyük Kurultay’ta ve 15 Nisan 2007 2.Olağanüstü Büyük Kurultayda tekrar BBP Genel Başkanlığına seçilmiştir.

22 Temmuz Erken Genel seçimlerinde BBP’nin seçimi protesto etmesi sebebiyle partisinden istifa ederek Sivas’tan bağımsız milletvekili adayı olup 23. dönem milletvekiliğine seçilmiştir.Daha sonra BBP’ye katılarak TBMM’de Büyük Birlik Partisi Sivas Milletvekili olarak BBP’yi Meclis’te temsil etmiştir.19 Ağustos’ta yapılmış olan BBP’nin 3.Olağanüstü Büyük kurultayında tekrar Genel Başkan olmuştur.

Muhsin YAZICIOĞLU, evli ve iki çocuk babasıdır.

“MUHSİN YAZICIOĞLU SAKARYA’NIN ETE KEMİĞE BÜRÜNMÜŞ HALİDİR”

Necip Fazıl Kısakürek’in ‘Sakarya’ şiirine atıfta bulunan Topçu “Şair şiirinde, ‘Sakarya, saf çocuğu masum Anadolu’nun’ tabirini kullanıyor. İşte rahmetli Başkan Muhsin Yazıcıoğlu Sakarya’nın ete kemiğe bürünmüş halidir. O siyasetin sağduyusuydu. Allah şifa versin, Deniz Baykal Bey’in tabiriyle; o TBMM’nin sigortasıydı. Türk-İslam dünyasının da yılmaz, usanmaz, bıkmaz bir savunucusu ve fedaisiydi. Kadirşinaslığı, diğergamlığı, düşenin elinden tutması ile milletimizin bütün güzel özellikleri sanki onda vücut bulmuştu.

“KENDİ TABİRİYLE HORMONSUZ VE KATKISIZ BİR ANADOLU ÇOCUĞUYDU”

“O gerçekten Anadolu insanının devlete uzanan eliydi. Tevazusuyla, duruşuyla, ilkeleriyle, hormonsuz ve katkısız bir Anadolu çocuğuydu. Siyasetinde ve duruşunda bir köşe vardı. Yaptığı her şeyde, attığı her adımda Allah’ın rızasını gözetirdi. Onun derdi sadece Ankara ve ya Edirne Ardahan arası değildi. Onun derdi 1 milyar 700 milyon kişiydi. Nerede birisi ‘Lâ İlahe İllallah’ diyorsa onun derdiyle dertlenirdi. Biz buna şahidiz. Hücrede yattığı zaman bile bu böyleydi. Benim Abidinpaşa’dan mahalle arkadaşım Ahmet Farsak ile aynı hücrede kalmıştı. O günkü şartlarda bir takım elbisesini, sonradan kendisi aleyhine ifade verecek olan,giyecek elbisesi olmayan birine hediye edecek kadar merhamet sahibi çömert birisi. Siyasette de öyleydi.”

“RAHMETLİ 28 ŞUBAT’TA DA DİK BİR DURUŞ GÖSTERDİ”

“Refah-Yol hükümetini içeriden ve dışarıdan istemeyenlerin o dönemde neler yaptığını herkes biliyor. Rahmetli 28 Şubat’ta da dik bir duruş gösterdi. ‘Bu milletin iradesine karşı yapılmış bir harekettir’ dedi. ‘Siyaseten herkesin eksiğini gediğini söyleriz. Ama neticede millet iradesinin birinci parti olarak seçtiği bir parti var ve hükümet kurmak istiyor. Benim görevim milli iradenin yanında durmaktır’ demişti.”

“MEDENİYET COĞRAFYAMIZIN BİR TAMAMINDA ‘ÜŞÜYORUM’ ŞİİRİ DİLLERDE”

“Medeniyet coğrafyamızın bir tamamında ‘Üşüyorum’ şiiri dillerdedir. Biz bu şiiri rahmetlinin sağlığında kaset yaptırdık ama hiç gündeme gelmemiş, kıymeti bilinmemişti. Şu anda Kosova’da, Bosna’da, Makedonya’da, Azerbaycan’da, Türkmenistan’da, Kazakistan’da, Kerkük’te; neticede nerede ‘Lâ İlahe İllallah’ deniyorsa orada Muhsin Başkan rahmetle anılıyor. Bugün bu “Üşüyorum” şiiri bu yerlerin tamamına ulaşmış durumda.”

“TACEDDİN DERGAHI BÖLGESİNE HUZUR VE BEREKET GETİRDİ”

Muhsin Yazıcıoğlu’nun cenazesinin defin sürecini ve defin için belirlenen “Taceddin Dergahı” bölgesinin değişimini bölge ahalisinin ağzından anlatan Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Yalçın Topçu  “Rabbim Ardahanlı Halit’in oğlu olan bana, Sivas Şarkışlalı Halit’in oğlu Muhsin’ini evliyasının kucağına koymayı nasip etti. Taceddin Sultan hazretlerini inanın ki çok kimse bilmiyordu. Ben o mahallede oturduğum için biliyordum. Rahmetlinin buraya defni ile birlikte bu semte de, bereket, huzur, güven ve refah geldi. Taceddin Sultan Hz. bilinir oldu. Halk gece gündüz ziyaret etmekte. Mahalle sakinlerinin, iş yerlerinin, orayı ziyaret edenlerin ifadesidir bu”.

“BİR İNSAN ÖLÜR, İNSANLIK ÜZÜLÜR”

“Rahmetli ninemin bir sözü vardı :’Bir insan ölür, evi üzülür. Bir insan ölür, köyü üzülür. Bir insan ölür, şehri üzülür. Bir insan ölür, insanlık üzülür’ derdi.  Muhsin Yazıcıoğlu’na da baktığımız zaman Türkiye’nin yanı sıra Türk-İslam coğrafyasında herkes üzüldü. Allah’a hamdolsun fikirleri ve idealleri yaşıyor. Zaten bu dava bir çatı altına sıkışamayacak kadar önemlidir ve büyüktür. Ve bu dava her halükarda yaşayacak, yaşatılıyor da. Onu hiç bir zaman unutmayacağız.”

“HUKUKİ MÜCADELE DEVAM EDİYOR”

“Bizim ‘Şehadet Süreci’ olarak adlandırdığımız bu dava ile ilgili halen aydınlatılması gereken birçok şüpheli nokta mevcuttur. Hukuki mücadele devam ediyor. İnşallah kamuoyunun vicdanında tek bir şüphe kalmayıncaya kadar mesele çözüme kavuşur.”

“ARKASINDA BIRAKTIĞI BU VEFALILIĞI GÖSTEREN DOSTLARIMIZI ALLAH HEPİMİZE NASİP EYLESİN”

Muhsin Yazıcıoğlu ile gençlik döneminde beraber çalıştıklarını belirten 22. Dönem Bingöl Milletvekili ve TBMM Başkanlık Divanı İdare Amiri Feyzi Berdibek ”bugün ihlaslı, vefalı bir nesil bırakıp gittikten sonra arkasında bıraktığı bu vefalılığı gösteren dostlarımızı Allah hepimize nasip eylesin. Çünkü ölüm haktır. Ama arkada bizleri yâd edecek güzel dostlara ihtiyaç vardır. Bir saniyesine bile hükmedemediğimiz bu dünyada kıymetini teslim edemediğimiz Muhsin Yazıcıoğlu gibi değerlerimize sahip çıkmalıyız. Eğer devletimiz ve milletimiz Muhsin Yazıcıoğlu’na sağlığında sahip çıkabilseydi bugün Doğu ve Güneydoğu’da teröre karşı yepyeni bir ekol oluşturabilirdi. Biz maalesef değerlerimizin kıymeti gittikten sonra anlaşılır. Allah gani gani rahmet eylesin.”

“BU İLKELİ BİR LİDER DURUŞUDUR, BU VATANSEVER BİR DEVLET ADAMI DURUŞUDUR”

Bir dönem Muhsin Yazıcıoğlu’nun Genel Başkan Yardımcılığını yapan Yerli Düşünce Derneği Genel Başkanı ve Ak Parti Ordu Milletvekili Metin Gündoğdu ise Muhsin Yazıcıoğlu ile ilgili bir hatırasını paylaştı:

“Rahmetli ile en önemli anılarımızdan biri, İngiltere’ye gittiğimizde orada bulunan bir basın mensubunun Türkiye’deki o zamanki hükümet ile ilgili bir soru sormasıdır. Rahmetli orada ‘ben bir başkasının parlamento çatısı altında kendi hükümetimi tartışmam ve tartıştırmam’ dedi. Bu ilkeli bir lider duruşudur, bu vatansever bir devlet adamı duruşudur”.

“MUHSİN YAZICIOĞLU’NUN HEP DİLLENDİRDİĞİ BİR HAYALİ VARDI“

Yerli Düşünce Derneği adına bir basın bildirisi okuyan Yerli Düşünce Derneği Genel Sekreteri Nizam Şahin ise “Muhsin Yazıcıoğlu’nun hep dillendirdiği bir hayali vardı. ‘Önce insan’ diyebilen bir felsefeyle bu cennet vatan toprağında başı açığı, başı kapalısı, Alevi’si, Sünni’si, Kürt’ü, Türkmen’i, Laz’ı, Çerkez’i Arap’ı, Boşnak’ı, Arnavut’u herkes hep birlikte ay yıldızlı al bayrağın altında doğduğu yerde doysun, başı dik karnı tok olsun. Bu ülkenin bütün çocukları bireysel özgürlüklerin önünün açık olduğu; güvenli, özgür ve refah içinde tam bağımsız güçlü bir Türkiye’de yaşasın. AB kapılarında sürünmek veya global emperyalist projelerin figüranı olmak yerine Adriyatik’ten Çin Seddi’ne kadar kaynaşmış ve birleşmiş büyük bir Türk-İslam dünyası olsun” ifadelerini kullandı.

G. Sayar’ın aktarımıyla, kendi kaleminden, “Vâlid-i mâcidim, enis-i rûhum […] Fâtih Tabhane Medresesi’nden mezun, dersiâm rütbesini hâiz […] neyzen […] birçok eserler ve risâleler vücuda getiren […] Tırnovalı İstanbul muhaberât-ı umûmîye müdürü” olarak tanımladığı Mustafa Enver Bey ile soyu 17. asrın büyük mutasavvıflarından Şemseddin Sivâsî’ye dayanan, 19. asrın mühim hattatlarından Mehmed Şevki Efendi’nin kızı Safiye Hanım’ın oğlu olarak İstanbul Haseki’de dünyâya gelen hekim, tıp târihçisi, hattat, müzehhip, ressam ve Türk kültürünün velûd araştırıcısı mütebahhir bir âlim olan Süheyl Ünver’e, Ahmed Sehîl adı verilmiş, rüşdiye tahsîli esnâsında ismini Süheyl’e çevirmiştir. İlk eğitimini babasından alan ve okul hayâtı 1908’de gitmeye başladığı Menbâü’l-irfan adlı özel bir okulda başlayan Süheyl, 1911’de buradan şehâdetnâme alır ve lise eğitimini Mercan İdâdîsi’nde sürdürmeye başlar. Bu okulun son senesinde, resim yapma yeteneğini fark eden hocası Kemal Bey’in vâsıtasıyla gıyaben Üsküdarlı Ali Rıza Bey’in takdîrini kazanır. 1915’te gireceği Mekteb-i Tıbbiye yıllarında, “rûhumun mürebbîsi” diye andığı Ali Rıza Bey’den resim dersleri almak dışında ahlâkî salâbeti, vatan ve millet sevgisini öğrenmiş; 1916 – 1923 yılları arasında Medresetü’l-hattâtîn’de önde gelen hocalardan hat, tezhip ve ebru eğitimi alarak, aliyyülâlâ derecesiyle icâzetnâme sâhibi olmuştur. Ayrıca bu yıllarda dönemin ünlü mutasavvıfı Balıkesirli Abdülaziz Mecdî (Tolun) Efendi’nin sohbetlerine katılmıştır.

