The disease is for a relatively slow course, according to published data on people in the disease. The symptoms such as cough, shortness of breath that you experience more severe complaints (such as fever, sore throat, weakness) for the first few days affect additionally. It gets heavy enough to apply to the hospital 7 days ago. Indirectly, the videos about the patients in the social media, who suddenly fall to the ground and fall ill or die, reflect the truth.

According to the data obtained, those who have advanced age and concomitant disease (such as asthma, diabetes, heart disease) are at higher risk of developing the virus. With current data, it is known that the disease progresses seriously in 10-15% of cases, and death in approximately 2% of cases.

Although it has been reported that there may be cases without symptoms, their rate is unknown. The most common symptoms are fever, cough and shortness of breath. In severe cases, pneumonia, severe respiratory failure, kidney failure and death may develop.

The incubation period of the virus is between 2 days and 14 days.

No, antibiotics act on viruses, but only against bacteria. The new Coronavirus (2019-nCoV) is a virus and therefore antibiotics are not used to prevent or treat infection.

There is no effective treatment for the virus. According to the general conditions of the patient, the necessary supportive treatment is to apply. It investigates the effectiveness of some drugs in the virus environment. However, there is currently no virus effective drug.

Yıl 1991 ve nice borsa lisanslarınınilkini almaya imtihana giriyorum. Ortam bir genç için olağanüstü heyecanverici ve Wall Street binaların birisinde tüm dünyadan borsacı adayları bulunduklarıodada o heyecanlı elektriği hissediyorlar. Hani vardır ya o gençken yeni bir şeyin heyecanı sanki yeni bir aşkın ilk karnınızdaki kelebeklerin kıpırdaması gibi. Fakat bu his sanki çok daha yoğun bir hisdi.

Bu his tutkumun ilehayallerimin birleştiği ve hedefime giden bir yolun başıydı!

İktisadı ve finansı kitaplardan öğrenmiştim ve borsa dünyasını filmlerden ve hikayelerden tanıyordum. Birazda kendim piyasalarda oynayıp oyunu anladım sanıyordum. Ah bu gençliğin saf ve kirlenmemiş tutkusu ve idealizmi yokmu?

Nasıl bilirdiki bir heyecanlı genç onların hepsinin ardında çok farklı bir gerçeğin olduğunu? Nerden bilebilirdimki asıl oyunun gerçeklerinin hiç göründüğü gibi olmadığını? Bu gerçekleri öğrenmem onlarca yılımı alacaktı ama en derin hücrelerine girip oyunu anlayınca sanki matriksteki kırmızı hapı yutup birdaha geri dönüşü olmaycaktı.

Geçmiş anılardan kopup hemen bir zaman yolculuğu yapıp bugünün iktisadın ve küresel finansal piyasaların soğuk ve çirkin yüzüne bakalım. Oyun aslında çok derin kitle psikolojisine dayanıyor ve tüm detaylarını açıklamak için çok kapsamlı bir kitap yazmam gerekir. Burda kısaca oyunun ana hatlarını açıklamaya uğraşacağım.

Oyunun gerçekten bir oyun olduğuna insanların inanmaması kritik. Böylece kamuoyuna finans ve ekonomi sürekli çok komplike ve anlaşılamazmış gibi ‘otorite’ diye algılanması istenen kişilerden anlatılıyor. Bunları dahada inandırıcı kılmak için sinyalleme dediğimiz bir teknik uygulanıyor. Otoritelerin otorite olarak algılanması için onlara bilumum ünvanlar ve ödüller veriliyor. Böylece bu otoriteye bürünüp binbir kepazelik yapabiliyorlar. En büyük örnek bir çok nobel ödüllü iktisadi vudu (voodo) rahipleri (Krugman, Rogoff vs.) gibive bunlarla birlikte MerkezBankaların başlarına oturtulan kukla oyuncuların istediği istikamette karar veren kuklalar. Bunlara birde dogmatik uyguladıkları bir inanç sisteminin çerçevesine yerleştiriyorsunuz (Keynesianizm vs.). Buyrun size halkı yönlendiren bir sahtekarlık kokteyli!

Kamuoyunda bunları sorgulamak budalalık olduğu algısı çok başarılı yerleştirilir (çapa atarak vs.). Şimdi biri çıksa hatta aralarından biri bile olsa ve bunların ne yaptığını ve yaptıklarının ne kadar büyük bir kepazelik olduğunu açıklamaya kalksa kamuoyu bunu söyleyene kibirli bir şekilde alay ederek inanmaz çünkü yerleştirilmiş olan çapa ve algı çok derin psikolojik etkiler yaratıyor ve bunların sorgulanması na izin vermiyor. Bu kayıtsız şartsız kabul edilen otoritelerin ne yaptığını bildiğine inandırıyor ve onların herkesin çıkarı adına karar verdiğine inanmasını sağlıyor. Sonunda bunu sorgulamak kendi inanç sistemini ve kendini sorgulamak demek oluyor!

Burda bu aslında çok yüzeysel kalan psikolojik analizini kesiyorum ve sistemin kabaca ana işlevini açıklıyorum:-Merkez bankaları para basıp ve faizleri sıfıra indirip kendi hissedarlarına ve sahiplerine ve onların kollarına bu taze parayı aktarıyorlar. (finans kuruluşları, fonlar vs.)

