“Sevdiğiniz şeylerden Allah yolunda harcamadıkça iyiliğe asla erişemezsiniz. Her ne harcarsanız Allah onu bilir.” (Âl-i İmrân, 3/92)

Âyet-i kerimede, iyiliğe erişebilmemiz için biz müminlerden infakta bulunmamız yani mallarımızı Allah yolunda harcamamız isteniyor. Ancak harcamaları yaparken beğenmediğimiz alelade bayağı şeylerden değil de sevdiğimiz, değer verdiğimiz şey-lerden yapmamız istenmektedir. Aksi halde yapılan harcamalarla hedeflenen gayeye ulaşılamayacaktır.

Elbette imkânlarımız nispetinde sahip olduğumuz şeylerden vermemiz ve gücü-müz oranında başkalarına yardımcı olmamız gerekir. Ama hangi şeylerden verece-ğiz? İşte vermek kadar belki ondan da önemli olan hangi şeyleri vereceğimizdir. Be-ğenmediğimiz, elden çıkarmayı veya çöpe atmayı düşündüğümüz şeyleri mi, yoksa sevdiğimiz, değer verdiğimiz şeyleri mi…? Dolayısıyla, yüce Rabbimizin sevgisine, hoşnutluğuna ve yardımına ulaşabilmemiz için sahip olduğumuz ve bizim için ol-dukça değerli olan şeyleri O’nun yolunda harcamamız gerekiyor. Bir başka ifade ile başkalarına yardım olarak verdiğimiz şeyler, hem bizce kıymetli bir şey olmalı, hem de ihtiyaç sahibinin bir ihtiyacını karşılamalı, sıkıntısını gidermelidir. Biz ancak bu sayede iyiliğe erer ve cennete girmeye hak kazanabiliriz. Konuyla ilgili olarak bir âyet-i kerimede şöyle buyurulmaktadır:

“Ey iman edenler! Kazandıklarınızın iyilerinden ve yerden sizin için çıkardıklarımız-dan Allah yolunda harcayın. Kendinizin göz yummadan alıcısı olmayacağınız bayağı şeyleri vermeye kalkışmayın ve bilin ki Allah, her bakımdan zengindir, övülmeye layıktır.”(Bakara, 2/267)

Âyet-i kerimeden açıkça anlaşılacağı üzere insanın tiksinerek alabileceği şeylerin zekât, sadaka veya yardım olarak verilmesi, insanların hoşuna gitmediği gibi yüce Rabbimizin de hoşuna gitmeyecektir. Ayrıca böyle bir harcamada bulunan kişi, har-camalarının karşılığında sevap da elde edemeyecektir.

Kuşkusuz, kişi Allah yolunda ve O’nun rızasını kazanmak amacıyla yaptığı harca-maları sayesinde cimrilik hastalığından kurtularak kendisini Allah ve insanlar katın-da yüceltecek cömertlik vasfını kazanır. Cimri insanların toplum tarafından sevilme-diği bilinen bir gerçektir. Toplumun sevgisini kazanmanın yolu da sevdiğimiz şey-leri toplum menfaati için seferber etmekten geçer. Sahâbîler yani Hz. Peygamber’in arkadaşları buna oldukça önem vermiş ve en çok sevdikleri mallarını Allah yolunda harcamaktan geri durmamışlardır. Örneğin, Medineli Müslümanlar arasında en çok hurma bahçesine sahip olan Ebû Talha, Mescid-i Nebevî’nin karşısında bulunan ve içindeki tatlı suyu Hz. Peygamber tarafından beğenilen Beyruhâ adlı bahçesini çok severdi. “Sevdiğiniz şeylerden Allah yolunda harcamadıkça iyiliğe asla erişemezsiniz. Her ne harcarsanız Allah onu bilir” mealindeki âyet inince, Hz. Peygamber’in yanına gide-rek bu bahçeyi Allah yolunda infak etmek istediğini bildirdi. Onun bu davranışını takdirle karşılayan Hz. Peygamber, bahçeyi akrabalarına vermesinin daha uygun olacağını söylemiş, bunun üzerine Ebu Talha, Übeyy b. Kâ’b ve Hassan b. Sâbit gibi amcazadelerine ve yakın akrabasına bağışlayarak Hz. Peygamber’in bu tavsiyesi-ni yerine getirmiştir (Buhârî, “Zekât”, 44). Hz. Peygamber, kendisine gelip en değerli malının Hayber’deki hissesi olduğunu, onu Allah yolunda harcamak istediğini ve bunun için ne yapması gerektiğini soran Hz. Ömer’e, “Aslını tut, meyvesini sadaka ver” buyurmuştur. Bunun üzerine Hz. Ömer, geliri gereken yerlere harcanmak üzere o bağı vakfetmiştir (Buhârî, “Şürût”, 19).

Gerçek şu ki, bu tür davranışlar sahâbe döneminde çokça yaşanmıştır. Âyet-i kerimede aynı zamanda, gösteriş amaçlı bazı davranışlarda bulunan ve kendilerini dindar olarak tanıtmak isteyen Yahudiler uyarılmakta, iyilik hakkındaki kanaatleri-nin yanlış olduğu vurgulanmakta ve asıl iyiliğin Allah’ı sevip O’nun emir ve yasak-larını her şeyden üstün tutarak yaşamak olduğu bildirilmektedir.

Sonuç olarak denilebilir ki, kişi herhangi bir şeyi Allah’tan daha çok seviyor ve onu gerektiğinde Allah yolunda feda edemiyorsa onun iyiliğe ulaşması mümkün değildir.

“Semûd ve Âd kavimleri, yüreklerini hoplatacak olan büyük felaketi (Kıyameti) yalanladılar. Semûd kavmi korkunç bir sarsıntı ile helâk edildi. Âd kavmine gelince onlar da uğultulu ve dondurucu şiddetli bir rüzgârla helak edildi. Allah onu kesintisiz olarak yedi gece, sekiz gün onların üzerine musallat etti. Öyle ki (eğer orada olsaydın), o kavmi, içi boş hurma kütükleri gibi oracıkta yere serilmiş halde görürdün. Şimdi onlardan geri kalan bir şey görüyor musun?” (Hâkka, 69/4-8)

Okuduğumuz ayetlerde Allah Teâlâ, Âd ve Semud kavmini helak ettiğini bildire-rek biz insanları bu olaydan ibret almaya çağırmaktadır. Şimdi bu iki kavmin helak sebeplerine birlikte kısaca göz atalım:

Ad kavmi Yemen’in Uman ile Hadramut arasındaki Ahkaf denilen geniş çöl böl-gesinde yaşamış eski ve önemli bir Arap toplumudur. Hûd (a.s) onları hak dine davet etmek üzere peygamber olarak gönderildi. Hz. Hûd, kavmini ikna etmeye çalışırken Allah’ın onlara olan lütuflarını hatırlatarak insanlara zulüm, zorbalık, az-gınlık, fesat çıkarmaktan vazgeçmelerini istiyordu. Allah’a ve ahiret yurduna imana çağırıyor, inkârcılıktan ve isyandan uzak kalmalarını öğütlüyordu.

“Âd kavmi ise yeryüzünde haksız olarak büyüklük taslamış, ‘Bizden daha güçlü kim var?’ demişlerdi. Onlar, kendilerini yaratan Allah’ın onlardan daha güçlü olduğunu gör-mediler mi? Onlar bizim ayetlerimizi inkâr ediyorlardı.”

“O, öldüğünüz, toprak ve kemik hâline geldiğiniz zaman sizin tekrar mutlaka (diril-tilip) çıkarılacağınızı mı vaat ediyor ‘Hâlbuki bu size vaat olunan şey, ne kadar da uzak. Hayat, bu dünya hayatından ibarettir. Ölürüz ve yaşarız. Biz tekrar diriltilecek değiliz Bu, Allah’a karşı yalan uyduran bir kimseden başkası değildir. Biz ona inanmayız. O pey-gamber, ‘Ey Rabbim! Yalanlamalarına karşı bana yardım et!’ dedi. Allah, ‘Yakın zamanda mutlaka pişman olacaklardır!’ dedi. Derken onları o korkunç ses kaçınılmaz olarak kıskıv-rak yakalayıverdi de kendilerini çör-çöp yığını hâline getirdik. Zalimler topluluğu Allah’ın rahmetinden uzak olsun!”

Ayetlerde açıkça görüldüğü gibi peygamberleri Hûd onlara, bu nimetlerin asıl sa-hibinin Allah olduğunu hatırlatarak buna göre davranmaları gerektiğini, kurtuluşla-rının buna bağlı olduğunu bildirmiştir. Fakat onlar bu uyarıyı dikkate alarak Allah’a iman ve şükran borçlarını eda etmeleri gerekirken, tam aksine Hûd’u eleştirip kına-dılar; üstelik nasıl olsa imkânsız olduğunu düşünerek ondan, doğruluğunu kanıtla-ması için kendilerini tehdit ettiği azabı veya felâketi başlarına getirmesini istediler.

Âd kavminin inkârcılıktaki ısrarı üzerine Allah onların üzerine kasıp kavuran bir fırtına göndermiş; bu fırtına Âd kavminin yurdunda yedi gece sekiz gün devam et-miş; sonunda insanları sökülmüş hurma kütükleri gibi yerlere serivermiştir. Âd kav-minin muhteşem sarayları ve köşkleri yerle bir olmuş; böylece yok olup gitmişlerdir.

Semûd kavmi ise Hicaz ile Şam arasındaki bölgede yaşamış olan bir kavimdir. Allah Teâlâ kendilerine Salih (a.s)’i Peygamber olarak gönderdi. Salih (a.s) kendile-rini puta tapmayı bırakarak bir olan Allah Teâlâ’ya iman ve ibadet etmeye çağırdı. İman etmedikleri takdirde Allah’ın azabına uğrayacakları konusunda da uyardı.

Onlar Salih (a.s)’ten karşılarında bulunan kayalıktan mucize olarak dişi bir deve çıkartmasını istediler. Deveyi çıkartması hâlinde iman edeceklerini, aksi takdirde de kendisini “yalancı” sayacaklarını belirttiler. Kur’an-ı Kerim’de olay şöyle aktarıl-maktadır:

“İşte size bir mucize olarak Allah’ın şu devesi… Bırakın onu da Allah’ın mülkünde ye-sin, içsin. Sakın ona bir kötülük etmeyin. Yoksa sizi elem dolu bir azap yakalar.” (A’râf, 7/73)

“Salih, şöyle dedi: İşte bir dişi deve! Onun (belli bir gün) su içme hakkı var, sizin de belli bir gün su içme hakkınız vardır.” (Şuara, 26/155) buyurularak, ona su verilmesi için nö-bet ve sıra usulüyle bir gün ayrılmış ve Allah’ın arzında yayılmak üzere bırakılması ve kötülükle dokunulmaması, dokunulduğu takdirde elem verici bir azap geleceği haber verilmişti ki, devenin yaratılışı bir mucize olduğu gibi, bu haber de bir mucize oluyordu.

Ne yazık ki Semud kavmi gözleri önünde cereyan eden bu mucizeye de inan-mamış, yalanlama ile karşılamıştır. Yalan kötü bir şey olduğu gibi, gerçek ve doğru olan bir haberin yalan olduğunu söylemek de kötü bir iş, bir yalan; bir peygamberin verdiği haberi yalanlamak ise onu gönderen Allah’ı inkârdır.

Şems suresinde olay şöyle tasvir edilmektedir:

“Semûd kavmi, azgınlığı sebebiyle yalanladı. Hani onların en bedbaht olanı (fesat çı-karmak için) ileri atılmıştı. Allah’ın Resûlü de onlara şöyle demişti: ‘Allah’ın devesini ve onun su içme hakkını koruyun. Fakat onlar, onu yalanladılar ve deveyi boğazladılar. Bu-nun üzerine Rableri, suçlarından dolayı onları helak etti ve kendilerini yerle bir etti. Allah, bunun sonucundan çekinmez de!” (Şems, 91/11-15)

Bu iki kavmin akıbetleri, biz Muhammed ümmetine birer ibret levhası olarak bil-dirilmiş, böylelikle bu felâketlerin isyan ve günahlardan geldiği hatırlatılarak Allah ve Resûlüne itaatkâr davranmamız gerektiği hatırlatılmıştır.

“Size bir selam verildiği zaman, ondan daha güzeliyle veya aynı selamla karşılık verin. Şüphesiz Allah, her şeyin hesabını gereği gibi yapandır.” (Nisa, 4/86)

Selam, bir Müslüman’ın diğer Müslüman kardeşi için hayır temennisinde bu-lunmasıdır. “Selam” kelimesi Kur’an-ı Kerim’de 33 defa geçer. Allah Teala’nın güzel isimlerinden biri de es-Selam’dır. Allah’ın sıfatı olarak Selam; insanlara ârız olan ayıp, kusur, eksiklik, âfet, hastalık, acizlik, ölüm vb. şeylerden berî olan; yaratık-larını âfet ve belalardan kurtaran, zulmetmeyen, güven arayanları güvene erdiren demektir. “O, selamdır, mü’mindir, müheymindir” (Haşr, 59/23).

Selâm vermek, karşıdaki kişi ile ilgi kurmak ve ona güven vermektir. Mü’minler karşılaştıklarında, “es-selâmü aleyküm” veya “selamun aleyküm” cümleleriyle aynı zamanda birbirlerine dua ederler. Birisi bize selam verdiğinde biz, ondan daha güzel bir şekilde onun selamına karşılık vereceğiz veya aynı ile mukabele edeceğiz. Çünkü ayet-i kerimede Rabbimiz; “Size bir selâm verildiği zaman, ondan daha güzeliyle veya aynı selamla karşılık verin” buyurmaktadır (Nisâ, 4/86).

Konu ile ilgili diğer bazı ayetlerde mealen şöyle buyurulmaktadır:

“Sabretmenize karşılık selam sizlere. Dünya yurdunun sonucu (olan cennet) ne güzel-dir!” (Ra’d, 13/24); “Cennetliklere, ‘selam olsun size!’ diye seslenirler” (A’râf, 7/46); “Rableri-ne karşı gelmekten sakınanlar da grup grup cennete sevk edilirler. Cennete vardıklarında oranın kapıları açılır ve cennet bekçileri onlara şöyle der: ‘Size selam olsun! Tertemiz oldunuz. Haydi, ebedî kalmak üzere buraya girin” (Zümer, 39/73). Cennetin bir adı da Daru’s-Selâm’dır (barış ve esenlik yurdu demektir); “Rableri katında selam yurdu (cen-net) onlarındır” (En’âm, 6/127). “Allah (kullarını bu güzel selam/)esenlik yurduna çağırır” (Yûnus, 10/25).

Ayet meallerinden de anlaşılacağı üzere yüce Allah müminlerin birbirleriyle se-lamlaşmalarını istemektedir: Müslümanlar birbirleriyle karşılaştıkları zaman, karşılıklı olarak birbirlerine sağlık ve esenlik dileklerinde bulunacaklar. Yani biri diğerine “Selâmün aleyküm” veya “es-Selâmü Aleyküm” (Selâm sizin üzerinize olsun, Allah sizi her türlü kazâdan ve beladan korusun!) diyecek; diğeri de; “ve aleykümü’s-selâm” veya “ve aleykümü’s-selâm ve rahmetullah” yahut da “ve aleykümü’s-selâm ve rahmetullahi ve berekatüh” (Allah’ın selâmı, rahmet ve bereketi sizin de üzerinize olsun!) şeklinde cevap verecektir.

Selâm vermek sünnet, almak ise farzdır. Sünnete uygun olan, yürüyenin oturana, binekte olanın (bir araçla hareket hâlinde olanın) yayaya, sayıca az olanın çok olana, arkadan gelenlerin öndekilere, küçüğün büyüğe selam vermesidir

5-7; Müslim, “Selam”, 1). İki kişi birbirinden veya bir kişi gruptan ayrılırken selâm ver-mesi tavsiye edilmiştir (Bk. Ebu Dâvûd, “Edeb”, 139). Bu itibarla, gerek bir araya geldiği-mizde gerekse birbirimizden ayrıldığımızda selam vermeyi ihmal etmemeliyiz. Top-luluğa verildiğinde, grubun içinden bir kişinin selamı alması yeterlidir. Verilen sela-ma hiç kimse karşılık vermeyecek olursa o topluluktaki herkes sorumlu/günahkâr olur. Uygun olmayan ortamda verilen selamın alınmamasında ise bir vebal yoktur.

Mektupla veya mesajla selam verildiğinde cevabî yazıda “ve aleyke’s-selam” veya “ve aleykümü’s-selam” ifadesi ile ya da aynı ifade ile selama karşılık verilir. Bir kim-seden selam getirildiğinde de; “aleyke ve aleyhi’s-selam!” şeklinde cevap verilebilir.

Yemek yiyene, Kur’an okuyana, ibadet yapana, (namaz kılana, abdest alana, o esnada) selam verilmediği gibi, hutbe okunurken, ezan ve kamet esnasında da se-lam verilmez. Tuvalet ve banyo gibi yerlerde bulunan kimselere de selam verilmez. Ayrıca haram fiili işleyen kişiye de o esnada selam verilmez.

Kişi aile fertlerine veya bir eve girdiğinde selam vermeyi ihmal etmemelidir. Zira yüce Allah şöyle buyuruyor:

“Ey iman edenler! Kendi evlerinizden başka evlere, geldiğinizi hissettirip (izin alıp) ev sahiplerine selam vermeden girmeyin. Bu davranış sizin için daha hayırlıdır. Düşünüp anlayasınız diye size böyle öğüt veriliyor.” (Nûr, 24/27)

Hz. Peygamber, yanında büyüyen Hz. Enes’e; “Evladım! Ailenin yanına girdiğin-de selâm ver ki, sana ve ev halkına bereket olsun” buyurmuştur (Tirmizî, “İstizân”, 20).

Selamlaşmanın önemini belirten hadis-i şeriflerin birkaçı ise şöyledir:

Ebû Hüreyre (r.a)’den rivayet edildiğine göre, Hz. Peygamber (s.a.s) Efendimiz şöyle buyurdu:

“Siz, iman etmedikçe cennete giremezsiniz; birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş ola-mazsınız. Yaptığınız zaman birbirinizi seveceğiniz bir şey söyleyeyim mi? Aranızda selâmı yayınız.”

Abdullah b. Selâm (r.a.)’ın rivayet ettiği hadis-i şerifte de Peygamberimiz (s.a.s) şöyle buyurmuştur:

“Ey insanlar! Selâmı yayınız, yemek yediriniz, akrabalarınızla alâkanızı ve onlara yardımınızı devam ettiriniz. İnsanlar uyurken siz namaz kılınız. Bu sayede selâmetle/esenlikle cennete girersiniz.”

Gerek âyet ve gerekse hadîslerden anlaşıldığına göre selâmı yaymak, insanlar arasında sevgi, saygı, dostluk ve barışın yaygınlaştırılması, mümin kalplerin birbiri-ne ısınması bakımından büyük önem arz etmektedir. O halde aile bireyleri, arkadaş, dost, tanıdık veya tanımadık kısaca bütün Müslümanlarla sevgi, saygı ve samimiyet duygularının geliştirilebilmesi için, karşılıklı olarak selam verelim ve alalım.

“Onlar, Rabblerine secde ederek ve kıyamda durarak geceleyenlerdir.” (Furkân, 25/64)

Yüce Rabbimiz bu ayette, Rahman’ın kulları olarak taşımamız gereken diğer önemli bir özelliğimizin de secde ederek ve kıyamda durarak gecelememiz oldu-ğunu haber vermektedir.

Buna göre, farz, vacip ve sünnet olan namazları yerine getirmemizin yanında gece ibadetlerini de ihmal etmememiz ve geceleri elimizden geldiğince değerlen-dirmemiz gerekir. Geceleri ibadetle ihya etmenin başlıca yolları namaz kılmamız, çokça tövbe, istiğfar ve dua etmemizdir. Bir hadiste “Kulum, kendisine emrettiğim farzlardan, bence daha sevimli herhangi bir şeyle bana yakınlık sağlayamaz. Kulum bana (farzlara ilaveten işlediği) nafile ibadetlerle durmadan yaklaşır.” (Buhârî, “Rikak”, 38) buyrulmaktadır.

Nâfile ibadetler, herkesin gücü yettiği nispette ve zorlanmaksızın yapabileceği ibadetlerdir. Bunlar, kişilere göre değişebilir. Herkesin yaşı, geçim şartı, cinsiyeti gibi çeşitli özellikleri buna etki eder. Bu sebeple her fert, gücünün yettiği kadar nafile ibadet yapmakta serbest bırakılmıştır.

