(Quality of life): İnsanların ve toplumların, gelir dü-zeylerinin, iş kalitelerinin, fiziksel ve ruhsal sağlıklarının, eğitim düzey-lerinin, yaşadıkları fiziksel çevrenin ve sosyal yaşantılarının bileşiminin genel niteliğidir.

(Gender equality): Kadın ve erkeğin toplumsal ve özel hayatın her alanında eşit şekilde temsil edilmesi, eşit haklara sahip olması ve eşit düzeyde saygı görmesidir.

(Social pressure): Bireyin doğuştan getir-diği özellikleri, ait olduğu kültürün gelenek ve göreneklerine uygun dav-ranışları, toplum içindeki sosyo-ekonomik konumu, tercihleri gibi kimi özelliklerinden dolayı, çevredeki kişilerin baskısını bakış, duruş, tavır ve davranış olarak hissetmesidir.

(Sustainable development): Kalkınma sürecinde insan ihtiyaçları için kullanılan kaynakların, gelecek nesillerin ihtiyaçları için de kullanılabilmesini temin edecek şekilde kullanılmasıdır.

(Sustainability): Mevcut sistem çerçevesinde be-lirli bir durum ya da sürecin devam ettirilebilirliğidir. Sosyal kalkınma program ve projeleri kapsamında sürdürülebilirlik, dışsal yardımların ke-silmesinin ardından, program ya da proje ile sağlanan iyileşmenin, ya-ratılan iç dinamikler sayesinde kendiliğinden devam edebilme yetisine sahip olmasıdır.

(Social cohesion): Bir toplumun tüm sosyal grupların-da tanınma, aidiyet, dâhil olma ve meşruiyet hissinin yaratılması süreci-dir. Servet ve gelir farklarının azaltılması, farklı toplum kesimlerinin mar-jinalleşmesine izin verilmemesi, insanlarda toplumun diğer fertleri ile aynı zorluklarla yüzleştiği ve aynı topluluğun parçası olduğu anlayışının geliştirilmesi ile gerçekleşebilir.

(Social capital): Bir grubun üyeleri tarafından be-nimsenen, grubun ortak amaçları için çalışabilme yeteneğini belirleyen, resmi olmayan ağ, norm ve değerlerdir. Sosyal sermaye bireylerin ve grupların ortak amaçlar doğrultusunda hareket etmelerini kolaylaştıran karşılıklı güvene dayanan bağlar olarak da tanımlanır.

(Social policy): Bir ülkede yaşayan tüm bireyler için, özellikle de ayrıca bakıma ve korunmaya gereksinimi olanlar için gelişti-rilen, koruyucu, güçlendirici, sosyal adalet ve eşitliği sağlayıcı hizmetler bütünüdür.

(Social protection): Hastalık, doğum, engellilik, yaş-lılık, işsizlik, ekonomik kriz ve doğal afetler gibi insanların gelir düzeyini ya da refahını olumsuz etkileyen durumların ve kronik yoksulluğun en-gellenmesi, yönetilmesi ve bu durumların üstesinden gelinmesi çabala-rında bireylerin, hanehalklarının ve sosyal grupların desteklenmesi ama-cıyla sağlanan imkânlar bütünüdür.

(Social development): Kalkınmanın; sürdürülebi-lir, farklı toplum kesimleri için eşit ve içerici, yoksul ve kırılgan grupları kalkınma sürecine katılımları için güçlendirici olmasıdır.

(Social inclusion): Bireylerin, ekonomik, sosyal ve kültürel hayata ve kamu hizmetlerine eşit düzeyde erişimlerinin ve ha-yatlarını etkileyen karar verme süreçlerine katılımlarının sağlanarak, ha-yata başlama noktalarından bağımsız olarak potansiyellerini tam olarak hayata geçirebilmelerini sağlamak amacıyla geliştirilen politikaların ve faaliyetlerin yer aldığı süreçtir.

(Social security): Hastalık, işsizlik, yaşlılık ve ölüm gibi risklerin doğrudan bireyleri ya da mensubu oldukları hanehalkını ge-çici veya sürekli olarak kazançtan mahrum bırakması nedeniyle ortaya çıkabilecek fakirliğe karşı insanların korunmasına yönelik genel tedbir-ler sistemidir.