 Bu tasavvuf sohbetleri, Tolun’un vefâtına dek, yirmi iki yıl sürecektir. 1920’de Tıbbiye’yi bitiren ve hekimlik stajına başlayabilmek için gerekli imtihanlardan geçerek 1921’de diplomasını alan Ahmed Süheyl, Gurebâ Hastânesi’nde deri ve frengi hastalıkları ihtisâsını 1923’te tamamlamış, ancak dâhiliye mütehassısı olmak için İstanbul Şehremâneti Haseki Nisa Hastânesi’ne dâhiliye ve intâniye asistanı olarak girmiştir. 1925’te ek bir görev olarak Mekteb-i Sanâyî hekimliğini, ayrıca bu okulda Sınâî Hıfzıssıhâsı derslerini uhdesine alan Süheyl’in ilk kitabı da Sınâî Hıfzıssıhâsı adıyla 1927’de taşbaskı olarak okulun matbaasında basılmıştır. Haseki Hastânesi’ndeki ihtisâsını aynı yıl tamamlayan ve hocası Âkil Muhtar (Özden)’ın tavsiyesi ve maddî muavenetiyle Paris’e Pitiê Hastânesi’nde Prof. Dr. Marcel Labbe’nin yanında dâhiliye, nütrisyon ve tüp digestif konularında ihtisas yapmaya gönderilen Süheyl, bu eğitimi sırasında kendisini Türk tıp târihine yönlendirecek motivasyonları kazanmış, bir taraftan da Bibliothèque Nationale’de kültür târihimize, Türk ve İslâm tabâbetine ilişkin Arapça, Farsça ve Türkçe yazmalar üzerinde çalışarak, çeşitli minyatür ve tezhip kitaplarının özgün örneklerini istinsâh edip malzeme toplamış, buradaki mesâisi içinde Dr. Rıza Nur’la da tanışmış ve onun hâtırâtında, “Terbiyeli, ahlâklı, nâmuslu, çalışkan, hem de mükemmel bir Türk. Dekoratif artisti ve müzehhib. Ekseri onunla görüşürdüm. Tulleria bahçesinde gezerdik” gibi müsbet ifâdelerle yer almıştır.

30 Eylül 1929’da memlekete dönen Ahmed Süheyl, İstanbul Sanâyî mektebi tabipliğine yeniden tâyin olmuş, bu arada yine Âkil Muhtar’ın girişimiyle Dr. Luger’in dâhiliye kliniğinde pratik çalışmalarda bulunmak üzere üç aylığına Viyana’ya gitmiştir. Burada da tıp çalışmaları dışında Viyana kütüphâne ve müzelerindeki Türk eserlerini incelemiş, dönüşte Dârülfünûn Tıp Fakültesi’nde akademik hayâta adım atmıştır. 1933’teki üniversite reformu sırasında Tıp Târihi Enstitüsü’nü kuran Süheyl Ünver, 1936’da Uygur Hekimliği adlı kitabını neşretmiş; bu çalışmalarının farkında olan Atatürk’ün, Yusuf Akçura ve Reşid Gâlip vâsıtasıyla ilettiği talep üzerine Selçuklu Tıp Târihi ile Türkler’de Süsleme Sanatı konularında çalışmaya başlayarak, 1933 Mayıs’ında Türk Tarihinin Anahatları Müsveddeleri içinde müzâkere edilen Selçuk Tabâbeti adlı çalışmasını, bu çalışmalarının ürünü olarak, profesör olduktan bir yıl sonra, 1940 yılında kitaplaştırmıştır. Ayrıca İbn Sinâ, Birûnî, ve Fârâbî’nin, A. G. Sayar’ın ifâdesiyle, “Türklüklerini örten esrar perdesi”, onun çalışmaları ile sıyrılmaya başlamış; Türk târihinin bütünlüğü inancı içerisinde eczâcılık ve ilimler târihi konularında da eserler vermiştir. Fâtih devri ilim hayâtına dâir 1940’larda neşredilen ve daha sonra da çeşitli sergi ve yayınlarla sürerek “Fâtih asrının nurlandırıcısı” olarak anılmasına vesîle olan kitapları dışında, 1948 senesinde, bu devrin en önemli sîmâlarından olan Ali Kuşçu üzerine, Türk Pozitif İlimler Tarihinden Bir Bahis Ali Kuşçi: Hayatı ve Eserleri adlı kitabı yayınlanmış; kendi uğraş ve ilim sâhası içerisinde yer alan, tıp ve sanatı onun gibi birleştirmiş bir Osmanlı olan 18. asır hattat ve hekimbaşı Mehmed Refi hakkında, 1950 senesinde, Hekimbaşı ve Hattat Kâtipzâde Mehmed Refi Hayatı ve Eserleri adlı kitabı neşredilmiştir.

1954’te ordinaryüs unvânını alan Süheyl Ünver’in çalışma ve eserlerinin mahdut bir tanıtma yazısına sığdırılması mümkün değildir. 1936 – 1937 yıllarına kadar devâm eden tıp yayınları dışında, tıp târihine ve ilim târihine dâir temel yayınları olan Ünver’in kültür târihçiliği, yine Sayar’a göre, başlıbaşına ele alınması gereken bir yönüdür. Ayrıca o, bir sanat târihçisi olarak da temâyüz etmiş; başta târihî envanterini inşâ etmek üzere sürekli gezdiği İstanbul olmak üzere Anadolu ve Trakya’nın pek çok şehri hâricinde aralarında Leyden, Roma, Amsterdam, Londra, New York, Şiraz, Medine gibi Doğu ve Batı şehirlerinin kütüphânelerini, bugün kaybolmuş târihî eserlerini, târih ve tabiat güzelliklerini ve türlü özelliklerini içeren, kendi çizimleri ve notlarıyla dolu el yazması defterler oluşturmuştur. Bunlardan sâdece Süleymaniye Kütüphânesi’ne vakfedilenlerin sayısı 1100 küsurdur. Ayrıca içerisinde hat sanatına, tezhip, cilt, minyatür, ebrû gibi kitap sanatlarına, ressamlara, âlim ve sanatkârlara, müsbet ilimlere, tıp ve tıp folkloruna âit yine aynı kütüphaneye vakfedilen 450 küsur dosya ile elinden çıkan ve sayısı net olarak bilinemeyen minyatür, ebrû, resim ve tezhipler dışında yayınlanmış eserlerinin sayısı da kitap, tebliğ, makâle, gazete yazısı ve ansiklopedi maddelerinden müteşekkil 2000 maddeyi aşan bir liste hâlinde hacimli bir bibliyografya meydana getirmektedir.

Türk süsleme sanatlarının Osmanlı’dan intikâl eden geleneğini koruma gayreti içerisinde hem kendisi eser üreten hem de 1940’larda Güzel Sanatlar Akademisi bünyesinde başlatıp Topkapı Sarayı Nakkaşhânesi ile İstanbul Üniversitesi bünyesinde sürdürdüğü süsleme kurslarıyla pek çok öğrenci yetiştiren Süheyl Ünver, tıbbî folklor araştırmalarına yaptığı katkılarla bu alanın kurucusu olmuş, müessisi olduğu Tıp Târihi Enstitüsü’ne 1951 yılında 2000 kitabıyla, bu alanda oluşturduğu ve sayısı 100.000’e ulaşan arşivini bağışlayarak büyük bir kaynak meydana getirmiştir.

Âilesiyle birlikte, 1958 – 1959 yılları içerisinde dört buçuk ay geçireceği Amerika’ya giden Süheyl Ünver, Princeton, Philadelphia, New York ve New Jersey kütüphânelerinin nâdir eserlere tahsis edilen bölümlerinde, tıpkı otuz yıl önce Paris ve Viyana’da yaptığı gibi, Şark yazmalarını incelemiş ve önemli bulduklarını istinsâh etmiştir. Ayrıca müzelerde yer alan Türk halı, resim ve yazı sanatlarıyla ilgili tetkiklerde bulunan ve bu meşgûliyetleri içerisinde New York, Philadelphia, Indianapolis, Chicago ve San Francisco’da açtığı sergilerle Amerikalılar’da Türk sanatlarına ilgi doğmasına vesîle olan Ünver’den, 7 Nisan 1959 târihli Evening Bulletin gazetesinde, “Türkler’in Leonardo da Vinci’si” olarak bahsedilmiştir. “Kendi eserlerimi teşhir yoluna gitmedim. Fakat Avrupa’da ve Amerika’da her fırsattan yararlanarak sergiler açtım. Çünkü benim buradaki ismim Süheyl Ünver. Ama benim Garp’teki ismimi size söyleyeyim: Türk” diyen Ünver’in, böylece, yurtdışında açtığı sergilerle maksât hâsıl olmuştur. Süheyl Ünver, şuurlu bir Türk milliyetçisidir. Onun nazarında, “Her milletten çok yüksek ve şerefli bir mâziye mâlik olan”, “Târihte örnek ve en faziletli bir millet olarak tanınan Türk”, mensup olmakla bahtiyarlık duyduğu millettir. Ayrıca “dîn-i mübîn”e en fazla hizmet eden ve “ona bediî şekiller veren” milletimizin Anadolu’ya yerleşmesine bir bütün olarak değer veren Ünver’in gözünde İstanbul da, aynı millî şuur içerisinde, “Türk târihinin ve coğrafyasının terkibi, hülâsâsı ve tecellîsi” olarak serefrâr etmiştir.

1967’ye kadar Tıp Târihi ve Deontoloji Kürsüsü’nün başkanlığını yürüten, aynı yıl Tıp Fakültesi’nin ikiye bölünmesi üzerine geçtiği Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde de bu kürsüyü ve yeni Tıp Tarihi Enstitüsü’nü kurarak bir yandan Türk süsleme kültürü seminerlerini yürüten Ünver, 1973 yılında emekli olmuş; fakat çalışmalarının hızı asla kesilmemiştir. Bu yıllarda da Enstitü’ye gelmeyi sürdürmüş ve ölümüne kadar tezhip dersleri vermiştir. Bu zaman zarfında târihle ilgili 400 civârında dosyasını ve çok sayıda suluboya resimlerini Türk Tarih Kurumu’na bağışlamış, 8 Mayıs 1982’de Türk Millî Kültür Vakfı tarafından tertip edilen Türk Millî Kültürüne Hizmet Şeref Armağanları töreninde kendisine Vakfın ödülü tevcih edilmiştir. 1985 yılında Kültür Bakanlığı Büyük Ödülü’yle taltif edilen Ünver, Uğur Derman’ın hayıflanarak düşürdüğü târihte dediği gibi “ufkumuzdan bir Süheyl yıldızı gibi gaaib ol”muş, öğrencisi Hüsrev Hatemi’nin ifâdesiyle, ölümüyle ölüm bile müzehheb olmuştur.

Göktürk Ömer

Cumhuriyet dönemi ediplerinden Peyami Safa, Servet-i Fünûn şâirlerinden İsmail Safa’nın oğlu olarak 2 Nisan 1899’da İstanbul Gedikpaşa’da doğdu. Peyami Safa’nın dedesi, Fâtih’in meşhûr hocası Akşemseddin’in soyundan gelen, Trabzon eşrâfından İsmail Efendi’nin oğlu olan Mehmed Behçet Efendi’dir. 1828 doğumlu olan Mehmed Behçet Efendi de tıpkı Peyami Safa gibi çok küçük yaşta yetim kalmış bir çocuktu ve Peyami Safa’nın babası İsmail Safa, bu yetimliği, şiirlerinde daha sonra oğlunun kaderinin de böyle gelişeceğini bilmeyerek işleyecekti. Medresede öğrenim gördükten sonra vergi memurluğu görevinde de bulunan Mehmed Behçet Efendi Türk-Rus savaşına katılmış, Silistre’de çarpışıp bu savaştan bir madalya da almıştır. Mehmed Behçet Efendi, evlâtlarının öğrenimlerini eksiksiz görmeleri için gayret eder ve çocukluğu Mekke’de geçen İsmail Safa’nın, dâima şiir zevkine sâhip olması için ona bazı şiirleri okur, hatta Kaside-i Bürde’yi ezberletir. Âile, 1878’de Mehmed Behçet Efendi’nin vefâtı ile İstanbul’a göç etmek mecburiyetinde kalır.