-Bu para kamuoyuna anlatıldığının aksine reel ekonomiye datılmıyor ve kamu piyasalarına akıyor. -Elbette kamuya ve devletlere yeni borçlanma imkanı tanıyor ama bunun bedelide artan borç stoğu sayesinde halkın üzerinde daimi artan vergi yükü(örneğin Yunanistan vs.)

.-Bu taze paralar sayesinde batmış ve aşırı değer kaybetmiş varlıklara sahip olan merkez bankaların asıl sahiplerinin olan yandaş kuruluşları piyasalara hem erken giriş yapabiliyor hemde sürekli sağlanan yeni para akışı sayesinde ya dolaylı yada dolaysız o varlık piyasalarının değerini yükseltebiliyor.-Yükseliş tıkandığıgibi gözüktüğünde hemen herkes korkutulup ve ekonomi büyümesi gerekçesi altında yeni para basılıyor yada faizler dahada indiriliyor.-Bu süreç içinde kamuoyu piyasaların kalıcı yükselişine inandırılıyor (burda medyanın görevi yüksek) ve bireylerde sanki nizamı anlamışlar gibi ya isteyerek yada alternatif (faiz) getirisi düştüğü (sıfır faiz) kalmadığı için piyasalara giriyor.-Paralara sahip olan bir çok şirketlerinde hisse sahibi olan ve aynı zamanda şirketlerinde karar merciinde bulunanlar şimdi şirketlerin piyasalarda kendi hisselerini geri almalarını sağlıyor (bu şirketlere başında finansal gelir sağlıyor ama sıfır organik büyüme yaratıyor).

Bu alışlar bilhassa son senelerde tarihi boyutlarda ve piyasalara yeni likidite sağlıyor.-Yükselişin sonunda bu “Akıllı Para” olarak nitelendirdiğimiz kuruluşlar (kurumsal fonlar, şirket fonları, özel sermaye fonları, yatırım bankaların hedge fonları vs.) ellerindeki malların aslan payını piyasalara satıyorlar.

Bu sistemin tüm para akışlarını kontrol altında tutan ve tüm merkez bankaların üye olduğu bir kuruluş var ve onun adı BİS (Bank for İnternational Settlements).

BİS1930 yilinda isviçre’nin Basel şehrinde kurulan uluslararası finans kuruluşu. Üye ülkelerin merkez bankalarının rezerv politikalarıkonusunda koordine olmalarını sağlamak, ayrıca merkez bankalarıarası para transferlerinde aracıolmak gibi görevleri vardır.

BİS tam bugünlerde, akıllı paranın pozisyonlarının aslan payını satmışken çıkıp bu gevşek parasal ortamın sürdürülemez olduğunu söylemesi ve gelecek kaçınılmaz olan resesyonlara hazırlanılması gerektiğini söylemesi çok manidar.

Üstelik tarihi boyutta veçok büyük fırtınanın gelmesi sanki kaçınılmazmış gibi saklı ifadeler kullanıyor. (Bunların dili karmaşıktır ve anlayabilenler için yazılmıştır).

BİS aslında merkez bankaların yavaş yavaş (FED ile başlayarak) faiz artışlarına geçeceklerini ifade ediyor. Burda bunları görmek istemeyenler ve tedbirini almayanlar kendi kararları için mesuliyet taşımaya hazır olmalılar.

Şu sözler daima aklımdadır: Dünyanın en büyük Özel Sermaye Fonunun ($4.7 trilyon varlıklı) yöneticisi (eski patronlarımdan biridirve hem Greenspanın hemde Bernankenin danışmanı ve golf arkadaşıdır):“Piyasadan çıkarken bunu daima hatırla, piyasa hareketinin son %10-15 diğerlerindir!

Kaan Sarıaydın – Ekonomist ve Metasophie

1. Ellerinizi sık sık su ve sabun ile en az 20 saniye boyunca ovarak yıkayın.
2. Soğuk algınlığı belirtileri gösteren kişilerle aranıza en az 3-4 adım mesafe koyun.
3. Bulunduğunuz ortamları sık sık havalandırın
4. Kıyafetlerinizi 60-90°C’de normal deterjanla yıkayın
5. Ateş, öksürük, nefes darlığı gibi şikayetleriniz varsa, maske takarak bir sağlık kuruluşuna başvurun
6. Ellerinizle gözlerinize, ağzınıza ve burnunuza dokunmayın
7. Yurt dışından dönüşte ilk 14 günü evinizde geçirin
8. Öksürme veya hapşırma sırasında ağız ve burunu tek kullanımlık mendille kapatın, mendil yoksa dirseğin iç kısmını kullanın
9. Yurt dışı seyahatlerinizi iptal edin ya da erteleyin
10. Kapı kolları, armatürler, lavabolar gibi sık kullandığınız yüzeyleri su ve deterjanla her gün temizleyin
11. Tokalaşma, sarılma gibi yakın temaslardan kaçının
12. Soğuk algınlığı belirtileriniz varsa yaşlılar ve kronik hastalarla temas etmeyin, maske takmadan dışarı çıkmayın
13. Hiçbir kişisel eşyanızı (havlu gibi gündelik eşyaları) ortak kullanmayın.
14. Bol sıvı tüketin, dengeli beslenin, uyku düzeninize dikkat edin

