Bir yerde, bir mekânda bulunmak yaratılmışlara ait bir özelliktir. Allah, yaratılmış bir varlık değil, Yaratıcı’dır. O hâlde O’na bir yer yahut bir mekân nispet etmek doğru değildir. Allah, varlık âlemini var eden, onla-rın varlığını ve hükümranlığını elinde bulundurandır (Mülk, 67/1). Göklerin ve yerin mülkü O’nundur (Zümer, 39/44). Göklerde ve yerde ne varsa O’na aittir (Yunus, 10/66). Dolayısıyla Allah’ı, yaratıp idare ettiği ve sahibi oldu-ğu âlemde bir yere izafe etmek sağlıklı bir yaklaşım olamaz. Bazı Selefî âlimlerin “Allah arşı istiva etmiştir.” (Taha, 20/5, Hadid, 57/4) ve “Göktekinin sizi yerin dibine geçirmeyeceğinden emin mi oldunuz!” (Mülk, 67/16) gibi âyetlerden yola çıkarak Allah’ın gökte olduğu şeklindeki yorumlar, ço-ğunluğa mensup âlimlerce doğru bulunmamıştır. Zira bu ve benzeri âyet ve hadisler mecazî anlatımlar olup Allah’ın yüceliğine işaret etmektedir. Diğer taraftan güneşin ışığıyla her yerde bulunması gibi Allah da tecelli eden isim ve sıfatlarıyla her yerdedir. Zâtına gelince O bütün idrak ve tasavvurlarımızın ötesindedir. Bize düşen iman ve amellerimizle O’na yönelip ibadet görevimizi yerine getirmeye çalışmaktır.

Bir anne-babanın çocuğuna karşı görevlerinden birisi de ona güzel isim vermektir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.), bir hadisinde insanların kıyamet günü isimleri ile çağrılacağını belirterek “Çocuklarınıza güzel isim koyunuz.” (Ebû Davud, Edeb, 69) buyurmuştur.

Çocuklara Allah’ın isimlerini vermeye gelince, hemen belirtmek ge-rekir ki Allah’a has isimler aynı lafızla çocuklara verilmemelidir. Şayet çocuklara Allah’ı hatırlatacak isimler verilecekse başına “kul” anlamına gelen “abd” kelimesi eklenerek “Abdullah” (Allah’ın kulu), “Abdurrah-man” (Rahman’ın kulu), “Abdurrahim” (Rahim’in kulu), “Abdülkâdir” (Kâdir’in kulu) gibi isimler verilmelidir.

Allah Teala’nın “esma-i hüsna”sından “Kerim, Latif, Rauf…” gibi isim-ler ise Allah’ın dışında kulların da vasıflandığı müşterek isimler oldu-ğundan Allah’a has olmayan bu isimler çocuklara ad olarak verilebilir.

Mevlâ sözlükte; “Rab, efendi, dost, arkadaş, yardımcı, sahip ve malik, köle azat eden, azat olmuş köle, bir işi gören, idare eden” gibi birçok farklı anlamlara gelir. Allah’a izafe edildiğinde “sevme, koruma, yar-dım etme, tasarruf ve himayesi altında bulundurma” gibi anlamları öne çıkar. Mevlâ kelimesinde asıl olan mana, sevgi ve manevî yakınlıktır. (ibnü’l-Esîr, en-Nihâye, “vly” md.; İbn Manzur, Lisânü’l-Arab, “vly” md.)

Mevlâ kelimesi, Kur’an’da hem Allah için hem de insanlar için kulla-nılmıştır. Bu kelime, “Biliniz ki Allah sizin Mevlâ’nızdır (sahibinizdir). O ne güzel Mevlâ (sahip) ve ne güzel yardımcıdır!” (Enfal, 8/40) ve “Sen bizim Mevlâmızsın.” (Bakara, 2/286) ayetlerinde Allah için; “O gün dostun dosta hiçbir faydası olmaz.” (Duhan, 44/41) ayetinde ise, insan için kulla-nılmıştır. Çeşitli hadislerde de mevlâ Allah’ın isimlerinden biri olarak zikredilmiştir; “Allah bizim Mevlâ’mızdır.” (Buhari, Cihâd, 14, Meğâzî, 17)

Buna göre “mevlâ” kelimesinin sonuna eklenen ve “bizim” anlamına gelen “nâ” zamiri ile birleşerek oluşan “mevlânâ” ifadesi; hem Allah hem peygamber hem de insanlar için kullanılabilir.

Allah için “Mevlânâ” denildiği zaman “Rabbimiz, sahibimiz”; Peygam-ber veya insanlar için denildiği zaman ise “dostumuz” veya “efendimiz” anlamları kastedilmiş olur.

“Tanrı” kelimesi, Arapça “ilah” kelimesinin karşılığıdır. “İlah” daha çok, Allah’tan başka ibadete layık görülen varlıklar için kullanılır. “Allah” kelimesi onun bizzat kendisini ifade eden özel ismidir. Bu bakımdan, kelâm âlimlerine göre “Allah” kelimesi, Cenab-ı Hakk’ın yüce zatına ve bütün kemal sıfatlarına delalet eden özel ismidir. Hiçbir dilde bu keli-menin ifade ettiği özel manayı kapsayacak bir kelime bulunmamaktadır. Öte yandan “Allah” kelimesi bütün Müslümanlar için tevhid inancını temsil eden ortak bir bağ niteliğindedir. Bu sebeple Müslümanların, ibadet ettikleri tek yaratıcılarını “Allah” diye anmaları daha doğru olur.

Dolayısıyla “Allah” bu adla veya “esmâ-i hüsnâ” adı verilen 99 isminden biriyle anılmalıdır. Bununla birlikte, dinimizin bildirdiği mutlak kemal sahibi, noksanlardan münezzeh olan yüce Allah’ı “Tanrı” diye anmak da İslam inancına aykırı olmaz.