(Social entrepreneurship): Toplumsal bir prob-lemin çözümü için yeni bir ürün/hizmet, süreç ya da kurumsal yapı öne-risi içeren sürdürülebilir ve yaygınlaştırılabilir çözümleri, girişimcilik vasıf-larıyla ancak kâr amacı gütmeden hayata geçirmektir.

(Social income): Yeterli bir gelir güvencesi bulunmayan-ların yaşamları boyunca sürekli ve düzenli biçimde yapılan ödemelerle elde ettikleri gelirdir.

(Social rehabilitation):Hedeflenen bir topluluğun sosyal (ve ekonomik) yeterliliğin artırılması amacıyla gerçekleştirilen onarma, güçlendirme ve yeniden kazanma fa-aliyetleri bütünüdür. Sosyal esenlendirme faaliyetleri genellikle terör ve benzeri sebeplerle yerinden olmuşlar için kullanılmaktadır.

(Social exclusion): Bireyin toplumla bütünleşme-sini sağlayan medeni, siyasi, ekonomik ve sosyal haklara bazı kişi ve sos-yal gruplar tarafından tamamen veya kısmen ulaşılamamasıdır. Sosyal dışlanma, işsizlik, düşük ücretli çalışma, yoksulluk, gelir dağılımı denge-sizliği, sosyal korumanın yetersizliği gibi nedenlerle ortaya çıkabilmek-tedir. Dışlanmış kişiler her zaman yoksul kişiler değillerdir. Örneğin azın-lıklar, göçmenler ve kadınlar yoksul olmasalar dahi çeşitli mekanizmalar ile toplumdan dışlanmış ve bu sebeple yukarıda belirtilen haklara ulaşa-mıyor olabilirler.

(Social solidarity): Bir toplumda yaşayan insan-lar arasındaki yakınlaştırıcı bağlar ve karşılıklı yardım ve işbirliğidir.

(Social integration): Tüm bireylerin ırk, cinsi-yet, dil ve din farkı gözetilmeksizin haklarını ve sorumluluklarını toplu-mun diğer bireyleri ile eşit şekilde ve tam olarak idrak ettiği ve topluma bu doğrultuda katkıda bulunduğu eşit ve dinamik bir toplumun oluştu-rulabilmesi için gerekli değer, ilişki ve kurumların kurulması sürecidir.

(Asylum seeker): Ülkesinde dil, din, ırk, etnik köken, siya-sal düşünce ya da sosyal konum nedeniyle kendisini tehdit ya da baskı altında hissederek ülkesini terk edip başka bir ülkeye sığınma talebinde bulunan ve bu talebi o ülkenin yetkilileri tarafından soruşturma safha-sında olan kişidir. Sığınmacının asıl amacı, Türkiye’de kalmak değil, Tür-kiye üzerinden güvenli bir üçüncü ülkeye geçmektir. İskân Kanunun 3. maddesine göre “Türkiye’de yerleşmek maksadıyla olmayıp bir zaruret ilcasıyla muvakkat oturmak üzere sığınanlara sığınmacı denir”. (bknz. “mülteci” ve “göçmen”)

(Refugee): Ülkesinde dil, din, ırk, etnik köken, siyasal düşün-ce ya da sosyal konum nedeniyle kendisini tehdit ya da baskı altında his-sederek ülkesini terk edip başka bir ülkeye sığınma talebinde bulunan ve bu talebi o ülke tarafından kabul edilen kişidir. Türkiye 1951 tarihinde Mültecilerin Statüsüne İlişkin Birleşmiş Milletler Konvansiyonunu imza-layan ülkeler arasında yer almıştır. Ancak Türkiye, Konvansiyona bir coğ-rafi kısıtlama ile imza atmıştır, buna göre yalnızca Avrupalıları mülteci olarak kabul etmekte olup, Avrupalı olmayanlar mülteci statüsü veril-meyip, yalnızca geçici süreli olarak ülke topraklarında misafir edilmekte-dir. (bknz. “sığınmacı” ve “göçmen”)

(Occupational mobility): Çalışılan iş ya da meslek bırakılarak, yeni bir iş ya da meslekte çalışma doğrultusundaki değişikliktir.