Allah’a kulluğun ve O’na ibadetin bir sınırı ve sonu yoktur. Zaman zaman terk edilen çok ibadetten, devamlı yapılan az ibadet daha faziletli sayılmıştır:

“Amellerin Allah’a en sevimli olanı, az olsa da devamlı olanıdır.” (Müslim, “Salâtü’l-Müsafirîn”, 218)

Çünkü herkesin her zaman çok ibadet etmeye gücü yetmez. Buna gücümüz yetse bile insan yalnız kendisinden ibaret değildir. Kendi nefsimizin olduğu kadar, eş ve çocuklarımızın, yakınlarımızın, komşularımızın ve bütün insanların bizim üzerimizde hakları vardır.

Gece ibadetinin dinimizde çok önemli yeri vardır. Teheccüd adı verilen gece namazının faziletini Peygamberimiz (s.a.s) şöyle bildirmektedir:

“Ey insanlar! Birbirinize selâm veriniz, yemek yediriniz, insanlar uyurken geceleyin namaz kılınız. Böyle yaparsanız selâmetle cennete girersiniz.” (Tirmizî, “Et`ime”, 45)

“…Farz namazlardan sonra en faziletli namaz da gece namazıdır.” (Müslim, “Sı-yam”, 202)

Ayette vurgulanan “kıyam/dikilmek, doğrulmak, namazda ayakta durmak”, ilâhî emirlere hazır olmanın; “Secde/Allah’ın emirlerine boyun eğmek ve Allah’a kulluk etmek maksadıyla ayaklar, dizler ve ellerle beraber alnı yere koymak” ise kullukta tevazuun ve teslimiyetin ifadesidir.

Gücü yetenler için namazlarda uzun süre ayakta durup Kur’an okumak çok faziletlidir. Peygamberimiz (s.a.s)’e; Hangi namaz daha faziletlidir? diye sorulduğu zaman, “Kıyâmı uzun olan” (Müslim, “Müsâfirîn”, 165) cevabını vermiştir.

Manevi hazlardan yoksun olan nefse en ağır gelen şey ise “secde” etmektir. Şey-tan da “secde” emrine karşı çıktığı için ebediyyen lânetlenmiştir. Secde; benliği-mizi, gururumuzu bir yana attığımızı, kendi hiçliğimizi fark ettiğimizi, Allah’tan başka tapacak tanrı bulunmadığını kabul ettiğimizi ve bütün samimiyetimizle Rab-bimizin kudretine teslim olduğumuzu gösteren bir hâldir. Peygamberimiz (s.a.s), “Kulun Rabbine en yakın olduğu hâl secde hâlidir.” (Müslim, “Salât”, 215) buyururken, insanın secdedeki bu samimi tavrını kastetmiştir.

Biz kullar için yücelik ve mutluluk, kulluk ile mümkündür. Nitekim Allah Teâlâ, “Secde et, yaklaş” (Alak, 96/19) buyurmuştur. Her secde ettiğimizde bir dere-ce yükselmek ve bir hatadan kurtulmak suretiyle mesafe kat etmekteyiz. Peygam-berimiz (s.a.s), bu hususa da şöyle işaret etmektedir:

“Çok secde etmeye bak! Zira senin Allah için yaptığın her secde karşılığında Allah seni bir derece yükseltir ve bir hatanı siler.” (Müslim, “Salât”, 225)

Şunu da bilmeliyiz ki secde, kulun en mütevâzi, en samimi, en ihlâslı ve Allah’a en yakın bulunduğu hâldir. Bu sebeple secde sadece Allah’a yapılır. O’nun dışında hiçbir varlığa secde edilmez.

Öyleyse geceleri Rabbimizin huzurunda olmanın şuuruyla namaza duralım; O’nun kelâmıyla dillerimizi ve gönüllerimizi aydınlatalım. Kıyam ve secdeler ile O’nu yâd edelim. Secdeye varıp yüzlerimizi O’nun huzurunda yere sürmekten de-rin bir zevk duyalım. Sayısız lütuf ve keremlerinden dolayı Rabbimize şükür ve hamdlerimizi sunalım…

Bu hâllerimizden hoşnut olan Rahman’ımız da feyiz, bereket ve rahmetiyle biz-lere büyük ihsanlarda bulunacak ve bizleri has kulları arasına katacaktır.

“Onların mallarından, onları kendisiyle arındıracağın ve temizleyeceğin bir sadaka (zekât) al ve onlara dua et. Çünkü senin duan onlar için sükûnettir (Onların kalplerini yatıştırır). Allah, hakkıyla işitendir, hakkıyla bilendir.” (Tevbe, 9/103)

Sadaka, bir şahsın ihtiyaç sahiplerine Allah rızasını gözeterek sevgi ve merhamet duyguları ile verdiği şeylerdir. Sadakanın bu anlamda Kur’an-ı Kerim’in değişik yer-lerinde kullanıldığını görmekteyiz.

Sadaka, insanın kalbini temizler, yüce Mevla’nın rızasını celbeder, malımızı da kirden, beladan muhafaza eder. Nitekim bu ayette ilk etapta Peygamberimize ha-kikatte tüm Müslümanlara hitaben, verilen sadakaların temizleyici olduğu anlaşıl-maktadır. Vereceğimiz sadakalar Allah katında hatalarımıza ve günahlarımıza kefa-ret olacak ve onları temizleyecektir. İşlediğimiz günahların bağışlanması için sadaka vermeyi bir alışkanlık hâline getirmeliyiz. Çünkü bu âyet, insanın tövbe ettikten sonra sadaka vermesinin onun yararına olacağını ifade etmektedir.

Sadaka ve doğruluk aynı kelimeden türemiştir. Buradan anlıyoruz ki, Allah rızası için sadaka vererek fedakârlıkta bulunan kişi imanının doğruluğunu ispat etmek-tedir. Nefislerimizin manevi kirinin temizlenebilmesi, Allah katında mükâfatımızın çok olabilmesi ve de malımızın bereketi için sadaka vermek gerekir. Bu durumlar gerçekleştiği zaman iç huzurumuz sağlanacaktır.

Sadaka verene dua etmek, ayet-i kerimenin gereğidir. Dua da huzur ve sükunet verir, kalbin mutmain olmasını sağlar. Bu özellikte olan bir insan da korku ve sıkıntı gibi şeylerden uzak olur. Sadakası verilen mal bereketlenir ve Allah katında değerlenir. Bu konuda Peygamberimiz (s.a.s) de, “Allah sizden birinin tayını yetiştirdiği ve geliştirdiği gibi sadakası verilen malı da nemalandırır” buyurmuştur.

Malımızda fakirin, gücü yetmeyen insanın hakkı vardır. Sadaka ile bu insanların hakkını ödemiş oluruz. Bunun yanında vereceğimiz sadaka ile bu insanların gönlü-nü alır, olabilecek kıskançlık ve düşmanlık duygularını da temizlemiş oluruz. Sada-ka manevi olarak da malımızı temizler. Çünkü fakirin hakkının verilmediği; dulun, çaresizin duasının alınmadığı mal, bir anlamda kirli sayılır.

Ayet-i kerimeden anlayabileceğimiz diğer bir konu da şudur: Biz sadaka verir-ken aslında kendimize iyilik yapıyoruz. Sadaka ile malımız bereketleniyor. Kalbimiz huzur buluyor. Hayır dua kazanıyoruz. Vereceğimiz sadakalar günahlarımıza kefaret oluyor. Bütün bunlardan sonra karşımızdaki insanlar vereceğimiz sadakalardan ya-rarlanıyor. Dinimizin öğretilerinin yüceliğini buradan anlıyoruz.

“İman edip salih ameller işleyenlere gelince -ki biz kişiye ancak gücünün yettiğini yükleriz- işte onlar cennetliklerdir. Onlar orada ebedî kalıcıdırlar.” (A’râf, 7/42)

Yüce Rabbimiz, iman edip hayırlı işler yapanların cennetlik olduğunu ve orada ebedî kalacaklarını ifade etmektedir. Ayrıca herkesin gücü ölçüsünde mükellef tu-tulduğunu da belirten yüce Mevlamız, bir bakıma, müminlerin, istemelerine rağ-men yapamadıkları hayırlı faaliyetler sebebiyle ümitsizliğe düşmelerine gerek olma-dığına, insanın cennet ehlinden olabilmesi için yapabileceği kadarını yapmasının yeterli olduğuna işaret etmektedir.

Cennete girebilmemiz, mümin olarak ve Rabbimizin hoşnutluğunu kazanarak bu dünyadan göçmemize bağlıdır (Fecr, 89/27-30). Mümin olarak bu dünyadan gö-çebilmemiz için de imanımızı güçlendiren ibadetleri yerine getirmeli ve Allah’ın hoşnutluğunu kazanmamıza yardımcı olacak hayırlı amellere devam etmeliyiz. Yüce Mevlamız, kendi yolunda gayret edenleri hidayet yollarına erdireceğini haber ver-mektedir (Ankebût, 29/69). Ayrıca bir kudsi hadiste yüce Rabbimiz, kulunun farz olan ibadetleri yerine getirmekle kendisine yaklaşabileceğini ve nafilelere devam etmekle de hoşnutluğunu kazanabileceğini bildirmektedir (Buhârî, “Rikak”, 38). Sevgili Pey-gamberimiz (s.a.s), Rabbimize karşı saygılı olduğumuz, beş vakit namazı kıldığımız, Ramazan orucunu tuttuğumuz, mallarımızın zekâtını verdiğimiz ve yöneticilerimize karşı sorumluluklarımızı yerine getirdiğimizde cennete gireceğimizin müjdesini vermektedir (Tirmizî, “Cum’a”, 80).

Yüce Rabbimiz, bizlere gücümüzün üzerinde hiçbir ibadet teklif etmediği gibi, sevgili Peygamberimiz (s.a.s) de her zaman gücümüzün yeteceği amelleri yapmamı-zı tavsiye buyurmuştur. Bizler, hayırlı amel işlemekten usanmadıkça, yaptığımız her amel için yüce Allah’ın, sevap yazmaktan usanmayacağını bildiren Peygamber Efen-dimiz, Allah’ın en çok hoşlandığı amellerin az da olsa süreklilik arz eden ameller olduğunu haber vermektedir (Buhârî, “İman”, 16; Müslim, “Salât”, 283). Nu’man b. Nevfel isimli bir sahabenin; “Ey Allah’ın Resûlü! Farz namazlarımı kılsam, Ramazan oru-cumu tutsam, helali helal bilip haramı da haram tanısam ve bunlara hiçbir ilavede bulunmasam cennete girer miyim?” sorusuna Peygamberimizin “Evet!” şeklindeki cevabı, gücümüz ölçüsündeki mükellefiyetlerimizi yerine getirmekle cennete gire-bileceğimizi göstermektedir (Müslim, “İman”, 16).

Yüce Allah’ı tanıma şerefine ermiş müminler olarak, iki cihan saadetini yakala-yabilmemiz, Rabbimizle aramızdaki iman bağını salih amellerle güçlendirmemize bağlıdır. Yüce Mevlamız, emrettiği farzları yerine getiren, yasakladığı haramlardan kaçınan ve kendisine karşı sorumluluklarının bilincinde hareket eden muttaki kul-larına cennet, mağfiret ve daha da önemlisi hoşnutluğunu vaat etmektedir (Âl-i İmran, 3/133–136; Mü’minûn, 23/1–11). Kısacık ömür sermayemizle ebedî bir hayatı kazanma fırsatını henüz kaçırmamışken yüce Rabbimizin ve sevgili Peygamberimizin çağrı-larına kulak verelim, gücümüz ölçüsündeki ibadetlerimizi yerine getirmeye devam edelim ve bizleri cehenneme götürecek haramlardan uzak duralım. Mümin kullarını cennetine koymak için bahane arayan yüce Mevlamıza karşı hüsnü zannımızı daima koruyalım.

“Ne mallarınız ne de çocuklarınız, sizi bizim katımıza daha çok yaklaştıran şeylerdir! Ancak iman edip salih amel işleyenler başka. İşte onlar için işlediklerine karşılık kat kat mükâfat vardır. Onlar cennet köşklerinde güven içindedirler.” (Sebe’, 34/37)

İnsanlar herhangi bir işi yaparken, ondan kendilerine faydası dokunacak bir so-nuç elde etmek isterler. Sadece hayırlı ve helal işleri yapanlar değil, hayırsız ve ha-ram işleri yapanlar da yaptıkları işlerin sonucundan, kendilerine faydası dokunacak bir neticeye ulaşmayı umarlar. Hepinizin bildiği gibi hırsızlık yapmak haramdır. Ama hırsızlık yapan insan da hırsızlık yaparken, kendisine fayda sağlayacak bir şeyi hayal etmekte, çaldığı maldan elde edeceği menfaati düşünmektedir. Yine kumar oynamak da büyük günahtır ve haramdır. Kumar yüzünden pek çok aile yıkılmış, yuvalar dağılmıştır. Kumar uğruna tarlalarını, arsalarını, fabrikalarını, dükkanlarını, evlerini hulasa varını yoğunu satanlar bile olmuştur. Bütün bu tehlike ve kötülük-lerine rağmen kumar oynayan insanlar bile kendilerine fayda sağlayacak dünyevî menfaatleri hayal etmektedirler.

Bir işi yaparken ondan fayda beklemek yeterli değildir. Fayda verecek işleri, fayda verecek yöntemlerle yapmak da gerekmektedir. Demek ki yapacağımız işi planlar-ken; önce bu işin fayda verip vermediğine bakacağız. Faydanın da geçici ve aldatıcı bir fayda değil; hem dünyamızda hem de ahiretimizde işimize yarayacak bir fayda olmasına dikkat edeceğiz. Hem dünyada hem de ahirette bize fayda sağlayacak işler ise sâlih amellerdir ve Allah, sâlih amel işleyenlere, mükâfatlarını kat kat verecektir. İşte yüce Rabbimiz, konumuzun başında yer alan ayette, mallarımız ve çocukla-rımız ile imanımız ve amelimiz arasında bir karşılaştırma yapmakta ve bizlere dünya nimeti olarak verilmiş olan mallarımızın ve çocuklarımızın; bizi, Allah’ın rahmetine yaklaştırmakta yeterli olamayacağını haber vermektedir. Ama imanımızın ve sâlih amellerimizin sonucu bambaşkadır. Onların karşılığında ise, kat kat mükâfat vere-ceğini ve bir mükâfat olarak cennet köşklerinde güven içinde olacağımızı, sayısız ni-metlere kavuşacağımızı müjdelemektedir. Allah onları içlerinden ırmaklar akan cen-netlerine koyacaktır. Cennetin meyvelerinden her rızık verilişinde, “bu daha önce dünyada iken bize verilen rızık” diyecekler. Dünyadakinin aynısı değil ama benzeri olan ve ondan daha mükemmel olanı onlara verilecektir. Orada cennetlikler için tertemiz eşler de vardır. Onlar cennette ebedî olarak kalacaklardır (Bk. Bakara, 2/25). Allah; iman edip sâlih amel işleyenlere mükâfatlarını “tastamam” yani sadece hak ettikleri kadar vermekle kalmayacak, kendi lütfundan onlara hak ettiklerinin daha fazlasını da verecektir. Ama iman edip salih amelleri işlemediği gibi bir de üstelik büyüklük taslayanları ise elem dolu bir azaba uğratacaktır. Bu zavallı hâle düşmüş insanlar; kendilerine Allah’tan başka bir dost ve yardımcı da bulamayacaklardır (Âl-iİmrân, 3/57; Nisâ, 4/173).

Rabbimiz bizleri sâlih amel işleyen ve ilahî mükâfatına erişen kullarından eylesin!

“Mallarını Allah yolunda harcayan, sonra da harcadıklarının peşinden (bunları) başa kakmayan ve gönül incitmeyenlerin, Rab’leri katında mükâfatları vardır. Onlar için korku yoktur. Onlar üzülmeyeceklerdir de.” (Bakara, 2/262)

Biz müminler yaptığımız davranışlarda Allah rızasını ararız. Yüce Rabbimizin hoşnutluğunu kazanmak bizler için en güzel ödüldür. İşte bu güzelliğe ve yüceliğe erişmek için Rabbimizin emirlerini tutar, yasaklarından kaçınırız. Onun bizlere sık sık hatırlattığı hayır yapma ve Allah yolunda harcama bilincine sahip olmak için ça-balarız. Mümin olmanın gereği Allah yolunda sevdiğimiz şeylerden harcarken gönül kırmamaya, kimseyi incitmemeye çalışırız. Yaptığımız maddi ve manevi iyilikleri çı-kar amaçlı olarak yapmaktan uzak dururuz. İyilik yaptığımız kimseleri baskı altına almaktan, onları minnet altında bulundurmaktan sakınırız. Biz bu iyilik ve hayırları onların başına kakmak veya onlardan bir şeyler beklemek için yapmayız. Biz mü-minlerin mükâfatı Allah’a aittir. İşte yüce Rabbimizin emirlerinden biri de O’nun rızasını kazanmak için mallarımızı Allah yolunda harcarken insanlardan bir karşılık beklememek ve iyilikleri onlara sürekli hatırlatarak başa kakmamaktır.

İnsan olarak iyilik yaptığımız kişi veya kişilerden bir teşekkür görmediğimiz, hatta beklemediğimiz bir şekilde kötü muamele gördüğümüz anlar olabilir. Bu gibi durumları sabırla karşılamak gerekir. Atalarımız; ‘İyilik yap denize at, balık bilmezse Halık bilir’ demişlerdir. Bu bakımdan önemli olan insanların yapılan iyiliklerin de-ğerini bilip bilmemeleri değil, bilakis iyilikleri yaparken Allah’ın rızasını gaye edinmektir. İnsanlar bilmese de elbette her şeyi gören ve bilen, en ufak bir iyiliği, hayrı karşılıksız bırakmayacak olan yüce Allah’tır. Yapılan iyilikler ve kötülükler karşı-lıksız bırakılmayacaktır. Bu dünyada yaptıklarımızın hesabının sorulacağı ahirette, herkese yaptığının karşılığı eksiksiz olarak verilecektir. Mallarını Allah yolunda har-cayıp daha sonra bu yaptıklarını başa kakmak da akıllı bir davranış biçimi değildir. Böyle yapmak Allah yolunda hayır yapmak bilinciyle bağdaşmaz. Yine bu davranış biçimi mükâfatı yalnızca Allah’tan beklemek ve sadece Rabbimizin rızasını kazan-mak gerçeğiyle de bağdaşmaz.

Gönül incitmek ve gönül kırmaktan sakınmalıyız. Allah’a olan imanımız gereği insanların gönüllerini incitmeğe değil, yapmaya çalışmalıyız. Kendisine iyiliğimiz dokunan bir kişiye söz veya davranışlarımızla eziyet verirsek bu durum onun gön-lünde derin yaralar açabilir. Bu durumda bizler hem yaptığımız hayrın idrakinde olmamış oluruz, hem de sevap işleyeceğimiz yerde günaha girmiş oluruz. Ayrıca kul hakkına girmiş olduğumuzu da unutmamamız gerekir. Ayrıca çok sevdiğimiz dünyalıklardan Allah yolunda severek muhtaçlara ve Rabbimizin emrettiği yerlere sarf etmeliyiz. Veren el olmaya çalışmalıyız. Verirken de Allah için verdiğimizi unut-mamalıyız. Bu esnada gönül incitmemeye, insanların gururunu kırmamaya özen göstermeliyiz. İnsan onurunu zedeleyecek tarzda hareket edecek davranışlardan da uzak durmalıyız. Bu iyilikleri dile getirmenin o insanların gönüllerini incitebilece-ğini akıldan çıkarmamalıyız. Aksi şekilde davranmak iyiliğin dünya menfaati için yapıldığı anlamına gelir ve bu durumda yapılan şey iyilik olmaktan çıkar.

Allah yolunda mallarını gönülden gelerek ve sadece Allah’ın rızasını kazanmak uğrunda harcayanlara, harcadıklarının peşinde olmayanlara ve bu esnada gönül in-citmeyenlere ne mutlu. Onlar ödüllerini Allah’tan umarlar, hiçbir faniden bir şey beklemezler, yaptıkları hayrı, iyiliği hatta gördükleri kötülükleri de unuturlar. İşte böyle müminlerin mükâfatları Allah tarafından kat kat fazlasıyla verilecektir. Onlar ahirette asla üzülmeyeceklerdir, onlara asla korku yoktur.

“İşte onlar, sabretmelerine karşılık cennetin yüksek makamlarıyla mükâfatlandırılacaklar ve orada esenlik dileği ve selamla karşılanacaklardır. Orada ebedî kalırlar. Orası ne güzel bir durak ve ne güzel bir konaktır!” (Furkân, 25/75-76)

Zikrettiğimiz bu âyetten önceki âyetlerde inanıp salih amel işleyen müminlerin kötülüklerinin bağışlanıp merhamet edileceğinden bahsedildikten sonra bu ayette de, müminlerin sabretmelerinin karşılığı olarak cennette yüksek makamların veri-leceği müjdelenmektedir.