İsm-i A’zâm, sözlükte “en büyük isim” anlamına gelmektedir. Terim olarak Allah’ın en güzel isimleri içerisinde yer alan bazı isimler için kullanılmıştır. İslam âlimlerinin bir kısmı, Allah’ın isimlerinin tamamının, fazilet ve üstünlük bakımından eşit derecede olduğunu kabul etmiş, diğer bir kısmı ise, hadisleri göz önünde bulundurarak, bazı isimlerin diğerlerinden daha büyük ve faziletli olduğu görüşünü benimsemişlerdir. Hz. Peygamber’in bazı hadislerinde İsm-i A’zâmdan bahsedilmek-te, bu isimle dua edildiği zaman duanın mutlaka kabul edileceği bildirilmektedir (bk. Ebû Dâvûd, Vitr, 23; Tirmizî, Da‘avât, 64, 65, 100; Nesâî, Sehv, 58; İbn Mâce, Duâ, 9, 10). Fakat Allah’ın en büyük isminin hangisi olduğunu kesin olarak belirlemek mümkün değildir. Çünkü bu hadislerin bir kısmında “Allah” ismi, bir kısmında ise “Rahmân, Rahîm” (esirgeyen, bağışlayan), “Hayy Kayyûm” (diri ve her şeyi ayakta tutan), “Zü’l-celâli ve’l-ikrâm” (ululuk ve ikram sahibi) isimleri Allah’ın en büyük ismi olarak belirtil-mektedir.

Konuyla ilgili bir hadis şöyledir: “Resulullah (s.a.s.), bir kişinin şöyle dua ettiğini işitti: ‘Allah’ım, şehadet ettiğim şu hususlar sebebiyle senden talep ediyorum: Sen, kendisinden başka ilah olmayan Allah’sın, birsin, Samedsin (hiçbir şeye ihtiyacın yoktur, her şey sana muhtaçtır), senden çocuk olmadı (kimsenin babası olmadın), doğmadın (kimsenin çocuğu olmadın), bir eşin ve benzerin yoktur.” Bunun üzerine Efendimiz (s.a.s.) buyurdular: “Nefsimi kudret elinde tutan Zat’a yemin olsun, bu kimse, Allah’tan İsm-i A’zâm’ı adına talepte bulundu. Şunu bilin ki, kim İsm-i A’zâmla dua ederse Allah ona icabet eder, kim onunla talepte bulunursa (Allah ona dilediğini mutlaka) verir.” (Tirmizî, Da’avât, 65) Başka bir hadis meali de şöyledir: Bir adam şöyle dua etmiştir: “Ey Allah’ım, hamdlerim sanadır, nimetleri veren sensin, senden başka ilah yoktur. Sen semavat ve arzın celal ve ikram sahibi yaratıcısısın, Hayy ve Kayyumsun (kâinatı ayakta tutan hayat sahibisin). Bu isimlerini şefaatçi yaparak senden is-tiyorum!” (Bu duayı işiten) Resulullah (s.a.s.) sordu: “Bu adam neyi vesile kılarak dua ediyor, biliyor musunuz?” “Allah ve Resulü daha iyi bilir?” diye cevap verdiler. Resulullah şöyle devam etti: “Nefsimi kudret elinde tutan Zat’a yemin ederim ki, o, Allah’a, İsm-i A’zâm’ı ile dua etti. O İsm-i A’zâm ki, onunla dua edilirse Allah icabet eder, onunla istenirse verir.”

İsmin çoğulu olan “esmâ” kelimesi ile “en güzel” anlamındaki “hüsnâ” kelimesinin oluşturduğu bir sıfat tamlaması olan “esmâ-i hüsnâ”, “en güzel isimler” anlamında Yüce Allah’ın bütün isimleri için kullanılan bir terimdir. Kur’an-ı Kerim’de, “Allah, kendisinden başka ilâh olmayandır. En güzel isimler O’na mahsustur.” (Tâhâ, 20/8); “…En güzel isimler O’nun–dur. Göklerde ve yerde olanlar O’nun şanını yüceltmektedirler. O galiptir, hikmet sahibidir.” (Haşr, 52/24) mealindeki âyetlerde ifade edildiği gibi en güzel isimler Allah’a mahsustur. Çünkü bütün kemal ve yetkinliklerin sahibi O’dur. O’nun isimleri en yüce ve mutlak üstünlük ifade eden kutsal nitelemelerdir.

Allah Teala’nın Kur’an’da ve sahih hadislerde geçen pek çok ismi var-dır. Kul bu isimleri öğrenerek Allah’ı tanır, O’nu sever ve gerçek kul olur. Kur’an’da, “En güzel isimler Allah’ındır. O hâlde O’na o güzel isimlerle dua edin…” (A‘râf, 7/180) buyrularak, esmâ-i hüsnâ ile dua ve niyazda bu-lunulması istenmiştir. Esmâ-i hüsnânın birden fazla olması, işaret ettiği zâtın birden çok olmasını gerektirmez, bütün isimler o tek zâta delalet ederler: “De ki: İster Allah deyin, ister Rahmân deyin, hangisini deseniz olur. Çünkü en güzel isimler O’na aittir.” (İsrâ, 17/110)

BluTv, 23 Ocak 2016 yılında Türkiye’nin en büyük medya gruplarından Doğan Medya Grubu’nun dijital platformu olarak kurulmuştur. Netflix’e rakip olmak amacıyla kurulan platform, 30’dan fazla canlı kanal ve 10 bin saatten fazla film ve dizi içerikleriyle yayınlarına başlamıştır. Ayrıca BluTV platformunda kullanıcılar, aylık 9.90 TL kadar bir bedel ödeyerek Premium abonelikten faydalanmıştır. 2017 yılında yayınladığı ilk özgün yapımı olan Masum isimli diziyle önemli bir çıkış yapan platform, uzun ve reklamlı dizilerden bunalan Türk izleyicisine, Masum dizisini reklamsız ve 60 dakika bölümler şeklinde yayınlamıştır. Böylelikle izleyiciler platformdan memnun kalmıştır. Masum dizisi gibi özgün yapımların yanında Aşk-ı Memnu, Merhamet gibi geçmiş diziler, sinemalardan yeni gösterimden çıkan filmler ile Friends ve The Big Bang Theory gibi popüler yabancı diziler de platform üzerinden gösterilmiştir .

BluTv’nin platform üzerinde film kategorisi 18 türden oluşmaktadır. Uzun metrajlı filmlerle beraber ana tür olarak belgesel ve kısa film kategorisi de platformda yer almaktadır. Ayrıca, yerli bir yapımı içermeyen, dünya sinemasından gelen kült filmler içeren klasikler kategorisi de bulunmaktadır. Bu kategori içerisinde 5 film mevcuttur. Dünya Sineması kategorisinde ise 1 yerli film olmak üzere toplam 31 film yer almaktadır. Festival kategorisinde ise 21’i yabancı 35’i yerli film olmak üzere toplam 56 film olmakla beraber yerli filmlerin çoğu Yılmaz Güney, Zeki Demirkubuz gibi Türk Sineması’nda başarılı olan yönetmenlere aittir.

