“Sen af yolunu tut, iyiliği emret, cahillerden yüz çevir.” (A’râf, 7/199)

Af, kasıtlı veya kasıtsız olarak kötülük ve haksızlık eden, suç veya günah işleyen birini bağışlama, cezalandırmaktan vazgeçme anlamına gelen bir ahlak terimi olup İslam’ın müminlerde bulunmasını istediği önemli erdemlerden biridir. Allah (c.c)’ın en güzel isimlerinden (Esma-i Hüsna) biri de; kullarının günahlarını bağışlayan (Afüv)dır. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de; “Kuşkusuz Allah afüv’dür, gafur’dur (affecidir, bağışlayıcıdır).” (Hac, 22/60) buyrulmuştur. Ayrıca, Kur’an-ı Kerim’de Allah Tealâ’nın en çok tekrarlanan isimlerinin başında O’nun bağışlayıcı ismi gelmekte olup küfür ve şirkin dışındaki günahları dilediği kimseden bağışlayacağı bildirilmektedir (Nisâ, 4/48).

Hoşgörü ise, bir kimsenin kendisine kötülük edene aldırmaması, ondan yüz çe-virmesi, onu hoş görüp bağışlaması anlamına gelir; âyet ve hadislerde çoğunlukla af kelimesiyle birlikte kullanılır.

Mealini verdiğimiz bu âyette; Allah (c.c), Hz. Peygamber (s.a.s) aracılığı ile biz mü’minlere, bütün ilahî dinlerin üç temel ahlak kuralı olan; “affedicilik”, “iyiliği emretme” ve “cahillere aldırmama” gibi prensipleri hatırlatarak bizlerin bu güzel va-sıflarla iç içe olmamızı istemektedir. İlgili ayette; insani ilişkilerde kişinin kolaylaş-tırıcı olması, suç ve kusurlarını bağışlayarak onları affedip sıkıntıdan kurtarması ve onlara maddi-manevi yardımlarda bulunarak fedakârlık örneği sergilemesi, kısacası hoşgörülü olması öğütlenmektedir.

Yapılan yanlış harekete karşı gösterilecek tepkilerin çeşitleri çok olmasına rağ-men, af yolunu seçmek, kâmil insan olmanın en önemli göstergelerinden biridir.

Affı seçtikten sonra, iyi olanı emretme imkânını da yakalayabiliriz. Âyette verilen üçüncü emir ise, cahillerden yüz çevirmektir. Bunun anlamı, kötüye bulaşmamak, kötülere denk olmamak, onların seviyesine düşmemektir. Cahil insanlar kötü sözler söylerler, onların bu sözleri müslümanları asla etkilemez, onlar cahillerin seviye-sine düşmezler. Çünkü “İnananlar, faydasız işlerden ve boş sözlerden yüz çevirirler” (Mü’minûn, 23/3).

Konumuzla ilgili olan bu ayet nazil olunca Hz. Peygamber (s.a.s), kendisine va-hiy getiren Cebrâil (a.s)’e bu ayetin açıklamasını sorduğunda Cebrail (a.s), “Allah Tealâ, sana haksızlık edeni bağışlaman, sana vermeyene vermen ve seninle ilgisini kesen-lerle ilgilenmeni emrediyor” dedi (Alûsi, Ruhu’I-Maâni, 9/147).

Affetmek, iyiliği emretmek ve cahillerden yüz çevirmek, İslam’ın ahlakî değer ve eylemlerini oluşturmaktadır. İslam ahlakının evrensel boyutta üç temel direğini oluşturan bu emirler hepimiz tarafından hayata geçirildiğinde nasıl bir toplum olu-şacağı da aşikardır.

Cahiliye toplumunda kötülüğü kötülükle karşılamak genel bir anlayış ve uygu-lama idi. Bunun aksine davranış, çoğunlukla zayıflık ve âcizlik işareti sayıldığından insanlar affetmekten ziyade cezalandırma yolunu seçerlerdi. Buna karşılık Kur’an-ı Kerim’de Allah’ın affediciliği çeşitli vesilelerle dile getirilerek affın ilâhî bir sıfat ve yüksek bir meziyet olduğu ortaya konmuştur. Kur’an-ı Kerim’e göre; “Bir kötülüğün karşılığı onun gibi (denk bir cezadır). Ama kim affeder ve arayı düzeltirse onun mükâfatı Allah’a aittir” (Şûrâ, 42/40). Bu sebeple müslümanlar bu erdemi benimseyip uygula-maya çağırılırken “Onlar bağışlasınlar, hoş görsünler; Allah’ın sizi bağışlamasını arzu etmez misiniz!” (Nûr, 24/22) buyrulmuştur.

Hoşgörü ve affedicilik konusunda Hz. Muhammed (s.a.s) bizler için en güzel örnektir. Resûl-i Ekrem’in kısa sürede İslam dinini tebliğ etmesindeki başarısı, onun davranışlarındaki inceliğe, yumuşak kalpli olmasına bağlanmış ve kendisine ba-ğışlayıcı olması öğütlenmiştir (Âl-i İmrân, 3/159). Bu sebeple af ve hoşgörü, eğitimin vazgeçilmez ilkeleri arasında gösterilmiş ve eğitim metotları bu ilkeler ışığında geliştirilmiştir.

O halde, bizlere yakışan, insani ilişkilerimizin her safhasında muhataplarımıza kolaylık göstermemiz; dinen bir sakınca veya engel olmadığı sürece hoşgörülü olup bağışlamayı âdet edinmemiz; insanların kusur ve hatalarını görmezlikten gelmemiz; kötülüğe kötülükle karşılık vermememiz; eğer kamu vicdanını rahatsız edecek, hak-ları çiğnenecek, toplumun zararlarıyla sonuçlanacak bir durum yoksa suçluyu affet-memiz, toplayıcı, barıştırıcı ve birleştirici olmamız, kardeşlik bağlarımızı geliştirme-miz, kin ve öfkemizi yatıştırıp bu güzel hasletleri kendimize şiar edinmemizdir.

“(Ey Muhammed!) Münafıklar sana geldiklerinde, ‘Senin, elbette Allah’ın peygamberi olduğuna şahitlik ederiz’ derler. Allah senin, elbette kendisinin peygamberi olduğunu biliyor. (Fakat) Allah o münafıkların hiç şüphesiz yalancılar olduklarına elbette şahitlik eder.” (Münâfikûn, 63/1)

Sûreye ad olan “Münâfikûn” kelimesi, ilk âyette zikredilmekte olup, sûrede mü-nafıklar hakkında önemli bilgi ve tasvirlere yer verilmektedir. Münafıkların görü-nüşlerine aldanmamaları ve sinsi faaliyetlerine karşı uyanık davranmaları konusun-da Müslümanlar uyarılmaktadır. Ayrıca münafıkların bu tutumlarını sürdürmeleri hâlinde kendi aleyhlerine olacağı da ikaz edilmektedir.

Arapçada, tarla faresi veya Arap tavşanı denilen hayvanın iki yuvası vardır. Bun-lardan dışarıdan bilinmeyen, gizli ve tavanı yeryüzüne yakın olan yuvasına nafika, bilinen yuvasına ise kasia denilir. Bu hayvan tehlike hissederse hemen tavanı yüzeye yakın olan nâfıkanın tavanını delerek kasiaya kaçar. Münafıklar da buna benzediği için nifak, münafık kelimeleri bu kökten gelmiştir. Kur’an’da, kalben inanmadığı halde inanmış gibi görünen, inanç ve davranışlarında ikiyüzlü olanlara münafık, bu durumda olmaya da nifak denir.

Münafıklar, zahiren Müslüman görünmeleri ve Müslüman gibi kabul edilmele-rinin avantajlarını menfaatlerine kullandıklarından, Müslümanlar için açıktan düş-manlık edenlere göre daha tehlikeli olmuşlardır. Bu sebeple Kur’an ve hadislerde münafıkların özellikleri ve verebilecekleri zararlar genişçe açıklanmış, bu konuda daha dikkatli olmak için müminler uyarılmıştır.

Nifak, “kalpte olursa küfür, amelde olursa suçtur” (Kurtubî, VIII/212). Bu nedenle nifak hâli itikâdî ve amelî olmak üzere iki gruptur:

1. İtikadî Nifak: Dünyada iken müslüman muamelesi görüp, âhirette inançsızlığı kanıtlanınca cehennem ateşinin en aşağı kısmında (Nisâ, 4/145) kalacak nifak hâli. “Asıl münafıklık akidenin hilafına imanda mürâîliktir” (Elmalı, VII, 4997).
2. Amelî Nifak: Bazı yönlerde itikadî nifaka kısmen benzemekle beraber, inanç-larında açık bir nifak bulunmayan müslümanların durumu amelî (ahlakî) nifakı vurgulamaktadır.

“Münafığın alâmeti üçtür: Konuştuğunda yalan söyler, vaat ettiğinde vaadinden döner, kendisine bir şey emanet edildiğinde emanete hıyanet eder” (Tirmîzî, “Îman”, 14) hadisi vb. hadisler itikadî nifaka yaklaşılmaması için alınan tedbirler ve tenbihler mahiyetinde emirlerdir. Zira amelî nifak çoğalınca müslümanın itikâdî nifaka yaklaşma tehlikesi doğabilir (DİA.,XXXI/565-569).

Kur’an’da itikadî bakımdan insanlar mümin, kâfir ve münâfık olmak üzere üç gruptur (Bakara, 2/1-20). İnsanların en kötüsü ve ikiyüzlüsü olan münafıkların ana özelliklerine gelince:

Münafıklar samimiyetsiz ve fesatçıdırlar; Allah’ı aldatmaya çalışırlar. Allah da on-ların çabalarını başlarına geçirir. Namaza kalktıklarında tembel tembel kalkarlar. İn-sanlara gösteriş yaparlar. Küfür ile iman arasında bocalayıp dururlar (Nisâ, 4/142-143). İnsanları Allah yolundan döndürmek için yalan yere yemin ederler (Mücadele, 58/14; Münâfikûn, 63/2). “Yeryüzünde fesat çıkarmayın” denildiğinde; “ıslah edicileriz” (Bakara, 2/9-13) derler. “İnsanların inandıkları gibi inanın”, denilince; “biz de o akılsızlar gibi iman mı edelim?” derler, “inananlarla yan yana gelince de; “sizinle beraberiz” derler. Fakat şeytanlarıyla yalnız kalınca; “biz onlarla alay ediyoruz” derler (Bakara, 2/13-15).