• Yüksek vaka sayısı veya hızlı vaka artışının görüldüğü ülkelere seyahatler mümkünse ertelenmeli
• Zorunluluk durumlarında seyahat planlayanlar için aşağıdaki uygulamalar önerilir;
• Hasta insanlarla temastan kaçınılmalı (mümkün ise en az 1 metre uzakta bulunulmalı).
• Hastaların yoğun olarak bulunması nedeniyle mümkün ise sağlık merkezlerine gidilmemeli, sağlık kuruluşuna gidilmesi gereken durumlarda diğer hastalarla temas en aza indirmeli
• Gıda güvenliği önerilerine dikkat edilmeli
• Çiğ süt ve hayvansal ürünler tüketilmemeli
• Çiğ tüketilecek sebze ve meyveleri iyice yıkayarak tüketilmeli vb.
• Yabani ve evcil hayvanlar (canlı veya ölü) ile temastan kaçınılmalı
• El hijyenine dikkat edilmeli
• Eller sık aralıklarla temizlenmeli
• Eller en az 20 saniye sabun ve suyla yıkanmalı,
• Sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalı
• Antiseptik içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir
• Özellikle solunum bulguları (ateş, burun akıntısı, burun tıkanıklığı, hapşırma, öksürme, boğaz ağrısı gibi) varlığında,
• Öksürme veya hapşırma sırasında burun ve ağızın tek kullanımlık kağıt mendil ile kapatılmalı,
• Kağıt mendilin bulunmadığı durumlarda dirsek içi kullanılmalı,
• Eller sık olarak yıkanmalı,
• Mümkünse kalabalık yerlere girilmemeli,
• Eğer girilmek zorunda kalınıyorsa ağzın ve burun kapatılmalı, mümkünse tıbbi maske kullanılmalı
• Hasta olmayan kişilerin maske takmasına gerek yoktur
• Yolculuk dönüşü 14 gün içinde ateş, öksürük, solunum sıkıntısı gelişirse sağlık kuruluşuna başvurmaları ve seyahat öyküsünü bildirmeleri gereklidir

1.Hastanın tıbbi maske takması sağlanır ve diğer hastalar ile mesafesi en az 1 metre olacak şekilde ayrı bir alana alınır (eğer imkan var ise tek kişilik, banyo ve tuvaleti olan bir odaya, imkan var ise negatif basınçlı odaya alınır, damlacık izolasyon önlemleri uygulanır).

2.Hastaya temas eden (refakatçi ve hasta yakınları) kişiler için temel kişisel koruyucu önlemler alınır. Odanın düzenli havalandırılması ve temizliği sağlanır.

3.Hasta vital bulguları (kalp hızı, ritmi, solunum sayısı, kan basıncı, vücut ısısı, oksijen satürasyonu) düzenli olarak takip edilir.

4.Hastalardan tam kan sayımı, C-reaktif protein, prokalsitonin, böbrek ve karaciğer  parametreleri, kardiyak enzimler, koagülasyon parametreleri, arter kan gazı, laktat ve akciğer grafisi istenir ve sonuçları değerlendirilir. Antibiyotik tedavisi öncesinde kan kültürleri alınır.

5.Şok tablosu olmayan hastada konservatif sıvı tedavisi başlanır. Rutin idame serum fizyolojik gerekli değildir. Kontrolsüz uygulanan sıvı tedavisinin oksijenizasyonu kötüleştirebileceği unutulmamalıdır.

6.Hipoksemik hastalarda damlacık yolu ile enfeksiyon bulaşma riskinin azaltılması adına nazal oksijen kanülü üzerine cerrahi maske uygulanabilir.

7.Ağır solunum yolu enfeksiyonu, ARDS, hipoksemi veya şok tablosu olan hastalara 5L/dk nazal veya standart yüz maskesi ile oksijen tedavisi başlanır. Hedef oksijen satürasyonu > %90 (gebelerde %92-95) olacak şekilde titre edilir.

8.Daha yüksek oksijen fraksiyonuna ihtiyaç duyulan durumlarda, ulaşılabiliyor ise, yeniden solumaya izin vermeyen, ekshalasyon filtresinin eklenmiş olduğu rezervuarlı maskeler kullanılabilir.

9.Laboratuvar ve klinik değerlendirmeye göre sepsis düşünülen hastalarda hastaneye kabulden sonra ilk bir saat içinde uygun ampirik antimikrobiyal tedavi başlanmalıdır. Antibiyotik tedavisinin seçimi hastanın klinik durumuna (toplum kökenli pnömoni, sağlık bakımı ilişkili pnömoni, sepsis durumu, komorbiditeler, immünsüpresyon, son 3 ayda sağlık bakımı için başvuru, önceden antibiyotik kullanımı) lokal epidemiyolojik veriler ve tedavi rehberlerine göre yapılır. Ağır pnömonide atipik pnömoniyi de içerecek şekilde antibiyotik tedavisi planlanmalıdır. İnfluenza için risk faktörleri ve klinik duruma göre nöraminidaz inhibitörü de tedaviye eklenebilir.

10.Hem üst hava yollarından (nazofarengeal ve orofarengeal sürüntü) hem de alt hava yollarından (balgam, endotrakeal aspirat, bronkoalveoler lavaj) örnekleri alınmalıdır ve mümkün ise solunum yolu bakteriyel ve viral panel çalıştırılmalıdır.

11.Hastalar hızlı klinik kötüleşme gösterebileceğinden, ilerleyici solunum yetmezliği ve sepsis açısından yakın takipte tutulmalıdır.

12.Hastalar komorbid hastalıkları açısından değerlendirilmeli ve bu hastalıkları için aldıkları tedaviler de düzenlenmelidir.