Ocak 2019’da BluTV’nin kurucusu ve CEO’su Aydın Doğan Yalçındağ, 4 milyondan fazla kullanıcıya eriştiklerini ve 2018 yılında abone sayısını 2017 yılına göre dört kat artırdıklarını ifade etmiştir. Yalçındağ, BluTV’nin platformda her ay hemen hemen 3 milyon saatten fazla içerik tüketimi gerçekleştirdiğini de söylemiştir. Ayrıca BIuTV’nin temel ilkesinin yalnızca içerik lisanslayan bir platform olmadığını dile getiren Yalçındağ, Türk seyircisine özgün içerik yapımı ile beraber birçok yenilik sağlamak olduğunu ve bir teknoloji firması olarak da birçok yeniliğe öncülük etmenin platform için önemli olduğunu sözlerine eklemiştir. BluTv dizisinin önce platformda daha sonra da televizyonlarda gösterildikten sonra Netflix’e satılarak 180 ülkede izlemesine imkân sağlamıştır. Masum, Dudullu Postası, Bartu Ben gibi 12 özgün yapımı olan platformun kurulduğu günden itibaren Türk dizi ve film yapımlarına 60 milyon TL aktarmıştır.

Bir dijital platform olarak film endüstrisi üretim süreçlerimi etkilemeye başlayan BluTV, ilk kez bir film yapımının sponsorluğunu üstlenerek platform üzerinde yayınlamaya başlamıştır. Sinema filmlerine destek vermeye başlayan BluTV, Emre Yaksan’ın yazıp yönettiği Körfez filmiyle ilk defa Türk film endüstrisi içinde adını duyurmuştur.

Rıfat Erkek

Dünyanın birçok ülkesinde hizmet sağlayan Netflix, 2016 Ocak ayında “Netflix Her Yerde” sloganıyla Türkiye’de erişime açıldıktan sonra 22 Eylül tarihinde İstanbul’da lansmanını gerçekleştirmiştir. Yüksek görüntü kalitesi, özel içerikler, Türkçe dil ve Türk Lirası ödeme seçeneklerinin olmasıyla beraber Netflix, Türkiye’de attığı aşamaları hızlı bir şekilde tamamlamıştır. Kelebeğin Rüyası, 4, Düğün Dernek 1 ve 2, Recep İvedik 4 gibi oldukça popüler filmleri Leyla ile Mecnun, Suskunlar, Karadayı, Ezel gibi önemli dizileri programına katmıştır. Üstelik Netflix, bütün Dünya’da yayınlanan içerikleri de Türkiye’de açmıştır. Platform, ayrıca Netflix’in CEO’su Reed Hastings, Türkiye’de yayınlanan içeriklerin yüzde sekseninin Türkçe altyazılı olarak, üçte biri kadarının ise Türkçe dublajlı olarak kullanıma sunulduğunu belirtmiştir. Ayrıca platformun standart çözünürlük, HD çözünürlük ve 4K olmak üzere üç ayrı abonelik planı sağladığını ifade eden Hastings, Ocak ayında yayına başlayan Netflix’in Eylül ayında lansmanının yapılmasının nedeni olarak uyum sürecinin tamamlanması olduğunu öne sürmüştür.

Özellikle cep telefonu kullanıcılarını düşünen Netflix, cep telefonları ağı üzerinden izlendiğinde abonelerin kullandıkları veri oranını daha iyi yönetmesini destekleyen mobil veri denetimleri sağlamaktadır. Böylece aboneler sınırsız veya sınırlı bir veri paketi kullansa da, Netflix abonelere daha çok seçenek sunmaktadır.

Netflix platformunun Türkiye’de erişime açılmasını 4 model içinde ele alan Bilbil (2018: 48-50), bu modelleri şu şekilde açıklamıştır: Teknik, ekonomik, dijital bölünme / insan hakları ve düzenleme. Birincisi teknik açıdan, mobil trafik akışı artmış olmasına rağmen, Netflix’in Türkiye pazarına girişi ile ilgili herhangi bir sıkışma ve yatırım sorunu olmamıştır. Ayrıca, internet hızına bağlı olarak minimum kalite standardı gerekmiştir. Bu durum da Türkiye’de Netflix ISP (Internet Service Providers) Speed Index2 ortalama hız seviyesinin nitelikli bir video akışı için yeterli olduğunu göstermiştir. İkinci olarak ekonomik açıdan bakıldığında, Türkiye’de video üzerinde artan talebe rağmen, ne birbirine bağlılık açısından ne de yenilikçilik ve gelir paylaşımı konusunda herhangi bir farklı fiyatlandırma veya bölünme söz konusu olmamıştır. Üçüncüsü dijital bölünme ve insan hakları açısından bakıldığında, konuşma özgürlüğünün yok olması ve rakip platformların, yayınlarının ve içeriklerinin bozulması veya bölünmesi konusunda herhangi bir sorun yaşanmamıştır. Dördüncüsü olarak düşük maliyetli içerikle ilgili herhangi bir sorun olmamasına rağmen, şeffaflık açısından endişeler olduğu görülmüştür. Şeffaflık açısından, fiyatlandırma süreci “ara sıra” ve tüketici tarafı göz önüne alındığında belirsiz olabilmektedir. Örneğin, şu anda Netflix fiyat yapısını rasgele ve zaman zaman günümüze kadar değiştirmiştir. Netflix daha fazla TV dizisini, filmleri ve içerikleri platformuna eklerken, yeni ürün özellikleri sunarken ve Netflix deneyimini geliştirmek için abonelik fiyatlandırmalarını zaman zaman ayarlayabilmektedir. Ayrıca yerel vergilerdeki veya enflasyondaki değişiklikler gibi yerel pazar değişikliklerine cevap vermek için planlamalar ve fiyatlandırmalar yapabilmektedir.