Münafıklar, menfaatperesttirler. Allah’ı unutup cimrilik yaparlar. Allah’a kötü zanda bulunan erkek ve kadın münafıklar, birbirlerinin tamamlayıcılarıdır (Fe-tih, 48/6). Onlar ebedî cehennemliktirler (Tevbe, 9/67-69). Sıkışınca fitneye düşerler (Ankebût, 29/10), felâketin kendilerine çarpmasından korktuklarında, aralarında fı-sıldaşırlar (Mâide, 5/52-53). Olayların akışı kendi lehine ise, koşarak Peygamberimi-ze gelip (Nûr, 24/49); “Allah’a, Peygamber’e inandık, itaat ettik” derler, (Nûr, 24/47; Münâfikûn, 63/1); diğer taraftan Hz. Peygamber’e isyanı, düşmanlığı fısıldaşırlar (Mücâdele, 58/9-10). Münafıkların durumu tıpkı şeytanın durumu gibidir (Haşr, 59/16). Bunlar zâhiren iman etmiş ancak kalpleriyle kâfir olanlardır (Münâfikûn, 63/3).

Müslümanlar arasında hayâsızlığın yayılmasını isterler (Nûr, 24/19); kötülük ya-pınca sevinirler, yapmadıkları şeylerle övünürler (Âli İmrân, 3/188). Ayetlerle alay ederler (Nisâ, 4/140). İslam toplumunda yalan-yanlış haber yayarlar (Ahzâb, 33/60-61).

Özellikleri anlatılan münafıklar hakkında Kur’an’da Allah, Peygamberimize; “On-ları gördüğün zaman kalıpları hoşuna gider. Konuşurlarsa sözlerine kulak verirsin. On-lar sanki elbise giydirilmiş kereste gibidirler. Her kuvvetli sesi kendi aleyhlerine sanırlar.” (Münâfikûn, 63/4); “O münafıklara bağışlama dilesen de, dilemesen de onlar için birdir. Çün-kü Allah, fasıklar topluluğunu doğru yola iletmez.” (Münâfikûn, 63/6) buyurmaktadır.

“İnsanlardan, inanmadıkları halde, ‘Allah’a ve ahiret gününe inandık’ diyenler de vardır. Bunlar Allah’ı ve müminleri aldatmaya çalışırlar. Oysa sadece kendilerini aldatırlar da farkında değillerdir.” (Bakara, 2/8-9)

Rabbimiz, Kur’an’da münafıklara ve özelliklerine ayrıntılı bir şekilde yer ver-miştir. Bunun sebebi Peygamberimiz zamanında münafıkların toplum için büyük bir tehdit oluşturmalarıdır. Bu insanlar o devirde Müslümanları bölüp parçalamak ve zihinlerini karıştırmak amacıyla aslı olmayan sözler yayıyorlardı. Peygamberi-miz, münafıkları tanıyıp bilmesine rağmen ashabına açıklamamış, onlar, münafık-ları Kur’an-ı Kerim’de bildirilen özelliklerinden tanımaya çalışmışlardır. Münafıklar, gerçekte inanmadıkları halde, Müslüman gibi davranan ya da Müslüman olduğunu söyleyen kimselerdir. Onlar ağızlarıyla söylediklerine kalpten inanmadıkları için yaptıklarında ve söylediklerinde samimi değillerdir. Yüce Rabbimiz insanlık ve di-nimiz için son derece tehlikeli olan bu kişilerin özelliklerini anlatarak, dikkatli ol-mamızı istemiştir.

Münafıkların en belirgin özelliği yalancılıktır. Yaptıklarında samimi olmadıkları için de riyakârdırlar. Yalancı ve riyakârların ne topluma ne de insanlığa faydası olur. Münafıklar insanların temiz duygularını istismar ederler. Onlar Allah’ı da aldattıkla-rını sanırlar. Allah’ı aldatmayı düşünen insanlar biz kulları aldatmaya yeltenmezler mi? Doğrusu onlar ayet-i kerimenin de beyan ettiği gibi, yaptıkları ile kendilerini aldatırlar, ama bunun farkında değillerdir. Bu insanların kalplerinde hastalık var-dır. Hastalıklı olmasalardı dilleri ile söylediklerini kalpleri ile inkâr ederler miydi?

Aslında bunlar hem ahlaken hem de psikolojik olarak rahatsız insanlardır. Ahlak-ları toplum vicdanının kabul etmediği her türlü olumsuzluğa müsaittir. Münafıklar insanların arasına ikilik sokarak toplumu bölmeye ve kardeşlik duygularını yok et-meye çalıştıkları halde kendilerini, “toplumu düzeltenler” olarak takdim ederler. Laf getirip götürmek ve topluma fitne-nifak tohumlarını ekmek onların belirgin vasfıdır. Allah’ın emirlerine kulak vermedikleri için de münafıklar, erdemli bir davranış ser-gileyemezler.

Münafıklar, Peygamberimizin beyan ettiği gibi, konuştuklarında yalan söyler, söz verdiklerinde sözlerinde durmaz ve emanete hıyanet ederler. İnsanlar arası iliş-kilerde ve toplumsal güvenin sağlanmasında son derece önemi olan dürüstlük, söze ve emanete riayet onlarda yoktur. İnsanları aldatmak onların en temel özelliğidir. Münafıklar, “Göklerdeki ve yerdeki her şeyi Allah’ın bildiğini görmüyor musun? Üç kişi gizlice konuşmaz ki, dördüncüleri O olmasın. Beş kişi gizlice konuşmaz ki altıncıları O olmasın. Bundan daha az yahut daha çok olsalar, nerede olurlarsa olsunlar, O mutlaka onlarla beraberdir. Sonra onlara yaptıklarını Kıyamet günü haber verecektir. Allah, her şeyi hakkıyla bilir.” (Mücadele, 58/7) ayetine gerçekten inansalardı, hiç başkalarını kan-dırmaya yeltenebilirler miydi? Doğrusu onlar bu dünyada mutsuz oldukları gibi öldükten sonra da mutsuz olacaklardır.

Münafık, inanmadığı için, aslında kılmadığı ama tanınmamak için durduğu na-mazında içten değildir. İnanmadığı halde inanmış gibi görünen bir kimse nasıl tüm gönlüyle Allah’a yönelebilir? Bütün benliği ile Allah’a yönelen bizler için namaz, yüce Yaratıcı ile manen buluşma fırsatıdır. Secde O’na en yakın olduğumuz andır. Ancak münafık için namaz bir külfettir ve bir yüktür. Onlar namazın ne yüce bir zikir olduğunu bilselerdi hiç namaza karşı tembellik gösterirler miydi? Namazın bizi kötülüklerden alıkoyduğunu anlayabilselerdi Rabbimizin çağrısına gözlerini kapatır ve kulaklarını tıkarlar mıydı?

Rabbimiz bizleri münafıkların şerrinden muhafaza buyursun. Âmin.

“Bunlar, tövbe edenler, ibadet edenler, hamd edenler, oruç tutanlar,rükû’ ve secde edenler, iyiliği emredip kötülükten alıkoyanlar ve Allah’ın koyduğu sınırları hakkıyla koruyanlardır. Mü’minleri müjdele.” (Tevbe, 9/112)

Mü’minler, günah işledikleri zaman tövbe edip Allah’a layık kul olmaya gayret edenlerdir. Tövbe ise, geçmişte yaptığı kötü işlerden bağışlanma dilemek, ardından yaptıklarından dolayı pişmanlık duymak ve geri kalan ömründe de yüce Mevla’ya yönelmektir.

Mümin, tekrar tekrar tövbe edip Rabbine yönelir, nefsini sorgular, yaptıklarının yeterli olup olmadığını düşünür; acaba Allah’a kulluğumun gereği olan amellerimi güzel yapabildim mi? Acaba Yaratanımızın rızasını kazanabildim mi? diye kendini kontrol eder. Ardından Rabbine yönelir. Bu yönelme hayatının tüm karelerinde ve her anında olur. Bütün işlerini Allah rızasına uygun yapmaya çalıştığı için de her anı ibadete dönüşür. Mükâfat alır, sevap kazanır.

İnsan yaratılışı itibariyle unutkandır, akıl ve kalp, varlığının gayesini unutma eği-limindedir. Mümin anlık dalgınlığından kurtulup Rabbine verdiği sözü hatırlayınca, Allah’a dönerek O’nun affını talep eder ve bu şuur üzerine hayatını devam ettirir. Böyle bir özellik insanın sahip olduğu imanı korumasının bir alametidir. Yoksa in-sanın sabit, mekânik bir araç gibi sürekli aynı ritimde, aynı hızda hareket edeceği-ni düşünmek mümkün değildir. O yüzden Allah mümin kullarından bahsederken “tekrar tekrar Allah’a yönelip tövbe ederler” ifadesi kullanmaktadır.

Mü’minler, ibadet ederler ve bu yaptıklarından huzur bulurlar. İbadetleri ise sü-reklidir, kesintisizdir. Mümin, Rabbine coşkuyla hamd eden, öven, yüceltendir. Dar zamanında da bolluk anında da Allah müminin gündemindedir. Mü’minler, bolluk anında nimetlere teşekkür ederek, yoklukta da Allah’ın kendilerini imtihan etmesi-ne sabrederek, O’nun sonsuz merhametinin farkında olurlar.