13.Rutin olarak steroid tedavisinin kullanımı önerilmemektedir. Eşlik eden komorbid hastalıklar veya diğer nedenler doğrultusunda (kronik obstrüktif akciğer hastalığı, refrakter septik şok, vb) uygulanmalıdır.

14.Nebülizasyon yolu ile uygulanacak inhaler ilaçlar, bulaş göz önünde bulundurularak mümkünse ölçülü doz inhaler ile uygulanmalıdır.

• COVID-19 ön tanısı ile başvuran pnömoni ve ağır pnömonisi olan hastalarda, bakteriler ve diğer virüsler dikkate alınarak ampirik tedavi planlanır.
• Ampirik tedavide kullanılacak antibiyotiğin seçimi hastanın klinik durumuna (toplum kökenli pnömoni, sağlık bakımı ilişkili pnömoni, sepsis durumu, komorbiditeler, immünsüpresyon, son 3 ayda sağlık bakımı için başvuru, önceden antibiyotik kullanımı) lokal epidemiyolojik verilere ve tedavi rehberlerine göre yapılır.
• Antibiyotik tedavisi atipik pnömoniyi de içerecek şekilde (beta-laktam antibiyotik+makrolid veya solunum kinolonu) planlanmalıdır.
• İnfluenza olasılığı olan hastalarda (epidemiyolojik ve klinik bulgular ışığında) nöraminidaz inhibitörü (oseltamivir) tedaviye eklenmelidir.
• Günümüzde COVID-19 için güvenilirliği ve etkinliği kanıtlanmış spesifik bir antiviral tedavi bulunmamaktadır.
• Bununla birlikte başta Çin olmak üzere farklı ülkelerden, hastalık tablosuna ve hastalığın şiddetine göre çeşitli antiviral tedavilerin kullanıldığı çalışmalar yayımlanmıştır. Bu çalışmalarda; kullanılan antivirallerin etkin olduğu, klinik bulguların gerilemesinde ve hastaların iyileşme süreçlerinde olumlu katkı sağladığı ifade edilmektedir.
• Bu tedavilerden lopinavir/ritonavir kombinasyonu ve hidroksiklorokin ülkemizde ruhsatlıdır.

• Olası/Kesin vaka ile teması (yakın temaslı/uçak temaslısı) olanlar 14 gün süreyle izlenir.
• COVID-19 enfeksiyonu için doğrulama sürecindeki vakalar ile yakın temas edenler;

temas ettikleri hastanın numune sonucu negatif ise izlem sonlandırılır;

pozitif gelirse izleme 14. güne kadar devam edilir.

• Evde izlenen temaslılar İl Sağlık Müdürlüğü tarafından telefonla takip edilmeli
• Temaslı izlem süresini mümkünse evde geçirmesi uygun
• Başka kişi/kişiler ile aynı ortamı paylaştığı (ev, sokak, hastane vb.) zaman tıbbi maske takmalı
• Ev halkına bulaşma riskini önlemek için evde takipli hastalar mümkünse evindeki diğer kişilerden farklı bir odada, mümkün değil ise iyi havalanan bir odada oturmalı, diğer kişilerden en az 1 metre uzakta olmalı ve tıbbi maske takmalı, maskenin nemlenmesi halinde yenisi ile değiştirmeli
• Eve, ziyaretçi kabul edilmemeli
• Temaslının ev içindeki hareketi sınırlandırılmalı; tuvalet, banyo gibi ortak kullanılan alanlar iyi havalandırılmalı
• Temaslı, kişisel eşyalarını başkaları ile paylaşmamalı, ev halkının bardak, tabak, havlu gibi eşyalarını kullanmamalı; eğer kullanması gerekirse bu eşyaları iyice su ve sabunla yıkamalı.
• Vakanın kullandığı kıyafet ve çarşaf, nevresim gibi tekstil ürünleri 60-90°C’de normal deterjan ile yıkanmalı
• Banyo ve tuvaletler günde en az bir kez sulandırılmış çamaşır suyuyla (1:100 normal sulandırmada) (Sodyum hipoklorit Cas No: 7681-52-9) temizlenmeli
• • Banyo ve tuvaletler günde en az bir kez sulandırılmış çamaşır suyuyla* (1:100 normal sulandırmada)
  • Solunum yolu sekresyonları veya vücut çıkartıları ile kontamine olması mümkün olan tüm yüzeyler (1:100 normal sulandırmada) sulandırılmış çamaşır suyuyla*
  • Belirgin şekilde kirlenme olduğunda ise (1:10 normal sulandırmada) sulandırılmış çamaşır suyuyla* temizlenir.
  • Çamaşır suyu hazırlama oranları (%10’luk):
  • 1/10’luk çamaşır suyu hazırlanışı: 1 ölçü çamaşır suyu +9 ölçü su (5000-6000 ppm klor açığa çıkarır)
  • 1/100’lük çamaşır suyu hazırlanışı: 1 ölçü çamaşır suyu + 99 ölçü su (500-600 ppm klor açığa çıkarır)