İlk evliliğini Refia Hanım’la yapan İsmail Safa, Refia Hanım’ın bu evlilikten kısa süre sonra vefât etmesiyle ikinci evliliğini – Peyami Safa’nın geçinmek için yazdığı kitaplara mahsusen mahlas olarak ağabeyinden devraldığı “Server Bedii” isminin de esin kaynağı olan –  Server Bedia Hanım’la yapar. Sultan Hamid aleyhtârı, Paris merkezli Meşveret gazetesinde şiirleri yayınlanan İsmail Safa, 1899’da arkadaşlarıyla birlikte, İngiliz karşıtı bir politika gütmeye çalışan Sultan (II.) Abdülhamid’e karşı hem tavır koymak hem de İngiliz desteğini görmek gâyesiyle, Afrika’da Boer’lere karşı harp eden İngiltere’yi desteklediklerini beyân ettikleri bir bildiriyi İngiliz Sefarethânesine vermişler; fakat bu girişimin sonunda Hüseyin Siret ve Ubeydullah Efendi ile beraber sürgüne gönderilmişlerdir. İsmail Safa’nın menfâ çıktığı yer, Sivas’tır. Aynı yıl içerisinde Peyami Safa artık dünyaya gözlerini açmıştır. Peyami Safa’nın amcası Ali Kami’ye yazdığı mektuplarda İsmail Safa, başlangıçta sıhhatinden söz etmez ancak son mektuplarına doğru artık sağlığının iyiye gitmediği, Sivas’ın havasının onu her geçen gün biraz daha erittiği anlaşılmaktadır. Kaçınılmaz son, onu 11 Mart 1901’de 35 yaşında yakalar. Bu vefat Peyami Safa’ya çok tesir edecek ve yetim kalmanın acısını Abdülhamid’e bağlayarak uzun süre Abdülhamid’i müdafaa eden dostlarına karşı da hırçın bir üslûpla yazılar kaleme almasına sebep olacak; hatta çok seneler sonra, 1956’da, Hayat Tarih Mecmuası’nda babası Sultan Hamid’le ilgili hâtırâlarını neşreden Ayşe Osmanoğlu’na yönelik sert eleştirileri, bu yayının kesilmesine dahi yol açacaktır. Nitekim Peyami Safa “Benim şuurum bir facia atmosferinin içinde doğdu. Ben iki yaşında iken babam ve kardeşim Sivas’ta on ay içinde öldü. Böyle kısa aralıklarla hem kocasını hem de çocuğunu kaybeden bir kadının hıçkırıkları arasında kendimi bulmaya başladım. Belki bütün kitaplarımı dolduran bir facia beklemek vehmi ve yaklaşan her ayak sesinden bir tehlike sezmek korkusu, böyle bir başlangıcın neticesidir” diye yazmak sûretiyle, romanlarında sıklıkla kullandığı vehim, şüphe gibi hislerin kaynağına ışık tutmuştur.

Peyami Safa, söz konusu “faciâ atmosferi”nin içinde kendini idrâk etmeye başlarken, hayatın yeni cilveleriyle de karşı karşıya kalır: Bunlardan biri yoksulluk, diğeri ise hastalıktır. O, birbirinin hazırlayıcısı olan bu iki meseleyi, en derin şekilde rûhunda ve bedeninde hisseder. Kabûl etmek gerekir ki, bu iki mesele, Peyami Safa’da sabır ve direnci geliştirmiştir.

İlk öykü denemesi, on bir yaşında yazdığı “Piyano Muallimesi”, ilk roman denemesi ise, on iki yaşındayken yazdığı Eski Dost olan ve henüz on üç yaşındayken hayatın acımasız yüzüyle tanışmak zorunda kalan Safa’nın Vefa İdâdîsi’ndeki öğrenimini yarıda bırakıp da Keteon fabrikasına girmesi, ardından, kazandığı Dârülbedâyi imtihanlarına rağmen buraya devam edemeyip 1914’te Posta Telgraf Nezâreti’nde çalışmaya başlaması, hayatının zorluğu hakkında bize bir fikir verebilir. 1917’de Rehber-i İttihad Mektebi’nde öğretmenlik vazifesi de yapan Peyami Safa, 1918’de Düyûn-ı Umûmiye İdâresi’nde de çalışmış ve bu yıl içerisinde Servet-i Fünûn’da bâzı çevirileri yayınlanmıştır.

Mütâreke döneminde ağabeyiyle Yirminci Asır gazetesini çıkaran Peyami Safa, bu gazete kapandıktan sonra, içlerinde Tercümân-ı Hakîkat ve Tasvîr-i Efkâr’ın da yer aldığı bâzı gazetelerde çalışmış, 1925’te kısa ömürlü Büyük Yol gazetesini çıkarmış, 1928’de, Cumhuriyet gazetesinin edebiyat sayfasını yönetmeye başlamıştır. Etkili imzası, 1932’de bu gazetede yazdığı “Yeni Bir Şair” başlıklı tanıtma yazılarıyla, Cahit Sıtkı (Tarancı)’yı Türk edebiyâtına kazandırmıştır. Safa’nın kısa roman olarak verdiği ilk eseri, 1922’de yirmi üç yaşında kaleme aldığı Gençliğimiz’dir. Ertesi sene Şimşek yayınlanır ve Serazad takma adıyla Sabah gazetesinde, Sözde Kızlar adlı romanı tefrîka edilir. Sözde Kızlar, Peyami Safa’nın ölümünden 6 yıl sonra 1967’de Ediz Hun ve Filiz Akın’ın başrollerini paylaşacağı aynı adla filme de kaynaklık eder. Yazar 1923 yılı içerisinde neşrettiği bu romanlar dışında, Siyah-Beyaz Hikâyeler’ini de yayınlar.

Pek fazla bilinmiyor ise de Peyami Safa’nın, yazı hayâtının başlarında, P.S. rumuzuyla, basılan İlk Reis-i Cumhurumuz Mustafa Kemâl Paşa adında bir kitabı da vardır. Fakat eserin ortaya çıkış tarihi belirsizdir. Bu eser, yeni harflerle tekrar neşredilmemiş ve Safa’nın pek çok eseri gibi unutulmaya terk edilmiştir.

1924’te, Cahit Sıtkı Tarancı’nın Peyami Safa’nın ciddi bulduğu ilk eseri, Mahşer yayınlanır. Bu esnâda, estetik kaygılardan uzak olarak, geçinebilmek maksadı ile yazdığı Cingöz Recai’nin macerâlarına girişir. Mahşer’le aynı yıl yazmış olduğu Cingöz Recai’nin Hârikulâde Sergüzeştleri başlığını taşıyan, bir-iki formalık on kitaptan oluşan dizi, sonraki yıllarda da birkaç baskı yapar. Sanat endişesinden uzak kalarak salt maddî kaygılarla yazdığı Cingöz Recai serileri ve Cumbadan Rumbaya adlı eserlerinde kendi ismi yerine “Server Bedii” mahlâsını kullanması, Peyami Safa’nın tezli romana ne kadar önem verdiğinin bir göstergesi sayılabilir. Safa, bu mahlâsa niçin sarıldığını 1937 tarihli Her Ay dergisinin ilk sayısında şu sözlerle izah eder: “Server Bedi benim müsveddemdir. Üstünde az düşündüğüm, az çalıştığım, mesuliyetten nefsime beraat kazandırmak için kullandığım bir maişet imzası…”

Peyami Safa, 1944’te, Cingöz Recai’ye dâir yazılmış olan eski eserlerini Hârikulâde Maceralar’da toplar. Cingöz Recai hikâyelerde modern bir Robin Hood’dur, zengin ile fakir arasındaki dengeyi hırsızlıkla kurmaya çalışır ve aynı zamanda Peyami Safa’nın zor zamanlarındaki bir kurtarıcısıdır. Öyle ki; bu polisiye eserlerin başarısı, dostu Necip Fazıl’a da tesir etmiştir. Bu tesirle, Necip Fazıl, Meşum Yakut adında bir polisiye kaleme almış; fakat muvaffak olamamıştır. Cingöz Recai’nin Safa’ya bu zaman aralığında evini geçindirmek için iyi para kazandırması daha sonra Necip Fazıl’ın sözlü hâtıralarına da girecek ve bir süre Peyami Safa’nın evinde kalmak zorunda olan Necip Fazıl, Safa’nın Cingöz Recai ile arasındaki ilişkiyi “Ben Peyami Safa’nın evinde kalıyorum, o Cingöz Recai’nin evinde kalıyor” sözleriyle açıklayacaktır. Cingöz Recai 1954’te beyaz perdeye de uyarlanmış ve karaktere Turan Seyfioğlu can vermiştir. Söz konusu filmin jeneriğinde de eser sâhibi olarak Server Bedii görünmüştür.

Peyami Safa’nın aynı müstearla yazdığı Yürü Yavrum Yürü, Ateş Böcekleri, Süngülerin Gölgesinde ve Bir Akşamdı, 1924 yılı içerisinde okuyucuya sunulur. Günümüzde, Bir Akşamdı hâriç, hiçbiri yeni harflerle tekrar neşredilmemiştir.

1930’a kadar novellalarla, Server Bedii adını kullandığı hikâyelerle şöhret olan Peyami Safa, ilk ciddi çıkışını, söz konusu yıl içinde, 9. Hariciye Koğuşu ile yapmıştır. Hastalığında yaşadığı ıstırap ve yetememe hissini bu kısa fakat etkili eserde işleyen Peyami Safa, kitabını, daha sonra komünistliği yüzünden kendisiyle 1935’te giriştiği meşhûr polemik sonrasında ilişkisini bitirdiği Nazım Hikmet’e ithâf etmiştir. İlk eserlerinde daha kozmopolit bir çizgide ilerleyen Peyami Safa, zaman içerisinde her fikir adamının hayatında görülen bazı değişikliklere uğramış ve milliyetçi – mukaddesatçı bir çizgiye doğru geçiş yapmıştır. Bu gelişimin evreleri içerisindeki anlamlı köşe taşlarından birisi, 1931’de hızlı devrimlerle gelen Batılılaşma sancısından doğan Doğu-Batı çatışmasını tezle anlattığı Fatih-Harbiye adlı romanıdır. İstanbul’daki bu iki semt adeta iki ayrı dünyadır. Fatih Doğudur, Harbiye Batı. Romanın ana kahramanları Neriman, Macit ve Şinasi’nin etrafında gelişen olaylarda daha çok iki dünya arasında kalan Neriman’ın kimlik arayışında karşılaştığı buhran ele alınır. Yanlış Batılılaşmanın seçici olmayan ve taklitten öteye geçemeyen yanları eleştirilir.

1932 senesinde ilk kez konusunu tarihten alan bir roman yazar: Atilla. Necip Fazıl’ın, Fransız yazar Marcel Brion’ın Attila’sından izler taşıdığını ileri sürerek bir intihal tartışması açtığı bu roman, Batı Avrupa’nın karaladığı Avrupa Hun imparatoru Attila’yı aklama gâyesi güder. 1933’te Bir Tereddüdün Romanı’nı yayınlayan yazar, hayâtından bazı izleri de bu esere sıkıştırır: Materyalizm ve pozitivizmden mistisizme yönelen karakteri Ferit’in şahsında kendisini görürüz. Müellif bohem bir hayat süren kahramanını evlilik müessesi ile yüzleştirir ve bu romanda da Batılılaşma sancısının izleri, Vildan karakterinin üzerinde irdelenir. Yalnızlık, vehim, ümitsizlik, dâima felâket beklentisi gibi konularla ağırlaşan romanda, Peyami Safa, kuvvetli bir gözlemci olarak ruh tasviri konusunda maharetini göstermiştir. 1934’te ağabeyi İlhami Safa’nın sâhipliğinde haftalık bir magazin gazetesi olan ve 92 sayı yayınlanan Hafta’yı, 1936’da ise, aynı yılın Haziran ayında çıkan 21. sayısıyla yayını bitecek olan Kültür Haftası adlı dergiyi çıkaran Peyami Safa, 1938’de Türk İnkılâbına Bakışlar ve 1939’da Felsefî Buhran incelemelerini yayınlamış; ilk kitapta inkılâpları, inkılâptan önceki fikirleri ve sonrasındaki durumu incelemiştir. Türk İnkılâbına Bakışlar, sorulara cevap verme özelliği barındırırken, bunun daha üstünde olarak yeni sorular sordurmaya yönelmiş ve Atatürk inkılâplarını bir sürecin, daha geniş bir Türk modernleşmesinin sonuna yerleştirerek doğru ve özgün bir târih değerlendirmesi ortaya koymuştur. Yazıldığı dönemde eser, Türk inkılâbının en yetkin bir incelemesi olarak kabûl edilebilir. Çok sonraları, devrin şartları gereği ilk baskıya koyamadığı bâzı eleştirel görüşlerini de esere yansıtan Safa’nın, bu bağlam içerisinde, Türk İnkılâbının felsefesini kurmak çabasından, Doğu – Batı sentezine ve oradan da Türk – İslâm sentezine dönmüş olduğunu düşünenler de vardır. Felsefî Buhran’da ise Eminönü Halkevi’nde verdiği ve daha sonra Her Ay dergisinin 1937’de çıkan ilk sayısında neşredilen bir konferansını kitaplaştırmıştır. Eserde, Ayvazoğlu’nun tâbiriyle, kapalı ve sâbit felsefî sistemlerin, kımıldanışlı ve değişik hayat karşısında kendi kendisinden şüphesi anlatılmıştır.