Rabbimizin, Peygamberimiz (s.a.s) aracılığıyla bildirdiklerine bütün samimiye-timizle inanıp, sonra da gereklerini elimizden geldiğince yerine getirmeye çalışan biz mü’minlere cennette benzersiz güzellikte ve “…hiçbir gözün görmediği, hiçbir ku-lağın duymadığı, hiç kimsenin hatırından bile geçirmediği” nimetler verilecektir (Buhârî, “Bed’ü’l–halk”, 8; Müslim, “Cennet” 2–5). İmân edip sâlih amel işleyen biz müminlere, ahirette vaat edilen cennet nimet ve mükafâtları çok çeşitlidir. Cennetin en yüksek makamları/köşkleri de bu nimetlerin en üstünlerindendir. Bu imrendirici makam-lar, elde etmek isteyen herkese açıktır. Peygamberimiz (s.a.s) bu “yüksek maka-mın/köşk”ün diğer cennetliklere göre özel durumunu; “Cennetlikler, yükseklerdeki köşkleri, sizin gökyüzündeki yıldıza baktığınız gibi seyredeceklerdir.” şeklinde açıklamıştır.

Fakat kötülüğü ve şerri şiddetle emreden nefsimizin ve bize apaçık düşman olan şeytanın telkinleri sebebiyle bu ödülleri elde etmemiz hiç de kolay değildir. Bunun için zamanın belalarına, nefsimizin/şeytanın telkinlerine, ibadetleri yaparken karşı-laşabileceğimiz kimi zorluklara katlanmamız ve haram kılınan zevkleri terk etme-miz gerekecektir. Bu da ancak sabırla mümkündür.

Biz Müminler belâ ve musibetlere karşı sabırlı olduğumuz kadar dinimizin emirlerini yerine getirme ve yasaklarından kaçınma konusunda da sabırlı olmalıyız (Bakara, 2/249; Meryem, 19/65). Şunu da unutmayalım Peygamberimiz (s.a.s)’in “özlü söz”lerinden olan “Cennet size ayakkabılarınızın bağlarından daha yakındır. Cehennem de öyledir.” (Buharî, “Rikâk”, 29) şeklindeki hadis-i şerifi; bize verilen seçme özgürlü-ğümüzü kullanarak atacağımız adımlarla ve yapacağımız amellerle, ya cennete veya cehenneme gitmemizin pek kolay olduğunu bildirmektedir. Cennet ebedî mutluluk yurdudur ve ibadetlerin nefsimizin hoşlanmadığı görünürdeki zorluklarıyla (örne-ğin kış günlerinde abdest alıp veya kısa gecelerde uykuyu bölüp namaz kılmak) veya haramlardan vazgeçilmesi nefse zor gelen geçici lezzetlerle perdelenmiştir. Bu-nun için de “Sabretmemize karşılık” vaat edilen bu nimetleri elde etmemiz; geçici zorluklara, nefse ağır gelen ve hoşuna gitmeyen şeylere sabırla katlanıp o perdeleri aralayabilmemizle mümkün olacaktır.

Nefsimizin arzu ettiği haram şeyleri yapabilecek imkâna sahip olduğumuz halde, sırf Allah’tan korkarak ve O’nun rızasını kazanmayı isteyerek bunları terk etmemiz bizi cehennemden uzaklaştırır ve cennete ulaştırır. Çünkü “Cehennem, nefse hoş ge-len şeylerle kuşatılmış; cennet ise, nefsin istemediği şeylerle çepeçevre sarılmıştır.” (Buhârî, “Rikak”, 28; Müslim, “Cennet”, 1). Harama el sürmeden meşru sınırlar içerisinde haya-tımızı kazanmamız, ahlaksızlığın kol gezdiği bir dünyada şehvetimizi aklımızın ve imanımızın emrine verip nefsimizin ve şeytanın tuzaklarına düşmememiz, namaz, oruç, zekât ve hac ibadetlerimizi emredildiği şekilde aşkla şevkle yerine getirmemiz hep iradeli ve sabırlı olmamızı gerektiren şeylerdir.

Nefsimizin ve şeytanın istekleri doğrultusunda değil de, müslümanca, sabır ve metanetle yaşamamız hâlinde, huzur ve gönül rahatlığı içinde bir ömür süreriz ve bu yaşayış bizi cennete götürür. Âhiret âleminde Cennete giriş sırasında bütün mü-minler dünya hayatında duyu organlarımızla algılanamayan görevli melekler tara-fından karşılanacak ve “Size selam olsun! Tertemiz oldunuz. Haydi, ebedî kalmak üzere buraya girin!” (Zümer, 39/73) denilecektir.

Görevlerimizi yerine getirme, haramlardan kaçınma ve hayatımızı meşru çerçeve içinde yaşama konusunda sabırlı ve dikkatli davranan biz müminlerin mükâfatı el-bette ki çok büyük ve ebedî olacaktır:

“Orası ne güzel durak ve ne güzel bir konaktır!”

“Andolsun ki sizi biraz korku ve açlıkla, bir de mallar, canlar ve ürünlerden eksilterek deneriz. Sabredenleri müjdele. Onlar; başlarına bir musibet gelince, ‘Biz şüphesiz (her şeyimizle) Allah’a aidiz ve şüphesiz O’na döneceğiz’ derler. İşte Rableri katından rahmet ve merhamet onlaradır. Doğru yola ulaştırılmış olanlar da işte bunlardır.” (Bakara, 2 /155-157)

Kur’an-ı Kerim’de yüce Allah’ın çok sabırlı olduğunu ifade eden birçok âyet-i kerime vardır. Bu itibarla çok sabreden anlamına gelen “sabûr” kelimesi Esmâü’l-Hüsna/Allah’ın güzel isimlerinden birisidir (Bk. Tirmizî, “Da’avât” 81). Yüce Allah’ın kullarına ihsan buyurduğu en hayırlı lütuflardan birisidir sabır. Ebu Saidi’l-Hudrî (r.a), “Hiç kimseye sabırdan daha hayırlı ve daha geniş bir ihsanda bulunulmamış-tır.” (Buhâri, “Zekât”, 50) demiştir. Eğer insana sabır ve metanet gibi önemli özel-likler bahşedilmemiş olsaydı dünyada başına gelebilecek muhtemel olumsuzluklar karşısında çaresizlik girdabına düşerek yaşama ümidini kaybedebilirdi. Bu itibarla sabır her türlü olumsuzluklar karşısında insanı hayata bağlayan en büyük bir nimet olarak algılanmalıdır.

Zikrettiğimiz âyette belirtildiği gibi insan dünya hayatında çeşitli şekillerde sı-kıntı ve musibetlere maruz kalabilir; korku ve açlığa/kıtlığa duçar olabilir, mal ve canına zarar gelebilir ve doğal afetlerle karşılaşabilir. Bu durumda bile müslüman hayattan ümidini kesmez. Allah’ın bahşettiği sabır ihsanı sayesinde aklını kullana-rak çıkış yolu arar. Hz. Peygamber (s.a.s)’den rivayet edilen bir hadiste müminlere musibetler anında şöyle davranmaları buyrulmuştur:

“Sevabın çokluğu, belânın büyüklüğüne göredir. Allah (c.c) bir topluluğu sevdiği zaman, onları muhtelif musibetlerle imtihan eder. Kim bu musibetleri sabırla karşı-larsa Allah Teâlâ ondan hoşnut olur. Ve kim musibetleri sabır ve tevekkülle karşıla-maz isyan ederse o da Allah (c.c)’ın gazabına müstahak olur” (İbn Mâce, “Fiten”, 23).

Bu bakımdan başımıza gelen hadiseler musibet ve felaket cinsinden de olsa bunlardan ders çıkarıp ibret almak suretiyle hem Allah’ın gazabından hem de daha büyük felaketlere düşmekten emin olmanın gayreti ve tedbirleri içerisinde olma-mız gerekir. Dolayısıyla sabır, sadece feryat ve figan etmekten kaçınıp boyun büke-rek beklemek değildir. Mümin öncelikle vakayı kabul ederek Allah’ın korumasına ve yardımına sığınır ve daha önceki durumundan daha güzel bir sonuca nasıl eri-şebileceğinin gayreti ve çalışması içinde olur. Böyle bir mümin de Allah’ın sevgi-sini ve yardımını kazanmış olur. Demek ki başımıza gelen musibetler Allah’ın bizi sevmediği anlamında değildir. Zira insan olmanın bedeli nimet ve bela ile iç içedir. Allah’ın bir imtihan vesilesi olarak dünyada kurduğu düzende iyiliklerle kötülük-ler, nimetle külfet beraber yürür. Nimetlere ve iyiliklere şükretmek kadar musibet anında metaneti korumak erdemli bir mümin olmanın işaretidir. Hz. Peygamber “Sabır, musibetle karşılaştığın ilk andakidir” buyurmak suretiyle (Buharî; “Cenâiz” 43) insanı her yönüyle sarsabilecek hadisenin ilk anında bilinçsizce davranışlarda bu-lunarak daha kötü bir sonuca düşmekten bizleri sakındırmak istemiştir.

Bir Müslüman için ölüm hadisesi gerçekte bir musibet değil, Allah’ın mutlak takdiri ve ebedî âleme geçiş kapısıdır. Dünya hayatında Allah’ın yarattığı bir kural olarak ölüm bazen en yakınımızı, en çok sevdiğimizi, göz bebeğimizi genç yaşta bizden ayırabilir. Böyle bir hadiseyi dahi sabır ve metanetle karşılayan bir müs-lümana Resûlullah’ın verdiği müjde sadece bir teselli değil, aynı zamanda olaylar karşısında kendisini kaybetmeden teenniyle hareket etmenin güzel bir sonucu, dünyada da beraberinde getireceğinin de müjdesidir: Nitekim sevgili peygamberi-miz şöyle buyurmaktadır:

“Bir kulun çocuğu ölürse, Allah meleklere şöyle söyler: ‘Kulumun çocuğunu kabzetti-niz!’ ‘Evet’ derler. ‘Kalbinin meyvesini elinden aldınız’ Melekler; ‘Evet’ derler. Allah tekrar sorar: ‘Kulum ne dedi?’ ‘Sana hamd etti ve herkesin dönüşü Allah’adır, dedi.’ derler. Bu-nun üzerine Allah Teâla şöyle emreder: ‘Öyleyse, kulum için cennette bir köşk inşa edin ve bunu Beytu’l-hamd (hamd evi) diye isimlendirin.” (Tirmizî, “Cenâiz”, 36)

Demek ki dünya hayatında başımıza gelen hadiseler karşısında bedbin olma-dan, teenni, sebat ve vakarla yürüyebilirsek kendimizi dünyada başımıza gelmesi muhtemel daha kötü sonuçlardan koruduğumuz gibi ahirette de Allah’ın cennetiyle mükâfatlandırılmış oluruz. Nitekim âyet-i kerimede şöyle buyurulur:

“Sabretmenize karşılık selam sizlere. Dünya yurdunun sonucu (olan cennet) ne güzel-dir!” (Ra’d, 13/24)

“Andolsun Musa’yı da, ‘Kavmini karanlıklardan aydınlığa çıkar ve onlara Allah’ın (geçmiş milletleri cezalandırdığı) günlerini hatırlat’ diye âyetlerimizle gönderdik. Şüphesiz bunda çok sabreden, çok şükreden herkes için ibretler vardır.” (İbrahim, 14/5)

Firavun döneminde İsrailoğullarının içine düştüğü zillet, zayıflık ve ümitsizliğin ardından Hz. Musa’nın peygamberliğiyle birlikte kendilerine verilen çeşitli nimetleri hatırlatan bu âyet, son derece önemli ve çağlar üstü bir mesajla bitmektedir:

“Şüphesiz bunda çok sabreden, çok şükreden herkes için ibretler vardır.” Bu ifade, Kutsal Kitabımızda bunun dışında üç farklı yerde geçmektedir (Lokman, 31/31; Sebe’ 34/19; Şûrâ, 42/33). Bu ayette olduğu gibi diğerlerinde de Allah’ın kullarına bahşettiği çeşitli nimetlerden bahsedildikten sonra bu nimetlerde, ancak sabredenler ve şükre-denler için çıkarılacak dersler olduğu vurgulanmaktadır.

Yüce Rabbimiz, nimetlerine hem sabır hem de şükürle karşılık vermemizi istiyor ki, bu son derece manidardır. Bizim her hâlimiz ya sabır ya da şükür gerektiren bir durumdur. İmanımız, davranışlarımıza bu iki tavırdan biriyle yansır. Yani ina-nanlar olarak ya sabreden ya da şükreden pozisyonunda olmamız gerekmektedir. Şöyle ki; Rabbimiz sayısız nimetleriyle mümin-kâfir ayırımı yapmaksızın Rahmet deryasından bütün kullarını faydalandırmış, ancak kimine az kimine bol rızık ver-miştir. “Rabbinizin rızkından yiyin ve O’na şükredin.” (Sebe, 34/15) ayetinde de ifade edildiği gibi bu, şükür gerektiren bir durumdur. Yani nimetler eldeyken onların kıymetini bilmenin bir ifadesidir şükür. Ancak dilediği gibi bizleri imtihan etme iradesine sahip olan Rabbimiz şükrünü eda etsek de etmesek de bazen bu nimetleri elimizden alabilir ve rızkımızı daraltabilir. O, bazen korkuyla, bazen açlıkla bazen de mallardan, canlardan ve ürünlerden biraz eksiltmekle bizleri deneyeceğini haber vermektedir (Bakara, 2/155).

Dolayısıyla bizler “Lütfun da hoş, kahrın da hoş!” bilinciyle hareket edebilmeli-yiz. Rabbimiz, başımıza gelen çeşitli belalara sabırla göğüs gerdiğimiz takdirde rah-metiyle ve mağfiretiyle müjdeliyor bizleri (Bakara, 2/157). Yani her hâlükârda kazançlı çıkıyoruz. Nitekim sevgili Peygamberimiz bir hadisinde müminin bu durumunu şöyle tasvir etmektedir:

“Müminin işi ne güzel! Onun bütün işleri hayırlı ve kazançlıdır. Bu duruma müminden başka hiç kimsede rastlanmaz. O, bir nimete nail olduğunda şükrederse, bu onun için ha-yır olur; darlık ve sıkıntıya düştüğünde sabrederse, bu da onun için hayır olur.” (Müslim,“Zühd”, 64)

Peygamberimizin bu hadisinden anlamamız gereken husus kendimizi sorgula-mamızdır. Allah Resûlünün, ideal bir müminin durumunu tasvir ettiği bu tabloya ne kadar yakınız? Evvela, yüce Rabbimizin bizleri imtihan edeceğini haber verdiği hususları göz önüne alalım. Eğer aç susuz yaşamıyorsak, korku ve endişelerle yatıp kalkmıyorsak, neslimizi devam ettireceğimiz evlatlarımız ve geçimimizi sağlayabil-diğimiz bir gelirimiz de var ise, bunlara şükürle karşılık verebiliyor muyuz, yoksa tüm bunların Allah’ın birer nimeti olduğunu unutuyor muyuz? Varsayalım ki, bu durumda hâlimize şükrediyoruz. Ancak bilelim ki, kulluk şükürle bitmiyor. Şükrü gerektiren durumlar ortadan kalktığında, yani zorluklarla baş başa kaldığımızda da sabır gösterip kulluğumuzu devam ettirebiliyor muyuz? Esasen imanımızın ne ka-dar sağlam olup olmadığını burada test ederiz. Hz. Ali’nin de ifade ettiği gibi nasıl ki başsız bir vücudun yaşaması imkânsız ise, sabır olmaksızın imanın kalbe yerleşmesi de mümkün değildir (Abdurrezzâk, Musannef, XI, 469).

İmanın davranışlarımız üzerindeki tezahürlerini sadece iki kavramla özetlemek gerekirse, bunlar sabır ve şükürdür. Şunu unutmamalıyız ki, sabır ve şükür mey-vesinden yoksun bir iman ağacı, çürümeye ve yok olmaya mahkûmdur. Şu halde şükretmemiz gereken yerlerde şükreden, sabır göstermemiz gereken durumlarda da sabreden bir kul olmaya gayret göstermeliyiz. Sahip olduğumuz nimetlerin kadrini, kıymetini bilmeli, bu nimetlerden yoksun kaldığımızda ise sabrın gereğini yerine getirmeli, ümitsizliğe ve telaşa kapılmamalıyız. Yüce Mevlâ’mızın sabredenlerle be-raber olduğunu bir an olsun aklımızdan çıkarmamalıyız.

“Sabrederek ve namaz kılarak (Allah’tan) yardım dileyin. Şüphesiz namaz, Allah’a derinden saygı duyanlardan başkasına ağır gelir.” (Bakara, 2/45)

Dua, dinin ve kulluğun özüdür. Allah ile birlikte olmak, bütün gönlümüzle O’na yönelmek O’na yakarmaktır. Rabbimiz yukarıdaki ayette duanın başka bir yönüne, kendisinden yardım istemenin nasıl olması gerektiğine işaret etmektedir. Kur’an’ın ifadesine göre Rabbimiz bize çok yakındır. Dua edenin duasına karşılık verir. Ancak bizim de yapmamız gereken bir şeyler bulunmaktadır: O da yardım istemek için hazırlık yapmak, yani yardım istemenin gereklerine uymaktır. Yukarıdaki ayete göre Rabbimizden yardım istemenin yollarından biri de sabretmektir. Sabır bize verilen her şeye karşı dayanıklı olmaktır. En geniş tarifiyle sabır, musibete, günah işleme-meye ve ibadetleri yapmaya dayanıklı olabilmektir. Öyleyse, dua edecek mümin, bütün bunlarda ısrarcı olmalı, hiçbir engele takılmadan Rabbine kulluğa devam et-melidir. Yardım isteyen müminin dua etmeden önce atacağı ikinci adım, kendini günahlardan alıkoyan namazı kılmasıdır. Namaz biz müminlerin Rabbimizle baş başa olduğumuz en önemli anlardan biridir.

Ayette ifade edilen sabır ahlaki bir kavram olarak, acıya katlanma, sıkıntıya göğüs germe; Allah’a tevekkül ederek O’ndan gelen sıkıntılara katlanma; insanın kendisini, aklın ve dinin yapılmasını gerekli gördüğü işleri yapmaya veya yapılma-sını yasakladığı, uygun bulmadığı davranışlardan uzak durmaya zorlaması; kişinin hayırlı amacına ulaşma yönündeki direnci olarak tarif edilmiştir. Bu ise gerçekten kimsenin kolaylıkla başaramayacağı, nefse ağır gelen zor işlerden biridir.

Rabbimize yönelen kullar olarak her an O’ndan yardım istemekteyiz. Her gün Fatiha’da “Yalnız sana kulluk eder ve yalnız senden yardım dileriz!” diyerek her an O’na sığınmaktayız. İşte O’na sığınmanın O’ndan yardım dilemenin yollarından ilki, her şeye karşı dayanıklı olmaktır. Bunun birinci aşaması haramlardan el çekmekle baş-lar. Bir mümin olarak Rabbimizi hoşnut etmek istiyorsak önce O’nun yasaklarına karşı dayanıklı olmalıyız. Yasaklara karşı dayanıklı olduğumuzda, sınavın birin-ci engelini başarmış ve O’na karşı kullukta bir adım öne geçmiş oluruz. Öyleyse Rabbimizden yardım istemenin ilk aşaması günahlardan kaçma konusunda sabırlı olabilmektir. Efendimiz (s.a.s)’in bir hadisinde, yediği haram, içtiği haram ve giy-diği haram olan birinin yalvarmasına, Allah’ın karşılık vermeyeceğine işaret etmesi bu durumun önemini gözler önüne sermektedir (Müslim, “Zekat”, 65). Sabrın ikinci boyutu ise ibadetleri yapma konusunda dayanıklı olmaktır. Rabbimiz bize yardım etme sözü vermiştir. Ancak o da bizden bir adım atarak dinine yardım etmemizi, yani ibadetleri az da olsa sürekli olarak yerine getirmemizi istemiştir. Kısacası O bizden, ölüm bize gelene dek kulluk istemiştir. Sabrın üçüncü boyutu ise başa gelen sıkıntılar karşısında güçlü kalabilmek, yılmamak ve bir imtihandan geçtiğimizin bilinci ile hayatımızı değerlendirebilmektir.