Allah’ın hoşnutluğunu elde etmek için dünyada sürekli yolcu gibi yaşarlar. Allah’ın yaratıklarını ve kâinata yerleştirdiği ilahi kanunları düşünmeye devam eder-ler. Gerçek bilgiyi elde etmek, Allah’ın dinine hizmet etmek için çalışırlar.

Allah’a karşı kulluklarının ifadesi olarak rüku’ ederler, secdeye varırlar. Namazı kendilerinin ayrılmaz bir parçası hâline getirirler. Allah’a secde ederek, O’nun yüce-liği karşısında eğilerek teslimiyetlerini ifade etmeye çalışırlar.

Mü’minler, iyiliği ve güzelliği emredip kötülükten alıkoyan ve bu tutumunu dav-ranışlarına yansıtan kimselerdir.

Bununla birlikte mü’minler, hayatın bütün yönlerinde Allah’ın belirlediği sınır-ları titizlikle muhafaza edip gözetendir. Mü’minler Allah’ın belirlediği ölçülere riayet etmeye çalışırlar. Heva ve heveslerine değil, Allah’ın yoluna tabi olurlar. Kendilerini güzellikten, iyilikten uzaklaştırabilecek şüpheli yollardan da uzaklaşırlar. Peygam-berimizin şu tavsiyesine kulak verirler:

“Kişi günaha düşme endişesiyle şüphesiz şeylerden sakınmadıkça muttakiler derecesine erişemez.” (İbn Mâce, “Zühd”, 24)

“(Allah, şöyle der:) Ey ayetlerimize iman eden ve müslüman olan kullarım! Bugün size korku yoktur, siz üzülmeyeceksiniz de. Siz ve eşleriniz sevinç ve mutluluk içinde cennete giriniz.” (Zuhruf, 43/68-70)

Kur’an-ı Kerim’in vurguladığı hususlardan biri de öbür âlemde/âhirette mümin-lere vaat edilen cennettir. Cennet, dünya hayatında yapılan iyiliklerin karşılıksız kal-mayacağının müjdesidir. Bu, aynı zamanda, biz müminler için geleceğe ümitle ve azimle yürümemizi sağlayan ilahî bir vaat ve hakikattir. İslam inanç esaslarından biri de ölümden sonra ahiret hayatının varlığına; yani cennet ve cehennemin hakikat ol-duğuna inanmaktır. Bu hakikat daha önceki peygamberler aracılığıyla olduğu gibi Peygamber Efendimize indirilen vahiyle de bir kez daha vurgulanmıştır. Bu inanç, biz müminleri, güzel ameller işleyip kötülüklerden uzak durmaya teşvik etmekle ve güzel ahlak sahibi olmamıza vesile olmakla meyvesini daha dünyada iken vermektedir.

Yukarıda meâlini verdiğimiz âyet-i kerimelerde müminlere o hesap gününde korku ve keder olmayacağı, onların üzülmeyeceği ve eşleriyle birlikte sevinç içeri-sinde cennete dâhil edilecekleri müjdelenmektedir. Bu âyet, cennette müminlerin eşleriyle birlikte olacağını müjdeleyerek biz müminlerin sevinç ve mutluğunu kat kat artırmakta, zihnimize takılan önemli bir merakı gidermektedir. Şöyle ki dün-yada iyi amel ve güzel ahlak sahibi olan eşler ahirette de cennette buluşacaklardır. Ayrıca bu ilahî müjdeye bağlı olarak şunu da hatırlatmak gerekir ki cennette, eşler arasında olduğu gibi müminler dahi hiçbir nefret, keder ve düşmanlık olmaksızın sırf neşe ve sevinç içinde beraber olacaklardır. Bu öyle bir beraberliktir ki gerek eşler arasında gerekse müminlerin kendi aralarında olsun hiçbir kötü söz, kötü düşünce, kin, nefret ve haset gibi kötü duygular olmadan; saf ve temiz bir gönül huzuruyla, neşe ve sevinçle birbirlerine sadece esenlik dileyeceklerdir. Nitekim yüce Allah, şöy-le buyurmaktadır:

“İnanan ve salih ameller işleyenler, Rablerinin izniyle, ebedî kalacakları ve içlerinden ır-maklar akan cennetlere sokulacaklardır. Oradaki esenlik dilekleri selam’dır.” (İbrahim, 14/23)

“Biz onların kalplerinde kin namına ne varsa söküp attık. Altlarından da ırmaklar akar. ‘Hamd, bizi buna eriştiren Allah’a mahsustur. Eğer Allah’ın bizi eriştirmesi olma-saydı, biz hidayete ermiş olamazdık. Andolsun Rabbimizin peygamberleri bize hakkı ge-tirmişler’ derler. Onlara, ‘İşte yaptığınız (iyi işler) sayesinde kendisine varis kılındığınız cennet!’ diye seslenilir.”

Bu âyetlerin yanında yukarıda meâlini verdiğimiz Zuhruf, 43/68-70. âyetlerinin akabinde zikredilen 71, 72 ve 73. âyetlerde yüce Allah, müminlerin yaptıkları ameller karşılığında cennetin miras verileceğini ve onların orada ebedî kalacaklarını da müj-delemektedir. Onlara orada altın tepsiler ve kadehler içinde canlarının istediği her şey sunulacak ve gözlerinin hoşlandığı, gönüllerinin huzur ve sürur bulduğu bir ortamla karşılaşacaklardır. Orada korku, keder olmadığı gibi insanın maneviyatını öldüren haset, kin, nefret ve düşmanlık duygularına da yer yoktur. Müminler için orada da-mak tadı ve temaşa zevki yanında gönül huzuru ve mutmain bir kalbe sahip olmanın genişliği de söz konusudur. Onlar için Allah’ın mükâfatı, lütfu ve cömertliği o kadar bol ve geniştir ki meallerini zikrettiğimiz âyetlerde belirtilenler, müminlerin cennette karşılaşacağı nimetlerin sadece bir bölümünden ibarettir. Zira “Hiç kimse, yapmakta olduklarına karşılık olarak, onlar için saklanan göz aydınlıklarını bilemez.” âyetinde işaret edildiği üzere Allah’ın müminler için sakladığı müjdeyi ve daha birçok nimetin neler olduğunu kimse bilemez. Zira bu âyetin tefsiri olarak zikredilen bir hadis-i kutside Peygamber Efendimiz, yüce Allah’ın va’dini şöyle ifade eder:

“Allah, ‘Ben sâlih kullarım için hiçbir gözün görmediği, hiçbir kulağın duymadığı, hiç-bir insanın hatır ve hayal edemediği nimetler hazırladım’ buyurdu.”

İşte, Allah’ı ve Allah için birbirini seven, Allah’a karşı saygıda kusur etmeyen, Allah’ın emirlerini yerine getirip yasaklarından kaçınarak güzel ahlak sahibi olma-ya çalışan biz müminler için yüce Allah’ın hazırladığı sayısız nimet ve lütuflar söz konusudur. Bu bakımdan dünya hayatının geçici metaı ve eğlencesine bir heves uğruna kapılıp, yanlış yollara saparak, güzel ahlaktan, hak ve hukuktan uzaklaşa-rak ebedî nimetler yurdunun esenlikler ülkesinin varisi olmaktan kendimizi men etmeyelim.

“İman edip salih ameller işleyenleri ise, içinden ırmaklar akan, içlerinde ebedî kalacakları cennetlere koyacağız. Onlara orada tertemiz eşler vardır. Onları, koyu gölgeler altında bulunduracağız.” (Nisâ, 4/57)

Yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim, insanların yaratılış gayeleri gereği ibadetle mü-kellef olduklarını, bunu yerine getirmeleri hâlinde mükâfat, getirmemeleri hâlinde ise ceza ile karşılık bulacaklarını beyan etmektedir. Aslında bu sadece İslam’da değil, diğer semâvî dinlerde de vardır. Yani bir şeyin din olabilmesi, bir anlamda inanç esasları arasında bulunan “öbür âlem” anlayışıyla doğrudan alakalıdır. Ödül ve ceza mekânizmasını yaşanan toplumsal hayatın bir parçası olarak da görmek mümkün-dür. Bir an için aksini düşünelim. İyi yapanlar ödüllendirilmez, kötülük yapanlar da ceza ile karşılığını bulmazlarsa, toplumsal hayat ne denli çekilmez hâle gelecektir. Zaten dinlerin amacı da hayatı insanlara karşı daha bir yaşanır hâle getirmek, beşerî ilişkilerde hakkaniyeti ve adaleti gerçekleştirmektir. Öyleyse ödül ve ceza adeta ha-yatın değişmez ve olması gereken iki kuralıdır.

İşte bu dünyada Allah’ın emirlerine riayet edip onu yapanlara, ahiret yurdunda bu amellerinin karşılığının tastamam verileceğinden bahisle, nimet ve mükâfat yur-du denilen cennet ve içindeki nimetlerden bahsedilmektedir. Cennetin pek çok adı ve içindeki nimetlerin çeşitliliği dikkate değerdir. Bakanlara hoş görünen, içenlere zevk veren nehirler ve sular, süzme bal ırmakları (Muhammed, 47/15); tatlı su pınar-ları (İnsan, 76/18); sarhoş etmeyen içecekler (Sâffât, 37/45-47); çeşitli meyveler, ağaçlar (Rahman, 55/60); ipekli elbiseler (Kehf, 18/31) bunlardan sadece bazılarıdır. Bir başka ayette, cennettekilerin birbirine karşı hoşgörülü davranacaklarına, aralarında kin ve nefret gibi duyguların söz konusu olmayacağına atıfta bulunulmakta ve şöyle denilmektedir:

“Şüphesiz Allah’a karşı gelmekten sakınanlar, cennetler içinde ve pınarlar başındadır. Onlara, ‘Girin oraya esenlikle, güven içinde’, denilir. Biz onların kalplerindeki kini söküp attık. Artık onlar sedirler üzerinde, kardeşler olarak karşılıklı otururlar. Onlara orada hiçbir yorgunluk dokunmaz, onlar oradan çıkarılacak da değillerdir.”