Netflix, 2016 yılında iki ortaklığa sahip bir Türk arayüzü ile Türkiye’de yerelleşmiştir: Bunlardan biri telekom operatörü Vodafone, bir diğeri TV üreticisi Vestel olmuştur. Şirket, 1GB internet paketi satın alan Vodafone abonelerinin üç 116 aylık Netflix erişimine ücretsiz olarak erişebileceği bir kampanyayla Vodafone ile ortaklığını duyurmuştur. Bu, farkındalığını ve kullanımını arttırmak için Netflix’in pazarlama stratejisi olmuştur. Ayrıca, 4K UHD Smart TV satın alan Vestel müşterilerine (20 Aralık 2016 – 28 Şubat 2017 tarihleri arasında) üç aylık ücretsiz Netflix erişimi verilmiştir.

Türkiye’de ilk yerli orijinal yapıma başlayacağını duyuran Netflix, Orta Doğu’nun en büyük medya gruplarından olan MBC Group’a ait Türk yapım şirketi O3 Medya yapım şirketiyle anlaşma imzalamıştır. Böylelikle Netflix, 14 Aralık 2018 tarihinde Türkiye’de ilk kez bir orijinal içerik üretmeye başlamıştır. 45 dakikalık 10 bölümden oluşan Hakan: Muhafız (The Protector) dizisi, izleyiciler ve kullanıcılar tarafından büyük bir ilgi görmüştür. Dizi, Dünya üzerinde yaklaşık 10 milyon kişi tarafından izlenmiştir. Üstelik dizi sayesinde Netflix platformuna üyelikler artmıştır. Netflix’in Türkiye’deki ikinci projesi, ilk Türk yapım dizisi olan Hakan: Muhafız dizisinden sonra Organize İşler: Sazan Sarmalı filminin dağıtım haklarını alarak Netflix üzerinden yayınlanması olmuştur. Ayrıca Netflix, Türkiye’de birçok film ve dizi üretimi için de projeler üretmeye devam etmektedir.

80 milyonluk nüfusuyla Türkiye’nin dijital platformlar için iyi bir fırsat olduğunu vurgulayan Kaymakçı (2019), bağımsız sinemacıların özellikle salon bulmakta zorlandığı günümüzde bu durumdan karlı çıkabileceğini belirtmiştir. Sinema salonlarının benzer yapım şirketlerinin ürettiği veya dağıttığı filmlerin tekelinde olması sebebiyle kendilerine sinema salonu bulmayan birçok bağımsız yapımcıların ve yönetmenlerin ürettiği filmler, Netflix başta olmak üzere dijital platformlar sayesinde daha çok izleyiciye ulaşabilmesine ve para kazanabilmesine olanak sağlayabilmesi bakımından önemlidir.

Rıfat Erkek

20. yüzyılın ortalarından itibaren dünya; teknolojik ifadeyle çok önemli ilerlemeler yaşamış, böylece teknolojik ilerlemeler, yoluyla bilgi ve iletişim dünyasını etkilemiştir. Askeri bir çalışmadan dolayı üretilen dünyanın en bağımsız ve serbest iletişim sistemlerden olan internet, toplumsal, kurumsal ve kişisel anlamda etkileyerek insanoğluna önemli hizmetler sunmuş ve yeni bir değişim içine girmiştir. İnternet, yerel ve küresel arasındaki sınırları ortadan kaldırarak iletişim ve etkileşim içerisinde yeni ve farklı kanallar açarak günlük işin çevrimiçi olmasına ön ayak olmuştur.

Yeni iletişim ve medya teknolojilerinin icat edilmesi, bilgisayar teknolojilerinin ilerlemesinden ve iletişimindeki değişiminden kaynaklanmıştır. İnternet teknolojisinin günümüzdeki haline gelmesi 50 yıl kadar bir süre sonunda oluşmuştur. Bu süre içinde ilk olarak internetin ana fikirleri oluşarak yazılımlı öğelerle birlikte uygulamaya geçilmiştir. İlk başlarda sabit sitelerden meydana gelen interneti, kullanan bireylere tek yönlü ve tek aygıttan bilgi verilmiştir ve onlarla iletişim sağlanmıştır. İnternetteki sabit sayfalar geleneksel medya araçlarının bir özelliği olmuştur. Etkileşimli sayfalar ile birlikte internet kullanan kişinin teknolojiye etkisi, Web 2.0’ın gelişmesine neden olmuştur. Etkileşimli sayfaların varlığıyla bireyler de bu sayfalara yönelmişlerdir.

Günümüzde, yeni iletişim teknolojilerinin neden olduğu ortamlar “yeni medya” olarak isimlendirilmektedir. İnternetin çok hızlı bir şekilde popülerleşmesi ve kişisel bilgisayarların ve ağların yaygınlaşmasından sonra geleneksel medya araçları çok farklı özellikleri olan seyircilere ulaşan, hızlı, karmaşık ve yeni medya platformu ile yarışmakta zorluk çekmiştir. Medya teknolojilerindeki yeni kavramı akademik alanlarda beğenilmiş, yeni medya olarak bilimsel çalışmalarda yaygınlık kazanmıştır.

“Yeni medya” kavramını tanımlamadan önce bazı akademisyenler ve araştırmacılar medya kavramını açıklamışlardır. Latin alfabesinde aygıt anlamında olan “medium” sözcüğünün çoğul anlamında olan medya, geleneksel iletişiminin olduğu araçlar grubunu içermektedir. İletişim çağında önemli bir kavram olarak ortaya çıkan yeni medya ise, farklı ses, renk ve fikirlerin tüm dünya içerisinde iletişime imkân sağlayan farklı bir medya yaklaşımı olarak tanımlanmaktadır.

Dijital  bir  şifreleme  mekanizmasına  ait,  modülerlik  ve  hipermetinsellik niteliği olan kişilerin birbiriyle etkileşime imkân sağlayan etkin bir iletişim sahası olarak ifade edilen yeni medya, günümüz bilgi çağının ana aracı olarak önemli hale gelmektedir. Bu araç, gündelik hayatımızın her yerine girerek toplumsal, ekonomik ve sosyal hayatımızı tamamen şekillendirmiştir. Yeni medya teknolojileri ile yaşamımızda kayda değer bir kavram olarak giren yeni medya, bilgisayar ağ formları ile yazılımları temellendirerek ulaşılabilirlik imkânlarını artırıp toplum içinde etkileşim ve iletişim kurma kabiliyetini yükselten bir araç gibi ortaya çıkmıştır.