Ayette de belirtildiği gibi, Rabbimizden yardım istemenin ikinci ön şartı O’nun önünde eğilmektir. Dua, zaten bütün gönlü O’na vermektir. Ama duanın bir ileri boyutu olan namaz, O’nun önünde divan durmak ve O’nunla baş başa kalabilmektir. Rabden yardım istemenin ikinci ön koşulu olan namaz insanı kötülükten alıko-yar. İnsanın dayanıklılığını artırır. Bu en büyük zikirdir. Zaten namazın bir sonraki evresi, Rabbin önünde secdeye kapanmaktır. Rabbine kullukta bu kadar ileri giden bir gönlü Rab nasıl reddeder. O artık onu reddetmekten hayâ eder. İşte biz de Rab-bimizden bu şekilde yardım dilemeliyiz.

Dua, bir iç döküştür. Rabbe sığınmaktır. O’na sığınan bir kulun Rabbinin hoşnut olmadığı bir hâl üzere olması nasıl düşünülebilir ki! Öyleyse haramlardan uzak du-rarak, ibadetlere sabır göstererek ve başımıza gelen musibetlere dayanıklı olarak ve de namaz kılarak Rabbimizden yardım dilemeliyiz. Ama bu şekilde, yardım istemek çok zordur, pek çok kimseye bu ağır gelir. Ancak bu şekilde yardım istemek, sadece Rabbine gönülden bağlananlar için kolaydır. Öyleyse önce Rabbimizin yüceliğini ve O’na gönülden bağlanmayı içimize sindirmemiz gerekiyor. Rabbimizin bize bizden daha yakın bir hükümran olduğunu bilerek bütün gönlümüzle O’na yönelmeli ve “duanız olmasa ne işe yarardınız” çağrısına cevap verecek ön hazırlığı yapmalıyız.

“Hani Yûsuf babasına, ‘Babacığım! Gerçekten ben (rüyada) on bir yıldız,güneşi ve ayı gördüm. Gördüm ki onlar bana boyun eğiyorlardı’ demişti. Babası, şöyle dedi: ‘Yavrucuğum! Rüyanı kardeşlerine anlatma. Yoksa sana tuzak kurarlar. Çünkü şeytan, insanın apaçık düşmanıdır.’ İşte Rabbin seni böylece seçecek, sana (rüyada görülen) olayların yorumunu öğretecek ve daha önce ataların İbrahim ve İshak’a nimetlerini tamamladığı gibi sana ve Yakub soyuna da tamamlayacaktır. Şüphesiz Rabbin hakkıyla bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.” (Yûsuf, 12/4-6)

Türkçede “düş” de denilen rüya; uyku hâlinde birtakım olay ve şekillerin görül-mesi demektir. Rüya daha çok ruhi yönümüzü ilgilendirdiği için sınırları net bir şekilde çizilip üzerindeki sır perdesi aralanamamıştır. Bu karmaşık duruma rağmen tarih boyu insanlar rüya ile ilgilenmiş ve onları yorumlamaya çalışmıştır. Açıklamaya çalıştığımız ayet-i kerimelerde de görüldüğü gibi Kur’an’da Yûsuf (a.s)’un rüyasından ve Hz. Peygamberin gördüğü rüyanın yüce Rabbimiz tarafından doğru çıkarıldığından bahsedilmektedir (Fetih, 48/27). Hadislerde de, müminin sadık rüyası nübüvvetin kırk altı cüzünden biridir, buyurularak Rahmani rüyanın önemine dikkat çekilmiştir (Buhârî, “Ta’bîr”, 1-5; Müslim, “Rü’yâ”, 3-9)

İslamî kaynaklarda üç türlü rüyanın bulunduğu ifade edilir:

1. Rahmanî rüya. Buna rüyâ-yı sâdıka denir. Bu tür rüyalar Allah tarafından doğrudan doğruya melekler vasıtasıyla gelen hak telkinlerdir. Hz. Peygamber bunu müjdeleyiciler anlamında “mübeşşirât” diye isimlendirip nübüvvetin kırk altıda biri olarak nitelendirmiş, nübüvvetin bitiminden sonra da mübeşşirâtın devam edeceğini bildirmiştir (Buhârî, “Ta’bîr”, 5; Tirmizî, “Rü’yâ”, 2-3). Bu tür rüyalar insanlar için yol gösterici ve ışık tutucudur.
2. Şeytânî rüya. Şeytanın aldatma, vesvese ve korkutmalarından doğan karışık hayaller, yalan ve batıl düşler, insanı kötülüğe sevk eden telkinlerdir. Bunları anlatmak ve tabir ettirmek tavsiye edilmez.
3. Nefsânî rüya. Nefsin hayal ve kuruntuları, uyku esnasındaki dış etkiler ve günlük meşgalelere ilişkin rüyalardır (DİB, İlmihal, II, 161).

Kur’an’da rüyaların yorumuna temas edilmekte (Yûsuf, 12/43-46) ve Yûsuf (a.s)’a rüyaların yorumunun öğretildiği belirtilmektedir (Yûsuf, 12/6, 21). Peygamberimizin de sabah namazından sonra “Rüya gören var mı?” diye sorduğu, varsa tabir ettiği kaydedilmekte (Buhârî, “Ta’bîr”, 47; Ebû Dâvûd, “Îmân”, 10), eğer kendisi rüya görmüşse anlattığı, ashaptan biri veya kendisinin tabir ettiği, görülen güzel rüyaları anlatıp tabir ettirilmesini hoş karşıladığı, kötü rüyaların anlatılması veya tabir ettirilmesini ise istemediği belirtilmektedir (İlmihal, II, 161).

Yusuf (a.s)’a, rüyaların yorumu öğretilmiş ve o da zindan arkadaşlarının rüyasını yorumlamıştır:

“Onunla beraber zindana iki delikanlı daha girdi. Biri, ‘Ben rüyamda şaraplık üzüm sıktığımı gördüm’ dedi. Diğeri, ‘Ben de rüyamda başımın üzerinde, kuşların yediği bir ekmek taşıdığımı gördüm. Bize bunun yorumunu haber ver. Şüphesiz biz seni iyilik yapan-lardan görüyoruz’ dedi. Yusuf dedi ki: ‘Sizin yiyeceğiniz yemek size gelmeden önce onun ne olduğunu bildiririm. Bu, bana Rabbimin öğrettiklerindendir… Ey zindan arkadaşla-rım! (Rüyanızın yorumuna gelince,) biriniz efendisine şarap sunacak, diğeri ise asılacak ve kuşlar başından yiyecektir. Yorumunu sorduğunuz iş böylece kesinleşmiştir.” (Yûsuf, 12/36-41)

Yine kralın rüyasını da Yûsuf (a.s)’un yorumladığı haber verilmektedir. Kral, “Ben rüyamda yedi semiz ineği, yedi zayıf ineğin yediğini; ayrıca yedi yeşil başak ve yedi de kuru başak görüyorum… Zindandaki iki kişiden kurtulmuş olanı, nice zamandan sonra (Yûsuf’u) hatırladı ve hemen beni zindana götürün diyerek Yûsuf (a.s)’un yanına gitti ve kralın rüyasının yorumunu istedi…” (Yûsuf, 12/43-46)

Yusuf dedi ki: “Yedi yıl âdetiniz üzere ekin ekeceksiniz. Yiyeceğiniz az bir miktar hariç, biçtiklerinizi başağında bırakın.”, “Sonra bunun ardından yedi kurak yıl gelecek, saklayacağınız az bir miktar hariç bu yıllar için biriktirdiklerinizi yiyip bitirecek.”, “Sonra bunun ardından insanların yağmura kavuşacağı bir yıl gelecek. O zaman (bol rızka kavuşup) şıra ve yağ sıkacaklar…” (Yûsuf, 47-49) İşte Yûsuf (a.s) kralın rüyasını böyle yorumlamıştır.

Günümüzde rüya tabirini meslek hâline getirip insanları yalan yanlış yorumlar yaparak kandıran kimi insanların varlığına şahit olmaktayız. Bu tür insanlara ve yaptıkları yorumlara itibar edilmemelidir.

Kısaca belirtmek gerekirse peygamberlerin gördüğü veya tabir ettiği rüyalar dı-şında kalan rüya ve tabir kesin bilgi ifade etmez. Bu sebeple rüyalarla dinî hükmü belirlemek veya geçersiz kılmak ve buna göre de hayatı yönlendirmek doğru değil-dir. Rüya gibi rüyanın yorumu da rüyayı gören şahsı ilgilendirdiğinden başkalarının bu yorumu esas alarak onun üzerine hüküm bina etmesi uygun olmaz.

“De ki: Şüphesiz, Rabbim rızkı kullarından dilediğine bol bol verir ve (dilediğine) kısar. Allah yolunda her ne harcarsanız Allah onun yerine başkasını verir. O, rızık verenlerin en hayırlısıdır.” (Sebe’, 34/39)

Yüce Allah’ın, canlılara; yemek, içmek ve faydalanmak için verdiği her şeye rızık diyoruz. Rızkı yaratan ve veren Allah’tır. Kul, Allah’ın kâinata yerleştirdiği kanunlara uyarak çalışır, çabalar, sebeplere sarılır ve rızkı kazanmak için tercihlerde bulunur. Allah da onun bu tercihine ve çabasına göre rızkını yaratır. Mademki Allah rızkımızı veriyor öyleyse bizim çalışıp çabalamamıza gerek yok diye düşünemeyiz. Allah’ın rızık verici olması, bizim tembellik yapmamızı, çalışıp çabalamayı bırakmamızı ge-rektirmez. Biz, elimizden gelen bütün gayreti sarf edeceğiz. Rızkımızın bol ve hayırlı olması için hem çalışacağız, hem de Allah’a dua edeceğiz. Daha sonra da Allah’ın hakkımızdaki takdiri bu kadarmış, bu kadara da sonsuz şükür olsun diye Allah’a hamd edeceğiz, şükredeceğiz.

Allah’ın bizim için takdir ettiği rızık eninde sonunda bize ulaşır. Çünkü herkes kendi rızkını yer. Biz başkalarının rızkını yiyemeyiz, başkaları da bizim rızkımızı yiyemez. Herkesin rızkı da eşit değildir. Çünkü Allah herkesin rızkını farklı yarat-mıştır. Bu gerçek Kur’an-ı Kerim’de; “Allah rızık konusunda kiminizi kiminizden üstün kıldı” (Nahl, 16/71) ifadeleriyle açıklanmaktadır. Öte yandan Allah dilediğine hesapsız rızık verir (Âl-i İmrân, 3/27). Kimse Allah’a karışamaz ve O’nun ihsanına engel olamaz. Rızkımızı kazanırken meşru yolları seçmeliyiz. Çünkü gayrimeşru kazanç, haram rızıktır. Allah’ın haram rızık kazanmamıza rızası yoktur. “Ey iman edenler! Eğer siz ancak Allah’a kulluk ediyorsanız, size verdiğimiz rızıkların iyi ve temizlerinden yiyin ve Allah’a şükredin.” (Bakara, 2/172) buyuran Rabbimiz, haram rızıklardan uzak durma-mızı, helal ve tertemiz rızıklardan yememizi ve rızkı verene şükretmemizi açıkça emretmektedir.

Kendilerine bol rızık verilmiş olanlar, rızkı vereni unutmayacaklar. Allah’a şük-rün bir göstergesi olarak, rızkı az olanlara infak edecekler, yardım edecekler ve zekât vereceklerdir. Çünkü bize rızık olarak verilenlerden, Allah yolunda harcamamız Rabbimiz tarafından emredilmiştir (Bakara, 2/254). Bundan dolayı biz de; Allah’ın bize bol bol ihsan buyurduğu rızıklarda cimrilik etmeyelim. O’nun verdiği rızkın bir kısmını O’nun yolunda ve O’nun rızasını kazanmak için harcayalım. Çünkü Allah sâlih kullarını anlatırken, “Onlar gayba inanırlar, namazı dosdoğru kılarlar, kendilerine rızık olarak verdiğimizden de Allah yolunda harcarlar.” (Bakara, 2/3) buyurmaktadır. Rı-zık sadece bu dünyada verilmiyor. Öbür dünyada da rızıklar var. Allah, kendisine inanan ve insanlara iyilik yapan kullarını öbür dünyada da sayısız rızıklar ile doyu-racaktır. Öbür dünya rızıklarının bu dünyadakilere benzediğini ifade eden bir ayet-i kerimede Rabbimiz şöyle buyurmaktadır:

“İman edip salih ameller işleyenlere, kendileri için; içinden ırmaklar akan cennetler olduğunu müjdele. Cennetlerin meyvelerinden kendilerine her rızık verilişinde, ‘Bu (tıpkı) daha önce (dünyada iken) bize verilen rızık!’ diyecekler. Hâlbuki bu rızık onlara (dünya-dakine) benzer olarak verilmiştir…”

Öyleyse bize düşen görev; Allah’ın vermiş olduğu sayısız rızıkların şükrünü eda etmeye gayret etmektir. Eğer biz verilen nimetlere karşı nankörlük edersek Allah’a zarar veremeyiz, kendimize zarar veririz, kendimize zulmetmiş oluruz. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de; “Verdiğimiz rızıkların iyi ve güzel olanlarından yiyin’ (dedik). Onlar (verdiğimiz nimetlere nankörlük etmekle) bize zulmetmediler fakat kendilerine zulmedi-yorlardı.” (Bakara, 2/57) buyurulmaktadır.

“Allah’ın, rızkı dilediğine bol verdiğini ve (dilediğine) kıstığını görmediler mi? Bunda inanan bir toplum için elbette ibretler vardır.” (Rûm, 30/37)

Bu ayet-i kerime öncelikle insanların rızka ihtiyaç duyduğuna işaret ederek rızkı da yüce Allah’ın verdiğini, insanların farklı oranlarda rızıklandırıldığını dile getiriyor.

Yaratılan ve dünyaya gönderilen insan hayatta olduğu müddetçe varlığını devam ettirebilmesi, yeme-içme, barınma vb. tüm ihtiyaçları rızık kapsamındadır. Bütün varlıkları yaratan Allah (c.c) her canlının rızkını da yaratmıştır. Suyun içinde yüzen balıktan havada uçan kuşa kadar her şey O’nun verdiği ile rızıklanmaktadır. Hûd suresinin 6. ayetinde, “Yeryüzünde hiçbir canlı yoktur ki, rızkı Allah’a ait olmasın. Her birinin (dünyada) duracakları yeri de, (öldükten sonra) emaneten konacakları yeri de O bilir. Bunların hepsi açık bir kitapta (Levh-i Mahfuz’da yazılı)dır” şeklinde açıklanmak-tadır.

Allah’ın teminatı altında olan rızık bizlere farklı oranlarda verilmektedir. Bunun da şüphesiz pek çok hikmetleri vardır. İnsanlar ekonomik yönden eşit değildir. Do-layısıyla hepimiz aynı imkânlara sahip değiliz. İnsanlardan bazıları maddi imkân açısından lüzumundan çok fazla bolluk yaşarken bazıları da geçim sıkıntısı çekmek-tedir. Herkes bulunduğu konum ve sahip olduğu nimetle de imtihan edilmekte, bu anlamda kendilerine verilen rolü yerine getirmektedir. Allahu Teala rızık taksimatı-nı kendi irade buyurarak dilediğine rızkı genişletmekte, dilediğine de kısmaktadır. Hatta aynı kişiye bazen bol vermekte bazen de ondan bir sebeple almaktadır. Kişiyi farklı durumlarla da denemektedir. Bizler her şeyi yaratanın Allah (c.c) olduğu bi-lincine sahip olup nimetlerin hem dünyalık olduğu duygusuyla hareket etmeli hem de nimetin yok olmasının Allah’ın dilemesiyle oluşacağını unutmamalıyız. Bu inanç bizleri geçici olanlara değil, gerçek anlamda kalıcı olanlara yönlendirmelidir.

Âl-i İmran suresinin 134. ayetinde Allah’a karşı gelmekten sakınan ve gerçek ni-mete erdirilecek kulların özelliklerinden bahsedilirken “Onlar bollukta ve darlıkta Al-lah yolunda harcayanlar, öfkelerini yenenler, insanları affedenlerdir” buyrulmaktadır. Bu da insanların bolluğa veya darlığa aldırmadan her hâl ile Allah’ın rızasını kazanmaya çalışmalarını, bunun ise kuvvetli iman ve anlayış ile oluştuğunu ifade etmektedir.

Tabi ki rızkın dağılımı sonuç itibariyle biz inanan insanlara ibret vericidir. Böy-lelikle ne nimete aldanıyor ne de ondan kopuyoruz. Rızkın bu şekilde dağılımında insanların beden ve zihin güçlerinin farklı oluşu, değişik ortamda yaşıyor olması gibi sebepler ilahî irade ile tecelli etmektedir. Bütün bu taksimata rağmen Allah (c.c) insanı rızık noktasında mağdur etmediği gibi mağrur olmasını da yasaklamış-tır. Zengine sorumluluk vererek elindeki imkânlardan yoksullara vermelerini, onları gözetmelerini emretmiştir. Birinde var, diğerinde yoksa böyle durumda paylaşım esas alınmıştır. İmkân sahibi olan kişi, kendi varlığı da dâhil her şeyi Allah’ın ya-rattığı bilinciyle hareket etmeli, imkânları dar olan ise maddi ve manevi sebepleri kullanarak daha çok nimete kavuşmak için çalışmalı, Allah’ın lütfundan istemelidir. Ayette rızkı verenin Allah olduğu dile getirildikten sonra müteakip ayette imkân sahiplerinden hem akrabalarına hem de yoksula ve yolcuya haklarının vermeleri istenerek; “Öyle ise akrabaya, yoksula ve yolcuya hakkını ver. Bu, Allah’ın hoşnutluğunu kazanmak isteyenler için daha hayırlıdır. İşte onlar kurtuluşa erenlerdir” buyurulmuş-tur. Bu ayetle geçim sıkıntısı çekenlere yardımcı olunması emredilmiştir. Dolayısıyla başkalarının derdiyle hemdert olmak bize dinî bir sorumluluk olarak verilmiştir. Bunun yanında hak kavramıyla da kimsenin hakkına zulmedilmemesi gerektiği üzerinde durulmuştur.

Burada önce akraba zikredilmiştir. Bu nedenle öncelikle akrabalarımızı gözet-meliyiz. Çünkü muhtaç olan akrabanın korunması esas alınmaktadır. Geçim ko-nusunda çaresiz kalmış olanın ve yolda kalmış bir yolcunun da toplum üzerinde hakkı vardır. Bu hususu da dikkate alarak bu durumda olanlara da imkânlarımız doğrultusunda destek vermeliyiz.

“Allah’ın rahmeti sayesinde sen onlara karşı yumuşak davrandın. Eğer kaba, katı yürekli olsaydın, onlar senin etrafından dağılıp giderlerdi. Artık sen onları affet. Onlar için Allah’tan bağışlama dile. İş konusunda onlarla müşavere et. Bir kere de karar verip azmettin mi, artık Allah’a tevekkül et, (O’na dayanıp güven). Şüphesiz Allah, tevekkül edenleri sever.” (Âl-i İmrân, 3/159)

Bu âyet-i kerimede Peygamber Efendimizin büyüklüğü, yüceliği, yüksek ahlakı ve yüreğinin katı olmadığı, aksine şefkat ve merhametle dolu olduğu ifade edil-mektedir. O, yüce Rabbimizin kendisine bahşettiği bu özellikleri sayesinde arka-daşlarına, özellikle de Uhud Savaşı’nda emrine muhalefet ederek İslam ordusunun yenilmesine sebep olanlara ve Müslümanları imha edilme tehlikesiyle karşı karşıya getirenlere şefkat ve merhametle muamele etmiştir. Âyet-i kerimede ifade edildiği gibi şayet kendilerine karşı katı davranıp onları sert bir şekilde cezalandırsaydı, çevresindekiler dağılıp giderlerdi.

İnsanların sevgisini kazanmak kolay değildir. Hele bu insan toplumun bütün kesimleri ile muhatap olan bir kişi ise bunların hepsini memnun etmesi hiç de ko-lay olmayacaktır. İşte âyet-i kerimede sevgili Peygamberimizin insanların sevgisini kazanmasına vesile olan sahip olduğu bu güzel hasletler dile getirilerek müminle-rin davranışlarında onu örnek almaları istenilmektedir. Peygamber Efendimiz, ta-biatları gereği bazı kimselerin sergilediği kaba ve lüzumsuz davranışlardan hoşlan-mazdı. Ancak bu şekilde davrananlara onları kırmadan, sert ve kaba davranmadan cevaplar verirdi.