Cennette daimi nimet içinde bulunulacağına dair bir başka şunları hatırlatmaktadır:

“Allah, şöyle der: Ey Allah’a inanan ve Müslüman olan kullarım! Bugün size korku yoktur, siz üzülmeyeceksiniz de. Siz ve eşleriniz sevinç ve mutluluk içinde cennete giriniz. Onlar için altın tepsiler ve kadehler dolaştırılır. Canlarının istediği ve gözlerinin hoşlandığı her şey oradadır. Siz orada ebedî olarak kalacaksınız. İşte, bu yapmakta olduklarınıza karşılık size mîras verilen cennettir. Orada sizin için bol bol meyve var, onlardan yersiniz.”

(Zuhruf, 43/68-73)

Cennette bu dünyadaki gibi yeni bir ölümün olmayacağı, dolayısıyla ebedîliğin söz konusu edildiği diğer bir ayette farklı nimetlerden bahisle şöyle buyrulmaktadır:

“Allah’a karşı gelmekten sakınanlar ise güvenli bir yerdedirler. Bahçelerde ve pınar başlarındadırlar. İnce ipekten ve parlak atlastan elbiseler giyinerek karşılıklı otururlar. İşte böyle. Ayrıca onları iri siyah gözlü hurilerle eşleştirmişizdir. Orada güven içinde her türlü meyveyi isterler. Orada ilk ölümden başka bir ölüm tatmazlar. Allah onları cehennem aza-bından korumuştur. Bunlar Rabbinden bir lütuf olarak verilmiştir. İşte bu büyük başarıdır.”

(Duhan, 44/51-54)

O halde, bu dünyada boşa emek vermediğimizi, ölümden sonra bizi ebedî bir hayatın beklediğini, hesap ve kitabın görüleceğini, iyi ve kötü yapanların ayrıldığı-nı, iyilerin cennet ile kötülerin cehennemle karşılık bulacaklarını bilmemiz ve bu şekilde inanmamız gerekir. Hiç şüphesiz Müslüman ibadetini cennete girmek için değil, Allah rızası ve O’nun emrine boyun eğmek maksadıyla yapacaktır. Ancak yine O’nun fazlı ve keremiyle ebedî yurt olan cennette meskun edileceğini de bilmelidir. Keza bu şekildeki bazı nimetler de şöyle ifade edilmektedir:

“Şüphesiz iyi kimseler, naîm cennetindedirler. Koltuklar üzerinde, (etrafı) seyrederler. Onların yüzlerinde, nimetlerin sevincini görürsün. Onlara, mühürlü (el değmemiş) saf bir içecekten içirilir. Onun (içiminin) sonu bir misktir (misk gibi kokar). İşte yarışanlar, bunun için yarışsınlar. O içeceğin katkısı tesnimdir. Bir pınar ki, Allah’a yakın olanlar ondan içerler.” (Mutaffifin, 83/22-28)

Ne mutlu o kimselere ki dünyada O’nun emrine uygun hareket etmişler, sonun-da da cennet gibi bir nimete kavuşmuşlardır!

“Onlar, kendilerine Rablerinin âyetleri hatırlatıldığı zaman, onlara kör ve sağır kesilmezler.” (Furkân, 25/73)

Yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim’de bizim hayatımıza ışık tutacak ve ebedî mutlu-luğu elde etmemize yardımcı olacak sayısız bilgiler ve güzellikler vardır. İnsan bir bilgiyi, bir olayı ya iyice öğrenmediği, kavramadığı ve zihnine yerleştirmediği, ya da tekrarlamadığı için unutur ve zamanla hafızasından silinir. “Hafıza-i beşer nisyân ile malüldür” özdeyişi, unutmanın insanda tabiî bir vâkıa olduğunu ifade eder. Böyle durumlarda Rabbimizin ayetlerinin bizlere hatırlatılmasının dinimizde çok önemli bir yeri vardır. Çünkü insanları iyiliğe çağırıp, kötülüklerden sakındırmak dinî bir görevdir (Âl-i İmrân, 3/104). Kur’an-ı Kerim’de insanın akıl sahibi, düşünen ve bilen bir varlık olmasına büyük önem verildiğini görüyoruz. Doğduğunda hiçbir bilgiye sahip olmayan insana bilgi vasıtalarından kulaklar, gözler ve kalpler (akıllar) veril-diğinin hatırlatılması (Mülk, 67/23), insanın en değerli ve ayırıcı niteliğinin gözlem ve düşünme olduğuna işaret eder.

Rabbimizin ayetlerinin hatırlatılması, gözlerini, kulaklarını ve gönüllerini Kur’an’ın hakikat çağrısına kapatmayan biz müminlerin imanlarımızın güçlenmesi-ne, yaşantımızı gözden geçirmemize ve mümine yaraşır davranışlar içine girmemize sebep olur. Allah’ın âyetleri kendilerine okunduğunda/hatırlatıldığında, insanlar ya canla başla ona yönelirler, kulaklarını, gözlerini ve gönüllerini o âyetlere açarlar; ya da bunun aksi bir tavır içine girerek okunanı ve okuyanı dinliyor gibi görünürler. Rabbimizin ayetlerinden gerekli yararı sağlamamız, öncelikle Kur’an’dan yararlan-ma niyet, azim ve irademize, bu husustaki içtenlik ve çabamıza; ikinci olarak da onların doğru okunması/doğru anlaşılması için zorunlu olan bilgi donanımına, kül-türel birikime sahip olmamıza bağlıdır.

Bu şartları taşımayanların Kur’an’ı okuyup dinlemeleri ve ortaya koydukları ilgisizlik, âyette körlerin ve sağırların durumuna benzetilmiş ve biz Rahman’ın kullarının bundan kaçınması istenmiştir. Çünkü Rabbimizin ayetlerini okuduğumuzda ya da bize okunup hükümleri hatırlatıldığında onları anlamak ve hayatımıza yön vermek üzere can kulağımızla dinlemememiz, gerekli ilgi, dikkat ve çabayı göstermememiz bir bakıma sağırlık ve körlüktür. Bu ayetten açıkça anlıyoruz ki, Kur’an-ı Kerim okunup hayatımıza tatbik edilmek ve hikmetleri anlaşılmak üzere âlemlerin Rabbi tarafından gönderilmiştir. O ne yalnızca ölülere okunmak, lafzıyla hatim yapmak, ne de duvarlara süs eşyası olarak asılmak için indirilmiştir. İstiklal Marşı Şairimiz Mehmet Akif Ersoy, bu yanlışlığımızı şöyle ifade eder:

“Ya açar Nazm-ı Celil’in bakarız yaprağına,

Yahut üfler geçeriz bir ölünün toprağına.

İnmemiştir hele Kur’an bunu hakkıyla bilin,

Ne mezarlıkta okunmak ne de fal bakmak için.”

Şüphesiz Kur’an-ı Kerim, hem lafzı hem manası ile Kur’an’dır. Lafzı da, manası da ilahîdir. Bunun için elbette Kur’an’ı aslî (Arapça) lafzıyla okumak da önemli bir ibadettir. Fakat Kur’an-ı Kerim’in anlamıyla ve içeriğiyle hiç ilgilenmememiz veya ölüler için okunan bir kitap olarak görmemiz de çok yanlıştır. Zira Kur’an biz diriler/ hayatta olanlar için (Yâsîn, 36/70) indirilmiştir. Dinimizi öğrenmenin yollarından en başta geleni yüce Kitabımızı öğrenmek ve anlamını kavramaktır. Dünyayı, tekrarı olmayan bir imtihan yeri olarak gören, burada çok önemli görevlerimizin bulunduğuna, bunların yerine getirilmesi hâlinde iki cihanda mutlu olacağımıza kesin iman eden biz müminler için Rabbimizin ayetlerinin hatırlatılması çok ciddiye almamız gereken bir kulluk görevidir.

“Yavrum! Namazı dosdoğru kıl. İyiliği emret. Kötülükten alıkoy. Başına gelen musibetlere karşı sabırlı ol. Çünkü bunlar kesin olarak emredilmiş işlerdendir.” (Lokman, 31/17)

Bu ayet-i kerime Hz. Lokman (a.s)’ın oğluna yaptığı nasihatten bir bölümünü dile getirmektedir. Allah’ın kelamında yer alan bu nasihatler özelde her ne kadar bir peygamberin oğluna nasihati ise de genelde bütün insanlara yapılan bir nasihattir. Hayati bir öneme sahip olan bu nasihat cümlelerinin her biri insan için vazgeçilmez davranışlardır. Çünkü ayette namazın kılınması emredilmekte, iyi olanı emredip kötü olandan sakındırılmakta, insanın karşılaştığı sıkıntılar karsısında sabretmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Bu üç önemli uygulamada şöyle bir genel kulluk bilinci yer almaktadır. Namazın kılınmasıyla insan Allah a karşı kulluk vazifesini yerine getirmektedir. Kur’an-ı Kerim’de pek çok ayette namazın kılınması emredilmekte, namazın kılınmaması ise yasaklar arasında yer almaktadır. Dinin direği, müminin miracı olan namaz manen en yüce mertebeye ulaşma aracıdır. Bu özelliği hasebiyle-dir ki Hz. İbrahim yaptığı duasında; “Rabbim! Beni namaza devam eden bir kimse eyle. Soyumdan da böyle kimseler yarat. Rabbimiz! Duamı kabul eyle.” buyurmuş namazın ne denli önemli olduğuna işaret etmiştir.

Yine Tâ-hâ suresinin 137. ayetinde de “Ailene namazı emret ve kendin de ona de-vam et. Senden rızık istemiyoruz. Sana da biz rızık veriyoruz. Güzel sonuç Allah’a karşı gelmekten sakınanlarındır.” buyrulmaktadır. Bu ve pek çok ayette namazdan çokça bahsedilmesi bunun kullukta ne kadar önemli bir ibadet olduğunu göstermektedir.