1990 yılından itibaren oldukça önemli bir hal alan iletişim ve medya teknolojilerindeki ilerlemelerle bütün hayata etki etmiş bir kavram olan yeni medya, sosyal anlamda kimliğin yapısını oluşturan önemli bir olgu haline de gelmiştir. Yeni medya, dijital bir kodlama sistemi zeminine oturan, modülerlik ve hiper metinsellik özellikleri olan, bireylerin birebir şekilde etkileşimine olanak veren aktif bir iletişim ortamı olarak açıklanmaktadır. Yeni medya, modern bilgi çağının en temel aracı şeklinde bir adım öne çıkmaktadır. Yeni medyanın konveksiyonel/geleneksel medyadan farkı; sayısallaşan medyayı, etkileşen ve yakınsanan medyayı, internet ağlarını, iletişim teknolojilerini ve medyasını ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır. Yeni medya kavramı, medya ve iletişim teknolojilerini toplumsal ilişkilendirmeleri ile iletişim becerilerini yükselten araçları kullanarak geliştiren ve iletişim pratikleri çevresinde biçimlenen sosyal ve toplumsal örgütlenmeleri içermektedir.

İletişimde matbaanın bulunmasıyla birlikte teknolojik ilerlemeler; telgraf, gazete, radyo, fotoğraf, film, televizyon, uydular, internet ve iletişim ağları ile birlikte bugüne kadar ulaşmıştır. Castells, yeni iletişim teknolojilerinin 1980 yıllarında kitle iletişim evreninin değiştirdiğini vurgulamıştır. Castells, bu duruma bazı örnekler de vermiştir: La Figaro, The New York Times ve International Herald Tribune gibi gazetelerin dünyanın farklı yerlerinde basılabilmesi, Walkman isimli cihazın kişisel olarak seçilmiş bir şarkıyı ortak bir işitsel ortama dönüştürmesi, radyoların tematik hale gelmesi kitle iletişim dünyasını değiştirmiştir. Ayrıca VCR’ların bütün dünyada yaygınlaşarak resmi yayınlara alternatif olması, insanların kendi kendine görüntü üretmesiyle görüntülerin tek yönlü akışının değişmesi, video teknolojiyle birlikte video filmlerinin yaygınlaşması ve yerel yayıncılığın gelişmesi de bu değişime örnek oluşturmuştur. Ama belirleyici ilerleme, televizyon kanalarının çoğalması ve artması şeklinde gerçekleşmiştir.

Yeni medya teknolojilerinin temel özelliğinin zamansal olarak yeni olmadığının altını çizen Başaran, bugüne kadar yeni iletişim ortamlarına rengini kazandıran ve iletişim adı verilen bir ortamın doğmasına sebep olan iletişimi sosyoloji, siyaset bilimi, psikoloji gibi alanların temellendirilmesine sebep olan kitle iletişim teknolojilerinin önüne koyulduğu için yeni olduğunu ifade etmiştir. Git gide gündelik hayatın bir parçası olarak geniş kullanım uygulamaları bulanan, bunları dönüştüren, sosyal hayatın gereksinimleri sebebiyle kullanımı fazlalaşan, bedenin ve ruhun bir parçası olan bilgisayarı, ağı, interneti, kayıt edicileri, cep telefonlarını, teknolojiyi kullananları ve iletişimcileri, tüm dijital ve iletişim teknolojilerin yeni medya kavramı içerisinde toplamaktadır.

Yeni medya üzerine bugüne kadarki araştırmalara ve çalışmalara bakıldığında tek bir kavram tanımlanması yapılmadığı, farklı araştırmacıların ve yazarların konuyu farklı yönlerden değerlendirdiği ya da farklı nitelikleri ön plana çıkardıklarını görülmektedir. “Yeni Medya” kavramı üzerinde duran Dilmen, 1970’li yıllarda, bilgi ve iletişim temelli çalışmalarda toplumsal, psikolojik, iktisadi, siyasi ve kültürel araştırma yapan düşünürler ve akademisyenler tarafından ifade edilen bir kavram olduğunu vurgulamıştır. Ama 1970’li yıllarda belirtilen anlam, 1990’lı yıllarda önemli bir hızlanma kazanarak bilgisayar ve internet teknolojisi ile beraber yaygınlaşmış ve çeşitli formatlara erişilmiştir. Bu dönemde, yeni iletişim teknolojilerinin meydana getirdiği ortamlar tamamıyla yeni medya olarak adlandırılmıştır. Yeni medya, bir tarafı bilgisayarlara ait pratikleri, bir tarafı ise iletişim araçlarına has formları içeresinde bulunduran iki yanlı melez bir medya sistemidir. Bu nedenle yeni medya terimi, iletişim ve medya araçlarının çağımıza özgü olanlarını tanımlamak için kullanılmaktadır.

Enformasyon  ve  iletişim  teknolojilerinde  yaşanan  dönüşümler  ile  cep telefonları internet ve bilgisayar gibi iletişim teknolojileri pratikleri bilgi toplumunun 27 kanıtları gibi ifade edilmiştir. Böylece bu enformasyon ve iletişim teknolojileri bölümünde gerçekleşen kayda değer ilerlemeler, toplumun, sanatın, kültürün ve siyasetin de yeni şeklini üretmiştir. Günümüzde konveksiyonel iletişim araçlarından farklı olan dijital internet, televizyon, CD, VCD, DVD, GPRS, çift taraflı olan bir yanı CD, öteki yanı DVD olan etkileşimli CD ve buna benzer yeni medyanın ürettiği teknolojiler, kitle iletişim araçlarından farklı olan dijital teknolojiyle meydana gelmişlerdir. Bundan dolayı yeni medyaya sayısal olarak bağlanabilmiş, karşılıklı iletişimin sağladığı çoklu ortam (çoklu medyacılık) özelliklerini servis kullanıcılarına yeni hizmet alternatifleri olarak sunulabilmiştir.