Kuşkusuz, insani ilişkilerde yumuşak huylu olmanın önemi büyüktür. Çünkü kaba ve katı kalpli kimseler bir kısım erdemlere sahip olsalar da muhataplarında nefret uyandırırlar. İnsanlar böyle bir kimsenin sözünü dinlemek istemedikleri gibi zorunlu olmadıkça bu kişiyle arkadaş da olmazlar. Bir hadis-i şerifte, “Yumuşak dav-ranamayan kimse, bütün hayırlardan mahrum kalmış sayılır.” (Müslim, “Birr”, 74–76) buyurularak rıfkın önemine dikkat çekilmiştir. Konuyla ilgili diğer bir hadiste ise şöyle buyurulmaktadır:

“Cehenneme kimin girmeyeceğini veya cehennemin kimi yakmayacağını size haber vereyim mi? Cana yakın olan, herkesle iyi geçinen, yumuşak başlı olup insanlara kolaylık gösteren kimseleri cehennem yakmaz.” (Tirmizî, “Kıyamet”, 45)

O halde Müslüman olarak başkalarına karşı rıfk ile muamele edelim. Karşılaş-tığımız olumsuzluklar karşısında muvazenemizi kaybetmeyelim. Davranışlarımızı kontrol edelim. Kaba ve kırıcı olmamızın bize hiçbir şey kazandırmayacağı bilin-cinde olalım.

Yumuşak huylu olmak, sert, haşin, kaba ve katı kalpli olmamak herkeste bu-lunması gereken bir vasıf ise de idareciler için bunun önemi daha büyüktür. Sevgili Peygamberimiz insanlara rıfk ile muamele eden yöneticiler hakkında şöyle dua et-miştir:

“Allah’ım! Her kim benim ümmetime rıfk ile (yumuşak) davranırsa sen de ona aynı şekilde muamele et.” (Müsned, VI, 62-63)

İnsanların işlerinde kolaylık gösterip zorluk çıkarmamak gerekir. Hz. Âişe (r.a) validemiz Peygamber Efendimizin insanlara muamelesi ile ilgili olarak şöyle de-mektedir: “Allah Resûlü (s.a.s) iki şeyden birini yapma konusunda serbest bırakıldığı zaman, günah olmadığı takdirde mutlaka onların en kolayını seçerdi. Yapılacak şey günah ise, ondan en uzak duran kendisi olurdu. Allah’ın yasakları çiğnenmediği sürece şahsı adına hiçbir şeyden dolayı intikam almamış; Allah’ın yasağı çiğnenmişse, onun cezası-nı mutlaka vermiştir.” (Buhârî, “Menâkıb”, 23, “Edeb”, 80, “Hudûd”, 10; Müslim, “Fezâil”, 77-78)

Kuşkusuz insanların kalbini kazanmanın yollarından biri de affedici olmaktır. Bunun içindir ki, Allah Teâlâ, 152. âyetinde müminlerin Uhud Savaşı’ndaki hata-larını affettiğini ilân etmiş, devamındaki bu âyet-i kerimede de Peygamber Efendi-mize “…Artık sen onları affet. Onlar için Allah’tan bağışlama dile…” buyurarak Uhud Savaşı’nda hatalı davrananları affetmesini, Allah tarafından bağışlanmaları için dua etmesini emretmiştir. Affın yerine göre cezadan daha etkili olduğu bir gerçektir. Savaş sonrası Peygamber Efendimizin ashabına karşı yumuşak ve merhametli davranması, onlar üzerinde büyük bir etki göstermiştir. Nitekim hataları affedilenler daha sonra girdikleri bütün savaşlarda gerek Peygamber Efendimizin gerekse onun tayin ettiği komutanlarının emirlerine titizlikle uymuşlar, bir daha böyle bir hata yapmamaya gayret göstermişlerdir.

Sevgili Peygamberimizin insanlara karşı bu şekilde yumuşak davranması, şef-katli ve merhametli olması neticede birçok kimsenin Müslüman olmasında etkili olmuştur. Âyetin devamında Peygamber Efendimize “…İş konusunda onlarla müşa-vere et…” buyurularak bir konuda karar vermeden önce onu arkadaşlarına danış-ması, onlarla tartışması ve istişare sonunda kararını verince de artık Allah’a güve-nerek uygulamaya geçmesi emredilmektedir.

“Hamd, âlemlerin Rabbi, Rahmân, Rahîm, hesap ve ceza gününün (ahiret gününün) maliki Allah’a mahsustur. (Allah’ım!)Yalnız sana ibadet ederiz ve yalnız senden yardım dileriz.” (Fâtiha, 1/2-5)

Kâinatta, insanoğlunun sahip olduğu pek çok güzel ve aşkın duygunun kayna-ğı Allah’tır. İnsana bilmediklerini ve yücelmenin yollarını öğreten Rabbimiz aynı zamanda bu üstün ve aşkın vasıfların da olması gereken en üst noktasına sahiptir. Mesela, O cömertliğin kaynağıdır ve kullarına karşı son derece cömerttir. Yine O adaletin kaynağıdır ve kullarına karşı son derece âdildir. Nerede olursak olalım bize adaleti emreden de O’dur. Bu vasıfların en zirvesine sahip olmak ise “İlah” olmayı gerektirir. “İlah” her şeye gücü yetebilen, her şeyin sahibi ve yaratıcısı olabilendir. Kâinatın Rabbi olan Allah bu ve benzeri güzel isim ve vasıflara sahip olduğu için O’nun ilahlıkta eşi ve benzeri yoktur. Fatiha suresinin bu ayetlerinde ilahlık vasıfla-rından birkaç tanesi en güzel şekilde anlatılmaktadır. Öyleyse bu vasıfları kendinde bulunduran Allah’a hamdetmek, O’na övgüde bulunmak bizim en önemli görevle-rimizden biri olmalıdır. Bu ayetlerin gereği olarak da ibadet sadece Allah’a yapılır; dua O’na edilir ve yardım da yalnızca O’ndan istenir.

Fatiha suresinde yüce Yaratıcının ilk vasfı, “âlemlerin Rabbi” olmasıdır. Kâinatı yoktan var eden Rabbimiz, her şeyi öylesine mükemmel ve kusursuz yaratmış-tır ki, O’nun yarattıklarında en ufak bir düzensizlik ve uyumsuzluk göremeyiz. Rabb terbiye eden, her şeye görevini en güzel biçimde öğreten demektir. Kâinattaki bütün varlıkları terbiye ederek onlara görevlerini öğreten yüce Rabbimiz, güneşe her gün doğudan doğması ve batıdan batması, aya kendi yörüngesinde gitmesi, ağaçlara insanlar için meyve vermesi gerektiğini öğretendir. İneğe kan ve dışkıya karıştırmadan süt yapma kudretini veren, arıya çiçeklerden öz alıp şifa kaynağı balı yapması gerektiğini belleten O’dur. Yeni doğan bir ördeğe yüzmesi gerektiğini, yumurtadan yeni çıkan deniz kaplumbağalarının denize ulaşması gerektiğini ilham eden de O’ndan başkası değildir. Kısacası O, kâinata ve kâinattaki tüm varlıklara görevlerini öğreten; bu mükemmel düzeni kusursuzca sağlayandır.

Namazların her rekâtında okuduğumuz Fatiha suresinde Cenâb-ı Hakk’ın ikinci vasfı “rahmân ve rahîm” olmasıdır. Rabbimiz rahmân isminin gereği olarak öylesine merhametlidir ki, bu dünyada kendine inanan ve inanmayan bütün insanlara her türlü nimetini sunmuştur.

Hem kendimizde, hem de dışımızdaki dünyada varlığını her an gördüğümüz ve kaybettiğimizde ancak kıymetlerini bilebileceğimiz bu nimetleri nasıl inkâr ede-biliriz ki! Varlığın mükemmelliğini görmemize yarayan gözler, doğruluğun sesini duymamıza yarayan kulaklar, hakikatin kendisini söylemeye yarayan dil hep O’nun ihsanı değil mi? Aklımızı ve gönlümüzü bu nimetlerin kadrini bilelim diye bizlere bahşeden Rabbimiz ne kadar da merhametlidir!

Kim, özenle döşenen bu eşsiz dünyamızda kendine yer bulamadığını, her şeyiyle bir mucize olan hava, su ve topraktan istifade edemediğini, güneşin kendini ısıtma-dığını, arının kendine bal vermediğini iddia edebilir ki?

Bu dünyada nimetlerini herkese hiçbir ayırım yapmadan sunduğunu ifade eden Rabbimiz Rahman suresinde bu cömertliğini sık sık şöyle tekrar etmiştir: “Rabbinizin hangi nimetini yalanlayabilirsiniz?” (Rahmân, 55 /13, 21, 32) Öyle ya gerçekten âdil isek verdiği hangi nimeti görmezden gelebiliriz ki!

Rahîm ise rahmeti süreklilik ifade eden demektir. Rabbimiz, bu dünyada bütün kullarına nimetlerini dağıtmıştır. Ama rahim isminin gereği olarak ahirette yalnızca kendine inanan ve bu dünyada güzellikler üretip ahlakıyla da örnek olan biz mümin kullarına her türlü nimetini, cennetini ve hoşnutluğunu bahşedecektir.

Fatiha suresinde Rabbimizin son özelliği “hesap gününün sahibi” olmasıdır. He-sap günü, öldükten sonra herkesin yaptıklarından sorguya çekileceği gündür. Peki, ne demektir o zaman Allah’ın hesap gününün sahibi olması? Yani, O bu dünyada herkesi inanıp inanmamakta serbest bırakarak kimsenin ne yaptığına ve ne yapa-cağına karışmamıştır. Ama o gün, kıyamet günü O, herkesin hesabını teker teker en ince ayrıntısına kadar alacaktır. O, bu dünyada nasıl yaşadığımızdan tutun da, ömrümüzü ne işlerle ve hangi uğurda geçirdiğimizden, kullandığımız her türlü ni-metten hepimizi sorguya çekecek ve yaptıklarımızın karşılığını en ufak bir haksız-lığa uğratmadan bize verecektir. Yani o gün tek hâkim O’dur. Bu yüzden herkes o günde O’nun huzuruna getirilir. Orada artık hesapların alınma zamanı gelmiştir. Onun defterinde her şey kayıt altına alınmıştır. Öyle ki küçük büyük bütün yap-tığımız işler önümüzdedir. O’nun terazisi o kadar hassastır ki, herkes ne işlediyse onu bulur. Kimseye zerre kadar haksızlık yapılmaz. O gün her şey adaletle çözüme kavuşturulur.

Bütün bu mükemmel vasıfların sahibi olan Rabbimizi övmek, O’nu her türlü eksik-likten uzak tutmak ve O’na şükretmek hepimizin görevidir. O’na teşekkür ise O’na dua etmek ve sadece O’na kulluk ile mümkün olabilir. Kulluğun özü ise saygı ve içtenlikle, O’nun yasakladıklarından uzak durmak ve emirlerini yerine getirmektir.

“Rabbinizden bağışlanma dileyin, sonra O’na tövbe edin. Şüphesiz Rabbim çok merhametlidir, çok sevendir.” (Hûd, 11/90)

Rabbimiz, bizi en güzel şekilde yaratmış ve bizden de kendisine kullukta bu-lunmamızı istemiştir. Ancak bizler insan olmamız nedeniyle zaman zaman Rabbi-mize kullukta kusur eder ve yanlışlıklar yaparız. Çünkü biz insanlar iyilik yapmaya da kötülük yapmaya da mütemayil bir yapıdayız. Bu yapımız gereği zaman zaman unutur, yanılır ve hata edebiliriz. Ancak bize düşen, “Rabbinizden bağışlanma dile-yin, sonra O’na tövbe edin.” emrini dikkate alarak hatada ve günahta ısrar etmemek ve O’ndan bağışlanma dilemektir.

Yüce Rabbimiz bizlere olan rahmeti, acıması ve sevgisinin sonucu olarak bizleri hemen cezalandırmamakta, tövbe etmemiz için zaman tanımaktadır. Hatta günah işlediğimizde nasıl davranmamız gerektiğini ve günahta ısrar etmememizi bizlere öğütlemektedir. Bu konuda bir ayet-i kerimede şöyle buyurmaktadır:

“Yine onlar, çirkin bir iş yaptıkları yahut nefislerine zulmettikleri zaman Allah’ı hatırlayıp hemen günahlarının bağışlanmasını isteyenler -ki Allah’tan başka günahları kim bağışlar- ve bile bile, işledikleri (günah) üzerinde ısrar etmeyenlerdir. İşte onların mükâfatı Rab’leri tarafından bağışlanma ve içinden ırmaklar akan cennetlerdir ki orada ebedî kalacaklardır. (Allah yolunda) çalışanların mükâfatı ne güzeldir!” (Âl-i İmran, 3/135-136)

Bu konuda örneğimiz, ilk insan ve ilk peygamber olan Âdem (a.s) olmalıdır. Çünkü o da yüce Rabbimizin, “şu ağaca yaklaşmayın” emrini unutmuş ama peşin-den hemen tövbe etmiş ve yüce Allah da tövbesini kabul etmiştir (Bakara, 2/35, 37). İlk insan olan Âdem (a.s)’in bu yanılmasından dolayı “ilk unutan ilk insandır” denilmiştir. Öyleyse biz de unutabiliriz, yanılabiliriz. Ama tövbe ettiğimizde affe-dileceğimizi aklımızdan çıkarmamalıyız. Kullarına sonsuz rahmet eden ve tövbe kapısını sonuna kadar açık tutan Rabbimiz, biz kullarının tövbe etmesi ve bağışlanma dilemesiyle “vedud” “çok seven” sıfatı gereği çok sevinir. Allah’ın biz kullarının tövbesinden hoşnut olacağı bir hadis-i şerifte şöyle açıklanmaktadır:

“Allah (c.c), sizden birinizin tövbe etmesiyle o kimsenin yitiğini bulduğu zamanki sevinmesinden daha çok sevinir.” (İbn Mâce, “Zühd”, 30)

İşte bu hadis-i şerifte de belirtildiği gibi günahlarımıza tövbe etmeli, O’ndan bağışlanma dilemeliyiz. Böylelikle hem kendimizi sevindirmiş hem de Rabbimizin hoşnutluğunu kazanmış oluruz. Biz kullarına olan rahmeti gereği bizlerin tövbe etmesine sevinen Allah (c.c)’ın, mağfiret kapılarını daima açık tuttuğunu belirten Peygamberimiz (s.a.s); “Aziz ve Celil olan Allah, gündüz günah işleyenlerin tövbesini kabul etmek için gece, gece günah işleyenlerin tövbesini kabul etmek için de gündüz kulun tövbe etmesini bekler, bu durum kıyamete kadar devam eder.” (Müslim, “Tevbe”, 32) buyurmaktadır. Şunu hiçbir zaman unutmayalım ki Allah (c.c), tevbeleri kabul eden ve kullarına çok merhametli olandır (Tevbe, 9/104). Yeter ki biz tövbe edelim ve O’na yönelelim.

Tövbe kapısı ümit kapısıdır. Ümidimizi kaybetmemeliyiz. Daima ümitvar olma-mızı sağlayacak olan şu ayete kulak verelim:

“De ki: ‘Ey kendilerinin aleyhine aşırı giden kullarım! Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin. Şüphesiz Allah bütün günahları affeder. Çünkü O, çok bağışlayandır, çok mer-hamet edendir. Azap size gelmeden önce Rabbinize dönün ve O’na teslim olun. Sonra size yardım edilmez.” (Zümer, 39/53-54)

Allah (c.c)’ın rahmeti bütün mevcudatı çepeçevre kuşatmış, O’nun rahmeti gazabını geçmiştir (Müslim, “Tevbe”, 3). O’nun bu rahmeti ve bağışlaması sayesin-de bizler, günah bataklığından kurtulur ve düzlüğe çıkarız. “Eğer Allah’ın nimet ve rahmeti üzerinizde olmasaydı, pek azınız müstesnâ, muhakkak şeytana uyup gitmişti-niz.” (Nisâ, 4/83) ayeti de bu gerçeği ifade etmektedir. Zira Rabbimiz Afüvv, Gafûr ve Rahîm gibi, affetmeyi, bağışlamayı, tövbeleri kabul etmeyi ve merhameti içeren isimlerin sahibidir. Fakat bizim bu isimlerden nasibimizi alabilmemiz için, o isim-lerin tecellisini sağlayacak şekilde hareket etmemiz gerekir.

Tövbe, gönülden ve içten yapılmalıdır. Yoksa sadece sözle “işlediğim günahlara tövbe ettim” demek arkasından da yine aynı günahları tekrar tekrar işlemek tövbe değildir. Tövbenin nasıl olması gerektiğini Rabbimiz şöyle açıklamaktadır:

“Ey iman edenler! Allah’a içtenlikle tövbe edin. Belki Rabbiniz sizin günahlarınızı örter ve peygamberi ve onunla birlikte iman edenleri utandırmayacağı günde, Allah sizi, içlerinden ırmaklar akan cennetlere sokar. Onların nurları önlerinden ve sağlarından aydınlatır, gider. ‘Ey Rabbimiz! Nurumuzu bizim için tamamla, bizi bağışla; çünkü senin her şeye hakkıyla gücün yeter’ derler.” (Tahrim, 66/8)

O halde Rabbimize gönülden tövbe etmeli ve önceden yaptığımız kötülük-lerden uzaklaşmalıyız. İşlediğimiz zulmün, günahın ardından tövbe edip hâlimizi düzelttiğimizde tövbemizin kabul olunacağını unutmayalım (Maide, 5/39).

“Ey insan! Seni yaratan, sonra şekillendirip ölçülü yapan, dilediği bir biçimde seni oluşturan cömert Rabbine karşı seni ne aldattı?” (İnfitar, 82/6-8)

Bizi insan olarak yaratıp şekillendiren, nice nimetleri emrimize veren Rabbimize karşı sorumluluklarımız vardır. Rabbimiz, insanı bir damla sudan var etmiş, onu güzel bir şekil ve yapıda yaratmış ve nice nimetlere mazhar kılmıştır.

Rabbimizin yukarıdaki hitabı kalbi katılaşmamış, aklıselim herkesi sarsacak ni-teliktedir. Engin kerem sahibi olan yüce Yaratıcı, insanı muhatap almakta ve güzel bir üslup ile uyarmaktadır. Kullarına, “Rab ve Kerim” olduğunu hatırlatarak lütuf ve ihsanda bulunduğunu belirtmektedir. Yüce Allah, insanı hayatı boyunca her an yararlanmakta olduğu diğer bütün nimetler yanında, birçok bedensel ve zihnî me-lekelerle donatmıştır. İnsan, yaratılışındaki mükemmelliği, beden, akıl ve ruhi ya-pısındaki güzellik ve insicamı rabbine borçludur. Bu ayetlerde Rabbimiz, insana mahiyetini, ne olduğunu ve ne yapması gerektiğini hatırlatmaktadır.

İnsanın bu kadar dengeli, düzgün ve mükemmel yaratılmış olması, bunca lütuf ve ihsanı ikram eden Rabbine karşı derinden sevgi beslemeyi ve çokça şükretmeyi gerek-tirir. Ancak tüm bu nimetlere karşın insan, Rabbine şükretmesi gerekirken nankörlük etmekte; O’nun hidayetine tabi olması gerekirken doğruluktan sapabilmektedir.

İnsan, düzgün ve dengeli bir yapıda yaratılmıştır. Öyle ki o, kendi bünyesindeki bu mükemmel denge ve sistemi anlamakta bile güçlük çekmektedir. Kişinin sadece kendi bünyesi değil, üstünde yaşamış olduğu gezegen, çevresindeki her şey, tüm kâinat insanoğlu için nice nimetler ve ibretlerle doludur. İşte bu ibretler, her aklıse-lim kimseyi yüce Allah’a götürmelidir.

İnsanın yaratılışta sahip olduğu meziyetleri anlaması açısından sadece şu örnek üzerinde biraz düşünelim: Günümüzde son derece gelişmiş olan teknoloji kullanı-larak insan robotu yapılıyor. Ancak bunların davranışları bir hayli sınırlıdır. İnsa-nın inanç ve bilgi donanımı bir tarafa birçok sıradan davranışı bile yapmakta aciz kalmaktadır. İnsan eline herhangi bir kitabı alıp okumak istediğinde hiçbir sıkıntı çekmez, en rahat pozisyonda oturur ve kitabın sayfalarını kolaylıkla çevirip okur. Bunu teknoloji harikası bir robottan veya başka bir canlıdan beklemek mümkün mü? Sadece bu örnek bile insanın nasıl bir imtiyaz içinde olduğunu göstermeye kafidir. Rabbimiz insanı, mükemmel bir varlık olarak yaratmıştır. Nitekim şu ayet, insanın şerefli bir varlık olduğunu izah ettiği gibi içinde bulunduğu nimetleri de apaçık ortaya koymaktadır:

“Andolsun ki, biz insanoğullarını şerefli kıldık, onların karada ve denizde gezmesini sağladık, temiz şeylerle onları rızıklandırdık, yaratıklarımızın pek çoğundan üstün kıldık.”(İsra, 17/70)

Rabbimiz insanı bu ve benzeri daha nice nimetlere sahip kıldığını hatırlatmak-tadır ki insan, Rabbine inansın, ona itaat etsin, gönderdiği peygamberlere ve gön-derilmiş kitaplara inanıp gereğini yapsın ve istikamet üzere yaşasın. Allah’ın verdiği bunca lütuf ve ihsana rağmen şeytana ve başka unsurlara aldanmasın. Aklını kulla-narak varlık amacına uygun olarak yaşasın.