Peyami Safa 1949’da Matmazel Noraliya’nın Koltuğu‘nu yazar. Noraliya adındaki karakter Safa’nın tanışıklığının bulunduğu Sevim Burak’ın annesinden bazı parçalar taşır. Burada da Fatih-Harbiye‘dekine benzer bir kimlik buhrânı geçiren kadının durumu konu edilir. İki sene sonra, evvelâ Yeni İstanbul’da tefrîka edilip, 1951’de kitap olarak yayınlanan, mistisizmi, ruhçuluğu, yalnızlığı ve Doğu – Batı sentezinin ütopik ülkesi Simeranya’yı ele alan Yalnızız adlı romanıyla karşımıza çıkar. Safa bu tarihten sonra sekiz yıl gibi uzun bir müddet kendi ismi ile roman tarzında eser vermeyecektir. Bu sürenin sonunda, 1937’de Cumhuriyet’te tefrîka edilmiş olan ve üzerinde önemli değişiklikler yapılarak ancak 1959’da kitaplaşan ve mütâreke yıllarının çeşitli fikirlerinin tartışıldığı Biz İnsanlar yayınlanır. 1953 – 1960 yılları arasında bâzı fâsılalarla birlikte 63 sayı çıkan Türk Düşüncesi dergisini neşreden Safa’nın, aralarında hâlen ortaya çıkarılmayı bekleyenlerle birlikte, sayısı beş yüzü bulan pek çok eseri vardır. Bunların bir kısmı dergilerde, gazetelerde kalmış ve derlenememiş, bir kısmı da yeni harflere aktarılamamış olarak bibliyografyasındaki boşlukları doldurmak üzere beklemektedir.

Dedesi gibi yetim olarak başladığı hayatı Nebahat Hanımefendi ile paylaşan Safa’nın kıymetli eserlerine rağmen çok para kazandığı ileri sürülemez. Basın hayatının, kendisine tâtili bile çok gördüğü konusunda sık sık dostlarına yakınan ve hayâtını kalemiyle kazanan bir otodidakt olan Safa’yı deviren parasızlık değil, Nebahat Hanım’la evliliğinden olan oğlu Merve’nin Erzincan’da yedek subaylık vazifesini yaparken 1961 baharında apandisitinin patlaması sûretiyle vefât etmesi olur. Zâten Nebahat Hanım’a bir nüzûl gelmesi, Peyami Safa’nın çilelerle dolu hayatı içinde ağır bir darbe idi; oğlunun vefatı da, onun kaçınılmaz sona doğru gidişini hızlandıran bir felâket olarak bu hâdiseye eklenmiştir. Bu dönem, aynı zamanda Türkiye’de 27 Mayıs 1960 darbesinin ağırlığının hissedildiği günlerdir ve aynı dönemde Peyami Safa örtülü ödenek dâvâsında şâhit olarak dinlenilir. Peyami Safa, şüphesiz bu yüklerin ve yıllardır özlediği âile hayâtının yarattığı çöküntülerin tesiriyle genç denilecek bir yaşta hayâtını kaybeder. Bu kayıp, Türk düşünce ve sanat târihi için de çok erken ve geniş bir boşluğa sebep olan, büyük bir kayıptır. Bunu, büyük kavgalara da giriştiği dostu Necip Fazıl, “…Bir fikir ve sanat adamına gerekli vasıflardan birçok payı vardı. Onun yokluğunu […] bu vasıfların yokluğunda seyrediyoruz” ifâdeleriyle dile getirmiştir.

Göktürk Ömer

Türk arkeolojisinin öncülerinden ve Anadolucu Türk milliyetçiliğinin önemli temsilcilerinden biri olan Remzi Oğuz Arık, Adana’nın Kozan ilçesine bağlı Kabaktepe köyünde dünyâya gelmiş ve burada başladığı ilk tahsîlini ablasının yanına gittiği Selânik’te, Yâdigâr-ı Terakki Mektebi’nde sürdürmüştür. Daha sonra idâdî öğrenimi için ağabeyinin miralay olarak bulunduğu İşkodra’ya giden Remzi Oğuz, buranın işgâli üzerine 1913’te İstanbul’a gelmiş ve Mercan İdâdîsi’nde okumaya başlamıştır. Buradaki tahsîlini tamamladıktan sonra yatılı okumak üzere İzmir Sultânîsi’ne girmiş, ardından tekrar İstanbul’a dönerek Muallim Mektebi’nden mezun olmuştur. E. Sezer’e göre Harb-i Umûmî’ye gönüllü ihtiyat zâbiti olarak katılan ve yaralanan Arık, N. H. Polat’a göre yaralandığı için cepheye gidememiştir. Ayrıca İstanbul’un işgâl edildiği o meşum günlerde Batum’a giden bir gemiye saklanıp Anadolu’ya geçmeye çalıştıysa da yakalanarak emeline ulaşamamıştır. 1913’te Mehmed Emin Yurdakul’la tanışan ve kendini bildiği andan îtibâren milliyetçi duygulara sâhip olan Remzi Oğuz’un matbuâtımızda ilk defa görüldüğü mecrâ da Türk Yurdu dergisi olmuştur. 1917’de bu dergide “Sancağıma ülke: Bütün bir Turan” mısrâıyla sonlanan “Sancağım” başlıklı Turancı bir manzûmesi neşredilmiş; fakat bu uzak ülkücülüğü muhtemelen Millî Mücâdele sonrasında, büyük bir adanmışlık ve îmanla kurtarılan Anadolu’ya yönelmiştir.

Savaşın bitmesinden sonra İstanbul’daki Dârüleytam’da muallim, Adana’da Zafer-i Millî Numûne Mektebi’nde müdür olarak bulunan ve bu görevi sırasında tekrar İstanbul’a dönerek Edebiyat Fakültesi Felsefe Şubesi’nde yüksek tahsîline başlayan Remzi Oğuz, 1926’da arkeoloji ve sanat târihi alanlarında ihtisas eğitimi almak üzere Fransa’ya gönderilmiş ve bir diğer Anadolucu mütefekkir olan Nurettin Topçu’yla burada tanışmıştır. Paris’te Türk Talebe Cemiyeti’ni kuran ve Türk öğrencileri memleket ideâli çerçevesinde şuurlandıran Arık, Topçu’ya göre, öğrencileri her fırsatta çevirerek vicdanından aldığı kuvvetle, “Bugün Anadolu için ne yaptın?” diye soran bir havârî gibidir. Arık, 1931’de memlekete avdetinden sonra İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde arkeoloji uzman yardımcısı olarak göreve başlamış ve yine aynı yıl içinde Yalova’da ilk arkeoloji kazısını gerçekleştirmiştir. 1932’de Chicago Üniversitesi’nden Hans Henning von der Osten başkanlığında yürütülen Alişar kazılarına kazı komiseri olarak iştirâk etmiş, 1933’te Maârif Vekâleti arkeoloğu olarak Ankara’da görev almış ve aynı yıl Ankara’nın Kazan ilçesindeki Karalar köyünde yapılan kazıya başkanlık ederek bir Galat yerleşimini ortaya çıkarmış, bir yıl sonra da Niğde’de Kömürcü köyünde yer alan eski bir krater gölünün kıyısındaki Göllüdağ’da kazı çalışmalarını yürütmüş; bu çalışmaları Hamit Zübeyir Koşay’la birlikte 1934’te Ankara Ahlatlıbel, 1935’te Çorum Alaca, 1937’de yine Çorum Pazarlı ve Ankara Çankırıkapı, 1938’de yine tek başına Ankara Karaoğlan kazıları tâkip etmiş; bir taraftan da 1937’de Alacahöyük Hafriyatı, 1938’de Karaoğlan Kazıları adıyla Türkiye arkeolojisinin ilk ilmî neşriyâtını ortaya koymuştur. Böylece millî arkeolojimizin kuruluş çalışmalarında yer alan Remzi Oğuz Arık, cumhuriyetin târih tezleri doğrultusunda Anadolu’yu esas alan medeniyet tasavvuruna katkı sağlayacak pek çok materyalin gün yüzüne çıkmasını sağlamıştır. Bu dönem, gerek arkeolojinin gerek antropolojinin hem Avrupa’da hem Türkiye’de millî ve etno-kültürel politikalar bağlamında kullanıldığı bir târih aralığıdır. Bununla birlikte Remzi Oğuz Arık’ın Anadolucu milliyetçi bakış açısı başka bir mecrâda gelişecektir.

1938’de Türkiye’de 1936 Yılındaki Arkeoloji İşleri adlı kitabını neşreden ve 1939’da DTCF’de arkeoloji profesörü olan, 1945’te Ankara Arkeoloji ve Etnografya Müzesi müdürlüğüne nasbedilen Arık, bu yıllarda ve öncesinde Çığır, Dönüm ve kendi neşrettiği ve Nisan 1944’e kadar iki yıl boyunca 24 sayı yayınlanan Millet dergilerinde kendi milliyetçilik anlayışı doğrultusunda yazılar kaleme almıştır. Ayrıca Türk Milliyetçiler Derneği’nin çalışmalarına da iştirâk eden ve derneğin yayın organı Mefkûre’de yazılarını yayınlayan Arık, siyâsî târihimiz için de önemli bir figürdür. 1949’da Ankara İlâhiyat Fakültesi’ne İslâm sanatları târihi profesörü olarak atandıktan bir süre sonra bu görevi bırakarak 1950’de Demokrat Parti’den Seyhan milletvekili seçilmiştir. İki yıl sonra partisinden istifâ ederek Türkiye Köylü Partisi’ni kuran ve genel başkanlığını deruhte eden Arık, Adana’dan Ankara’ya gelirken bindiği uçağın havada infilâk etmesiyle hayatını kaybetmiştir. Kurduğu parti, 1957 erken seçimlerinden sonra Osman Bölükbaşı’nın Cumhuriyetçi Millet Partisi ile birleşmiş, 1958’de Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi adını alan bu siyâsî teşekkül 1965’te Alparslan Türkeş’in genel başkanlığa seçilmesinden dört yıl sonra, yâni 1969’da Adana’da yapılan kurultayda ismini Milliyetçi Hareket Partisi olarak değiştirmiştir.