İşte ayette de kulluğun zirvesi olarak bilinen namazın kılınmasıyla Allah’a karşı olan önemli bir görevin yerine getirilmesi anlatılmaktadır. Ayette ayrıca iyiliği anlatıp, kötü olanı yasaklamaktan bahsedilmektedir. Her insan fıtratı gereği iyiyi bulmaya, iyi ve güzel şeylerle yaşamaya ihtiyaç duymaktadır. Kötü, çirkin ve yanlış olan şey-lerden de hoşlanmamaktadır. İyi ve güzel olan söz ve davranışlar ferde ve topluma huzur verir. Adalet ve hakkaniyeti tesis eder. Bu özelliği sebebiyle iyiyi emretmek beşerin ve mahlûkatın mutlak hayrınadır. Kötü şeyler ise ferdin ve toplumun hu-zurunu bozan, rahatsız eden, zarar veren davranışlar olduğu için hiç kimse tarafın-dan beğenilmez. Ancak bilinçsizlik nedeniyle insanların bir kısmı iyi ve güzel olan şeylerden mahrum olmaktadırlar. İyi ve doğru olanın bilgi sahibi kişiler tarafından anlatılması, kötü olanın da yine bilenler tarafından anlatılarak ferdin ve toplumun huzurunun tesis edilmesi gerekmektedir.

Bu konuda Kur’an-ı Kerim’de pek çok ayet-i kerime yer almakla birlikte konu ile ilgili olarak Âl-i İmran suresinin 104. ayetinde, “Sizden, hayra çağıran, iyiliği em-reden ve kötülükten men eden bir topluluk bulunsun. İşte kurtuluşa erenler onlardır…” buyrularak kurtuluş reçetesinin insanların bilinçlendirilmesi olduğu dile getirilmek-tedir. Dinimizin, üzerinde durduğu en önemli hususlardan birisi ilim elde etmek, bilgi sahibi olmaktır. Bu, her müslümanın dikkate alacağı önemli sorumluluklardan birisidir. Bilgisiz olanların her türlü hatayı yapabilecekleri dikkate alınarak cahiller-den uzak durmak yüce Allah tarafından emredilmiştir. A’râf suresinin 199. ayetinde “Sen af yolunu tut, iyiliği emret, cahillerden yüz çevir.” buyrulmaktadır.

Ayetin bir bölümünde ise “Başına gelene sabret” buyrularak, insanın başına gelen maddi ve manevi sıkıntıları, belaları birer imtihan bilip metanetle karşılaması emre-dilmektedir. İnsan sabır gücünü olaylara karşı kullanabilmelidir. Zaten sabır insanın karşılaştığı olumsuzluklar karşısında dik durabilmesi, kadere razı olması, olayla-ra metanetle bakmasıdır. Bu durumda olanlara yüce Allah’ın vereceği mükâfatların büyük olacağı Kur’an-ı Kerim’de pek çok yerde hatırlatılmaktadır. Ayetin sonunda ise “İşte bunlar kararlılık gerektiren işlerdendir.” buyrulmuştur ki bu müspet dav-ranışlar, insanın dinî yönden olgunluğunu gösteren örnek uygulamalar olarak ifade edilmiştir.

“Hiç mümin, fasık gibi olur mu? Bunlar (elbette) eşit olmazlar.” (Secde, 32/18)

Bu ayet-i kerime inanan kişi ile fasık olan kişinin bir olmadığını ortaya koy-maktadır. Yüce Allah, “Hiç mümin, fasık gibi olur mu?” şeklinde bir soru sorarak ardından “bunlar elbette eşit olmazlar” buyurarak cevabını da vermiştir. Bu iki grup Kur’an’da ifade edildiği gibi asla eşit olamazlar. Mümin; inanmış, iman etmiş, iman değerlerini kabul etmiş, bunları kendisine prensip edinmiş insan demektir. Mümin, hayatını imanın gerçekleriyle disipline etmiş; kalbini, ruhunu iman esaslarıyla bes-lemiştir. İman gibi büyük bir cevhere sahip olmuştur. Merhum Akif’in dediği gibi:

“İmandır o cevher ki ilahî ne büyüktür, İmansız olan paslı yürek sinede yüktür.”

Gerçekten iman insanın yolunu aydınlatan, geleceğe ümitle taşıyan, kişiyi iç âleminde rahatlattığı gibi dış dünyada da mutlu eden, her iki cihanda da itibar sa-hibi kılan en güzel nimettir. İman insanın kötü duygularını frenlemesi sebebiyle insanın en büyük yönlendiricisi ve rehberidir.

Konu başlığı olarak incelediğimiz ayetten bir sonraki ayette inananlar anlatılır-ken; “İman edip salih amel işleyenlere gelince onlar için yapmakta olduklarına karşı-lık bir mükâfat olarak Me’va cennetleri vardır” buyrulmaktadır. Burada gördüğümüz gibi yalnızca inanmak yetmiyor, inandım demek bütün meseleyi çözmüyor. Tabi ki iman, insanın en büyük kazancı olduğu gibi küfürden, dalaletten ayıran çizgi ve insanın sahip olduğu en büyük nimettir. Ancak, imanın insana yüklediği sorumlu-luklar, beraberinde getirdiği mükellefiyetler vardır. Kur’an-ı Kerim’de pek çok ayette geçen “iman edenler” cümlesinden sonra “salih amel işleyenler” ifadesi yer almakta-dır. Dolayısıyla gerçek mümin, hem inanmakta hem de iyi davranışlar sergilemekle imanının gereğini yerine getirmekle mükelleftir. Yaptığı bu güzel davranışlar sebebiyle de inananlar için cennetler vardır. Allah’ın bu ve diğer ikramlarına nail olanlar, aynı zamanda O’nun hoşnutluğunu ve rızasını kazanmış olurlar. Allah’ın kulundan razı olması kul için en büyük arzu, ulaşılabilecek en yüksek mertebedir.

Yüce Allah, Fecr suresinin 27 ve 28. ayetlerinde; “Ey huzur içinde olan nefis! Sen O’ndan razı, O da senden razı olarak Rabbine dön.” buyurarak imanın ve salih amelin kazandırdıklarını dile getirmektedir. Yine Kehf suresinin 107. ve 108. ayetlerinde; “Şüphesiz, inanıp yararlı işler yapanlara gelince onlar için, içlerinde ebedî kalacakları Firdevs cennetleri bir konaktır. Oradan ayrılmak istemezler.” buyrulmaktadır. Bu ba-kımdan bizler için sadece inanmış olmak yeterli değildir. İnanmakla birlikte inandı-ğımız değerlerin gereğini yerine getirerek iman ve amel tutarlığını da ortaya koyma-mız gerekir. İşte müminle fasık arasındaki ayırıcı çizgi de bu tutarlılıktır.

Fasıklık, genel anlamıyla, büyük günah işlemek suretiyle Allah’a itaat çizgisin-den çıkmak demektir. Daha ayrıntılı olarak fıskı ya da fasıklığı üç gruba ayırabiliriz.

1- Dinen günah sayılan ve çirkin olduğu kabul edilen fiillerin çirkinliğini ve gü-nah olduğunu kabul etmekle beraber ara sıra günah işlemek.

2- Dinen günah olduğunu kabul ettiği halde devamlı günah işlemek.

3- Bir de dinen yasaklanan hususların çirkinliğini inkâr ederek günaha devam etmektir. Bu son bahsedilen fasıklık grubu küfür derecesidir.

Secde suresinin 18. ayetinde dile getirilen fısk, günaha batma ve inkârcılık an-lamını taşımaktadır. Çünkü aynı surenin 20. ayetinde yer alan “asılsız saydığınız cehennem azabı…” ifadesi inkârcılığı ortaya koymaktadır. İşte bu durumda olanlar için, azap çekecekleri cehennem ateşi hazırlanmıştır. Hem de geçici bir azap değil, girdikleri cehennem onlar için barınak olacak, oradan çıkmayı istedikleri zaman yalanlamalarının cezası olarak ateşe döndürüleceklerdir.

Kıyaslaması yapılan her iki durumdaki insanların karşılaşacakları sonuçlar itiba-riyle ibret vericidir. Bir tarafta cennet ve nimetleri ile Allah’ın rızası ve hoşnutluğu; diğer tarafta çıkmak isteseler bile kendilerine müsaade edilmeyecek derecede daimi olan cehennem ve azabı. Bütün bu durumları dikkate alarak nimetlere kavuşmak için iman ve güzelliklerini yaşamalıyız. Azaptan da korunmak için yanlış ve günah olan şeylerden de sakınmalıyız.