  *Sodyum hipoklorit Cas No: 7681-52-9

Hastalığın yayılımını kontrol altında tutmaya yönelik olarak

• Olası ve kesin vakaların mümkün olduğu kadar öncesinde bilgilendirme ile hastanede ayrı alanlara başvurmaları sağlanmalı
• Mümkün olduğunca bu hastaların muayene, tetkik ve bakımları sırasında ortamda o sırada gerekli olmayan kişiler bulundurulmamalı
• Tetkiklerde öncelik verilmesi sağlanmalı
• Bakım verecek personel mümkünse ayrılmalı
• Olası/kesin COVID-19 vakasına ait atıklar tıbbi atık yönetmeliğine göre bertaraf edilmeli
• COVID-19 enfeksiyonu olan hasta ile ilgilenen sağlık çalışanı kendisinde, hasta kişi ile temasından sonraki 14 gün içinde, akut hastalığı düşündürecek herhangi bir bulgu veya semptom görürse mutlaka ilgili hekimlere haber vermeli ve gerekli önlemler alınmalı

• Ambulanslarda kişisel koruyucu ekipman hazır olarak bulundurulmalı
• Hastaya ilk müdahale eden sağlık kurumuna hasta teslim edilene kadar ve ambulans temizlenene kadar kişisel koruyucu ekipman kullanılmalı
• Hastanın sekresyonları veya vücut çıkartılarının aerosolizasyonuna neden olabilecek girişim yapılacağında N95/FFP2 veya N99/FFP3 maske ve gözlük / yüz koruyucu kullanılmasına özen gösterilmeli
• Olası/kesin COVID-19 vakasının nakli sonrasında ambulanslar temizlenmeli ve dezenfeksiyonu sağlanmalı
• Temizleme işlemi kişisel koruyucu donanım giyilerek yapılmalı
• Ambulans temizliği “Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde Enfeksiyon Hastalıklarından Korunma Rehberine” uygun olarak yapılmalı
• Ambulans temizliği yapılmadan başka bir vakaya gidilmemeli

• COVID-19 tanısı almış hastaya ölümü sonrasında, otopsi yapan kişiler veya gasilhane çalışanları

Temasları sırasında kalın eldiven, N95/FFP2 veya N99/FFP3 maske, gözlük / yüz koruyucu ve önlük kullanmalı

• Olası/kesin COVID-19 vakalarının ölümü halinde özel bir defin işlemi yoktur.

Standart defin işlemleri uygulanır.

• COVID-19 hastalığı olası veya kesin vakalarının hastaneye yatışlarında standart, temas ve damlacık önlemlerinin alınması gerekmekte
• Hastalar tek kişilik, özel banyosu ve tuvaleti olan, kapatılabilir kapı içeren bir odada olmalı
• Tek kişilik odalar bulunmadığı durumlarda kesin COVID-19 vakaları aynı odada kohort edilebilir, ancak olası COVID-19 vakalarının ayrı yatırılması tercih edilmeli
• Zorunlu hallerde ise olası COVID-19 vakaları aynı odada hasta yatakları en az 1 m aralıklı olacak şekilde yerleştirilmeli
• Kohorta dahil edilen (aynı odayı paylaşan) olası hastalar tıbbi maske kullanmalı
• Kullanılacak tıbbi malzemeler
  • Hastaya özel olmalı
  • Oda dışına çıkarılmamalı
  • Hastalar arasında ortak malzeme kullanımına izin verilmemeli
  • Eğer kullanılacak ekipman (örn. steteskop, ateş ölçer) birden fazla hastada kullanılıyor ise her hasta kullanımında temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli (örn. etil alkol %70).
  • Tıbbi olarak gerekmedikçe hastaların odadan veya alandan başka bir alana taşınmasından kaçınılmalı
  • Olası COVID-19 hastaları için belirlenmiş portatif X-ray cihazı ve/veya diğer önemli tanı cihazları kullanılmalı
  • Ancak portatif tanı cihazları yoksa hasta tıbbi maske takılı halde, temas ve damlacık izolasyon önlemleri alınarak, diğer hastalar ve ziyaretçiler ile teması en aza indirecek şekilde, mümkünse son vaka olarak alınmalı
  • Hastanın taşınması sırasında görev alan sağlık personeli tıbbi maske, önlük, eldiven kullanmalı, el hijyenine özen gösterilmeli. Hastanın genel durumuna göre aerosolizasyon oluşturabilecek bir durumu varsa N95/FFP2 maske ve gözlük yanında bulundurmalı
  • Hasta çevresi, hastanelerin enfeksiyon kontrol komitelerinin direktifleri doğrultusunda belirlenen kurallara göre temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli
  • Kullanılmış kişisel koruyucu ekipmanların atılması amacıyla hasta odası girişinde ve hasta odasının içerisinde iki ayrı tıbbi atık bulundurulmalı

• Eldiven,
• Önlük (steril olmayan, tercihen sıvı geçirimsiz ve uzun kollu),
• Yüz koruyucu
• Gözlük
• Sıvı sabun,
• Alkol bazlı el antiseptiği,
• Tıbbi maske (cerrahi maske),
• N95/FFP2 veya N99/FFP3 maske (Sadece damlacık/aerosolizasyona neden olan işlem sırasında),

yataklı sağlık kurumları tarafından yeterli miktarda hazır bulundurulmalı

• Tulum, bone, ayak koruyucu hasta bazında karar alınarak, özellikle hastanın vücut sıvı ve sekresyonları ile yoğun bir şekilde temasın olabileceği durumlarda kullanılabilir.
• Tekrar kullanılabilir özellikteki gözlükler,
  • Üreticinin önerisine göre temizlenir.
  • Özel bir öneri yok ise %70 etil alkol ile dezenfekte edilerek uygun ortamda kendi kendine kurumak üzere bırakılmalıdır.
  • Gözlüğün tekrar kullanılması durumunda, sağlık kurumunca gözlüğün nerede çıkartılıp depolanacağı ve dezenfekte edileceği talimatlandırılır.