Yüce Allah’ın üzerimizdeki sayısız nimetini görmek, üzerinde düşünmek ve O’na şükretmek için Rabbimiz sayısız delil yaratmıştır. Gördüğümüz, farkına vardı-ğımız her şey Allah’ın bir tecellisi ve delilidir. Bu nedenle göklerde, yerde ve bunla-rın aralarında bulunan her şey birer tefekkür vesilesidir. Müslüman, Allah’ın verdiği nimetlerin bütününü düşünerek Rabbine karşı gelmekten sakınmalı, bütün hâl ve davranışlarını O’na adamalı ve nimetin kadrini bilerek şükretmelidir.

“Biz bunu son dinde (en son dinî inanışlarda) duymadık. Bu ancak bir uydurmadır. O zikir (Kur’an) içimizden ona mı indirildi? Hayır, onlar benim Zikrimden (Kur’an’dan) şüphe içindedirler. Hayır, henüz azabımı tatmadılar.” (Sâd, 38/7-8)

Peygamberlerin hepsi de birer temiz fıtrat timsali, yüksek ahlak örneği, iffet ve namus abidesi, emniyet kahramanı ve sadakat numunesidirler. Bunlar, üstün karakterleri, ciddî tavırları, hep güven vaat eden hâlleri, değişmeyen doğrulukları ile her zaman parmakla gösterilen örnek insanlar olmuşlardır.

Bütün bu kabiliyetlerine rağmen peygamberler de tıpkı bizim gibi birer beşerdirler. Evet, onlar da bizim gibi insandırlar. Bizlerden en önemli farkları, iman ve kullukta zirve olmaları ve Allah’tan aldıkları görevi insanlara duyurup, onlarla yüce Allah arasındaki engelleri bertaraf etmeleridir. Ayrıca onlar daima ilahî gözetimin kontrolü altında bulunurlar.

Dünya ve ahiret ile ilgili en sağlam bilgileri sadece ve sadece bu Hak Elçileri’nin sundukları mesajlarda bulabiliriz. Eğer onlar olmasaydı, karanlıkta el yordamıyla yürüyen ve her zaman bir duvara çarpması ya da uçurumdan aşağı düşmesi beklenen bir insana benzerdik. İşte bu nedenle yüce Allah bizi dünyada yalnız ve sahipsiz bırakmamış, peygamberleri aracılığıyla bize dünya ve ahiret mutluluğunun yollarını göstermiştir.

Allah’ın biz kullarına önemli bir lütfu ve ikramı olan peygamberler, yine de bazıla-rı tarafından kabul görmemiş ve onlara karşı çıkmışlardır. Bu insanlar peygamberlere karşı çıkarlarken bazı gerekçeler ileri sürmüşlerdir. Kur’an’da bunlara uzun uzun değinilmiş ve inanmayanların içine düştükleri hatadan vazgeçmeleri emredilmiştir.

Mesela, inanmayanlar, peygamberleri yalancılıkla itham edememişler ama sade-ce “sihirbaz, şâir, mecnun” yakıştırmalarında bulunmuşlardır. Yine peygamberlerin gösterdikleri mucizeleri inkâr edememişler fakat “sihir” diyerek gölgelemeye çalış-mışlardır. Hz. İsa’nın gösterdiği onca mucizeye karşın, yine de ona inanmamışlardır:

“…Hani benim iznimle ölüleri de (hayata) çıkarıyordun. Hani sen, İsrailoğullarına açık mucizeler getirdiğin zaman ben seni onlardan kurtarmıştım da onlardan inkâr edenler bu (başka değil) ancak açık bir büyüdür, demişlerdi.”

Aynı şekilde Hz. Peygamber (s.a.s)’in en büyük mucizesi olan Kur’an’ın bir ben-zerinin getirilemeyeceğini kabul etmek zorunda kalmışlar, buna rağmen yine de inanmayıp Kur’an’ı “sihir” diye nitelemişlerdir:

“(Ey Muhammed!) Eğer sana kâğıda yazılı bir kitap indirseydik, onlar da elleriyle ona dokunsalardı, yine o inkâr edenler, ‘Bu apaçık büyüden başka bir şey değildir.’ diyecekler-di.”

Peygamberlere inanmayanların bir diğer mazeretleri ise, Peygamberlik makamı-nın kendi istedikleri bazı kişilere verilmesini arzu etmeleridir. Bunlar Peygamberlik müessesesini inkâr etmeseler de, kibir ve gururlarına yediremeyip “neden eşraftan falana verilmedi de bir yetime verildi” diye kendilerince sözde mazeret beyan edi-yorlardı.

“Dediler ki: ‘Bu ne biçim peygamber ki yemek yer, çarşıda, pazarda dolaşır. Ona bir melek indirilseydi de bu onunla beraber bir uyarıcı olsaydı ya!”

Şunu bilelim ki, Peygamberlik çalışılarak, uğraşarak elde edilecek bir makam değildir. Ancak yüce Allah tarafından dilediği kimseye verilen bir rütbedir. Bakınız ayette bu husus nasıl açıklanıyor:

“Onlara bir ayet geldiği zaman, Allah’ın peygamberlerine verilenin aynısı bize de ve-rilmedikçe iman etmeyiz, derler. Allah, peygamberlik görevini kime ve nereye vereceğini daha iyi bilir.”

Buna göre, peygamberlik kesbî (çalışıp uğraşarak elde edilen bir rütbe) değil vehbîdir (İlahi bir lütuftur). Dolayısıyla Allah’ın peygamberleri arasında ırk, dil, coğrafya gözetmeden hepsine de inanmamız gerekir. Çünkü bütün peygamberlerin ve insanların aslı birdir, o da Âdem ile Havva’dır (Ebu Davud, “Edeb”, 120).

“Rablerini inkâr edenler için cehennem azabı vardır. Ne kötü varılacak yerdir orası! Oraya atıldıklarında, onun kaynarken çıkardığı korkunç uğultuyu işitirler. Neredeyse cehennem öfkeden çatlayacaktır! Oraya her bir topluluk atıldıkça oranın bekçileri onlara, ‘Size bir uyarıcı gelmemiş miydi?’ diye sorarlar. Onlar da şöyle derler: ‘Evet, bize bir uyarıcı gelmişti. Fakat biz onu yalanlamış ve ‘Allah hiçbir şey indirmemiştir. Siz ancak büyük bir sapıklık içindesiniz’ demiştik.’ Yine şöyle derler: ‘Eğer kulak vermiş veya aklımızı kullanmış olsaydık, şu alevli ateştekilerden olmazdık.’ İşte böylece günahlarını itiraf ederler. Artık alevli ateştekiler Allah’ın rahmetinden uzak olsun! Görmedikleri hâlde Rablerinden korkanlar için bir bağışlanma ve büyük bir mükâfat vardır.” (Mülk, 67/6-12)

Yukarıdaki ayetlerde cehenneme girenlerle, cehennemin bekçileri arasında karşılıklı olarak nasıl bir konuşma geçeceği bizlere tasvir edilmek suretiyle haber veril-mektedir. Şöyle ki, kendilerine “malik ya da zebâni” denilen bekçi melekler oraya girecek olanlara sert ve azarlar bir edayla “Size bir uyarıcı peygamber gelmedi mi?

Bu dehşeti haber verip sakındıracak bir peygamber, korkutucu bir elçi, bir delil gel-medi mi ki siz buraya geldiniz?” diye sorarlar. Zira melekler, Allah Teâlâ’nın bir Re-sul göndermedikçe azap etmeyeceğini biliyorlardı. Nitekim bir âyet-i kerimede; “Biz bir peygamber göndermedikçe kimseye azap edecek değiliz.” (İsrâ, 17/15) buyrulmuştur.

Bekçilerin sorusuna cevap olarak kâfirler, o zaman hakkı gizleyemeyerek “evet” derler. Allah’ın lütuf ve adaletini tasdik edip kendi kabahatlerini şöyle dile getirirler: Doğrusu bize bir uyarıcı geldi. Fakat biz onu yalanladık ve şöyle dedik “Allah hiçbir şey indirmedi.” Peygamberliğin, kitabın, vahiy ve mucizelerin; onlara inanıp doğru yolda gidenlere, güzel yaşayanlara sevap, inanmayıp şeytanlık ve küfre sapanlara ise azap edileceğine dair müjde ve tehditlerin aslı yoktur.” dedik. Öyle peygam-berlik iddia edenlere ve onlara inananlara “Siz ancak büyük bir dalalet içindesiniz. Kendinizi kaybetmiş ve şaşırmışsınız, hem kendinizi hem de başkalarını şaşırtmaya çalışıyorsunuz” dedik.

İşte o zaman kâfirler, küfürlerini, nankörlüklerini ve şeytana uyduklarını anlar-lar. Dünyada peygamberlere isnat etmekte oldukları sapıklık ve azgınlığa asıl kendi-lerinin düşmüş bulunduklarını itiraf ederler.

Bunlara karşı soru soran ve cevabını alan cehennem bekçileri tarafından ikinci kez “Sizin söz dinleyecek kulağınız veya düşünecek aklınız yok muydu ki, Allah’ın indirdiklerini görüp dururken Allah bir şey indirmedi.’ diyerek böyle bir yalanla-maya ve sapıklığa daldınız?” denilmesine karşı o kâfirler onun da sebebini anlatarak derler ki, bizler onlara kulak vermedik, masal dedik geçtik, aklı olanlara yakışacak şekilde iyi düşünmedik, kendi zevkimizi ve arzularımızı düşündük. Çılgınlıkla fit-nelere kapıldık, kötüler içinde kötülüklere düştük. “Yazıklar olsun bize!” derler.

Kâfirler, bekçilerin karşısında böyle bir azabı hak ettiklerini itiraf ederler ve bütün vicdan mesuliyeti ile yanarlar. Günahlarını itiraf etmekle Allah’ın lütfunda ve adale-tinde hiçbir eksiklik olmadığını da tasdik etmiş oldular. Bunun üzerine kendilerine “Rahme-i İlâhiden uzaklaştırılsın bütün o cehennem ashabı, bütün o şeytanlar ve on-lara uyan kâfirler. Onların kazançları ve son hakları ancak budur. O günahkârların, rahmet ve mağfiretten nasibi yoktur” denilecektir.

Usûl, “Kitabu’l Kıyame”, c. 5; İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’ani’l Azîm, Mısır, 1988, c. 4, s. 397 vd.)

Burada açıkladığımız gibi Kur’an-ı Kerim’de peygamberlere iman etmeyenlerin sonlarının dünyada helak, ahirette de ebedî cehennem olduğunu bildiren daha çok sayıda ayetler vardır. Yine Kur’an-ı Kerim’e bir bütünlük içinde bakıldığında görüle-cektir ki; kendilerine peygamberlerin mesajı ulaşan kimselerin ahiret hayatında kur-tuluşa erişebilmeleri için, diğer iman esaslarıyla birlikte Allah’ın gönderdiği bütün peygamberlere hiçbir ayırım yapmadan inanmaları gerekmektedir. Nitekim Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:

“Peygamber ve inananlar, ona Rabbinden indirilene inandı. Hepsi Allah’a, melekleri-ne, kitaplarına, peygamberlerine inandı. ‘Peygamberleri arasından hiçbirini ayırt etmeyiz,işittik, itaat ettik, Rabbimiz! Affını dileriz, dönüş Sanadır’ dediler.”

Bu itibarla peygamberlere iman etme konusunda en önemli nokta, bütün pey-gamberlere ayırım yapmadan inanmaktır. Rablerini görmeden iman edip saygı bes-leyenler, yani azabı gelip çatmadan, fiilen cehennem azabını gözleriyle müşahede et-meden önce kalplerinden samimi şekilde inanarak O’nun emirlerine ve uyarılarına hürmet ve saygıyla kulak verip itaat edenler için ise mağfiret ve büyük mükâfatlar vardır.

“De ki: Ben size, ‘Allah’ın hazineleri benim yanımdadır’ demiyorum. Ben gaybı da bilmem. Size ‘Ben bir meleğim’ de demiyorum. Ben sadece, bana gönderilen vahye uyuyorum. De ki: Görmeyenle gören bir olur mu? Siz hiç düşünmez misiniz?” (En’âm, 6/50)

Yüce Kitabımızın birçok yerinde vurgulandığı gibi peygamberler de insandır. On-lar da diğer insanlar gibi oturup kalkar, yiyip içerler, gezerler, evlenip çoluk çocuk sahibi olurlar, hastalanır ve ölürler. İlahî emir ve yasaklarla yükümlülük konusunda peygamberler de diğer insanlar gibidirler. Fakat onlar her hareketleriyle Allah’ın insanlar için seçtiği kulları ve elçileri, insanların kendilerine bakarak davranışlarına çekidüzen verdikleri birer örnek insan oldukları için kötü huylardan hiçbiri onlarda bulunmaz.

Sevgili Peygamberimiz gerek kendi kavmine gerekse bütün insanlara yalnızca “Allah’ın âyetleri”ni, akıl ve kalplere, vicdanlara hitap eden delillerini duyuruyordu. Kureyş müşrikleri ise öteden beri kâhin, sâhir, arrâf gibi isimlerle andıkları kişiler-de olağan üstü güçlerin mevcut olduğuna inanıyor; peygamber olduğunu ve Allah katından bilgiler getirdiğini söyleyen Hz. Muhammed’de de bu şekilde güçler bu-lunması gerektiğini düşündükleri için ondan meselâ bir dağı altın kütlesi hâline getirmesini (Müsned, I, 242, 258), kayıp şeyleri bulmasını, şifasız hastaları iyileştirme-sini (krş. A’râf, 7/188), gökten melekler indirmesini ve kendileriyle konuşturmasını…

(En’âm, 6/8) istiyorlardı. Âyet-i kerime, Hz. Peygamberin bu cahilce taleplere vermesi istenen çarpıcı cevabı içermektedir. Ayrıca bu ayet-i kerime peygamberlerin ana vasıflarından birkaçını belirtmektedir. Sevgili Peygamberimiz bu durumu insanlara şöyle beyan etmiştir:

1. Ben Allah’ın kudret hazineleri bendedir, benim emrime verilmiştir, ben onlar-da hür olarak veya izinle dilediğim gibi tasarruf ederim diyemem. Böyle bir iddiada bulunmam. Ayetler indirmek, azap getirmek veya dağları altına çevirmek gibi şeyler bana ait değ Dolayısıyla benden böyle isteklerde bulunmanız doğru değildir.
2. Ben gaybı da bilemem. Bana “kıyamet ne zaman kopacak veya azap ne za-man?” gibi gaybla ilgili sorular sormanızın da anlamı yoktur.
3. Ben size “Bir meleğim” de demem. Bir melek olduğumu da iddia etmem. Do-layısıyla benden insanlara ait olmayan şeyleri istemeniz de doğru değ Benim için “Bu peygambere ne oluyor ki, yemek yiyor, evleniyor, çarşılarda dolaşıyor.” demeye de hakkınız yoktur.
4. Ben ancak bana vahyedilene uyarım. Gaybla ilgili verdiğim haberler bana vah-yedilen bilgilerdir.

Aslında zihni ve gönlü hakikate açık, önyargılardan uzak, ruhu ihtiraslarla kir-lenmemiş, kalbi inkâr ve isyan duygularıyla körleşmemiş insanlar için, Allah’tan vahiy aldığı birçok kanıtla anlaşılan bir kimsenin, hiçbir komplekse kapılmadan, engin bir tevazu hâli sergileyerek böylesine gerçekçi ve samimi beyanlarda bulun-ması, dağları altına çevirmekten daha güçlü ve ikna edici bir delildir. Fakat bazıları bu hakikati kavrayamamaktadır. Bu sebeple ayet-i kerimenin sonunda; “De ki: Gör-meyenle gören bir olur mu? Siz hiç düşünmez misiniz?” buyrulmuştur.

Bu ayet-i kerimeden şu dersleri de çıkarabiliriz:

1. Sevgili Peygamberimizin, Hz. İsâ gibi ilâhlaştırılmasını önlemek,
2. Peygamberlerin de Allah’ın kulu olduğunu her yönüyle belirleyip açıklamak,
3. Peygamber ilmine varis olan âlimlerin mütevazı olmaları gerektiğini beyan etmek,
4. Peygamberin kendiliğinden mucize göstermesinin, gaybden haber vermesinin mümkün olmadığını kafa ve gönüllere iyice iş

“Muhammed, ancak bir peygamberdir. Ondan önce de peygamberler gelip geçmiştir. Şimdi o ölür veya öldürülürse gerisin geriye (eski dininize) mi döneceksiniz? Kim gerisin geriye dönerse, Allah’a hiçbir zarar veremez. Allah, şükredenleri mükâfatlandıracaktır.” (Âl-i İmrân, 3/144)

Bu âyet-i kerimede sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s)’in de diğer peygamberler gibi sadece bir beşer ve bir peygamber olduğu belirtilmekte, onun da öncekiler gibi ölümlü olduğu hatırlatılmaktadır. Bu âyet, ayrıca Müslümanları en zayıf anlarında arkadan vurmaya çalışan münafıkların olumsuz propagandalarına karşı bir cevap ve onların yaldızlı sözlerine kapılmış olanlara yapılmış bir uyarı ni-teliği de taşımaktadır.

Âyet, Uhud savaşında müşriklerin karşı saldırıya geçip Müslümanları kuşattığı ve bu esnada Peygamber Efendimizin öldürüldüğüne ilişkin bir haberin yayılma-sı üzerine yaşanan olaylarla ilgilidir. Olay şöyle gelişmiştir: Müşriklerden dört kişi sevgili Peygamberimizi öldürmek için fırsat kolluyordu. Bunlardan biri de Abdullah b. Kamie adında bir müşrikti. İbn Kamie, Peygamberimizin yanına kadar sokulup bir kılıç darbesi ile yüzünü yaralamış, bu esnada atılan bir taş da Peygamberimizin dişinin kırılmasına yol açmıştı. Aldığı darbenin şiddetinden Peygamber Efendimi-zin miğferi ikiye bölünerek halkaları yanağına batmıştı. Ebu Âmir adında bir müş-rik de savaştan önce alana çukurlar kazmış ve üzerini kamufle etmişti. Peygamber Efendimiz müşriklerin amansız saldırılarına karşı kendisini savunurken bu çukura düştü ve diz kapakları yaralandı. İçlerinde Hz. Ebû Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Ali’nin de yer aldığı bir grup sahâbî, Peygamber Efendimizin etrafında halka oluşturarak onu korumaya çalıştılar. Ebû Dücâne Hazretleri ise vücuduyla ona âdeta bir kalkan görevi görüyordu. Sa’d b. Ebû Vakkas da düşmana ok atıyordu. Düşmanın kılıç darbelerine karşı Peygamber Efendimizi korumaya çalışan Talha b. Ubeydullah’ın kolu kesildi ve çolak kaldı. Bu arada İbn Kamie, Peygamber Efendimizi korumakta olan Mus’ab b. Umeyr’i şehit etti. Mus’ab b. Umeyr Peygamber Efendimize benzediği için İbn Kamie Peygamberimizi öldürdüğünü sanarak, “Muhammed’i öldürdüm” diye bağırmış, bu haber Müslümanlar üzerinde şok etkisi yapmıştı. Öyle ki, haberin du-yulması Müslümanların paniğe kapılmalarına ve cesaretlerini yitirmelerine yol aç-mıştı; içlerinden bir kısmı dağa doğru yönelirken, bir grup Medine yolunu tutmuş, bazıları da oldukları yerde yığılıvermişlerdi. Olay en çok münafıkları sevindirmiş, bu durumdan yararlanan bir grup münafık “Muhammed gerçek peygamber olsaydı öldürülmezdi. Atalarımızın dinine dönsek daha iyi olur” diyerek Müslümanların morallerini bozmaya çalışıyorlardı.

Çevresinde bulunan az sayıda Müslüman, savaşın sonuna kadar var güçleriyle Peygamberimizi korumaya devam etmiş, diğer yandan bu habere aldanan Kureyş, aldığı sonuçla yetinip savaş alanını terk etmiştir. Bu durumu Cenab-ı Hakk’ın bir lütfu olarak değerlendiren Peygamber Efendimiz kendisinin sağ olduğunu Müslü-manlara duyurmaya çalışan Kâ’b b. Mâlik’e susması için işaret etmiştir.