“Siz, insanlar için çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz. İyiliği emreder, kötülükten men eder ve Allah’a iman edersiniz. Kitap ehli de inansalardı elbette kendileri için hayırlı olurdu. Onlardan iman edenler de var. Ama pek çoğu fasık kimselerdir.” (Âl-i İmran, 3/110)

İyiliğe/hayra öncü, kötülüğe engel oluş, aslında “emr bi’l-maruf nehy ani’l-münker” kavramının açılımıdır. İyiliklerin-ahlaki değerlerin yaygınlaştırılması ve kötülüklerle mücadele olarak tanımlayabileceğimiz emr bi’l-ma’ruf nehy ani’l-münker, dinimizde farz olarak değerlendirilmiş bir görevdir. Öyle ki Müslümanla-rın varlık sebebi de böylesi yüce bir görev ile ilintilendirilmiştir. Başlangıçta zikret-tiğimiz âyet, müminlerin, bu görevlerini dile getirmektedir. Bu yönüyle toplumu teşkil eden bütün fertlere, bir sorumluluk ve duyarlılık anlayışı getirilmektedir. Bu sorumluluk anlayışı, hemen hemen hayatın her safhasında söz konusu olabilmek-tedir. Bir müminin sorumluluk anlayışını, Hz. Peygamber (s.a.s)’in şu hadisi gayet güzel bir şekilde ifade etmektedir:

“Sizden kim bir kötülük görürse, eğer gücü yetiyorsa, onu eliyle değiştirsin. Buna gücü yetmiyorsa diliyle o kötülüğü değiştirsin. Buna da gücü yetmiyorsa, o zaman kalbiyle buğz etsin ki bu da imanın gerektirdiği en alt sorumluluk sınırıdır.” (Tirmizî, “Fiten”, 11)

Gerçek şu ki, kötülüklerle, yanlışlıklarla, hukuk tanımamazlıkla mücadele edilmeyen toplumlarda, başlangıçta yaygın olmayan bir kötü alışkanlık, zamanla bir kanser hücresi gibi bütün toplumu sarabilmektedir. Ahlaksızlıklar, başlangıçta etkisi itibariyle bireylerle sınırlı gibi gözükse de, zamanla diğer fertler de işlenen kötülüklerden bir şekilde etkilenmekte ve payına düşeni almaktadır. Zina, içki, ku-mar, kap kaç, hırsızlık, uyuşturucu gibi çirkin eylemler, başlangıcı itibariyle belirli kişilerle sınırlı kalsa da, doğurduğu sonuçlar açısından bütün toplumu ilgilendirir bir konuma gelebilmektedir. Zira bu tür çirkin davranışlar sonucunda, nice aileler yıkılmakta, kanlar akıtılmakta, çocuklar yuvasız kalmakta, henüz baharında nice hayatlar sönmekte ve solmaktadır. Bunların da toplumu huzursuz ettiği gayet açık-tır. Bu ve benzeri gerekçelerle İslam, bir taraftan topluma hiçbir fayda sağlamayan gayri meşrû eylemleri yasaklarken, diğer taraftan da bu tür ortamların oluşmasını engelleyecek önlemleri almıştır. Tabii ki bu mücadelede, Müslümanların hayrın öncüsü, şerre engel oluşları en etkin unsurdur.

Toplum hatta tüm insanlık olarak kötülüklere karşı duyarsızlığın faturasını ga-yet ağır bir şekilde ödediğimiz çağımızda sorumluluk bilinciyle “emr bi’l-ma’ruf nehy ani’l-münker”in önemini daha iyi anlıyor ve gözlemliyoruz. Ahlaki ve top-lumsal değerleri, kaygısızca yozlaştırarak heder eden insanlar, aslında bütün top-lumun değerlerini heder etmektedirler. Susmanın/sorumsuzluğun getirdiği cüret ile yıkılan bu değerler, aslında hepimizin kalbi konumundaki değerler bütünüdür. Sorumluluğumuzu yerine getirmemekle, yasal ve meşrû olmayan ilişkilerin zemin bulmasına bir yönüyle biz de katkı sağlamaktayız. Peygamber (s.a.s)’in şu örnekle-mesi toplumda kolektif sorumluluk anlayışının ya da bilincinin gereğini veciz bir şekilde dillendirmektedir:

“Allah’ın çizdiği sınırları aşmayarak orada duranlarla bu sınırları aşıp ihlal edenler, bir gemiye binmek üzere kura çeken topluluğa benzerler. Onlardan bir kısmı geminin üst katına, bir kısmı da alt katına yerleşmişlerdi. Alt kattakiler su almak istediklerinde üst kattakilerin yanından geçiyorlardı. Alt katta oturanlar: Hissemize düşen yerden bir delik açsak, üst katta oturanlara eziyet vermemiş oluruz, dediler. Şayet üst katta oturanlar, bu isteklerini yerine getirmek için alt kattakileri serbest bırakırlarsa, hepsi birlikte batar he-lak olurlar. Eğer bunu önlerlerse, hem kendileri kurtulur, hem de onları kurtarmış olur.” (Buhârî, “Şirket” 6; “Şehâdât” 30)

İhlal edildiğinde fert veya topluma zarar verecek olan eylem ya da davranışlara göz yummak, duyarsız kalmak modern toplum bilinci ile de bağdaşmaz. Hadiste de dile getirildiği gibi toplum, adeta bir gemiye benzer. Bu gemi batınca sadece gemiyi delme suçunu işleyenler batmaz, bütün yolcular (toplum) batar. O halde gemide bulunanların görevi, böyle bir faaliyete izin vermemeleridir. Ahlaksızlığa, şerre zemin hazırlamaya, kural tanımazlığa ya da ihlale aldırış edilmediğinde, bu-nun sonucunun iyi olmayacağını, âlemlere rahmet olarak gönderilen Peygamber (s.a.s) gayet dikkat çekici bir şekilde dile getiriyor:

“Nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki, ya iyiliği (maruf) emir ve kötü-lükten (münker) men edersiniz yahut Allah Teâla size azap (toplumsal kargaşa ve kaos) gönderir. Sonra Allah’a yalvarırsınız da duanız kabul edilmez.” (Tirmizî, “Fiten”, 9)

Sonuç olarak ifade etmek gerekirse, genelde insan özelde ise Müslüman olarak, her dem hayra anahtar, şerre kilit olma gayreti içinde bulunmak bir erdem ve ayrıcalıktır. Böylesi bir göreve talip olmak ve bu yolda adımlar atmak, var oluş amacımıza yaraşır bir tutumdur. Huzurlu, sağlıklı bir toplum olabilmenin yolu da bireylerin söz konusu tutumu sergilemelerinden geçmektedir. Hayra öncü, şerre mani oluş, aynı zamanda dindarlığın bir gereği ve ölçütüdür.

(Mallarınızı) Allah yolunda harcayın. Kendi kendinizi tehlikeye atmayın. İyilik edin. Şüphesiz Allah iyilik edenleri sever.” (Bakara, 2/195)

Âyette yer alan ve diğer âyet-i kerimelerde de geçen “infak” kelimesi, kişinin Allah’ın rızası ve hoşnutluğunu kazanmak amacıyla mal ve servetinden O’nun yo-lunda harcama yapmasını, ihtiyaç sahiplerine aynî ve nakdî yardımlarda bulun-masını ifade etmektedir. Bu yönüyle infak; hem farz olan zekâtı hem de gönüllü olarak yapılan her çeşit hayrı kapsamaktadır. Hadislerde ise, diğer harcamaların yanı sıra, aile fertleri için yapılan harcamalar da infak kavramıyla ifade edilmekte ve bu tür harcamaların, sadakaların en hayırlısı olduğu belirtilmektedir (Müsned, V/277; Müslim, “Zekât”, 38-39).

Yüce Allah, bu âyet-i kerimesiyle insana, sahip olduğu maddî imkânlarından, âhiret mutluluğunu da elde etmesine vesile olabilecek hayır yollarına harcama yapmasını emretmektedir. Bu bakımdan İslam bilginleri, Allah rızasına dayanması şartıyla; ülkenin savunulması, okul, cami, hastane, yol, köprü, çeşme, bakımevleri gibi toplumsal hizmet ve hayır müesseselerinin kurulması ve güçlendirilmesi, yok-sulların desteklenmesi, hac hizmetlerinin yerine getirilmesi; hatta tabiatın korunup geliştirilmesine kadar çeşitli hizmetler için yapılan her türlü harcamayı Allah yo-lunda infak (harcama) olarak değerlendirmişlerdir. Ayrıca âyetin devamında “Ken-di kendinizi tehlikeye atmayın.” buyrularak bir bakıma, cimrilik yapmak suretiyle, gerek ülke savunması ve güvenliği, gerekse dinî ve sosyal yapı için son derece önem arz eden bu tür hizmet ve harcamalardan kaçınmanın, Müslüman bireyler ve toplumlar için maddeten ve manen büyük bir tehlike teşkil edeceğine dikkat çekilmektedir (Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, D.İ.B. Yay., I/200-201).

Âyetin sonunda da, özelden genele doğru Müslümanlar ihsanda bulunmaya çağrılmakta, ihsanda bulunan muhsinleri Allah’ın sevdiği bildirilmekte, böylece Müslümanlar, muhsin sıfatına sahip olmaya teşvik edilmektedir.

“Muhsin ise”; ihsan eden, iyilikte bulunan, güzel düşünüp güzel davranan, sö-zün güzelini söyleyen ve yaptığı her şeyi en güzel bir biçimde yapan demektir. Muhsin olan yüce Allah; yarattığı her şeyi en güzel bir şekilde yapmış (Bk. Secde, 32/7; Teğabûn, 64/3), kullarına ihsanda bulunmuş, muhsinleri sevdiğini bildir-miş (Bakara, 2/195 ); kullarından da birbirlerine ihsanda bulunmalarını istemiştir. Kur’an-ı Kerim’inde, “Allah’a ibadet edin ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana baba-ya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arka-daşa, yolcuya, elinizin altındakilere ihsanda bulunun (iyilik edin/iyi davranın). Şüphesiz, Allah kibirlenen ve övünen kimseleri sevmez” (Nisâ, 4/36), “Allah’ın sana ihsanda bu-lunduğu gibi sen de ihsanda bulun.” (Kasas, 28/77) buyurarak; insanlardan, kendisine kulluğun yanı sıra, başta ana-baba olmak üzere topumun diğer bütün kesimlerine ihsanda bulunmalarını istemiştir.

“İhsan” ise genel olarak başkalarına iyilikte bulunmak, yardım etmek, yaptığı işi iyi, güzel ve kaliteli yapmak, güzel düşünüp güzel davranmak, sözün güzelini söylemek gibi anlamlarda kullanılmaktadır (Bk. Mustafa Çağrıcı, İhsan Md. DİA, (XXI/544-545). Sevgili Peygamberimizin “Cibrîl hadisi” olarak bilinen hadislerinde de; “İhsan, Allah’ı görür gibi ibadet etmendir; çünkü sen O’nu görmesen de O seni görmektedir.” şeklinde tanımlanmaktadır.