1947’de neşredilen, Millet ve Dönüm mecmualarında yayınlanmış yazılarından mürekkep İdeal ve İdeoloji adlı kitabında milliyetçiliği dünyadaki ideolojilerin en kudretlisi olarak tanımlayan Remzi Oğuz, milliyetçiliğin bir mistisizm olarak maddeciliğin teselli edemediği kitleler arasında kaybolan dinlerin yerini aldığını ve dinî bir kudreti olduğunu ifâde etmiştir. Ona göre milliyetçilik cemiyeti toplayıp müsbet bir ahlâkla cihazlarken cemiyete cihan ölçüsünde şahsiyet kazandırır. Milliyetçiliğin gâyesi sürü cemiyeti değil, “her biri şahsiyet hâline yükselmiş şuurlu teklerden doğan millettir.” Demokrasi ve milliyetçiliği birleşen ve ayrılan yönleriyle karşılaştırarak milliyetçiliğin mukaddes unsurunun halk olduğunu ve halkçılığımızın başka âlemlerin demokrasisinden üstünlüğünü savunan Arık’a göre, ilim de medeniyet açısından önemlidir ve millet hayâtında doldurulamaz bir yeri vardır; fakat pozitivist bir mantıkla ona din pâyesinin verilmesiyle yapılacak bir ilimciliğe karşıdır.  Kitapta, ileride –ülkeyi bir köyler yığını olarak görmemekle; şehirler kuran eski ve çağdaş hayâtımıza da temâs etmekle birlikte – memleketin en geniş sosyal tabakası olarak önem atfedip kurduğu partiye ismini verecek köycülük meselesini de geniş bir yazısıyla ele alan Arık, Türk siyâsetinde temsil edilen milliyetçiliğin umdelerini de genel olarak ortaya koymuştur. Bu fikirler benzer başlıklarda milliyetçi parti doktrinlerinde kendilerine yer bulacaklardır.

Remzi Oğuz’a göre Türk milliyetçiliği üç safha hâlinde ele alınabilir. Gerek İdeal ve İdeoloji’de, gerek vefâtından sonra, 1956’da neşredilen Coğrafyadan Vatana adlı kitabında “Milliyetçiliğimizin Merhaleleri” yazısında bu safhalara değinmiştir: Bunlardan birincisi Türklük realitesinin görülmediği ve henüz bir his hâlindeki milliyetçilik devridir. Bu dönemde azınlıkların birliği vehmine ömür verilmiş, sun’i bir Osmanlılık fikri hâkim olmuştur. İkinci safha ise 1908’de Meşrûtiyet’le başlamıştır ve bu safhada milliyetçiliğimizin beş karakteri vardır: 1. Bütün Türklük âlemini kucaklamak; 2. İçeride ve dışarıda bir müdafaa cihazı olarak ele alınmak; 3. Bir kitap milliyetçiliği olarak öncü yayınların etkisiyle gelişmek; 4. Tereddütlerden kurtulamamış, bâzı çelişkilerle dolu olmak, hâlâ Osmanlılık ve Müslümanlık idealleriyle Türklüğü öne alamamak. 5. Tıpkı Osmanlılık ve Müslümanlık ideâllerinde olduğu gibi düşünce, duygu ve gâye merkezinin dışarıda olması. Arık, üçüncü safhayı ise Millî Mücâdele’yle başlatır. Bu safhanın özellikleri de Türk vatanı, dili ve milleti gerçeklerinin tebellür etmesi; halkın, milliyetçiliğin gâyesi hâline gelmesi; bize kalan insanları bizim saymakta tereddüt etmeden Türk soyu ve bunun çevresinde şekillenen kültüre bağlı bir ideolojiyi insanlığa sunması ve bütün açıklığıyla anavatana, yâni Anadolu’ya yönelmesidir. Remzi Oğuz, ne Mavi Anadolucular gibi kozmopolit bir Anadolu fikrine bağlanmıştır ne de Anadolu dışındaki Türklüğü unutmuştur. Kendi ifâdesiyle o, “İnsanlığın temiz ve büyük bir gerçeği olan Türk kütlelerinin târihini ve kültürünü benimsiyor” fakat siyâsî hareketlerin çerçevesi olarak Türkiye’yi kabûl ediyordu. Ona göre “bütün emeklerin döküleceği yer burasıdır.”

Remzi Oğuz, siyâsî ve millî faaliyetlerinin yanında ilmî çalışmaları da elden bırakmamış, 1953’te Türk Müzeciliğine Bir Bakış ve aynı eserin Fransızcası olan L’Histoire et L’Organisation des Musees Turcs ile Turuva Kılavuzu adlı kitaplarını neşretmiştir. Ankara – Konya – Eskişehir – Yazılıkaya Gezileri adlı araştırma kitabı ise vefâtından sonra, 1956’da, ayrıca sanat ve arkeoloji üzerine yoğunlaşan yazıları da 1975’te Türk Sanatı başlığıyla yayınlanmıştır.

H. Polat, Remzi Oğuz’u gerçek ve milleti için ıstırap çeken millî bir mustarip olarak tasvir etmiştir. Bunu, gerek vatan yolunda gönüllü adanmışlığının gerek Paris’teki faaliyetlerinin gerek ilmî çalışmalarının gerek siyâsete atılıp iktidar partisinin saflarından ayrılarak idealistçe şahsiyetini ortaya koymak sûretiyle giriştiği mücâdelenin içinde ortaya çıkan portresinde görmek mümkündür.

Türk halk müziğinin, Kemalist inkılâpların bir parçası olarak “ulusal” bir Anadolu amalgamı olarak “yaratılması” çalışmalarının öncü ismi, eğitimci ve müzik folklorcusu Muzaffer Sarızözen, Sivas’ta, sanatçı ve âlimler yetiştirmiş bir âile muhiti içinde, Nakşîbendî şeyhi Hüseyin Hüsnü Efendi’nin oğlu olarak dünyâya gelmiş ve ilk mektep tahsilinden sonra Sivas Sultânîsi’nde eğitimini sürdürmüştür. Çanakkale Savaşı dolayısıyla kesintiye uğrayan eğitimini ancak 1922’de tamamlayabilen Sarısözen, 1918 yılında Sivas Sanâyi Mektebi’nde muallim yardımcısı olarak çalışmaya başlamış, 1920 Ağustos’unda tekrar askere alınıp geri döndükten sonra, Mart 1921’de Sivas Muallim Mektebi’ne Türkçe öğretmeni olarak tâyin edilmiştir. 1922’de Sivas Sultânîsi’nden mezun olduktan kısa bir süre sonra Sivas Lisesi’nde mûsıkî muallimi olarak çalışmaya başlayan Sarısözen, 1926’da Dârülelhan tarafından Sivas’a gerçekleştirilen bir derleme gezisinde kendisindeki müzik yeteneğinin keşfedilmesi üzerine İstanbul’a dâvet edilmiş, 1927’de keman eğitimi almak ve nota öğrenmek üzere Dârülelhan’a gelerek buradan 1929’da mezun olmuştur.

Sivas’a döndükten sonra Batı müziğini öğretmek amacıyla bâzı kısa süreli faaliyetleri olan ve 1930’da Ahmet Kutsi Tecer’in Sivas Lisesi’ne tâyin edilmesiyle hem kendisi hem halk şiirimiz için önemli bâzı gelişmelerin içinde yer alan Sarısözen, Tecer’le birlikte Halk Şairleri Koruma Derneği’ni tesis etmiş, bu derneğin kurulduğu 1931 yılının sonuna doğru umûmî kâtipliğini üstleneceği, I. Sivas Halk Şâirleri Bayramı da aynı dernek tarafından organize edilmiştir. Bu kuruluş ve ilk faaliyeti, Âşık Veysel’in de yıldızının parlamasını ve yurt çapında tanınmasını sağlamıştır. Bu etkinliğin broşüründe, notalarıyla berâber “Sivas Halayları” başlıklı yazısı yayınlanan Sarısözen, 1936’da Ankara’ya çağırılarak Konservatuar’ın kuruluş aşamasında, Sivas’tan başlayacak olan derleme gezilerini gerçekleştirecek heyete dâhil edilmiş ve 1938’de Ankara Mûsıkî Muallim Mektebi’nde şan öğretmenliği kadrosuyla müzik arşivi şefliğine getirilmiştir. Bu ilk derleme gezilerinde, Macaristan’da benzer bir işi üstlenmiş olan Béla Bartók da bulunmuştur. Ayrıca 1940’tan îtibâren Ankara Radyosu’nda halk müziği programlarını hazırlayıp sunmaya başlayıp bu radyo bünyesinde Yurttan Sesler Korosu’nu kuran Sarısözen’in gerek kendi çalışmalarıyla gerek içinde bulunduğu ekiplerle berâber on bin civârında türkü derlediği, bâzı özel derleme gezileri yoluyla iki bin civârında halk müziği eserini notalandırarak yok olmaktan kurtardığı bilinmektedir.

1941’de Seçme Köy Türküleri adlı notalandırılmış bir derleme yayınlayan ve çeşitli halk oyunları ile bunlara ilişkin müziklerin derlenmesi konusunda da mühim çalışmalar yapan Sarısözen’in, S. Şenel’den öğrendiğimize göre, 1955’te Doğu Türkistan’dan ve Altaylar’dan göç eden muhâcirlerle yaptığı görüşmeler yoluyla derlediği Altay Türkleri Halk Musıkîsi adında henüz neşredilmemiş bir eseri de bulunmaktadır. 1962’de Türk Halk Musıkîsi adlı eserini neşreden ve burada çeşitli tasnif yöntemleriyle ilk defa yayınlanan müzik örneklerine yer vererek özgün bir başvuru kaynağı oluşturan Sarısözen, mûsıkî kültürümüz için son derece ehemmiyet arz eden bir isim olarak kültür târihimizdeki yerini almıştır.

İ. Y. Yükselsin’in belirttiklerinden yola çıkarak yazacak olursak; Sarısözen, bir taraftan yetiştiği köy muhitinin içinde doğan yerel müzik örneklerini toplamak ve Batı ölçülerinde çok sesli bir Türk müziği inşâ etmek üzere bu eserleri icrâ yoluyla modernize edip millî ölçekte bir repertuvar hâlinde yeniden oluşturmak ve – 1941 yılında dinleyici sayısı salt Ankara Radyosu’nda üç milyona ulaşan – “ulus”a bunu yaymak görevini üstenirken, bir taraftan da çeşitli varyasyonların notalandırılması ve standart bir dil olarak İstanbul Türkçesine ircâ edilmesiyle millî kültür politikalarına uygun bir halk müziği korpusunu, zengin bir müzik birikimini koruyarak milliyetçi bir folklor anlayışının hizmetine sunmuştur. Şüphesiz, radyonun etkin bir araç olarak öne çıktığı ve 1922 – 1952 yılları arasında yürütülen bu çalışmalar, cumhuriyet rejiminin kültürel reform girişimlerinin parçası olarak mütecânis ve modern bir millet yaratma politikasının en etkili faaliyetlerinden biri olarak anılmaya değer büyük işlerdendi.

Göktürk Ömer

Türk târihçiliğinin mühim ismi, Selçuklu târihinin büyük simâı İbrâhim Mükrimin Halil, Ö. H. Özalp’ın kapsamlı derlemesinden öğrendiğimize göre, içinden pek çok kadı, müderris ve müftü çıkarmış olan ve 12. asrın ilk çeyreğinde Horasan’dan Anadolu’ya gelerek Kayseri tarafındaki Yemliha bölgesine, 18. asır başlarında ise buradan Elbistan’a geçerek yerleşmiş, Avşar boyundan köklü bir âileye mensuptur. İlk tahsiline babası Halil Kâmil’in rahlesinde başlayan, müsevvid Mehmed Hayri Efendi’den Arapça ve Farsça dersleri alarak dokuz yaşında hâfız olan Mükrimin Halil, ilkokulu okumamış, Elbistan’da rüşdiye eğitimine başlayarak okula adımını atmıştır. Babasının tâyini dolayısıyla rüşdiye ve idâdî eğitimini Malatya, Mardin ve Diyarbakır’da sürdürerek tamamladıktan sonra, 1913’te İstanbul’a gelerek, Şemseddin Günaltay’ın müdürlüğünü yaptığı Gelenbevî Sultânîsi’ne kaydolmuş ve 1916’da buradan mezun olmuştur.