Yukarıda da ifade edildiği üzere peygamberler de beşerdir; bizim gibi fani varlık-lardır. Onların bizlerden farkı, Allah’ın elçisi olarak aldıkları ilahî mesajı insanlara iletmeleri ve bu konuda bize örneklik etmeleridir. Dinin sahibi Allah’tır, koruyu-cusu da O’dur. Peygamber’in bu dünyadan ayrılmasıyla din nihayete ermeyecektir. İşte âyet-i kerimede bu gerçek dile getirilerek Müslümanların buna hazır olmala-rı ve dinlerine bağlı kalmaları gerektiği hatırlatılmaktadır. Gerçek şu ki, bâki olan Allah’tır. O’nun dini olan İslam’dır. Bunun içindir ki, fâni varlıklar aramızdan ayrılsa da bu din kalıcıdır.

Âyetin sonundaki “şükredenler” ifadesini müfessirler “İslam’da sebat edip gö-revlerini yerine getirenler” şeklinde açıklamışlardır. Nitekim aradan yıllar geçip Peygamber Efendimiz, vefat ettiğinde orada bulunanlar şaşırıp ne yapacaklarını bi-lemez bir duruma geldiklerinde, Hz. Ebû Bekir soğukkanlılığını koruyarak “Kim Muhammed’e tapıyor idiyse bilsin ki Muhammed ölmüştür. Kim de Allah’a tapıyor idiyse bilsin ki Allah diridir, ölmez!” demiş ve bu âyeti okumuştur. Abdullah b. Ab-bas da bu olayla ilgili olarak “Ebû Bekir bu âyeti okuyuncaya kadar insanlar sanki böyle bir âyetin daha önce inmiş olduğunu bilmiyorlardı, herkes âyeti (ilk defa) on-dan öğrenmiş gibiydi. Ondan âyeti dinleyen herkes onu okumaya başladı” demiştir.

“O gün zalim kimse, (çaresizlik içinde) ellerini ısırıp şöyle diyecektir: ‘Ne olurdu ben de peygamberle beraber aynı yolu tutsaydım!’ ” (Furkân, 25/27)

Bildiğimiz gibi, “Peygamber” Allah’ın kulları arasından seçtiği ve vahiyle şeref-lendirerek emir ve yasaklarını insanlara ulaştırmak üzere görevlendirdiği elçidir.

Tarihî süreç içinde Allah Teala insanları doğru yola ulaştırmak üzere peygamber-ler göndermiş, bu peygamberlere kitaplar vermiş, peygamberler de bu kitaplar doğ-rultusunda insanları Allah’ın yoluna davet etmişlerdir. Bu süreç son peygamber Hz. Muhammed (s.a.s) ile tamamlanmıştır. Onun getirdiği din son din İslam, o dinin kitabı Kur’an-ı Kerim de son ilahî kitaptır. Allah’ın yolu (En’âm, 6/116), müminlerin yolu (Nisâ, 4/115) ve doğru yoldan (Bakara, 2/108) maksat İslam’dır.

Bir müslüman olarak en önemli görevimiz Peygamberimiz (s.a.s)’e iman etme-miz, onu sevmemiz, onu tanımaya çalışmamız, onun sünnetine sımsıkı sarılmamız ve kısaca onun yolunu tutmamızdır. Peygamberimiz (s.a.s) de ilk müslümanlar olan sahabelere ve onların şahsında biz müminlere Veda Haccı hutbesinde şöyle tenbihte bulunmuştur:

“Mü’minler! Size iki emanet bırakıyorum. Onlara sımsıkı sarıldıkça yolunuzu hiç şa-şırmazsınız. Bu emanetler, Allah’ın kitabı Kur’an ve O’nun Peygamberinin sünnetidir.”

Peygamberimiz (s.a.s)’in yoluna ve getirdiği esas ve prensiplere uymamız demek; yaratılışımızdaki amaca uygun bir yol tutmamız ve ona göre hayatımızı düzenleyip yaşamamız demektir. Zira bizi ilim ve kudretiyle en güzel şekilde ve yeryüzünün halifesi olarak yaratan Rabbimiz, dünya/ahiret mutluluğumuzu sağlayacak biçimde yaşamamızı da plânlamış ve bunu bize son Peygamber (s.a.s)’i ve son kitabı Kur’an vasıtasıyla bildirmiştir.

Verilen akıl ve irade ile düşünce, inanç ve eylemlerimizi seçme ve gerçekleştirme hususunda özgür bırakılan biz insanlar; iyilik ve kötülükler hususunda imtihana tâbi tutulmak ve bunların karşılığını ahirette görmek üzere dünyaya gelmiş bulun-maktayız. Gerek bu ayette ve gerekse Kur’an’ın bütününde âhiret inancına ısrarla vurgu yapılmasının sebebi; biz insanların bu yetkilerimizi doğru kullanmamızı ve bundan sorumlu tutulacağımızı zihinlerimize iyice yerleştirmektir. “O gün (âhiret günü) inkârcılar için çok zor bir gün olacaktır.” Çünkü onlar, Allah’ın kendilerine bah-şettiği söz konusu yetkiyi, özgürlüğü sorumluluk bilinciyle ve akıllıca kullanma-mışlar; kendilerine bu imkânları bağışlayan Allah’ı tanıyıp O’na şükür ve minnet borçlarını gerektiği şekilde ödememişlerdir.

Bu kişiler dünyada iken akıl ve iradelerini doğru kullanarak Peygamberimiz (s.a.s)’in davetine uyup onunla birlikte, onun gösterdiği yoldan gitmeleri gerekirken; nefislerinin hırslarına ve zararlı duygularına kapılmışlar, böylece inkâr ve isyan yolunu seçmişlerdir.

İşte bütün bu gerçeklerin apaçık ortaya çıkacağı hesap gününde onlar, kendi kendilerine duydukları öfke ve pişmanlık duygularıyla ellerini ısırarak “O Peygamberin yolundan” sapmış olmanın acısını ve elemini yaşayacaklar ve “Keşke o peygamberle beraber aynı yolu tutsaydım!” diyerek pişmanlıklarını dile getireceklerdir.

Öyleyse fırsat bu gün elimizdeyken dikkat edelim! Biz de Peygamberimiz Muhammed Mustafa (s.a.s)’nın yolundan ayrılıp ellerini ısırarak haktan sapmış olmanın acısını ve elemini yaşayacaklardan olmayalım.

“Sen elbette yüce bir ahlâk üzeresin.” (Kalem, 68/4)

Okuduğumuz ayet-i kerimede Peygamberimizin yüce bir ahlaka sahip olduğu açıkça belirtilmektedir. Ayet-i kerimedeki “üstün ahlaktan” kasıt ise Hz. Peygamber’in sahip olduğu Kur’an ahlakıdır. Nitekim Hz. Aişe’ye, Peygamberimizin ahlakının na-sıl olduğu sorulduğunda O, “Siz hiç Kur’an okumaz mısınız? ‘Resûlullah’ın ahlakı Kur’an’dır’ demiş ve yukarıda meali verilen ayeti okumuştur.

Peygamberimiz (s.a.s), her konuda biz Müslümanlar için en güzel örnektir. Ni-tekim Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:

“Allah’a ve ahiret gününe kavuşmayı uman kimseler için Allah’ın resûlünde sizin için en güzel örnekler vardır.” (Ahzâb, 33/21)

Peygamberimizin attığı her adım, söylediği her söz, yaptığı her iş, geliştirdiği her ilişki bizim için örnektir. Çünkü Allah’ın örnek olarak takdim ettiği bir insan tabii ki bizler için rehber ve örnek olacaktır.

Peygamberlerin tebliğ ettiği hak dinler, Peygamberimiz (s.a.s) ile kemale erdiği gibi güzel ahlak da onunla kemale ermiş ve zirveye ulaşmıştır Kendileri ümmetine örnek olmak için Allah Teâlâ’dan güzel ahlak istemiş, kötü ahlak ve vereceği zarar-lardan da Allah Teâlâ’ya sığınmıştır:

“…Allah’ım! Beni amellerin en iyisine ve ahlakın en iyisine ilet. Amel ve ahlakın en iyisine ancak sen hidâyet edebilirsin. Amellerin kötüsünden ve ahlakın kötüsünden beni koru. Amel ve ahlakın kötüsünden ancak sen koruyabilirsin.” (Nesâî, “İftitah”, 16)

“Allah’ım! Ayrılıktan, münafıklıktan ve ahlakın kötüsünden sana sığınırım.” (Nesâî, “İstiaze”, 21; Tirmizî, “De’avât”, 126)

Şimdi bazı ahlaki sıfatlardan hareketle Peygamberimizi tanımaya çalışalım:

1- Doğruluğu: 35 yaşında iken yaşadığı toplum tarafından Muhammedü’l-Emin (En güvenilen) diye isimlendirilmiştir. Müşrikler ona şair, kâhin, cin çarpmış gibi yakıştırmalarda bulunuyorlar ancak hiçbir zaman yalancı diyemiyorlardı. Hat-ta Ebu Cehil, “Biz seni yalanlamıyoruz, getirdiğini yalanlıyoruz” diyordu. Bunun üzerine En’âm suresi 33. ayet-i kerime inmiştir: “Onların söylediklerinin hakikaten seni üzmekte olduğunu biliyoruz. Aslında onlar, seni yalanlamıyorlar fakat o zalimler açıkça Allah’ın ayetlerini inkâr ediyorlar” (Tirmizî, “Tefsîr”, 7/1). Abdullah bin Amr anlatıyor: Peygamber evimizde bulunduğu sırada annem çocuğa gel sana bir şey vereceğim, dedi ve hurma verdi. Peygamberimiz; “Eğer çocuğu kandırmış olsaydınız size bir yalan günahı yazılırdı.” buyurdu (Ebu Davud, “Edep”, 88; Ahmed b. Hanbel, Müsned, II, 452).

2-Merhameti: Onun için Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurulur: “Biz seni âlemlere rahmet olarak gönderdik.” (Enbiya, 21/107) Kendisi de şöyle buyurmuştur: “Merha-met edene Allah da merhamet eder. Siz yerdekilere merhamet edin ki göktekiler de size merhamet etsin.” (Tirmizî, “Birr”, 16 ) “Merhamet etmeyene Allah da merhamet etmez.” (Ebu Davud, “Edeb”, 16)

3-Cömertliği: Peygamberimiz; “Ben ancak dağıtıcıyım, veren Allah’tır” derdi. Câbir (r.a.) onu anlatırken şöyle söylemiştir: “Peygamberimiz kendisinden bir şey isteyene asla yok dememiştir.” Hz. Aişe ise; “Peygamberimiz üç gün peş peşe karnını hiç doyurmamıştır. İsteseydi doyururdu. Fakat yoksulları doyurup kendisi aç kalmayı tercih ederdi.” demiştir (Tirmizî, “Zühd”, 38).

4- Tevazuu: Peygamberimiz bir mecliste boş bulduğu yere oturur, ev işlerine yardım eder, elbisesini yamar, pazardan ev ihtiyaçlarını kendisi görürdü (Elmalılı, Hak Dini Kur’an Dili, c.II, s.1256). Tevazu konusunda şöyle buyurmuştur:

“Kim müslüman kardeşine alçak gönüllü davranırsa Allah onu yükseltir. Kibirleneni, üstünlük taslayanı ise Allah alçaltır.” (Taberânî, Evsat, 7707, 8, 247; et-Terğib, III/561)

Peygamberimiz zengin-fakir ayırımı yapmadan davete gider, fakirlerin evine gi-dip hâl hatır sorar, hastaları ziyaret ederdi. Hastalara şifa bulmaları için dua eder, “inşallah iyileşeceksiniz” diye teselli ederdi (Buharî, “Merda”, 10 ). Bir defasında Yahudi bir ailenin hasta çocuğunu ziyaret etmiş, onu İslam’a davet etmiş, o da baba-sının yüzüne bakmış, babası da “Oğlum! Peygamber ne diyorsa sen onu yap” demiş ve çocuk müslüman olmuştu (Buharî, “Merda”, 11 ).

5- Aşırı övgüden hoşlanmazdı: Peygamberimiz ashabına; “Beni Hıristiyan-ların İsa (a.s)’yı övmeleri gibi övmeyin. Ben Allah’ın kuluyum. Bana Allah’ın kulu ve elçisi deyin” derdi (Buharî, “Enbiya” , 48).

6- Hoşgörüsü ve Bağışlayıcılığı: Sevgili Peygamberimiz güler yüzlü ve yumuşak huylu idi. Allah Teâlâ, onu Kur’an-ı Kerim’de şöyle vasfetmiştir:

“Sen onlara sırf Allah’ın lütfettiği merhamet sayesinde yumuşak davrandın. Eğer kaba, katı kalpli olsaydın, hiç şüphesiz etrafından dağılır giderlerdi. Onları affet, onların bağış-lanmasını dile.” (Âl-i İmran, 3/159)

Dokuz yıl Peygamberimizin yanında bulunan ve yetişen Enes bin Malik, “Bana bir kez olsun ‘öf’ demedi” demiştir. Kimsenin kusurunu yüzüne vurmaz, “Bazıları şöyle yapıyor” şeklinde topluma konuşurdu. Kendisine yapılan ikramları küçümse-mez ve ikram sahiplerini hayırla anardı (Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 100).

“Ey Peygamber! Biz seni bir şahit, bir müjdeleyici, bir uyarıcı; Allah’ın izniyle kendi yoluna çağıran bir davetçi ve aydınlatıcı bir kandil olarak gönderdik.” (Ahzâb, 33/45-46)

İnsanları, kendisini tanımaları ve ona kulluk etmeleri için yaratan yüce Allah, onlara yol göstermek ve kendisinin emir ve yasaklarını öğretmek için; zaman za-man peygamberler göndermiştir. Peygamberlerin ilki, ilk insan olan Hz. Âdem (a.s)’dir. Sonuncusu ise bizim peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s)’dir. İkisi ara-sında ne kadar peygamber gelip geçtiğini kesin olarak bilmiyoruz. Sadece bu yüce insanlardan 25’inin isimlerinin Kur’an-ı Kerim’de zikredildiğini biliyoruz.

Her peygamber kendi çağının şartlarına göre, kendisine verilen tebliğ görevini yerine getirmiştir. Bizim Peygamberimiz (s.a.s) ise, kıyamete kadar geçerli olacak dinî esasları tebliğ etmiştir. Öncelikle Peygamberimiz (s.a.s)’in yeryüzünde yaşayan bütün insanlar için, hatta bütün âlemler için rahmet olarak gönderildiğini biliyoruz (Enbiya, 21/107). Bizler, bu rahmet oluşun; bizim onunla bağlantımızla ve onun sünnetine sarılmamızla doğru orantılı olacağını da aklımızla fark edebilmeliyiz. Sevgili Peygamberimiz (s.a.s) de bir hadislerinde; her peygamberin kendi kavmi-ne gönderildiğini, kendisinin ise bütün insanlara gönderildiğini haber vermiştir (Buharî, “Salât”, 56).

Yeryüzünde yaşayan insanların büyük bir çoğunluğu onu yeteri kadar tanıma-maktadır. Onu, kendimizden başka insanlara tanıtamadığımız için bizim de sorum-luluğumuz olduğunu düşünmeliyiz. İnsanlar onu tanıyamamış ve onun getirdiği güzellikleri yaşayamamışlarsa, onun rahmet olması ne kadar gerçekleşebilecektir?

Rabbimiz öncelikle Peygamberimizin şahit olacağını bildirmiştir. Allah, kulları-na peygamber gönderip inanç, amel, ahlak konularında ne istediğini açıklamadık-ça onları sorumlu tutmuyor, birçok âyette “Bilmiyorduk, bilemezdik demeyesiniz diye size peygamberler gönderdim” buyuruyor (bk. Nisâ, 4/165). Bütün bunlara rağmen âhirette “uyarılmadığı, bilgi verilmediği yolunda” mazeret ileri sürecek olanlara da Allah Teâlâ peygamberleri ve hepsine birden son peygamberini şahit gösteriyor. Hz. Peygamber’in bu niteliği, onun rabbi nezdindeki değerini gösterir. Çünkü şa-hitler önce tezkiye edilir, onları tanıyan erdemli kişiler tarafından tanık olabilecek-leri ifade edilir. Hz. Peygamber’i tezkiye eden ise bizzat Allah’tır.

Onun başka bir özelliği de müjdeleyici olmasıdır. O, müminleri; Allah’ın cen-netleri ve öbür dünyada mü’minlere hazırladığı sayısız nimetleri ile müjdelemiştir. Onun getirdiği dini yaşayan insanlar, bu dünyada da mutlu olurlar ve dünyayı mamur ederek huzur içinde yaşanır hâle getirirler. Dolayısıyla o, bu dünya için de müjdeleyicidir. Öte yandan Kur’an-ı Kerim onun, bütün insanlara müjdeci ve uya-rıcı olarak gönderildiğini de haber vermektedir (Sebe’, 34/28). Kur’an-ı Kerim’in başka ayetlerinde de onun müjdeleyici olduğu ifade edilirken (Bakara, 2/119; Mâide, 5/19; Hûd, 11/2; Sebe’, 34/28; Fâtır, 35/24), bir ayette de kendisinin müj-delenen olduğu bildirilmiştir. Bilindiği gibi Hz. İsa (a.s), “Ey İsrailoğulları! Şüphesiz ben, Allah’ın size, benden önce gelen Tevrat’ı doğrulayıcı ve benden sonra gelecek, Ahmed adında bir peygamberi müjdeleyici (olarak gönderdiği) peygamberiyim.” (Saff, 61/6) di-yerek, onun geleceğini önceden müjdelemişti.

İnsanların müjdelenmeye ihtiyaçları olduğu kadar uyarılmaya da ihtiyaçları var-dır. Çünkü insanlar sadece müjdelenirlerse, tembelliğe ve uyuşukluğa düşebilirler. Ara sıra onların uyarılması; korku ve endişe ile kendilerini hesaba çekmeye vesile olur. Bundan dolayı Peygamberimiz (s.a.s)’in uyarma görevi de vardır. Bizi en çok uyaracak şey; cehennemlik olmak veya bir süre cehennemde cezalandırılmaktır. Allah, insanları cehennemle uyarma görevini Peygamberimiz (s.a.s)’e vermiş, ama onun; bu uyarıyı dinlemeyip yanlış yollara sapanlardan sorumlu olmadığını da ifa-de etmiştir (Bakara, 2/119). Ayrıca onun yaptığı uyarıları dikkate alıp iman eden, kendini düzeltip sâlih amel işleyenlerin de, korkmalarına gerek olmadığını, onların mahrum ve mahzun olmayacaklarını bizlere bildirmiştir (En’âm, 6/48).

Sevgili Peygamberimiz (s.a.s)’in görevi insanları hidayete davet etmek ve bu daveti tebliğ etmekti. O davetini hakkıyla yerine getirdi. Bizden önceki Müslüman kardeşlerimizin şeksiz şüphesiz kabul ettikleri gibi, biz de o daveti kabul ettik. İşte bundan dolayı Rabbimizin bize öğrettiği şu duayı içtenlikle yapabiliriz:

“Rabbimiz! Biz, ‘Rabbinize iman edin’ diye imana çağıran bir davetçi işittik, hemen iman ettik. Rabbimiz! Günahlarımızı bağışla. Kötülüklerimizi ört. Canımızı iyilerle be-raber al.” (Âl-i İmrân, 3/193)

Kur’an-ı Kerim olmasaydı biz hidayete erişemezdik. Hak ile batılın arasını ayı-ramazdık. Ama Kur’an-ı Kerim olsa da Peygamberimiz (s.a.s) olmasaydı o zaman da Kur’an-ı Kerim’i nasıl anlayacağımızı ve nasıl uygulayacağımızı bilemezdik. O yüce Elçi, Kitabımızın esaslarını; uygulamalarıyla bize gösterip örnek oldu. Yolu-muzu aydınlattı. Dünyamızı da ahiretimizi de aydınlatan bir kandil oldu.

Ey aydınlatıcı bir kandil olarak gönderilen yüce Peygamberim! Bu dünyada bizi aydınlattığın gibi, ahirette de aydınlat, bizi ışıksız ve şefaatsiz bırakma!

“Andolsun, Allah’ın Resûlünde sizin için; Allah’a ve ahiret gününe kavuşmayı uman, Allah’ı çok zikreden kimseler için güzel bir örnek vardır.” (Ahzâb, 33/21)

Ayet-i kerimede Allah’ın rızasına ermeyi uman, ahirette mutluluğa kavuşmayı arzu eden ve Allah’ı çokça zikredenler için Hz. Peygamberin örnek alınacağı açıkça ifade edilmiştir.