Rıfat Erkek

Bütün dünyada gelişen bilgisayar teknolojilerinde Türkiye’de de ilerlemeler görülmüştür. Türkiye’de internet sisteminin başlangıcı 1990’lı yıllarda olmuştur. Sayısal iletişimin Türkiye’ye girmesiyle ülkemiz çağ atlamış, farklı ülkelerle aramızda olan farkın kapanmasına neden olmuş, yoksul/zengin, kır/kent arasındaki eşitliği sağlamış, üstelik bilgi ve iletişim toplumunu meydana getirecek bir iletişim teknolojisi olarak piyasaya sunulmuştur (Yerlikaya, 2004: 19). Türkiye’de ilk internet başlangıcı 12 Nisan 1993’te TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) destekli bir proje temelinde Ortadoğu Teknik Üniversitesi aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. 1994’te Ege Üniversitesi’nde internet bağlantısı sağlandıktan sonra, Bilkent Üniversitesi 1995 yılının Eylül ayında, Boğaziçi Üniversitesi de 1995 yılının Kasım ayında ve İstanbul Teknik Üniversitesi de 1996 yılının internet bağlantılarını sağlamışlardır.

İnternet bağlantısının üniversitelerde akademik ve araştırma amaçlı bir hizmet olmaktan çıkması ve internetin ticarileşmesi, 1995’te Türk Telekom şirketi tarafından yapılan TURKNET ihalesinin tamamlanmasıyla başlamıştır. Son yıllarda dünyadaki teknolojik gelişmelerle benzer zamanda ülkemizde de internet ve web teknolojileri gelişmekte, bunlar internet kullanıcıların ve servis sağlayıcıların hizmetine sunulmuştur. Türkiye’de bilhassa genç nüfus internetin sağladığı olanaklardan yararlanmış, iletişim ve ağ teknolojilerine yönelmişlerdir. Diğer taraftan TÜBİTAK yapısında, ülkemizdeki bütün eğitim ve araştırma kurumlarını birbirine bağlayan hızlı ve kolay bir iletişim ve internet ağı ULAKNET (Ulusal Akademik Ağ) kurulmuştur.

Türkiye’nin internet başlangıcını sağlayan noktalar dört grup içinde sıralanabilir:

Üniversitelerin ve akademik kurumların internet bağlantı noktaları Ticari kuruluşların faydalandığı TT Net noktaları

Diğer farklı özel firmaların ve servislerin TT Net ile imzaladıkları İnternet Erişim Noktası anlaşmasıyla birlikte yararlandıkları şirket bazlı yurtdışı internet servisleri

Yukardakilerin haricinde olan diğer bağlantılar.

2019 Ocak ayındaki Datareportal’un Türkiye’deki internet kullanımı raporuna göre; Türkiye’de yaklaşık 60 milyon kişi, internet kullanmaktadır. İnterneti kullanan kişilerin Türkiye nüfusunun yüzde 72’sini de oluşmaktadır. Ayrıca Türkiye’de mobil internet ise, yaklaşık 56 milyon kişi tarafından kullanılmaktadır. Türkiye’de mobil internet kullanan insanların nüfusa oranı ise, yüzde 68 civarındadır.

Türkiye’de ve Dünya’daki İnternet ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı ve ani değişim, üretimdeki enformasyon akışını hızlandırarak basitleştirdiği gibi aynı zamanda mekân (ulaşım) ve zaman kullanımında getirdiği fırsatlarla, üretimde verimliliğin ve etkinliğin artmasını sağlamıştır. Bu dönüşüm bilgi toplumunun teknolojik alt yapı malzemesinin ciddi bir bölümünü ve iletişim donanımlarını oluşturmuştur. Bilgi toplumu için de bu iletişim donanımının önemi son derece büyük olmuştur. Bilgi toplumunun amacı, bilginin toplumlar arasında yaygınlaştığı sürece bir öneme sahip olduğu ifade edilmiştir. Yüzyılımızın en önemli icatlarından biri olan internet, çok hızlı bir biçimde ilerlemekte ve kullanıcı sayısını her geçen gün arttırmaktadır. Bilgisayar, dizüstü bilgisayarı ve IPad’lerin yanında akıllı telefonların da yaygınlaşmasıyla birlikte her yerde internetten faydalanmak dünyadan haberdar olmak ve bilgi almak mümkün hale gelmiştir.

Rıfat Erkek

19. yüzyılda İngiliz matematikçi Charles Babbage, ı1830’da İngiltere hükümetinin de desteğini alarak matematiksel çalışmaların yanı sıra birçok işlem de yapabilen Fark Makinesini bulmuştur. Bu icat, günümüzdeki bilgisayar cihazının temel prensibi olmuştur. Sonrasında Harward Üniversitesi’nden Howard H. Aiken yarattığı ASCC projesi ile cihazı biraz daha geliştirerek 1944’te Mark-I adında bir cihaz üretmiştir. Mark–I cihazının üretilmesinden birkaç yıl sonra John Mauchly isimli matematikçi, Pensilvanya Üniversite’sinde ENIAC (Electronic Numerical Integrator And Computer) isimli sayısal elektronik bilgisayarını 1946’da tamamlamıştır. ENIAC isimli cihaz, Mark-I isimli cihazdan bin kat daha hızlı olmuştur. ENIAC askeri bir gayeyle üretildikten sonra top mermilerinin alanlarının hesaplamak için kullanılmıştır. Yine bu senelerde matematikçi John VonNeumen’in fikirleri doğrultusunda EDVAC (Electronic Discrete Variable Automatic Computer) adlı yeni bir bilgisayar yapılmıştır. 1951’de EDVAC isimli cihazdan sonra UNIVAC (Universal Automatic Computer) isimli bilgisayar üretilmiştir. UNIVAC, ENIAC cihazlarını yapan kişiler tarafından geliştirilmiştir.

Çağımızın en kayda değer iletişim teknolojisi ve dönemin en önemli cihazı olan internetin tarihi incelendiğinde ABD Savunma Bakanlığı ARPA (Advanced Research Project Agency) projesinden başlamıştır. 1950’li yıllarda Rusya’nın ilk “Sputnik” isimli uyduyu uzaya göndermesi, ARPA’yı endişelendirmiştir. Bundan dolayı ARPA, teknoloji ve iletişim tarihini değiştirerek, geniş anlamda zamanın öncüsü olan projeler gerçekleştirmiştir. İletişim ve bilgi teknolojisini barındıran bu konum, ağın kumanda ve kontrol merkezlerinden özgür olarak mesaj ünitelerinin, ağ içerisinde birkaç seyretmeyle birlikte yollarını bularak hedefe varıp, ağın herhangi bir kısmında yeniden toplanabilmesine imkân sağlamıştır. ARPA, askeri amaçlar için sağlanan bir ağ mekanizmasına sahip olmuş ve kullanım imkânları çok kısıtlı kalmıştır. ARPA, ABD’nin çeşitli yerlerinde olan askeri vazifelerin kaynaklarını paylaşmak ve bir yerde biriktirmek hedefine hizmet eden bir ağ mekanizması olarak açıklanmıştır.