Bugün için virüs atılım süresi ve bulaştırıcılık süresi bilinmediği için,

hastanın sağlık kuruluşunda bulunduğu süre boyunca izolasyon önlemlerine devam edilmeli,

COVID-19 varlığı düşünülen vakalara 

Standart, temas ve damlacık izolasyonu önlemleri alınmalı.

• Olası Vaka, 2. ve 3. basamak hastanelerde takip edilir.
• Kesinleşen vakalar 2. ve 3. basamak hastanelerde ya da ildeki belirlenmiş hastanelerde takip edilir.
• Kesinleşen vakalardan yoğun bakım ihtiyacı olan hastalar 2.- 3. düzey yoğun bakım ünitelerinde izolasyon odalarında takip edilir.
• Sağlık kuruluşlarında standart enfeksiyondan korunma ve kontrol önlemleri uygulanmalı
• Buna ek olarak uygulanacak temas ve damlacık korunma önlemlerinin uygulanmasına hasta taburcu olana kadar devam edilmeli

Temas etmiş kişiler ve temasın özellikleri (yakın temas kriteri olup olmadığı) belirlenerek iletişim bilgileri kayıt altına alınır.

Olası vakanın test sonucu çıkana kadar yakın temaslılara yönelik herhangi bir önlem alınmaz.

Olası vakanın test sonucu negatif gelirse temaslılarla ilgili herhangi bir işlem yapılmaz.

• Olası vakanın test sonucu pozitif gelirse;
• Yakın temaslılar; evde 14 gün boyunca ateş ve/veya solunum semptomları açısından takip edilir.

Evde temaslı takibi konusunda sözlü ve yazılı olarak bilgilendirilir. Onamı alınır.

Gerekli görülen durumlarda sağlık müdürlüğü tarafından aktif takip (telefon veya ziyaret ile) yapılabilir.

• Temaslılar; 14 gün boyunca kendilerini ateş ve solunum semptomları açısından takip etmek üzere bilgilendirilir.
• Temaslı veya yakın temaslılarda 14 günlük takip süresi içerisinde ateş ve/veya solunum semptomları (öksürük, nefes darlığı) gelişirse maske takarak sağlık kuruluşuna başvurması sağlanır. Olası vaka algoritmasına göre yönetilir.
• • Kesin veya olası bir vakaya damlacık enfeksiyonuna yönelik korunma önlemleri alınmadan doğrudan bakım sağlayan,

  COVID-19 ile enfekte sağlık çalışanları ile birlikte çalışan, veya

  Hasta ziyaretinde bulunma gibi sağlık merkezi ilişkili maruziyeti olan kişiler

  • COVID-19 hastasıyla okul öncesinde ve okul çocuklarında aynı sınıfı paylaşan öğrenciler ve öğretmenler
  • COVID-19 hastasıyla ile direkt temas eden (örn. el sıkışan) kişiler
  • COVID-19 hastasının salgıları (tükürük, balgam vb) ile korunmasız temas eden kişiler
  • COVID-19 hastasıyla 1 metreden daha yakın mesafede 15 dakikadan uzun süreyle yüz yüze kalan kişiler
  • COVID-19 hastasıyla aynı kapalı ortamda (hastane veya banka bekleme salonları, otobüs, servis vb ulaşım araçları) 1 metreden yakın ve 15 dakika veya daha uzun süre bir arada kalan kişiler.
  • COVID-19 hastasıyla aynı uçakta seyahat eden yolculardan iki ön, iki arka ve iki yan koltukta oturan kişiler
  • COVID-19 hastasıyla aynı evde yaşayanlar
• COVID-19 hastasıyla aynı kapalı ortamda (hastane veya banka bekleme salonları, otobüs, servis vb ulaşım araçları) 1 metreden uzak mesafede bulunmuş kişiler.
• COVID-19 hastasıyla aynı kapalı ortamda (hastane veya banka bekleme salonları, otobüs, servis vb ulaşım araçları) 15 dakikadan kısa süre bulunmuş kişiler.
• COVID-19 hastasıyla 1 metreden daha yakın mesafede 15 dakikadan kısa süreyle yüz yüze kalan kişiler.

• COVID-19 kesin veya olası tanısı konan vakalar ile aynı uçakta seyahat etmiş olan yolculardan
• İki ön, iki arka, iki yan koltuktaki yolcular. Temastan iki hafta sonrasına kadar takip edilmeli.