İlk yazıları, 1915 senesinde, yâni bu okuldaki öğrenciliği sırasında, yazı kadrosunda Ziya Gökalp’ın da bulunduğu İslâm Mecmuası’nın iki ve üçüncü sayılarında yayınlanan, Bilâl-i Habeşî ve Ahmed bin Mesud hakkında kaleme aldığı ve târihe vukûfiyetini ortaya koyan makâlelerdir. Aslında Sahn Medresesi’ni bitirip Medresetü’l-Mütehassisîn’e girerek tefsir çalışmasını isteyen babasını, târih okumak şartıyla, Dârülfünûn’a gitmesine izin vermesi için iknâ eden ve 1916’da Târih Şubesi’ne kaydolan Mükrimin Halil’in, zâten başka bir tahsil görmesinin imkânı yoktu; zîrâ Sîret-i Nebî, Hz. Ali cenkleri, Ebû Müslim ve Battal Gâzi destanlarının okunup anlatıldığı âile muhiti içinde aldığı terbiye, onun eğilimlerini de belirlemiştir. Fakülte’de okuduğu ilk yıl, Gelenbevî Sultânîsi’nin ilk kısmında öğretmenliğe başlayan Mükrimin Halil, ihtiyat zâbit adayı olarak askere alındığı 1918 yılında, Mülkiye Mektebi’nin sınavlarını kazandığı için terhis edildi ve 1919’da Târih Şubesi’nden, 1921’de ise Mülkiye’den mezun oldu. Bu arada Mülkiye Mektebi’nin ikinci sınıfındayken Kerimüddin Aksarâyî’nin Müsâmeretü’l-ahbâr’ı ve İbn Bîbî’nin el-Evâmirü’l-Alâiyye adlı Selçuklu târihine dâir en önemli kaynakları istinsâh etmiş, Th. Houtsma’nın 1902’de Leiden’de Tevârîh-i Âl-i Selçûk Muhtasar-ı Selçûknâme adıyla yayımladığı İbn Bîbî’nin eserinin Farsça özetini elli gün içinde Türkçe’ye tercüme etmiştir. Bu ilmî meşgûliyetleri arasında, elîm bir hâdisenin, başta babası ve annesi olmak üzere kız kardeşi hâriç bütün âile efrâdının Ermeni çeteleri tarafından türlü işkencelerle katl ve şehit edildikleri haberini almıştır.

Çeşitli ortaokullarda târih öğretmenliği yaparken, 1923 senesinde o görevlerine ilâveten kendi başvurusu üzerine Târih-i Osmânî Encümeni’nde kütüphâne memuru olarak çalışmaya başlamış, 1924 senesinde, Hilmi Ziya (Ülken), Ziyaeddin Fahri (Fındıkoğlu) gibi arkadaşlarının kurucuları arasında bulunduğu, yazı kadrosunda Ahmed Refik, Yahya Kemal gibi isimlerle Necip Fâzıl gibi genç şâirlerin de yer alacağı Anadolu mecmuasında hem millî târihimizin adı ve konuları üzerine teorik makâleler hem Anadolu’nun Türkleşip yeni bir vatan olarak teşekkülü üzerine çeşitli yazılar yazmış, aynı zamanda, ismi artık değişen eski Târih-i Osmânî Encümeni’nin yayın organı olarak, yeni adıyla arz-ı endâm eden, Türk Târih Encümeni Mecmuası’nda başta – Yusuf Akçura’nın Birinci Türk Tarih Kongresi’nde kendisini ilmî ve objektif târihçiliğin bir temsilcisi olarak gösterirken örnek vereceği – Feridun Bey Münşeâtı’nın bir kaynak olarak tenkîdine hasrettiği önemli makâlesi olmak üzere beylikler ve Osmanlı kuruluş devrine dâir çalışmalarını neşretmiştir. Anadolu mecmuasındaki yazılarıyla derginin savunduğu Anadoluculuk görüşüne târihî temeller kazandırmaya çalışan Mükrimin Halil, hânedân isimlerini birer târih ayırma kıstası olarak kullanmayı, Anadolu’daki Türk târihinin sözde farklı Türk devletlerinin siyâsî egemenliklerinin târihi olarak algılanmasına sebebiyet vereceği için doğru bulmamış ve Türkiye târihini Abbâsîler’in emrindeki Sugur vâlilerinden başlatmak üzere Selçuklu devri; Beylikler devri; Osmanlı devri ve Cumhuriyet devri olarak tek bir millî – siyâsî gücün târihi şeklinde sunmuş, böylece Rıza Nur’la birlikte, Nihâl Atsız tarafından geliştirilip genişletilecek milliyetçi târih nazariyesinin de ilk kaynağı olmuştur.

1925 Ağustos’unda, Maarif Vekâleti tarafından, Türk Târih Encümeni adına Anadolu târihine dâir araştırmalarda bulunmak ve kütüphânelerimizde bulunmayan kaynak eserleri istinsâh ederek memlekete kazandırmak amacıyla altı aylığına Paris’e gönderilen Mükrimin Halil, söylendiğine göre çalışkanlığı sebebiyle, Bibliothèque Nationale’den ve evinden başka, insanı cezbeden bu şehre dâir hiçbir hâtıra biriktirmemiştir. Burada iken izni birkaç defa uzatılan ve 13 Eylül 1927’de Türkiye’ye dönen Mükrimin Halil, Encümen kütüphanesindeki görevine ilâveten Kabataş Lisesi’nde târih öğretmenliği yapmaya başlamış, 1928’de, Paris’te bulduğu Fâtih devri kaynaklarından Enverî’nin Düsturnâme adlı eserini neşretmiş, iki yıl sonra da bunun şerh ve tenkîdine ayrılan ilmî bir incelemesini yayınlamıştır. Hâfızası hakkında anlatılan ve birer menkıbe hâlini alan rivâyetlere göre istinsâh edilmesi yasak olan bu eseri, her gün belli bir kısmını ezberleyip eve döndüğü zaman kopyalamış ve daha sonra İzmir’de ortaya çıkan yeni bir nüshayla karşılaştırmak imkânı doğunca bu kopyalamanın hatâsız gerçekleştirilmiş olduğu görülmüştür.

1930 yılında, Türk Ocakları’nın altıncı kurultayının son oturumunda Türk târihini incelemek amacıyla gündeme bir heyet oluşturulması fikri getirilmiş, Mükrimin Halil de aralarında Yusuf Akçura, Reşid Gâlip, Âfet İnan, İsmail Hakkı (Uzunçarşılı), Sadri Maksudî gibi isimlerin yer aldığı bu on altı kişilik heyete seçilmiştir. Bu heyet, daha sonra Türk Tarihi Tedkik Cemiyeti ve Türk Tarihi Araştırma Kurumu adlarını alıp 3 Ekim 1935’te Türk Tarih Kurumu’na dönüşecek millî kuruluşun nüvesi olacaktır. Türk târihinin ilmî bir sûrette ele alınması işinin şirâzesinden çıkarak çeşitli aşırılıklara yol açacağı netleşmeye başladıktan sonra, Mükrimin Halil’le ilgili bir başka anekdot da bu konu hakkında devreye girmiştir: Dönemin koşulları içinde anlaşılabilir bâzı gâyelere mâtuf târih tezini savunma işi evvelâ Mükrimin Halil Yinanç’a verilmek istenmiş, bu sebeple Atatürk tarafından çağırtılmış; fakat o, inanmadığı bir târih teorisini savunmamak ve bu emr-i vâkiden kurtulmak için önden on iki dişini çektirerek kendisini konuşamayacak hâle getirmiş. Bu durumun ne kadar gerçek olduğu bilinmez; fakat Mükrimin Halil’in ilmî haysiyetini göstermesi açısından uygun bir anekdottur.

1932’de Türk Dili Tedkik Cemiyeti’nin (Daha sonraki adıyla Türk Dil Kurumu) Lûgat Istılah Kolu’nun Tarih İlimleri İhtisas Bölüğü âzâlığına seçilen ve 1933’teki üniversite reformundan sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne Orta Zamanlar Şark Tarihi doçenti olarak tâyin edien Mükrimin Halil, 1934’te Türkiye Tarihi. Selçuklu Devri I, Anadolu’nun Fethi adlı telif eserini yayınlamıştır. Eserin genişletilmiş ikinci basımı ise 1944’te gerçekleştirilmiştir. 1946’da Ortaçağ Tarihi Kürsüsü’nün başkanlığına getirilen Mükrimin Halil, 1949’da Hellmut Ritter’in Almanya’ya dönmesi üzerine Şarkiyat Araştırma Merkezi’nin de başkanlığını uhdesine almış ve 1953’e kadar bu görevi sürdürmüştür. 1957’de ordinaryüs unvânını alan Mükrimin Halil, doktora sâhibi değildir; fakat her ne kadar kitap çapında telifleri bir yekûn tutmasa da, ele aldığı konularda yazdığı geniş oylumlu makâleleri ve İslâm Ansiklopedisi için kaleme aldığı otuz kadar maddeye yansıyan ilmî yetkinliği, tek bir kaynağı göremediği için eserini tamamlayamamasına sebep olan ilmî titizliği (yâni ilginç bir şekilde, yazmamış olmasıyla da) ve üniversite dışında, Küllük kahvesinin, Marmara, İkbal ve Halk kıraathânelerinin birer okula dönüşen nitelikli kalabalığı içinde, “ilim satırda değil sadırdadır” fehvâsınca ortaya çıkan mütebahhir târih zevk ve şuuruyla, ilim nesillerinin saygı duyduğu, önemsediği bir isme dönüşmüştür. Proje hâlinde kalan, tamamlanıp neşredilememiş pek çok notları da bulunan büyük hocanın Selçuklu Devri I adlı eseri bu notlar yardımıyla genişletilerek 2009’da tekrar neşredilmiş, ayrıca on sekiz defter tutan çalışmaları da bu kitabın ikinci cildi olarak 2015’te yayınlanmıştır.

Hoca, 27 Mayıs İhtilâli’nden sonra kurulan Yassıada mahkemelerinde şâhit sıfatıyla dinlenmiştir. Meşhûr hâfızasına “rağmen” kendisine sorulan konuları “hatırlayamamış” olması sebebiyle savcı tarafından azarlanmasını hazmedememiş olarak, İhtilâl öncesi ve sonrasında meydana gelen öğrenci hareketlerinin yarattığı meyûsiyet ve Süheyl Ünver’e göre, muazzam hâfızasının yüküyle genç yaşta ilim ve kültür hayâtımızdan maddî olarak çekilmiştir. Mükrimin Halil, Merkezefendi Mezarlığı’nda medfundur.

Göktürk Çakır

Davos’un Türkçe propagandisti Cüneyt Zapsu’nun Bloomberg’e verdiği mülakatın sosyal medyadaki dolaşımını siz de görmüşsünüzdür. “Filmlerde gördüğünüz şeylerin hepsi gerçek olacak” diyen Zapsu’nun büyük bir heyecanla Türklere anlattığı yahut pazarladığı şey, işte gerçek oldu.

Aslına bakarsanız Zapsu’nun söylediklerini sadece filmleri değil genetik mühendislik yahut biyo-teknoloji ile ilgili gelişmeleri takip edenler biliyordu. 2010’da Tapınakçılar’ın kurduğu şeytanilerin merkez üssü İsviçre’de büyük baronların kontrolündeki Novartis, ‘Sensor Based Drugs’ adını verdiği sensörlü/çipli ilaç ve aşılar geliştirdiğini duyurmuştu. Bir yıl kadar sonra ise tıp çevrelerinin Vatikan’ı FDA, ‘Sensor Based Drugs’ adıyla Novartis ilaçlarını ruhsatlandırdı.

Yutturulan bu sözde ilaçlar, mide asidi ile aktive oluyor ve ardından kablosuz haberleşme başlıyor. ‘Strategic Program Director, Data42’ adı verilen Microsoft’un da işin içine dâhil olduğu yeni proje/ler çok büyük medikal buluş veya devrim olarak takdim ediliyor. Erken teşhiste kolaylık gibi pazarlanan iş, uzun zamandır Pentagon’un da gündeminde. ABD, askerlerini bir robot gibi uzaktan kontrol edip yönlendirmeye çalışıyor. Aynı meseleyle Çin’in de ilgilendiği bir sır değil.

Vücuda yerleştirilen bu çipler, herkesin kimliği yerine geçecek, herkes böylece kontrol altında tutulacak, çip takılmayı reddedenlere sağlık sigortası yapılmayacak, bankada hesap açılmayacak. Yani bütün dert insanın robotlaştırma usulleriyle kontrolü. Ya gönüllü teslim olacağız, ya genetiği değiştirilmiş virüsler aracılığıyla teslim alacaklar yahut da direnip özgür kalacağız.