Buna göre ihlâs ve ihsan bilincine sahip olan ve Kur’an’ın ifadesiyle “Muhsin” olan kullar; Allah’a karşı derin bir saygı, bağlılık ve itaat göstererek; yaptıkları her işi, söy-ledikleri her sözü, her an ‘Allah ile beraber olma’ şuuru içerisinde ihsan standardına uygun olarak yaparlar. İbadetlerinde, iş ve icraatlarında, kazançlarında, harcamala-rında, oturuşlarında, kalkışlarında, konuşmalarında, susmalarında ve insanlarla olan ilişkilerinde; “Allah beni görüyor, yaptıklarımı biliyor” inanç ve düşüncesiyle hareket eder, her şeyin en iyisini ve en güzelini ortaya koymaya çalışırlar.

İşte yukarıda meallerini verdiğimiz âyet-i kerime ve hadis-i şeriflerde müminle-re özetle şu mesajlar verilmektedir:

Ey müminler! Allah rızası için infakta, harcamada bulunun. Sakın cimrilik edip, malî ve bedenî görevlerinizi ihmal ederek dünyada ve âhirette kendi kendinizi teh-likeye atmayın. Allah yolunda harcamayı ve diğer işlerinizi en güzel biçimde yapın. İnsanlara ve diğer canlı mahlûkata iyilik edin. Hep güzel düşünüp, güzel davranın. Sizden istenen ihsandır. Çünkü Allah ihsanda bulunan muhsin kullarını sever.

“İslam’ı ilk önce kabul eden Muhâcirler ve Ensar ile iyilikle onlara uyanlar

var ya, Allah onlardan razı olmuş; onlar da O’ndan razı olmuşlardır. Allah onlara içinden ırmaklar akan, içinde ebedî kalacakları cennetler hazırlamıştır. İşte bu büyük başarıdır.” (Tevbe, 9/100)

İslam tarihinde iyilik yolunda, takva ve samimiyet yarışında önceliği elde eden ilk Müslümanlardan Allah rızası için her şeyini bırakıp Mekke’den Medine’ye hicret edenlere Muhacir, muhabbet ve samimiyetle onlara kucak açıp, ellerinden gelen her türlü yardımı yapan Medineli Müslümanlara da Ensar adı verilmiştir.

Mekke’den gelirken beraberlerinde hiçbir şey getirmeyen Muhacirlerin hicret ettikleri yere ve bölge insanına alışmaları gerekiyordu. Allah Resûlü bunu tesis et-mek için, Ensar’dan durumu müsait olan sahabiler ile Mekke’den gelen sahabilerden huyları birbirine uyanları kardeş yaptı. Resûlullah’ın kurduğu bu kardeşlik müessesi her türlü yardımlaşma esasına dayanıyordu. Böylece muhacirlerin memleketlerin-den ayrılmalarından dolayı duydukları üzüntü ve keder hafifliyor, Ensar’ın onlara yardımcı olmaları sağlanıyordu. Bu kardeşlik bağı neticesinde Medineli aileler Mek-keli Müslümanlardan birini yanına alarak mallarını onlarla paylaşacak ve beraber çalışıp kazançlarını paylaşacaklardı. Durum öyle bir noktaya vardı ki, Medineli En-sar, kardeşlik ve paylaşmada zirveyi yakalayıp hurmalıklarını, evlerini ve işlerini paylaşmaktan geri kalmıyor; bu konuda birbirleriyle yarışıyorlardı.

Peygamberimizin Muhacir ve Ensar arasında tesis ettiği bu kardeşlik, Medine’nin tümüne yayıldı. Araplar arasında o zamanlar çok yaygın olan kabilecilik ve ırkçılık anlayışı, bu kardeşlik anlayışı karşısında erimiş, örnek bir toplum ortaya çıkmıştı. Bu uygulama, Medine’de çeşitli kabilelerin birbiriyle kaynaşmasına, aralarında uyumun oluşmasına; karakter zayıflığı, cimrilik, fedakârlıktan kaçınma gibi yanlış anlayışların toplumdan uzaklaşmasına yardımcı oluyordu. Bu eşsiz yardımlaşma ve dayanışma o günün insanlarına ve ondan sonra gelecek insanlara da istifade edile-cek güzel bir örnek oldu. Ayette geçen “güzellikle onlara uyanlar” ifadesiyle Muhacir ve Ensar kavramlarının aslında bütün zamanları ve insanları ilgilendirdiğini anlaya-biliriz. Zulüm ve kötülüğün yaygın olduğu ortamdan kendini arındırıp imanlarını muhafaza edenleri muhacir; maddi ve manevi olarak sıkıntıda bulunan insanlara el uzatıp dertlerini paylaşma kadirşinaslığını gösterenleri de Ensar olarak isimlendire-biliriz. Yüce Allah başka bir ayette bu konuyu şöyle vurgulamıştır:

“İman edip hicret eden ve Allah yolunda cihad edenler ve (muhacirleri) barındırıp (onlara) yardım edenler var ya; işte onlar gerçek müminlerdir. Onlar için bir bağışlanma ve bol bir rızık vardır.”

Ayet-i kerimeden, samimiyetlerini muhafaza ederek inançları uğrunda fedakârlıkta bulunan müminleri Allahu Teala’nın mükâfatlandıracağını da anlıyo-ruz. Şöyle ki, göç eden muhacirler ve misafirperver olan Ensar, Hz. Peygamberden aldıkları öğretileri pratik hayatlarında uygulamaları sebebiyle ilahî övgüye layık ol-muşlardır. Kur’an’ın ifadesiyle “Allah onlardan hoşnut olduğu gibi, onlar da Allah’tan hoşnut olmuşlardır.” Bu hoşnutluğun neticesi de ilahî mükâfattır. Aslına bakarsanız Allah’ın hoşnutluğu başlı başına büyük bir onur ve eşsiz bir şereftir. Onların hoş-nut olmaları da O’nun her yaptığının yerinde olduğuna inanmaları, verdiklerine şükretmeleri, emirlerinin gereğini yerine getirmeleridir. Böylece karşılıklı hoşnutluk ve rıza ortaya çıkıyor. Bu ilahî rızanın, hoşnutluğun işareti de bu yoldaki bütün müminleri kuşatacaktır.

“Allah, onlara içinden ırmaklar akan, içinde ebedî kalacakları cennetler hazırlamıştır. İşte bu büyük başarıdır.”

Hangi mutluluk, kurtuluş ve başarı bundan daha büyük olabilir…

“(Ey Musa!) Sen ve kardeşin mucizelerim ile (desteklenmiş olarak Firavun’a) gidin ve beni anmakta gevşeklik göstermeyin.” (Tâ-hâ, 20/42)

Mucize; peygamberlik davasının doğruluğunu ispat etmek amacıyla, peygam-berlerin elinde tabiat kurallarına aykırı olarak Allah tarafından yaratılan ve başkaları tarafından bir benzeri getirilemeyen harikulade olaylardır. Mucize, Allah’ın hükmü ve fiili olarak, peygamberin istemesiyle birlikte, isteğine uygun şekliyle meydana gelir. Başkası tarafından aksi ya da benzeri getirilemeyeceği için de “meydan okuma” (tehaddî) özelliğine sahiptir. Peygamberi ve onun getirdiği risaleti tasdik mahiyetin-de olması yönüyle, peygamberlere yardım ve destek olması yanında, Hakk’ı tanımak açısından insanlık için de Allah’ın büyük bir ihsanıdır.

Kur’an-ı Kerim’de mucize delil anlamına gelen “âyet” (Tâ-hâ, 20/56), “burhân” (Ka-sas, 28/32), ”beyyine” ve benzeri (İsrâ, 17/101) kelimelerle ifade edilmektedir. Önceki peygamberlere ait Kur’an’da bildirilen mucize ve harikulade olaylardan bazıları şun-lardır:

a-Salih (a.s)’e kavminin istemesi üzerine, harikulade bir devenin verilmesi (A’râf, 7/73-79; Hûd, 11/63-64; Şuarâ, 42/154).

b-Hz. Musa (a.s)’nın, Firavun tarafından çağrılan sihirbazların sihirleri karşısın-da asasını yere atmasıyla birlikte yılan şekline dönüşerek onların sihirlerini yutması (Tâ-hâ, 20/20-21, 69-70; Neml, 27/10; Kasas, 28/31); asasını denize vurduğunda kendisi-ne inananlarla birlikte karşıya geçip Firavun’dan kurtulmalarını sağlayan bir yolun açılması (Tâ-hâ, 20/77-78; Şuarâ, 26/63); elini koynuna sokup çıkarmasıyla elinin bembeyaz olması (Tâ-hâ, 20/22-23; Neml, 27/12; Kasas, 28/32); asasını kayaya vurduğunda on iki pınarın fışkırması (Bakara, 2/60).

c- Hz. Îsâ (a.s)’nın, çamurdan yaptığı kuşa üflediği zaman canlanması, körleri ve alaca hastalığı olan kimseyi iyileştirmesi, ölüleri diriltmesi, evlerinde ne yiyip içtik-lerini ve biriktirdiklerini bilmesi (Âl-i İmrân, 3/49; Mâide, 5/110); Havârîlerin arzusu ile gökten sofra indirmesi (Mâide, 5/112-115).

d- Yusuf (a.s)’un kanlı gömleğinin babası Hz. Yakub (a.s)’un yüzüne dokunma-sıyla kör olan gözlerinin açılması (Yûsuf, 12/96).

e- Nemrud tarafından ateşe atılan Hz. İbrahim (a.s)’in ateşte yanmaması (Enbiyâ,21/69-70).

f- Hz. Süleyman (a.s)’a rüzgârın doğrudan ulaşım aracı olarak 34/12), cinlerin de ordu olarak verilmesi (Neml, 27/17).

g- Hz. Süleyman (a.s)’ın etrafında bulunan ve kendisine ilim verilen bir adamın, Sebe’ kraliçesi Belkıs’ın tahtını göz açıp kapamadan kendisine getirmesi (Neml, 27/40). h- Gerek Hz. Süleyman (a.s)’a gerekse Hz. Davud (a.s)’a hayvanlarla konuşma sanatının verilmesi (Enbiyâ, 21/76; Neml, 27/16).