Kesin veya olası vaka tanımına uyan hasta ile uçak içerisinde ilgilenen kabin personelinin semptom takibi yapılır;

• Vakanın numune sonucu negatif çıkarsa uçuşa izin verilir
• Vakanın numune sonucu pozitif çıkarsa
• Direkt olarak semptom gelişmesine bakılmaksızın temastan itibaren hesaplanarak 14 gün süreyle uçuşuna izin verilmez
• Numune sonucu çıkmadan semptom çıkması durumunda ise temastan itibaren hesaplanarak 14 gün süre ile uçuşuna izin verilmez
• Tüm yakın temaslı/uçak temaslısı tanımına uyan kişiler İl Sağlık Müdürlüğü’nce tespit edilir.
• Tespit edilen kişiler liste haline getirilerek, son temaslarından sonraki 14 gün boyunca telefon aracılığıyla takip edilir.
• Temaslılar; özellikle ateş ve solunum semptomları açısından izlenmeli; ancak bu kişilerde titreme, vücut ağrıları, boğaz ağrısı, baş ağrısı, ishal, mide bulantısı/kusma ve burun akıntısı gibi diğer semptomlar da dikkate alınarak telefonla günlük olarak takip edilmeli, gerkirse evde ziyaret edilmelidir.
• Temaslı incelemesi amacıyla HSGM resmi internet sayfasında yer alan “Temaslı izlem formu” vakanın her bir temaslısı için ayrı ayrı doldurulur.
• Belirlenen temaslıların başka bir nedenle hastaneye yatışı gerekmiyorsa 14 gün boyunca mümkün olduğu kadar evde kalması ve toplu alanlardan uzak durması istenir. Toplu alanlara gitmesinin zorunlu olduğu hallerde ise tıbbi maske takması istenir.
• Semptom gelişmesi durumunda Olası Vaka Algoritmasına uygun olarak hareket edilir.

• Hasta bilgileri – isim, doğum tarihi, cinsiyet, ikamet adresi, iletişim bilgileri, barkod numarası vb. ayrıca ziyaret ettiği riskli bölgenin adı ve gerekli diğer bilgiler (örn: hastane numarası, hastane adı, adresi, doktorun adı iletişim bilgileri)
• Numunenin alındığı tarih ve saat
• Numunenin alındığı anatomik bölge ve lokasyon
• İstenen testler
• Klinik semptomlar ve ilgili hasta bilgileri (epidemiyolojik bilgiler, risk faktörleri, aşılama durumu ve antimikrobiyal tedaviler)

• Alınan tüm numunelerin potansiyel olarak enfeksiyöz olduğu düşünülmeli,
• Numune alma işlemi damlacık / aerosolizasyona neden olan işlem olarak kabul edilmeli
• Numune alan kişiler,
• Tek kullanımlık önlük, N95/FFP2 veya N99/FFP3 maske, gözlük veya yüz koruyucu, eldiven kullanmalıdır.
• Eldiven öncesi ve sonrası el hijyeni sağlanmalıdır.
• • Numune gönderen kişiler,

  Standart enfeksiyondan korunma ve kontrol prosedürleri

  ve

  Ulusal ve uluslararası enfeksiyöz madde transport kurallarına uymalı

• Numunelerin doğru etiketlendiğinden, istem formlarının doğru bir şekilde doldurulduğundan ve klinik bilgilerin sağlandığından emin olunmalı
• Laboratuvarla iyi iletişim kurulmalı ve ihtiyaç duyulduğunda bilgi edinilmeli
• Numuneye ait atıklara, tıbbi atık yönetmeliği gereklilikleri uygulanır

• Alt solunum yollarından trakeal aspirat veya bronkoskopik örnekler tercih edilmeli
• Alt solunum yollarından alınamadığı durumlarda veya alt solunum yolu semptomları olmayan vakalardan nazofaringeal yıkama örneği ya da nazofaringeal ve orofaringeal sürüntü birlikte gönderilmelidir.
• İdeal olarak;
  • Önce orofaringeal sürüntü alınmalı
  • Sonrasında aynı swab kullanılarak burundan da örnek alınmalı
  • Aynı taşıma besiyerinde gönderilmeli (Aynı hastadan alınan orofaringeal ve nazal sürüntü örneği ayrı besiyerlerinde gönderilmemeli)
• Olası vaka tanımına uyan

  ve

  Enfeksiyon bulguları ağırlaşarak devam eden kişilerden; Alınan ilk numunenin üst solunum yolu numunesi olması

  ve

  Test sonucunun negatif olması
  COVID-19 enfeksiyonu şüphesini dışlamayacağı için
  İkinci bir numune gönderilebilir

• Solunum yolu sürüntüsü olarak Viral Transport Besiyeri (VTM) ile
• Trakeal aspirat, bronkoskopik örnek, balgam alınacak ise VTM veya steril, vida kapaklı ve sızdırmaz kaplara 2-3 ml
• Tüm örnekler alındıktan hemen sonra buzdolabında (2-8°C) muhafaza edilmeli ve ivedilikle laboratuvara ulaştırılmalı

Dış hatlar gelen yolcu terminalinde mümkün olan en erken noktalarda termal kamera sistemi yerleştirilir

Termal kamera başında eğitimli, tıbbi maskesi, steril olmayan eldiveni ve gözlüğü olan en az iki personel bulunmalıdır

Termal kamerada ateş tespit edilen kişilerin;

veya

Havalimanı içinde uçak bekleme, dinlenme vb. alanlarında, ateş ve/veya solunum yolu semptomları gösteren kişilerin;

tıbbi maske takması sağlanır

1) Kişi Olası Vaka Tanımına Uyuyorsa

Kişi sağlık denetleme merkezine götürülür

Kişi Sağlık Denetleme Merkezi personeli tarafından değerlendirilir

Olası vaka tanımına uyan kişilerin, İl Sağlık Müdürlüğü ve 112 komuta merkezine bilgi verilip “Olası Vaka Bilgi Formu” ile 112 Acil Sağlık Hizmetleri aracılığıyla hastaneye nakli sağlanır

112 vasıtasıyla olanakları uygun multidisipliner şartlara sahip hastanelere transfer edilir

Kişinin geldiği havayolu ile temasa geçilerek kişinin iki ön, iki arka ve iki yan koltuk yolcu bilgisi alınır ve temaslı takibi için İl Sağlık Müdürlüğüne iletilir

Vaka Takip Algoritmasına uygun yönetilir

Numune sonucu İl Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Birimi tarafından Sağlık Denetleme merkezine bildirilir

Olası vaka bilgileri günlük olarak İl Sağlık Müdürlüğü’ne bildirilir.