‘Taş devrinden sonra nasıl bizim cinsimiz yaşayabildi?’ diyerek evrime inancını izhar eden Zapsu, “Çok değil 15-20 sene sonra insanların bambaşka bir cins haline gelme durumu var. Bu, şu anda yaşadığımız son normal insan jenerasyonu…” diyor ve son yılların şişirilen Yahudi’si Yuval Noah Harari’den örnekler veriyordu. Belli ki vicdansız teröristlerin fikirlerini yayacaklardan biri de Harari’nin kitapları olacaktı ve öyle olmaya devam ediyor.

Davos’ta yaygınlaştırılması kararlaştırılan ID2020 adlı proje ise, insanı insanlıktan çıkarıp ID’si üzerinden güdecekleri robot insan olmanın başlangıcı olan dijital kimlikmiş.

Silikon ve metal karışımından oluşan, kablosuz haberleşme sağlayan yani RF / Wi-Fi özelliğine sahip ilaç ve aşılar ise geleceğin hırsızı bir teknoloji. Kılıçtan keskin bu sözde ilaç, daha gerçekçi ifadeyle biyo-nanogenetik silah, bir saç kılından 10 kat daha ince. Yani bir saç kılı 50 mikro milimetre iken, bunlar 5 mikro milimetre. Bu yüzden çıplak gözle görülmesi mümkün değil.

İnternetin IP ve cep telefonlarının IMEI numarası gibi her biri özel bir ID/IP’ye sahip. Bunu yutan kişilerin bedenleri ve muhtemelen beyinleri, cep telefonu teknolojisi ile uzaktan yönetilebilir hâle getiriliyor. Kimse bunun üzerine kafa yormuyor. Eski Sağlık Bakanı Recep Akdağ, bu teknolojinin Türkiye’de uygulanması gerektiğini söylemişti. Türkiye’de süreç ne aşamada bilmiyoruz.

İlk olarak organ nakli olan ve organ yetmezliği yaşayanlar için kullanılacağı duyurulan bu teknoloji, artık herkes için geçerli. Hatta hasta olmanıza bile gerek yok. Bebeğinize aşı yaptırdığınızda yahut yarın korona aşısı diye önünüze konulacak olan yeni biyo-nanogenetik ilaç/aşı/silah, haberiniz bile olmadan size de enjekte edilebilir.

Sonrası basit…

Cep telefonunuza bir mobil uygulama yükleyeceksiniz. Cihazınıza, size enjekte edilen ‘Sensor Based Drug’un ID numarasını girdiğinizde işlem tamam. Projenin sahiplerinin sizi izlemesi için buna da gerek yok. Size ait ID zaten düşmanınızca biliniyor ve bu yeni düşman 5G teknolojisi ile hücrelerimize kadar girecek internet sayesinde. Artık sizi birileri uzaktan izleyip dilediğinde müdahale edecek. Pazarlama bahaneleri ise “Hastaneye gitmeyeceksiniz, kan ve diğer değerlerinizin kontrolü, ilaçlarınızın dozu otomatik ayarlanacak” vs.

Bu hususla ilgili 2012 yılında Popular Science dergisinde yer alan bir haberde, David H. Koch Enstitüsü Başkanı Prof. Robert Langer’ın geliştirdiği küçük silikon çiplerden oluşan bir ilaç kaynağı cihaz duyurulur. Haberde “İlk olarak kemik erimesi hastalığı olan kadınları kapsayan çalışmada, kablosuz mikroçipler başarılı bir şekilde hastalara günlük ilaçlarını verdi. Gelecekte herkesin vücuduna yerleştirilecek olan bilgisayarlı dispanserler, eczane ve doktorun yerini alacak. Vücudunuzdaki bu cihaz, kanınıza uygun dozda ilaçları otomatik olarak dağıtacak. Bu küçük kablosuz çipler, ağrıyı ve rahatsızlığı azaltacak ve butona basılmasıyla hastalar ihtiyacı olan ilacı tam olarak uygun dozda alacaklar. Gerektiğinde uzaktan aşılanabilecekler” deniliyordu.

Dikkat edin, bilim kurgu filminden değil, başlamış bir uygulamadan söz ediliyor!

‘İSRAİL ASKERLERİNİN DERİSİNDE ÇİP VAR’

HAMAS’ın askeri kanadı İzzettin El Kassam Tugayları, 2014’de benzer bir teknoloji ile ilgili açıklama yapmış ve bir de görüntü paylaşmıştı. Açıklamaya göre Hamas, rehin alınan İsrail askerlerinin derilerinin altında elektronik çip tespit eder. İsrail, kaçırılan veya esir alınan askerlerinin yerini bu çipler sayesinde biliyor. Hamas, çipleri deri altından çıkarınca İsrail çaresiz kalır. Ancak bu teknoloji çok gerilerde kaldı. Şimdi kanınızda dolaşan ancak kimsenin yerini tespit edemediği internete bağlı gözle görülmesi imkânsız aygıtlar var.
KORONANIN ASIL AMACI BU ÇİPLER Mİ?

Dünya Sağlık Teşkilatı’nın eski uzmanlarından Peter Koenig’e göre, bu salgının bir amacı da çipli ilaç ve aşıları yaygınlaştırmak. Yani Davos’ta kararlaştırılan ID2020’yi hayata geçirmek. Ona göre, bu son pandemi harekete geçmek için süper bir katalizör görevi görecek. Bütün bunlar afaki şeyler değil. Hepsi resmi siteleri id2020.org’da zaten anlatılıyor. Mühim olan olup biteni doğru tahlil edebilmek, devlet ve millet olarak gereken tedbiri alabilmek.
Koenig’e göre, korona virüsü aşısı tüm ülkelerde zorunlu tutulacak ve herkes bu aşıda bulunan nano teknoloji ürünü kimlik çipleriyle kayıt altına alınacak. Yani Sensor Based Drug ile… Köşeye sıkışan devletler de çareyi bunda arayacak… Hatta ‘önce bize ver’ diye yalvar yakar olacak.

Dahası bu uygulama, Türkiye’nin birkaç katı nüfusa sahip ve Hasan Sabbah geleneğinin devamı olan Thug terör örgütünün yönetimindeki Bangladeş’te başlamak üzere. Peter’in yazısında göreceğiniz üzere, 2020 Ocak ayındaki Davos’ta yapılan Dünya Ekonomik Forumu’nda alınan karar gereği, Bill Gates’in başkanlık ettiği “Küresel Aşı Birliği” ve destekçilerinin öncülüğünde ID2020’nin yani “Dijital Kimlik Programı Projesi” ilk olarak Bangladeş’te uygulanacak.

İNSANLAR NASIL İKNA EDİLİYOR?

İkna etmenin en kolay yolu korkutmak! Kimini sağlıkla, kimini ölümle, kimini makamla, kimini de parayla.

“Bu hapı yutarsanız koronadan kurtulacaksınız, bu aşıyı olursanız korona olmayacaksınız, olsanız bile doktorunuz anında haberdar olacağı için acil müdahale ile kurtulacaksınız” denilince kaç kişi itiraz edecek? Çok az öyle değil mi? Çokları zaten bunu bekliyor.

Kimileriyse Bitcoin gibi sanal varlıklarının, banka hesaplarının hacklenmesinin derdinde. Onlar için de çare var. “Güvenilir bir kimlik oluşturma: Blockchain ID” adlı çalışmada “Kimsin” diye sorulup, “İster uçağa biniyor, ister banka bakiyemizi kontrol ediyor, isterse bir kamu hizmeti faturası ödüyor olsak da, düzenli olarak kim olduğumuzu ispatlamamız gerekiyor. Ancak, dünya genelinde 1 milyardan fazla insan kim olduklarını kesin olarak ispat edemez. Ayrıca her yıl sadece 15 milyondan fazlası kimlik hırsızlığının kurbanı oluyor. Bunu akılda tutarak, kuruluşlar ve bireyler için kimlik yönetimini modernize etmek maksadıyla benzersiz bir dijital kimlik prototipi geliştirdik. Blockchain ve biyometri gücünden yararlanan sistem, dijital kimliklerin oluşturulmasını, izlenmesini ve korunmasını daha verimli, kullanıcı dostu, güvenli ve dolandırıcılığa daha kapalı hâle getiriyor” diye cevaplanıyor bu suâl.

Damarlarınızda dolaşacak internete bağlı bu nano teknoloji ürünü ile parmak izleriniz, ses, yüz ve iris verileriniz üzerinde bir ID oluşturuluyor. Sonrasında hesaplarınız güvenli(!). Peki ya siz?

Hesaplarınızı güvenlik altına aldırırken beyninizin hacklenmesi için tüm kapıları ardına kadar aralayıp, anahtarı da hırsıza veriyorsunuz. O hırsızın kim olduğunu söylemeye gerek yok değil mi?

BU PATRONLARI KİM YEDİ?

Medyaya yansıyan bilgilere göre dünya korona ile korkutulurken, Davos sürecinde SAP CEO’su Bill McDermott 10 Ekimde, Renault’un CEO’su Thierry Bollore’nin 11 Ekimde, McDonald’s CEO’su Steve Easterbrook 4 Kasımda, T-Mobile’ın CEO’su John Legere 19 Kasımda, Circle CEO’su Sean Neville 5 Aralıkta, Turvo CEO’su Eric Gilmore 14 Aralıkta, BMW Group’un CEO’su Harald Krueger 31 Aralıkta, Google’ın kurucuları Larry Page ve Sergey Brin 3 Ocakta, Seat’ın CEO’su Luca Meo 8 Ocakta, Boeing CEO’su Dennis Muilenburg 13 Ocakta, IBM CEO’su Ginni Rometty 31 Ocakta, Linkedln CEO’su Jeff Weiner 6 Şubatta, Credit Suisse’in CEO’su Tidjane Thiam 7 Şubatta, Tendermint Labs’ın başkanı Zaki Manian 19 Şubatta, Walt Disney’in CEO’su Bob Iger 26 Şubatta, Harley Davidson’un CEO’su Matthew Levatich 2 Martta, Nokia’nın CEO’su Rajeev Suri 3 Martta olmak üzere yaklaşık 1700 büyük şirketin genel müdürü veya yönetim kurulu başkanı görevlerinden “kendi istekleri” ile el çektiriliyor.

Görevlerinden el çektirilenlerden biri de, Microsoft’un Yönetim Kurulu Başkanı, dünyanın en zengini diye pazarlanan Bill Gates’miş. LSD (Lizerjik asit dietilamidi) bağımlısı Gates istifasından sonra “zamanının tümünü aşı çalışmalarına ayırmak” istediğini açıklamış.

Norveç’teki milyonlarca tohumun saklandığı depoyu da yönetmekte olan şeytanîlerin Gates’i, Çin’deki korona salgınından sadece 2 ay önce de Davos Dünya Ekonomik Forumunda ilaç şirketleri ile düzenlediği salgın tatbikatında, dünyada 65 milyon kişinin yakında ortaya çıkacak bir hastalıktan öleceğini dile getirmiş.

O halde şimdi soralım…

Bu büyük şirketlerin yöneticilerinin birkaç ay içinde görevlerinden el çektirilmelerinin sebebi ne olabilir? Hangileri hangi stratejik görevlere getirilecekler?

Bill Gates, Çin’de korona görülmeden, koronadan 65 milyon kişinin öleceğini niçin söyledi? Bu virüsü yayan kuruluş Bill Gates Vakfı mı? Bu suâllerin cevabı için zamana ihtiyaç var gibi gözükse de, görebilen için belli…

ERKEKLİĞİ YOK EDEN VİRÜS

Kissinger, Bill Gates, David Rockefeller, Waren Buffed gibi isimlerle, Harvard rektörünün evinde yaptıkları toplantı sonrasında açıklama yapan CNN’in patronu Ted Turner, “225 milyon insandan oluşan bir dünya kurguluyoruz / arzuluyoruz” demişti.