İnternetin tarihindeki en önemli gelişmelerden biri de Amerika Birleşik Devleti’ndeki Beyaz Saray’ın 1993 yılında çevrimiçi olarak internete bağlanması olmuştur. 1994 yılı ise internetin altın devrinin başlangıcı olmuştur. O yıl internet ağındaki web site sayısı 10 bine kadar, host sayısı ise 3 milyona kadar ulaşmıştır. 1990’lı yıllarda hızla gelişen ve ilerleyen bir iletişim aracı olan internet, aynı hızla ve giderek yükselen oranda ticarileşmiştir. Web siteleri üzerinden işlem yapmayı “Mosaic” yazılımı, 1994’de pazara getirilmiş ve kullanımı çok kolay olduğundan birçok birey ve kurum tarafından tercih edilmiştir. Aynı yıl dünyanın en büyük perakende satış ve e-ticaret sitelerinden olan Amazon.com kurularak internet üzerinden kitap satışına başlanmıştır. Bugünlerde neredeyse herkesin bildiği Alibaba, Yahoo, e-Bay gibi şirketler ve uygulamalar da 1994 yılında internet üzerinden faaliyete geçmişlerdir.

Son zamanlarda internet kullanımında ve kullanıcı sayılarında dünya üzerinde çok büyük oranda artış göstermiştir. 2019 datereportal.com verilerine göre; çok çeşitli saygın kaynaklardan toplanan ve sentezlenen en son internet verileri, internet kullanıcılarının saniyede 11 yeni kullanıcı oranında büyüdüğünü ve bu da her gün toplamda bir milyon yeni kullanıcıyı etkilediğini göstermektedir. Bu büyümenin bir kısmının kullanıcı numaralarının daha güncel raporlanmasını atfedilebileceğini, ancak bu büyümenin etkilerinden düşmediğini belirtmekte fayda olduğu ortadır. 2019 Ocak ayında dünyada yaklaşık 4 milyar 388 milyon insan interneti kullanmaktadır. İnterneti kullanan kişilerin dünya nüfusunun yüzde 57’sini oluşturmaktadır. Ayrıca dünyada mobil internet, yaklaşık 4 milyar nüfus tarafından kullanılmaktadır. Dünyada mobil internet kullanan insanların nüfusa oranı ise yüzde civarındadır. 2019 yılı raporlarında veriler internetin şu anda her 2,7 yılda, bir milyar yeni kullanıcı oranında büyüdüğünü göstermektedir. Bu oran elbette sürdürülebilir değil, isteyen internete bağlanabilmektedir. Ortalama olarak, dünyadaki internet kullanıcıları her gün 6 saat ve 42 dakika çevrimiçi olarak vakit harcamaktadırlar. Bu durum, geçen yılın 6 saat ve 49 dakikalık rakamına göre biraz düşmüştür. Ancak bu düşüş, kısmen interneti kullanmayı öğrenen ve interneti daha az kullanan çok sayıda yeni kullanıcı nedeniyle olmuştur.

Rıfat ERKEK

Birden fazla bilgisayarın birbirleriyle birleştirilip, karşılıklı bilgi alıp vermesi sistemine bilgisayar ağı yani network adı verilmektedir. Bilgisayar ağları ve bağlantıları, yan yana duran bilgisayarlar olacağı gibi tüm dünyada yayılmış binlerce bilgisayarlar da olabilmektedir. Ayrıca bilgisayar ağları, bilgi paylaşmak amacıyla kendilerine önemli bir çevre sağlamaktadırlar. Bilgisayarla ilişkili kullanıcıların, ağın kökenlerine erişebilmesi ve ağlarla iletişim içinde olması ağ kullanımının ana gayesi olmaktadır. Bilgisayarlar bağlantıları genellikle bir veya birkaç kablo ile sağlanır. Kablo bağlantısının olmadığı durumlarda ise; devreye mikro dalgaların ve uyduların ağ içindeki iletişimi ve paylaşımı kablosuz olarak yapılmaktadır. Bilgisayar ağlarının temel kullanım hedefi, video, ses, görüntü metin gibi kaynakların bölüştürülmesi ve bireyler arası bilginin ve iletişimin paylaşılmasıdır. Birbirine ihtiyaç duyan bilgisayar ağlarının birbirinden bağımsız veya işlevsel olabilmesi için çeşitli yöntemlerle birbirlerine bağlanarak bilgisayar ağını oluşturması gerekmektedir.

Bilgisayar ağına ilişkili olan bir bilgisayar, başka bilgisayarlarla iletişim kurarak, bu bilgisayarların verilerine ulaşmakta ve programlarından fayda sağlamaktadır. Bilgisayar ağı modemlerle birlikte birbirine seri şekilde bağlantılı olan iki cihazdır. Karışık durumlarda ise TCP/IP (Transmissions Control Protocol/Internet Protocol), protokolü kullanılmaktadır. Yani sayısız bilgisayar cihazının karşılıklı olarak internete bağlı olmasıyla birlikte başka bilgisayarlarla bağlantı kurmamıza yardımcı olan protokoldür.

Rıfat Erkek

Çam türünden yaprağını dökmeyen bir ağaç. Dalsız, budaksız, düz elif harfine benzer bir yapıya sahip olup, genellikle mezarlara dikilir. Vefat edenler Bir’den geldikleri gibi, Bir’e dönmüştür. Servi’nin elif ve bir rakamına benzemesi, adeta, Allah’ı sembolize eder.

Arapça, örtüler demektir. Maddî şekiller. Maddî şekiller, ardlarındaki İlâhî isimlerin zuhur yerleridir. Şeybânî şöyle der:

Perdelerin ardından, maddi varlıklar için tecelli etti,

Perdelerin bunlar üzerindeki zuhûruyla gelişti, büyüdü.

Arapça, örtme, perdeleme, perde gibi anlamları olan bir kelime. Kaşanî setri, seni, ifade eden mânâdan ayıran her şey.diye tanımlar. Setr’e verilen örnek* kainat üzerinde bulunan örtü olabildiği gibi, âdet ve amellerde duraklamak da, olabilir. Sûfiyye’nin yaşayışı tecellide, belası (imtihanı)’da Setr’dedir.Havas, tecelli halinde coşarlar (tıyş), setr halinde yaşarlar (işret ederler, ıyş).