2) Kişi Olası Vaka Tanımına Uymuyorsa;

Transit yolcu ise bilgilendirme yapılarak uçuşuna izin verilir.

Transit yolcu dışındaki kişilerin kaydı tutularak genel bilgilendirme yapılır, ülkeye girişine izin verilir.

• Pilot tarafından vaka kuleye bildirilir.
• Kule tarafından olay havalimanı sağlık denetleme merkezine/havalimanı operasyon merkezine bildirilir.
• Tüm yolculara yolcu iletişim bilgi kartı doldurulur.
• İki ön, iki arka ve iki yan koltuk yolcu bilgisi alınır.
• Sağlık Denetleme Merkezi vakayı uçakta değerlendirir.
• Sağlık Denetleme Merkezi İl Sağlık Müdürlüğü ve 112 Komuta Merkezine bilgi verir.
• Ulusal/Uluslararası Sivil Havacılık otoritelerinin ve kuruluşlarının önerdiği bulaşıcı hastalıklara yönelik prosedürler uygular.
• Sağlık Denetleme Merkezi vakayı değerlendirdikten sonra, olası vaka formu ile vakayı 112’ ye teslim eder.
• Vaka, 112 vasıtasıyla multidisipliner şartlara sahip hastanelere transfer edilir.
• Hasta burada Olası Vaka Takip Algoritmasına uygun yönetilir.

A:

Ateş ve akut solunum yolu hastalığı belirti ve bulgularından en az biri (öksürük ve solunum sıkıntısı),

VE

Klinik tablonun başka bir etiyoloji ile açıklanamaması

VE

Semptomların başlamasından önceki 14 gün içerisinde yurt dışında bulunma öyküsü

VEYA

B:

Akut solunum yolu hastalığı belirti ve bulgularından en az biri (öksürük ve solunum sıkıntısı),

VE

Semptomların başlamasından önceki 14 gün içerisinde doğrulanmış COVID-19 vakası ile yakın temas eden

VEYA

C:

• Ateş ve ağır akut solunum yolu enfeksiyonu belirti ve bulgularından en az biri (öksürük ve solunum sıkıntısı),

VE

• Hastanede yatış gerekliliği varlığı (SARI)*,

VE

• Klinik tablonun başka bir neden/hastalık ile açıklanamaması

*SARI son 14 gün içinde gelişen akut solunum yolu infeksiyonu olan bir hastada, ateş, öksürük ve dispne, takipne, hipoksemi, hipotansiyon, akciğer görüntülemesinde yaygın radyolojik bulgu ve bilinç değişikliği nedeniyle hastaneye yatış gerekliliği.

• Olası vaka tanımına uygun hastada alınan numunelerde mevsimsel solunum yolu virüsü saptanması ya da bakteriyolojik etken saptanması, SARS-CoV-2 varlığını ekarte ettirmez
• HCoV-229E, HCoV-OC43, HCoV-NL63 ve HKU1-CoV; mevsimsel solunum yolu virüsleri olup SARS-CoV-2’den farklıdır.

COVID-19 olası vaka tanımına uyan hastalarda

• Solunum yolu numuneleri SARS-CoV-2 açısından değerlendirilmelidir*
• Hastada diğer solunum yolu patojenleri tespit edilse dahi ko-infeksiyonların oluşabileceği dikkate alınarak COVID-19 olası vaka tanımına uyan tüm hasta numuneleri SARS-CoV-2 için de değerlendirilmelidir

*Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Viroloji Referans Laboratuvarı ve belirlenmiş illerde hizmet veren Halk Sağlığı Laboratuvarlarında

• Solunum semptomları; ateş, öksürük ve dispne vb.
• Daha ciddi vakalarda; pnömoni, ağır akut solunum yolu enfeksiyonu, böbrek yetmezliği ve hatta ölüm.
• Asemptomatik kişiler solunum yolunda virus taşımakla birlikte majör bulaş yolu değil.

İnkübasyon Süresi

• Ortalama 5-6 gün (2-14 gün) olduğu gözlenmiştir.

Bulaştırıcılık Süresi  

• Kesin olarak bilinmemektedir.
• Semptomatik dönemden 1-2 gün önce başlayıp semptomların kaybolmasıyla sona erdiği düşünülmektedir.

• Hastalık esas olarak damlacık yoluyla bulaşmaktadır
• Virüs, hasta bireylerden öksürme, hapşırma yoluyla ortaya saçılan damlacıklarla ve hastaların kontamine ettiği yüzeylerden (eller ile göz, ağız, burun mukozasına temasla) bulaşabilir
• Asemptomatik kişilerin solunum yolu salgılarında virus tespit edilebilmekte, ancak esas bulaşma hasta bireylerden olmaktadır.

• Henüz netlik kazanmamış
• SARS-CoV-2’nin kökeni hala araştırılmakta
• Eldeki veriler, Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarında yasadışı olarak satılan vahşi hayvanları işaret etmekte