Turner’in cümlesini akılda tutarak, Çin rejiminin resmi yayın organı China Daily gazetesinin Wuhan Tongji Hastanesi yetkililerinin yaptığı testlerle ilgili haberini okuyalım şimdi de. Gazete, covid19’un da kabakulak gibi erkeklerde kısırlığa yol açtığı sonucuna vardıklarını yazdı. Habere göre Çinli doktorlar, virüsün erkek üreme organlarında hasar oluşturabileceğini, virüsün bulaşıp da iyileşen hastaların sperm kalitesinin ölçülmesi gerektiği ikazında bulunuyor.

Nüfusun çokluğundan dert yanan iblislerin fizikî ve aklî engeli olanlar, yaşlılar ve doğurgan kadınların ortadan kaldırılması fikrini söyleyip sahnelemeye başlamalarının üzerinden tam iki asır geçti.

Bu soysuzluğun yeni fikir babası Yahudi Henry Kissinger’in yetiştirmeleri çok daha ötesini yapıyor. Bugün dünyada üç veya dört evli çiftten biri çocuk sahibi olamıyor. Sizce sebebi ne? Unutmayın, satanist baronlar insanlıktan kurtulmak için her türlü kötülüğe hazır.
Bill Gates liderliğinde yürüttükleri aşılama bundan sonra yeni laboratuvar yapımı virüs salgınları ile sürecek. Kendi tedbirlerini alamayan devletlerin işi çok zor.

Dünya Sağlık Teşkilatına göbekten bağlı mevcut sağlık politikaları, tıpçılar ve bilim kurulları ile bu iş daha ileri taşınamaz ve kalıcı tedbirler alınamaz. Türkiye ivedi olarak ilaç ve aşı politikalarını değiştirmek, geleneğe dönmek, Osmanlı usulü aşı ve serum üretmek, bitki tabanlı ilaçlara geri dönmek zorunda. Aksi halde ne bu soyguna para yeter, ne de başkasından medet umarak salgınlardan korunulabilir.

Meselelerin sadece tıbbî olmadığı; ilmin, siyasetin, aklın ve tıbbın bir arada çalışmak mecburiyetinde olduğunu görmek zorundayız.

DSÖ’YE GÜVENEBİLİR MİYİZ?

14 Ocak 2020’de virüsün insandan insana bulaştığının bir delili olmadığı yönünde twit atan DSÖ, bir ay sonra kendi koyduğu kâideleri yok sayarak, pandemi ilan edecek kadar çılgın bir taşeron. Şeytanîlerin maskarası bu kurum, şimdi de aşıların hazır olduğunu söylüyor.

“Kılavuzu karga olanın…” diye meşhur bir sözümüz vardır. İşte DSÖ’ye güvenmek de böyle bir iş. 2009’da domuz gribi palavrası piyasaya sürüldüğünde DSÖ Başkanı Dr. Margaret Chan, ABD nüfusunun yüzde 40’ının domuz gribinden etkilenebileceğini, dünyada ise yüzbinlerce hatta milyonlarca insanın öleceğini söylemişti.

Devreye giren Dünya Bankası domuz gribinin maliyetinin 3 ila 4,4 trilyon dolar arasında olduğunu, beklentide 142 milyon, iyimser rakama göre ise 70 milyon kişinin öleceğini söylüyordu. Türkiye’de ise dönemin Sağlık Bakanı, “Eğer domuz gribi aşısı yapılmazsa 21 milyon kişi hastalanacak ve 5 bin 300 kişi hayatını kaybedecek” demişti. Eski bir sağlık bakanı ise görevdeki bakan için “İzlediği strateji doğru değil; Azrail’in Türkiye temsilcisi gibi konuşuyor” diye göstermişti tepkisini. Hırçınlaşan bakan, politikalarını eleştiren eski bakanı dövmeye bile kalkışmıştı. TBMM kürsüsünden bu fakirin adı da zikredilerek halk sağlığını tehdit ettiğimiz ilan edilip hakkımızda suç duyurusu yapılacağını söylemişti.

Neticede ne oldu?

Nihayetinde domuz gribi salgınının bir yalan olduğu ortaya çıktı. O gün de okullar tatil edilmiş, insanlar evlerine kapatılmış, ekonomi büyük hasar almıştı. Bugün ile o gün arasında hiçbir fark yok. Yani film 2005’de kuş gribi, 2009’da domuz gribi olarak vizyona girmişti. 2020’de ise yeniden gişe yapmaya başladı ve bu kez eski tecrübeden hareketle daha profesyonelce ilerliyorlar. Erdoğan o gün “Ben aşı olmayacağım” dedi. DSÖ Başkanı da aşı olmadığını ve olmayacağını ağzından kaçırınca oyun bozuldu.

BİYOLOJİK SİLAHLAR NİÇİN KULLANILIR?

Medya, finans kaynakları, yeraltı ve yerüstü zenginlikler, ilaç, aşı, tohum gibi alanların hâkimi, çoğunluğu satanist baronların çok sayıda gizli ajandası var. Ne yazık ki, günümüzde biyo-nanogenetik silahların riskleri konusu yeterince ve doğru bir şekilde gündem yapılmadığı için toplum, bürokrat ve siyasetçiler bu gerçeklerden yeterli düzeyde haberdar değil.

Bu gizli ajandaları detaylandırdığımızda manzaranın korkunçluğu daha iyi anlaşılacaktır.

Bu satanist kişi ve yapılar, büyük kitleleri siyaset, ticaret, kültür, sanat ve dinî hayat gibi alanlardan uzak tutmak istiyor. Bunun için de insanlığın sıhhatinin bozulması en öncelikli hedeflerdendi ve büyük nispette muvaffak oldular. Bir diğer hedefleri, nüfusun azaltılması için kitle ölümlerine yol açmak.

PROGRAMLANABİLEN GENLER DEVRİ

Biyo-nanogenetik ilminin geldiği nokta, tarihte benzeri belki de hiç görülmemiş bir silah ve harp biçimi ile karşı karşıya olduğumuzu gösteriyor. Büyük çoğunluk ve üniversiteler, mevzunun tehlikeli yönünden ziyade, bize anlatılan ‘hastalıkların önlenmesi’ şeklindeki maske boyutu ile ilgililer. Hoş, önlenen bir hastalık şöyle dursun, aksine kartopu gibi artan ve büyüyen hastalıklar ortada iken, kimse şer amaçları maskeleme için kullanılan bilim ve bilimsel yalanlardan söz etmiyor ya da umursamıyor.

Bu gerçeği Lancet Dergisi editörü Richard Horton, Chatham House’un ağzından şu birkaç cümle ile özetliyor: “Bilimsel yayınların çoğu yalan. Sağlam olmayan yöntemlerle sonuçlara varılıyor. Tıp Dünyasında işler çığırından çıktı. Literatür, istatistikî peri masallarıyla kirletildi.”

Artık şartlara bağlı olarak ‘kendini yok eden genler’ adı verilen gelişme ile organizmalar belirli bir çevrede önceden belirlenen miktarlarda kopyalandıktan sonra tamamen yok olacak biçimde programlanabiliyor. Rekombinant DNA teknolojisi ile de ilaç ve aşılar saatli bombalar gibi programlanan zamanlarda aktif olabiliyor.

Bu sayede enfekte olmuş arazi, belirli bir zaman sonra güvenli bir biçimde işgal edilebilecek ve yahut kodlanmış ilaçlarla hapı yutanlar -yani ilaç şeklinde verilen genetik saatli bombanın devreye girmesi ile- yok edile(bile)cektir.

Bundan sonra ya daha karanlık bir çağa gireceğiz yahut da kurtuluşa ramak kaldı. Karanlığa doğru sürüklendiğimiz kesin. Ama ümitsiz hiç değiliz. Korkmaya gerek yok. Çünkü yeryüzünde tek söz sahibi bu haydutlar değil. İyilik ölmedi, iyiler ise tümden sahadan çekilmiş değil. Yeter ki, bu iblislerin bilim dinini sorgulamayı öğrenin, gerisi çorap söküğü gibi gelir.

İstikbal İslam’ındır! Vesselam!

Kemal Özer

No. Il virus che causa COVID-19 e quello che ha causato lo scoppio della sindrome respiratoria acuta grave (SARS) nel 2003 sono correlati geneticamente, ma le malattie che causano sono abbastanza diverse.

La SARS era più mortale ma molto meno contagiosa di COVID-19. Non ci sono stati focolai di SARS in nessuna parte del mondo dal 2003.

Non ancora. Ad oggi, non esiste un vaccino e nessun medicinale antivirale specifico per prevenire o curare COVID-2019. Tuttavia, le persone colpite dovrebbero ricevere cure per alleviare i sintomi. Le persone con malattie gravi dovrebbero essere ricoverate in ospedale. La maggior parte dei pazienti guarisce grazie alle cure di supporto.

Possibili vaccini e alcuni trattamenti farmacologici specifici sono allo studio. Sono stati testati attraverso studi clinici. L’OMS sta coordinando gli sforzi per sviluppare vaccini e medicinali per prevenire e curare COVID-19.

I modi più efficaci per proteggere se stessi e gli altri da COVID-19 sono pulirsi frequentemente le mani, coprire la tosse con la curva del gomito o dei tessuti e mantenere una distanza di almeno 1 metro (3 piedi) dalle persone che tossiscono o starnuti.

Mentre alcuni rimedi occidentali, tradizionali o domestici possono fornire conforto e alleviare i sintomi di COVID-19, non ci sono prove che la medicina attuale possa prevenire o curare la malattia. L’OMS non raccomanda l’automedicazione con nessun medicinale, compresi gli antibiotici, come prevenzione o cura per COVID-19. Tuttavia, ci sono diversi studi clinici in corso che includono medicinali sia occidentali che tradizionali. L’OMS continuerà a fornire informazioni aggiornate non appena saranno disponibili i risultati clinici.

No. Gli antibiotici non funzionano contro i virus, funzionano solo su infezioni batteriche. COVID-19 è causato da un virus, quindi gli antibiotici non funzionano. Gli antibiotici non devono essere usati come mezzo di prevenzione o trattamento di COVID-19. Dovrebbero essere usati solo come indicato da un medico per il trattamento di un’infezione batterica.

Mentre stiamo ancora imparando come COVID-2019 colpisce le persone, le persone anziane e le persone con condizioni mediche preesistenti (come ipertensione, malattie cardiache, malattie polmonari, cancro o diabete) sembrano sviluppare malattie gravi più spesso di altre.

La malattia dovuta all’infezione da COVID-19 è generalmente lieve, specialmente per bambini e giovani adulti. Tuttavia, può causare gravi malattie: circa 1 persona su 5 che lo prende necessita di cure ospedaliere. È quindi abbastanza normale che le persone si preoccupino di come l’epidemia COVID-19 influenzerà loro e i loro cari.

Possiamo incanalare le nostre preoccupazioni in azioni per proteggere noi stessi, i nostri cari e le nostre comunità. Innanzitutto, tra queste azioni vi è il lavaggio delle mani regolare e completo e una buona igiene respiratoria. In secondo luogo, tieniti informato e segui i consigli delle autorità sanitarie locali, comprese eventuali restrizioni imposte su viaggi, spostamenti e riunioni.

Il rischio dipende da dove ti trovi – e più precisamente, se c’è un focolaio COVID-19 che si sta svolgendo lì.

Per la maggior parte delle persone nella maggior parte dei luoghi il rischio di catturare COVID-19 è ancora basso. Tuttavia, ora ci sono luoghi in tutto il mondo (città o aree) in cui la malattia si sta diffondendo. Per le persone che vivono o visitano queste aree, il rischio di catturare COVID-19 è maggiore. I governi e le autorità sanitarie stanno prendendo provvedimenti vigorosi ogni volta che viene identificato un nuovo caso di COVID-19. Assicurati di rispettare le restrizioni locali sui viaggi, i movimenti o le riunioni di grandi dimensioni. La cooperazione con gli sforzi di controllo delle malattie ridurrà il rischio di catturare o diffondere COVID-19.

Le epidemie di COVID-19 possono essere contenute e la trasmissione interrotta, come è stato dimostrato in Cina e in altri paesi. Sfortunatamente, nuovi focolai possono emergere rapidamente. È importante essere consapevoli della situazione in cui ti trovi o intendi andare. L’OMS pubblica aggiornamenti quotidiani sulla situazione COVID-19 in tutto il mondo.