Arapça, düzgün, zirve, benzer mutedil vs. gibi anlamları olan bir kelime. Halkta bulunan Hakkın batın (iç) lan. Halk (yaratılanlar) ile ilgili ta’ayyünler (belirmeler), Hakk’ın perdeleridirler. Hak, Zâtında zâtı ile zuhur etmiştir. Halkın batn (iç) lan Hak’dadır. Yaratılanlar, zatıyla zuhur eden (görünen) Hakk’ın vücudundaki yokluğuyla, ma’kul olarak bakîdir.

Arapça, Mükafat, ata, sevap, balansı, bal vs. gibi anlamları olan bir kelime. Allah’tan mağfiret ve rahmete, Hz. Peygamber (s)’den şefaate hak kazandıran şeye, sevâb denir.

Arapça, topluluk, köy, siyah renk vs. gibi çeşitli mânâları ifade eden bir kelime. Mekke-i Mükerreme.

Arapça, dünya ve âhirette yüzü kara, anlamında bir ifade. Dünya ve âhirette zahiren ve bâtınen, aslî bir vücûda sahip olmaması bakımından, Allah’da tam anlamıyla fena bulmak. Gerçekte fakr, Allah’a ve asli yokluğa dönüş işte budur. Bir kısım sufiler “fakr tam olunca o Allah’tır” demişlerdir.

Melankoli, çılgınca sevgi gibi anlamları ihtiva eder. İlâhî aşk.

Arapça-Farsça, kılıçlı külah demektir. Yukarı yassılaşarak yükselen ve bu şekliyle kılıcı andıran Mevlevi külahı. Bu şekildeki külahı, XVI. Yüzyılda Mevlana soyundan (İnâs Çelebi) Divâne Mehmed Çelebi bazen giyerdi. Bu şekildeki sikke, Bektâşîlerin Elifî Tâc’ına benzer.

Arapça, yürümek, gezmek, gitmek demektir. Allah’a ulaşmak üzere yapılan manevî yolculuğa, seyr denir. İki türlü seyr vardır: 1) Seyr-i Nuzûlî: Mukayyed vücûd (varlık)’un ortaya çıkması için mutlak vücud (varlık)’un seyri. Bu ehadiyet’in imkan mertebesine, mutlakın mukayyede, küllün (bütünün) cüz’e (parçaya) inişidir. 2) Seyr-i Urûcî: Mukayyedin mutlakda yok olmak üzere yaptığı seyir. Cüz’ün, külle seyri. Buna seyr-i şuurî de denir. Bu seyr, insan mertebesinden Mutlak’a kadardır.

Arapça, Allah’tan seyr demektir. Sülûkun dört mertebesinden, dördüncüsüdür. Buna “telvin ba’de’t-temkin” (temkinden sonra telvin) denir. Bu seyir vahdet (birlik)’ten, kesret (çokluk)’e doğrudur. Bundan gaye, Hak’dan halka terbiye ve irşâd için dönüştür. Bu yüzden, seyr-i anillaha “beka ba’de’l-fenâ”, “sahv ba’de’s-sekr” veya “fark ba’de’l-cem” de denir. Bu durumdaki kişi, vahdette kesreti, kesrette vahdeti görür.

Arapça, Allah’da seyr demektir. Manevî yolculuğun dört basamağından ikincisi. Buna sefer-i sâni (Cem’) de denir. Allah’ın sıfatlarıyla muttasıf, isimleriyle mütehakkık, ahlakullah ile ahlaklanmak, ufuk-ı âlâya ulaşmak, bütün bedenî özelliklerinden kurtulmak, seyr-i fillah’ı tanımlar. Bu seferin nihayetinde, sâlike vücûh-ı âlemden perdelerin kalkıp, ilm-i ledünnînin keşfolunduğu kaydedilir.

Arapça, Allah’a doğru yolculuk yapmak demektir. Sülûkun dört mertebesinden ilki. Sâlik zikrederek Allah’a urûc (yükselme) yoluyla hareket eder. Bunun sonu, velayet-i suğra (küçük velilik) olup buna “fena fillah” denir, iki tür seyr-i ila’llah vardır. 1) Seyr-i afakî, buna suluk adı verilir. 2) Seyr-i enfüsî ki, buna da cezbe denir.

Arapça, Allah ile seyretmek demektir. Dört basamaklı seyr-ü sülûk’un üçüncü basamağı. Buna “sefer-i sâlis” veya “fark ba’de’l-cem” denir. Bu mertebede ikilik kalkar. Buna, “makâm-ı Kabe kavseyni ev ednâ” adı verilmiştir. Seyr maallah’ın sonu velayettir.

Arapça, gitmek ve girmek demektir. Bir şeyhin nezaretinde, Allah’a vuslat için çıkılan manevî yolculuk. Seyr ü sülûk’un dört mertebesi vardır.

1) Seyr ilallah,

2) Seyr fillâh,

3) Seyr maallah,

4) Seyr anillah.

İzzüddin Seyyâd (ö. 670/127) tarafından kurulan bir tasavvuf okulu olup, Rifaiyye’nin kollarındandır.

Arapça, gezmek dolaşmak demektir. Eskiden mürşidler, olgunlaşmaları ve ibret almaları için, müridlerini seyahatlere yollarlardı. Bu seyahatlerde, Şeyhlerden feyz alınır, nefs terbiyesi yapılırdı. Seyyah dervişin sırtında postu, elinde keşkül ve teber (bir tür balta)’i ile uzun süre afakî (dış âlemde) yolculukla iştigal eder, sonunda, yine eski tekkesine dönerdi

Yine seyyah oluban, destime aldım teberi.

Yine ben azm-i diyar etmeye, kıldım seferi.

Seher Abdal

Bektaşî ve Mevlevî tabiri. Cezalandırılmak istenen, veya ilerlemesi arzulanan dervişlere, seyyah verilirdi. Bektaşîlerde, seyyah verilen dervişin eline somun verilirken, Mevlevîlerde dervişin ayakkabısı dışa doğru çevrilirdi. Ceza olarak seyyah vermek, “Ser ü Pay” dan daha hafifti. (Bkz. “Ser ü Pay)