İnsan çevresine baktığı, başkalarını değerlendirdiği zaman iyi dediği veya kötü kabul ettiği birilerini görür. Genelde takdir ettikleri insanları kendilerine örnek alır, hoşlanmadıkları kişilerden ve onların hayat tarzlarından da kaçarlar. Çünkü hoşlan-dıkları kişiler toplumda sevilen, sayılan, sözüne güvenilen, itibar sahibi olan insan-lardır. Dolayısıyla onlara gıpta eder ve onlar gibi yaşamak isterler.

İnsanlar bu konuda nasıl davranmalı, kimi örnek almalıdır? Kişi bu hususta ye-tersiz olabilir ve yanlış bir seçim yapabilir diye yüce Allah bu konuda da insanları kendi başlarına bırakmayıp, hangi örnek şahsiyetin model alınması gerektiğini bu ayette ortaya koymuştur.

Model almanın hayatta büyük bir rolü olduğu ve davranışların ona göre şekille-neceği bilinen bir gerçektir. Bu nedenle insanlar kimi taklit ederlerse, kimin davra-nışlarını yansıtırlarsa kimlikleri de ona göre şekillenir. Durum bu olunca Allah (c.c) insanlığa örnek alarak hayat ve ahlak numunesi bir elçi göndererek onun hayatının örnek alınmasını istemiştir.

Örnek alınacak Hz. Peygamberin iki yönü vardır:

1. Beşer yönü,
2. Beşer üstü yönü.

Beşer kimliğine bakıldığı zaman o da diğer insanlar gibi, anne-babadan meydana gelen; yiyip-içen, gezip-dolaşan bir özelliğe sahiptir. Yani kısaca o da bir insandır. Ancak diğer insanlardan çok farklıdır. Bir şiirde; “Muhammed beşerdir ama diğer insanlar gibi değildir. Bilakis o, diğer taşlar arasında bulunan yakut taşı gibidir” şek-linde bir benzetme ile anlatılmıştır. Yakut nasıl diğer taşlara göre çok değerli ise Hz. Muhammed de diğer insanlara nispetle çok daha değerlidir.

Bu durum Kur’an-ı Kerim’de Kehf suresinin 110. ayetinde şöyle açıklanmıştır: “De ki: Ben de ancak sizin gibi bir insanım, (Ne var ki) bana, ‘Sizin ilahınız ancak bir tek ilâhtır’ diye vahyolunuyor. Kim Rabbine kavuşmayı umuyorsa yararlı bir iş yapsın ve Rabbine ibadette kimseyi ortak koşmasın.”

Bu, yalnızca ona ait bir özelliktir. Biz insanlar buna inanır, kelime-i şahadette yer aldığı gibi; “Ben şahadet ederim ki Allah’tan başka ilah yoktur, yine şahadet ederim ki Muhammed O’nun kulu ve elçisidir” diye kabulleniriz. Biz Hz. Peygamberin bize örnek olacak beşer kimliğini çok iyi bilmeliyiz. Bunun için de onu iyi öğrenmeli ve tanımalıyız. O peygamberlik öncesinde herkese örnek olabilecek davranışlar sergi-lemiştir. Hatta güvenilirliği sebebiyle kendisine “Muhammed’ül-Emin (Güvenilen Muhammed)” lakabı da verilmiştir.

Allah resûlünü örnek almak, hayatını güzel davranışlarla geçiren o yüce elçinin yaptıklarını tatbik etmektir. O, toplumun her kesimini, her grubunu ilgilendiren davranışlarıyla herkese örnek olacak kadar davranış zenginliğine sahiptir. O, yetim doğmuş, yetimliği çok iyi idrak etmiştir. Onda yetimin ve yakınlarının alacağı ib-retler vardır. O dünya nimetleriyle imtihan edilmiş, zaman zaman insanların kötü davranışlarına muhatap olmuştur. O aile reisi olmuş, amir olmuş, eğitici, imam, cemaat ve daha nice durumlar yaşamış, hayatın her aşamasında kendine ait gü-zellikler sergilemiştir. Bu nedenle hayatın bütün aşamalarında ondan alınacak çok şeyler vardır. O, bir grup veya zümreye değil, tüm insanlığa rehber olarak gelmiştir. O hakkı söylemiştir, her zaman hakkı korumuştur. O, âdil olmuştur, yetimi gözet-miştir, rızkını helal kazanmıştır, ahlaki olgunluğu zirvede yaşamış ve anlatmıştır. O, insanlara iyi davranmış, kadın haklarını korumuş, hayvanlara merhamet etmiş, küçükleri korumuştur. O hep yapıcı olmuş, hoşgörüyü elden bırakmamıştır.

Bize düşen görev, Hz. Peygamberi her yönüyle çok iyi tanıyıp getirdiği mesajları kavramak, onları hayatımıza tatbik etmektir ve böylece Rabbimizin rızasını kazan-mak olmalıdır.

“De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Çünkü Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir. De ki: Allah’a ve Peygamber’e itaat edin. Eğer yüz çevirirlerse şüphe yok ki Allah kâfirleri sevmez.” (Âl-i İmran, 3/31-32)

Yüce Rabbimiz bizlere en güzel örnek olarak elçisi sevgili Peygamberimizi gön-dermiştir. Allah’ın elçisi sevgili Peygamberimize uymayı, onu örnek almayı ve ona itaati emretmiştir. Hz. Peygambere itaati kendisine itaatle birlikte anmıştır. Kur’an-ı Kerim’de birçok âyette genel olarak peygamberlerin, özel olarak da son dinin tebliğ-cisi Hz. Muhammed’in bildirdiklerine teslimiyet gösterip uymanın önemi anlatılır. Kur’an’da bizlere Resûlullah’a uymanın gerçek imanı belirlemede temel bir ölçü ka-bul edildiği bildirilir. Biz müminler, bizzat Kur’an’ın buyrukları doğrultusunda Hz. Peygamber’e uymakla ve hayatı onun örnekliğinde yaşamakla sorumluyuz. Yüce Rabbimiz bizden Hz. Peygamber’in ortaya koyduğu iman, ahlak ve davranış tarzına tabi olmamızı ister.

Sevgili Peygamberimiz sadece Kur’an-ı Kerim’i tebliğ eden, sıradan bir insan de-ğildir. Yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim’de Hz. Peygamber’e, Kur’an’ı açıklama görevi verildiği bildirilir (Nahl,16/44; Kıyame, 75/19). Sevgili Peygamberimiz de biz insanların anlayabilmesi için Kur’an’ı mübarek sözleriyle açıklamış ve onun nasıl uygulana-cağını bizlere davranışlarıyla göstermiştir. Sözleri ve davranışlarıyla yaşayan Kur’an olan sevgili Peygamberimiz biz insanlar için en güzel örnek olarak gönderilmiştir.

Sevgili Peygamberimizin sözleri ve davranışları, biz insanların olgunlaşmalarına reh-berlik eder. Bizim olgun birer mümin olmamızın yolu o en güzel örneğin davranış ve sözlerine uymaktan geçer. Peygamberimizi örnek almak ve ona itaat etmek, onun davranışlarını kendimize örnek almakla gerçekleşir.

Hz. Peygamber’e uymak ve ona itaat etmek Allah sevgisinin ayrılmaz bir parça-sıdır. Peygamber’in gösterdiği yolu gönülden benimsemeyen kişinin Allah’ı sevdiği-ni iddia etmek mümkün değildir. Ayrıca Resûlullah’a uymak, Allah’ın sevgisine ve mağfiretine mazhar olmanın da ön şartıdır. Hz. Muhammed, hem Allah’ın elçisidir hem de yüce Allah tarafından Kur’an’ı açıklamakla görevlendirilmiştir. Aynı zaman-da ona, Kur’an’da özel düzenlemeye tâbi tutulmamış hususlarda bağlayıcı hüküm-ler ve bildirimlerde bulunma yetkisi de verilmiştir. Biz Müslümanlar olarak Allah’a iman ve itaat ederiz. O’nun bizlere gönderdiği peygamberimiz Hz. Muhammed’in Allah’ın kulu ve elçisi olduğuna şahitlik ederiz. Sevgili Peygamberimize ve getirdik-lerine tabi oluruz. Biz müminler sevgili Peygamberimizi Allah için severiz. Ayrıca Allah’ın bizlere ilahî vahyini getiren, onu açıklayan ve en güzel örnek olarak seçtiği rahmet peygamberine itaat ve ona uymak bizim dünya ve ahiret mutluluğunu elde etmemizi sağlar. Günahlarımızın bağışlanmasına sebep olur. Bizi sevgilerin en yüce-sine, gerçek sevgi olan yüce Allah’ın sevgisine ulaştırır. Çünkü yüce Allah sevgisine ve rızasına götüren yolun göndermiş olduğu elçisine uymaktan, onu sevmek ve ona itaat etmekten geçtiğini haber veriyor.

“Elçilerimiz İbrahim’e müjdeyi getirdiklerinde, ‘Biz bu memleket halkını helak edeceğiz, çünkü oranın ahalisi zalim kimselerdir’ dediler. İbrahim, ‘Ama orada Lût var’ dedi. Onlar, ‘Orada kimin bulunduğunu biz daha iyi biliriz. Biz onu ve ailesini elbette kurtaracağız. Ancak karısı başka. O geri kalıp helak edilenlerden olacaktır.’ Elçilerimiz Lût’a geldiklerinde, Lût, onlar yüzünden tasalandı, onlar hakkında çaresizlik içine düştü. Elçiler ona,

‘Korkma, üzülme. Biz seni ve aileni kurtaracağız. Ancak karın başka. O geride kalıp helak edilenlerden olacaktır.’ ” (Ankebût, 29/31-33)

Bu ayetlerin ilk kısmında, Hz. İbrahim (a.s)’e çocuğu olacağını müjdelemek için gelen meleklerden bahsedilmektedir. Bu melekler aynı zamanda halkı zalim olan bir kavmi yok etmek üzere de görevlendirilmişlerdir. Halkı yok edilecek kavim Hz. Lût (a.s)’un kavmidir. Yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim’de Allah Teala geçmişte yaşamış bazı kavimlerin hayat hikayelerini anlatmakta, bizim onlardan dersler çıkarmamız gerektiğini açıklamaktadır. Bu durum şu ayette açık bir şekilde bildirilmiştir:

“Nitekim birçok memleket vardı ki, o memleket (halkı) zulmetmekte iken, biz onları helâk ettik. Şimdi o ülkelerde duvarlar (çökmüş), tavanlar üzerine yıkılmıştır. Nice kullanılmaz hâle gelmiş kuyular ve (ıssız kalmış) ulu saraylar vardır. (Sana karşı çıkanlar) hiç yeryüzünde dolaşmadılar mı? Zira dolaşsalardı elbette düşünecek kalpleri ve işitecek kulakları olurdu. Ama gerçek şu ki, gözler kör olmaz; lâkin göğüsler içindeki kalpler kör olur.”

Yüce Allah, azgınlıkta ileri giden, kendi emir ve yasaklarını hiçe sayan, peygam-berleri öldüren, yeryüzünde bozgunculuk yapan, ahlaki hiçbir sınır tanımayan Ad ve Semud kavmini, Eyke ve Medyen halkı gibi pek çok milleti çeşitli şekillerde yok etmiştir. İşte yok edilen kavimlerden bir tanesi de Lût (a.s)’un kavmidir. Hz. Lût’un kavmi Allah’ın insanlar için koymuş olduğu sınırları aşmış, arsızlık ve hayâsızlık ko-nusunda hiçbir sınır tanımayan bir topluluk idi. Lût kavminin erkekleri, kadınları terk edip erkeklere yönelmişlerdi. Lût peygamber, onların bu yaptıklarının yanlış olduğunu açık bir şekilde ikaz ettiği halde onlar yanlışlarında ısrar etmişlerdi. Ayrıca Lût’u da alaya almışlar, onu memleketinden sürmek istemişlerdi.

İşte bu sebeple Rabbimiz yüce Allah, meleklerini Hz. Lût’un kavmini yok etmek üzere göndermişti. Melekler bu durumu Hz. İbrahim’e açtıklarında o, Lût’un o ka-vimle birlikte olduğunu meleklere söylemiş, melekler de Lût’un orada olduğunu bildiklerini, Lût’u ve ailesini kurtaracaklarını, ama Lût’un karısının helak olacakların içerisinde olacağını bildirmişlerdir. Çünkü Lût’un karısı, onun peygamber olduğuna inanmıyordu. Sonunda Allah Teala, Lût’un kavmine önce korkunç bir ses duyurmuş, sonra memleketlerinin altını üstüne getirmiş, daha sonra da üzerlerine taş yağdırarak yok etmişti. Bu şekilde yok edilenlerin içerisinde Hz. Lût’un karısı da vardı. Çünkü o Hz. Lût’un uyarılarına aldırmamış, inkârcılarla beraber olup Lût’u inkâr etmişti.

Burada çok önemli bir nokta ortaya çıkmaktadır. Bu da kişinin Allah’a karşı olan sorumlulukları hususunda Peygamber eşi de olsa bireysel yükümlülüğünün esas olduğu gerçeğidir.

Toplumumuzda bazı kimseler “benim babam hoca”, ”benim dedem hacı” gibi ifadelerle kendilerine bir pay çıkarmaya çalışmakta ve böylece sorumluluktan kur-tulacaklarını yahut o kimselerin kendilerine bir fayda sağlayacaklarını zannetmek-tedirler. Ancak bu kesinlikle yanlış bir yaklaşımdır. Bırakın kişinin bir yakınının hacı ya da hoca olmasını peygamber bile olsa onu kurtaramayacağını yukarıda Lût peygamber ve eşi örneğinde açık bir şekilde görmekteyiz. Peygamber olan Lût eşini kurtaramamış, eşi o şehir halkı ile beraber yok edilmiştir. Aynı şekilde bu olayın bir benzeri Hz. Nuh ile oğlu arasında geçmiştir. Oğlu Tufanın olacağına ve babası-nın peygamberliğine inanmamış, gemiye binmemiş ve boğulanlardan olmuştur. Hz. Nuh, çok istese de oğlunu kurtaramamıştır (Hûd, 11/42-47).

Aynı şekilde sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s) de, “Yakın akraba-larını uyar” (Şuara, 26/214) ayeti indirilince, bütün akrabalarını Safa tepesinin çevresine toplamış ve onları Allah’a inanmaları konusunda uyarmıştı. Bütün kabileleri isimleriyle tek tek sayıp onları uyardıktan ve İslam’a davet ettikten sonra kendi kızı Fatıma’ya da şöyle seslenmiştir:

“Ey Muhammed’in kızı Fatıma! Kendini cehennemden koru. Ben Allah katında sizin için bir şey yapamam. Ancak aramızdaki akrabalık sebebiyle sizinle ilgimi kesmeyeceğim.”

Sonuç olarak yukarıdaki ayetlerde ve Peygamber Efendimizin ifadelerinde açık-ça belirtildiği üzere bir peygamber bile olsa kişi ne oğlunu, ne kızını ve ne de eşini kurtarabilir. Herkes kendi yapıp ettiklerinden sorumludur. Bunun için çok kısa olan şu hayatımızı yüce Rabbimizin ve sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed’in emir ve yasaklarına uyarak, onların rızasını kazanmaya çalışarak geçirmeliyiz. Çünkü hepi-miz bir gün dönüşü olmayan bir yolculuğa çıkacağız. O yolculuğa çıkmadan önce onun hazırlıklarını iyi yapmalıyız.

“Ey iman edenler! Siz kendinizi düzeltin. Siz doğru yolda olursanız yoldan sapan kimse size zarar veremez. Hepinizin dönüşü Allah’adır. O zaman Allah, size yaptıklarınızı haber verecektir.” (Maide, 5/105)

Allah Teâlâ, peygamber ve kitap gönderdikten sonra tercihini ısrarla inkâr yö-nünde kullananları zorla doğru yola iletmez. Bu kişileri kendi irade ve tercihleriy-le baş başa bırakır. Gerçeği araştırıp tercihini o yönde kullanmaya çalışanlara da yardım ederek onları doğru yola iletir. Bu bakımdan biz, tebliğ kurallarına uygun olarak dinimizi anlatmakla yükümlüyüz.

Dinimizde, “nemelazımcılık” ve “yalnız kendini düşünme” anlayışları asla onay-lanmaz. Kendisi için arzu ettiği şeyi din kardeşi için de arzu etmek, hatta din kar-deşinin iyiliğini kendi nefsine tercih etmek, kamil mümin olmanın bir şartıdır. “Ben kendimden sorumluyum, başkaları beni ilgilendirmez” diyemeyiz. Zira biz, hepi-miz, bir gemide yolculuk yapmaktayız. Gemi; makine dairesi, diğer bölümleri, alt ve üst katlarıyla bir bütündür. Geminin herhangi bir yerinde meydana gelen arıza, onun içinde yolculuk yapan herkesi etkiler. Geminin salimen sahile ulaşması, yapı-sının her yönden sağlam olmasına bağlıdır. O halde, toplum olarak hepimiz birbi-rimizden sorumluyuz.

Toplumları meydana getiren fertlerdir. Sağlıklı bir toplum yapısı da sorumluluk bilinci taşıyan bireylerin toplumda etkili olmasıyla mümkün olur. Kişinin başkaları-na yardımcı olabilmesi, topluma olumlu katkılarda bulunabilmesi her şeyden önce kendi sorumluluklarına dikkat etmesine bağlıdır. Bu konuda üzerine düşeni yapan ve kendisini sürekli kontrol eden bir kimse de yanlış yollara düşmüş insanlardan zarar gelebileceği kuruntusuna kapılarak aydınlık yola çağrıda bulunma görevini ihmal etmemelidir.

Toplumdaki fitne, kargaşa, düzensizlik ve kötülükler el birliği ile engellenmeli-dir. Aksi takdirde, bunun zararı sınırlı kalmaz, hak edenlerin yanında suçsuzlara da dokunur. Fitnenin ortadan kalkması için ellerinden geleni yapmayanlar, haksızlığa karşı mücadele etmeyenler, kusurlu ve sorumludurlar. Peygamber Efendimiz, fitne konusunda ümmetini uyarmış, “Toplumda fenalık çoğalırsa içlerinde iyiler bulunsa bile helâkten kurtulamazlar.” (Buhârî, “Fiten”, 4, 28) buyurmuştur.

Bu âyetin, müminlerin, iman çağrısına olumlu karşılık vermemekte direnen ve kötülükler içinde yüzmeye devam eden inkârcıların durumuna üzülmeleri üzerine nâzil olduğu rivayet edilmiştir. Zamanla bazı Müslümanların bu âyeti, nemelâzımcı bir anlayışa kapı aralayacak şekilde yorumlamaya başladıklarını görünce Hz. Ebûbekir onları uyarıp özetle şunları söylemiştir:

Siz bu âyeti gayesinin dışına taşırıyor ve yanlış yorumluyorsunuz. Ben Resûlullah’ın “İnsanlar bir kötülüğü görüp de onu engellemezlerse, Allah’ın onlara genel bir azap göndermesi yakındır” buyurduğunu duydum (“Melâhim”, 17).

Şüphesiz dönüşümüz Allah’adır. O, yaptıklarımızdan dolayı bizi hesaba çekecek-tir. Herkes kendi yaptıklarının karşılığını görecektir. Ayrıca, iman çağrısına olumlu cevap verenler, bu çağrıya kulak vermeyen yakınlarından dolayı da kınanamazlar. Bu durum onlar için bir eksiklik de değildir. Zira Hz. Nuh ve Hz. Lût’un hanımla-rı, peygamber kocalarına iman etmedikleri halde Firavun’un hanımı iman etmiştir. Rabbimiz Kur’an-ı Kerim’de, Hz. Lût’un ve Hz. Nuh’un inkârcı hanımlarını bizlere ibret olarak anlatmaktadır. Ayette ayrıca Firavun’un iman eden hanımı da samimiye-ti, Allah korkusu ve içten duasıyla çok güzel bir örnek olarak haber verilmektedir:

“Allah, inkâr edenlere, Nûh’un karısı ile Lût’un karısını örnek gösterdi. Bu ikisi, kulla-rımızdan iki salih kişinin nikahları altında bulunuyorlardı. Derken onlara hainlik ettiler de kocaları, Allah’ın azabından hiçbir şeyi onlardan savamadı. Onlara, ‘Haydi, ateşe gi-renlerle beraber siz de girin!’ denildi. Allah, iman edenlere ise, Firavun’un karısını örnek gösterdi. Hani o, ‘Rabbim! Bana katında, cennette bir ev yap. Beni Firavun’dan ve onun yaptığı işlerden koru ve beni zalimler topluluğundan kurtar!’ demişti.” (Tahrim, 66/10-11)