(Satisfaction): İhtiyaçların ve isteklerin karşılanmasından doğan tatmin duygusudur. Yaşam memnuniyeti bir mekândaki re-fahın en önemli göstergelerinden biridir.

(Institutional capacity): Genel anlamıyla bir kurumun istediği çıktıları üretebilme kapasitesidir. Temelde yönetim ka-pasitesinin bir ölçümüdür, bu kapasite hem yetkin bir şekilde karar alma hem de bu kararları etkili bir şekilde uygulamayı içerir.

(Vulnerability): Bireylerin, hanehalklarının ve sosyal grupların gelecekte yoksulluğa düşme ihtimalini ifade eder. Kırılganlık, yok-sulluğun bir bileşeni olduğu kadar, yoksulluğun ortaya çıkmasının ve sürekliliğinin de bir sebebidir. Gelecekte yoksulluğa düşme ihtimali ha-nehalklarını bazı koruma stratejileri geliştirmeye yöneltebilir. Ancak öğün sayısını düşürmek, sağlık harcamalarını ertelemek, çocukları okul-dan almak ve çocuk işçiliğine yönelmek, kayıtdışı istihdama başvurmak, daha az verimli ancak daha istikrarlı ve risksiz tarım ürünleri üretmek gibi kimi koruma stratejileri, var olan yoksulluğu derinleştirdikleri ve sürekli kıldıkları için uzun vadede işlevsel değildirler. Bu sebeple kırılganlık özel-likle hedef alınması gerekli bir problemdir.

(Rural area): İdari statüsüne bakılmaksızın 20.000 ve daha az nü-fusu bulunan yerleşim yerleridir. Alternatif birçok tanımın olduğu ve ba-zılarının Türkiye’de de kullanıldıkları göz ardı edilmemelidir.

(Urbanization): Bir ülkede kent sayısının (kapsanan top-lam kentsel alan artarak) artması veya mevcut kentlerin (nüfus, ekono-mik aktivite hacmi veya kapsanan mekânın) büyümesidir. Kentleşme ile birlikte genellikle, işbölümü ve uzmanlaşmanın artması, duygusal ve ataerkil ilişkilerin yerini profesyonel ve karşılıklı çıkara dayalı ilişkilerin al-ması, barışçıl bir şekilde bir arada yaşamanın belli genel toplumsal kural ve normlara uyulması ile mümkün olacağı anlayışının toplumda yerleş-mesi süreçleri de yaşanmaktadır.

(Employment in informal sector): Resmi bir kaydı ve tüzel kişiliği olmayan, üretiminin en azından bir kıs-mının satış ya da değişim amacıyla yapılan, çalışan kişi sayısı belirli bir büyüklüğün altında olan, birincil tarım faaliyetleri dışındaki alanlarda fa-aliyet gösteren iş yerlerinde çalışılmasıdır.

(Informal employment): Niteliği itibarıyla res-mi kayda tabi işlerde çalışarak istihdama katılan kişilerin çalışmalarının gün veya ücret olarak ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına hiç bildirilme-mesi ya da eksik bildirilmesidir. Kayıtdışı istihdam, devletin vergi geliri kaybına uğraması, kayıtdışı istihdam edilenlere işverenlerce resmi işyeri mevzuatı uyarınca sağlanması gereken iş güvenliği ve sağlığı koşullarının sağlanmaması ve kayıtdışı çalışanların sosyal güvenlik sisteminden yararlanamaması nedeniyle çalışanların refahını olumsuz etkiler.

(Illegal immigrant): Gittikleri ülkenin otoritelerine kendilerini bildirmeden veya iznini almadan o ülkede yaşayanlardır.

(Structural unemployment): İşgücü arzının bilgi, yetenek, tecrübe, meslek ve coğrafi dağılımının işgücü talebiyle uyuş-mamasından kaynaklanan işsizlik türüdür. En yaygın sebepleri arasında işyerlerinde üretim teknolojilerinin gelişmesi sonucu mevcut işgücü arzı-nın niteliğinin işgücü talebinin niteliğine uyum sağlayamaması gelmek-tedir. İşsizlik türleri içinde çözümü en uzun süre gerektirenidir.