Hz. Peygamber (s.a.s)’in de, akla hitap eden, duyularla algılanabilen ya da geç-miş ve gelecekle ilgili haberlerden oluşan mucizeleri vardır. Kendisi belli bir eğitim ve öğretimden geçmediği halde (Allah vergisi) olarak ortaya koyduğu bilgilerin, ala-nındaki en büyük bilginleri ve filozofları bile hayrete düşürecek düzeyde oluşu, onun en önemli aklî mucizelerindendir. Kur’an-ı Kerim de akla hitap eden en bü-yük edebî mucizedir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s), her peygambere insanları ikna edecek kadar mucizenin, kendisine de Kur’an’ın mucize olarak verildiğini haber vermektedir (Buhârî, “Fezâilü’l-Kur’an”, 1).

Kur’an, bir sure veya ayetin benzerinin getirilmesi konusunda inkârcılara dai-ma meydan okumuştur. O dönemdeki Arapların ileri derecede bir edebiyatlarının olmasına rağmen anlam, içerik ve üslup yönüyle müşrikler tarafından bir benzeri getirilememiştir (Bakara, 2/23-24; Yûnus, 10/38; Hûd, 11/13; İsrâ, 17/88; Tûr, 53/34).

Hz. Peygamber (s.a.s)’in diğer mucize ve harikulade olaylarından bazıları şun-lardır:

a- Bir gece Mescid-i Haram’dan alınarak Mescid-i Aksâ’ya getirilmesi ve oradan da göklere ve Allah’ın huzuruna çıkarılması (İsrâ, 17/1; Buhârî, “Menâkıbu’l-Ensâr”, 41-42). b- Müşriklerin mucize istemeleri üzerine Hz. Peygamber (s.a.s)’in karanlık bir gecede onlara ayı göstermesi ve bunun üzerine ayın ikiye bölünmesi Buhârî, “Menâkıb”, 27; Müslim, Münâfikûn, 43-48).

c- Hudeybiye’de, Ashab’ın susuzluk çekmesi üzerine bir su matarasına Hz. Pey-gamber (s.a.s)’in elini sürmesiyle birlikte mübarek parmaklarından pınarlar gibi su fışkırması ve orada bulunan yaklaşık beş yüz kişinin bu sudan abdest alıp kana kana içmeleri (Buhârî, “Menâkıb”, 25).

d- Medine Mescidi’ne getirilen minber üzerine çıkarak Peygamber Efendimizin hutbe okumasıyla birlikte önceden üzerinde hutbe okuduğu hurma kütüğünün in-lemeye başlaması ve Hz. Peygamber (s.a.s)’in minberden inip ona elini dokundur-masıyla inlemeye son vermesi (Buhârî, “Menâkıb”, 25).

d- Yahudi bir kadın tarafından Hz. Peygamber (s.a.s)’e kızartılıp getirilen koyu-nun zehirlenmiş olduğunun Hz. Peygamber tarafından haber verilmesi

e- Bedir savaşında üç bin meleğin, Allah tarafından Müslümanlara yardımcı ola-rak gönderilmesi (Âl-i İmrân, 3/123-124; Enfâl, 8/9-10, 17).

“Arş’ı taşıyanlar ve onun çevresinde bulunanlar (melekler) Rablerini hamd ederek tespih ederler, O’na inanırlar ve inananlar için (şöyle diyerek) bağışlanma dilerler: Ey Rabbimiz! Senin rahmetin ve ilmin her şeyi kuşatmıştır. O halde tövbe eden ve senin yoluna uyanları bağışla ve onları cehennem azabından koru. Ey Rabbimiz! Onları da, onların babalarından, eşlerinden ve soylarından iyi olanları da, kendilerine vaat ettiğin Adn cennetlerine koy. Şüphesiz sen mutlak güç sahibisin, hüküm ve hikmet sahibisin. Onları kötülüklerden koru. Sen o gün kimi kötülüklerden korursan, ona rahmet etmiş olursun. İşte bu büyük başarıdır.” (Mümin, 40/7-9)

Melekler ibadet etmekle yükümlü olan nuranî varlıklardır. İnsan da Allah’a iba-detle yükümlü bir varlıktır. Nasıl insan kendi yakınları için iyilik ister, dua ederse; melekler de insanlar için hayırlı işlerde olduğu sürece insanların iyiliği için dua ederler. Bu husus hadis-i şeriflerde de açıklanmaktadır: “Bir kimsenin camide cemaatle kıldığı namaz, işyerinde ve evinde kıldığı namazdan yirmi küsur derece daha sevaptır. Şöyle ki bir kişi güzelce abdest alır, sonra başka hiçbir maksatla değil, sadece namaz kılmak üzere camiye gelirse, camiye girinceye kadar attığı her adım sebebiyle bir derece yükseltilir ve bir günahı bağışlanır. Camiye girince de, namaz kılmak için orada durduğu sürece, tıpkı namaz kılıyormuş gibi sevap kazanır. Biriniz na-maz kıldığı yerden ayrılmadığı, kimseye eziyet etmediği ve abdestini bozmadığı müddetçe melekler:

Allahım! Ona merhamet et! Allahım! Onu bağışla! Allahım! Onun tövbesini kabul et! diye ona dua ederler.” (Buhârî, Salât, 87)

Ebü’d Derdâ (r.a)’dan rivayet edildiğine göre Resûlullah (s.a.s) şöyle buyurdu:

“Bir müslümanın, yanında bulunmayan din kardeşine yapacağı dua kabul olunur. Bir kimse din kardeşine hayır dua ettikçe, yanında bulunan görevli bir melek ona, ‘duan kabul olsun, aynı şeyler sana da verilsin’ diye dua eder.” (Müslim, “Zikir”, 87-88)

Ümmü Seleme (r. anhâ)’den rivayet edildiğine göre, Resûlullah (s.a.s), (vefat et-miş olan) Ebû Seleme’nin yanına girdi. Tam bu sırada Ebû Seleme’nin aile fertle-rinden bazıları bağıra çağıra ağlamaya başladılar. Bunun üzerine Resûlullah (s.a.s); “Kendinize hayırdan başka bir şeyle dua etmeyin. Çünkü melekler dualarınıza ‘âmin’ der-ler” buyurdu. Sonra şöyle dua etti:

“Allah’ım! Ebû Seleme’yi bağışla. Derecesini hidayete ermişler seviyesine yükselt! Geri-de bıraktıkları için de sen ona vekil ol! Ey âlemlerin Rabbi! Bizi de onu da bağışla! Kabrini genişlet ve nurla doldur!” (Müslim, “Cenâiz”, 7) Hz. Ali (r.a.)’den; rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemi şöyle buyururken işittim, demiştir:

“Bir Müslüman, hasta olan bir Müslüman kardeşini sabahleyin ziyarete giderse, yetmiş bin melek akşama kadar ona rahmet okur. Eğer akşamleyin ziyaret ederse, yetmiş bin melek onun için sabaha kadar istiğfar eder. Ve o kişi için cennette toplanmış meyveler de vardır.” (Tirmizî, “Cenâiz” , 2)

Ne mutlu Allah’ın rızasını, insan ve meleklerin duasını kazananlara.

“Eğer siz ona (Peygamber’e) yardım etmezseniz, (biliyorsunuz ki) inkâr edenler onu iki kişiden biri olarak (Mekke’den) çıkardıkları zaman, ona bizzat Allah yardım etmişti. Hani onlar mağarada bulunuyorlardı. Hani o arkadaşına, ‘Üzülme, çünkü Allah bizimle beraber’ diyordu. Allah da onun üzerine güven duygusu ve huzur indirmiş, sizin kendilerini görmediğiniz birtakım ordularla onu desteklemiş, böylece inkâr edenlerin sözünü alçaltmıştı. Allah’ın sözü ise en yücedir. Allah mutlak güç sahibidir, hüküm ve hikmet sahibidir.” (Tevbe, 9/40)

Sevgili Peygamberimiz, kendisine Cebrail vasıtasıyla ilk vahiy geldiği andan iti-baren İslamiyet’i tebliğ etmeye başladı. Peygamberimiz bu görevi yerine getirirken, kendisinden önceki peygamberler gibi insanların düşmanlıklarına maruz kaldı. Daha önceleri kendisine “Muhammedü’l-Emin” ismini verenler, menfaatleri zarar göreceği için peygamberliğini reddediyor, bununla da kalmayıp kendisini alaya alı-yor ve çeşitli eziyetlere maruz bırakıyorlardı. Müşrikler Mekke’de, Allah’ın elçisine ve ona inanan bir avuç Müslüman’a her türlü işkence ve zulmü yapıyorlardı. Bu da yetmiyormuş gibi Müslümanlara üç yıl süren boykot uyguladılar. Müslümanların en büyük destekçisi olan Hz. Peygamber’in amcası Ebu Talip ölünce de müşrikler iyice çığırından çıktılar ve Müslümanlara adeta nefes aldırmamaya başladılar.

Bu kadar eziyet ve ıstırap içerisinde artık Mekke’de ikamet edilemeyeceğini anla-yan Peygamberimiz (s.a.s) Tâif’e giderek İslam’ı orada yaymaya çalıştı, ancak burada da çok sert bir tavırla karşılaştı ve Mekke’ye geri döndü. Peygamberimiz Müslüman-lar için daha güvenli bir yer arama düşüncesindeydi. Bu amaçla, Akabe’de Medineli bir grup insanla tanıştı ve onları İslam’a davet etti. Medineliler Müslüman olunca onlarla “Akabe biatları” denilen anlaşmalar yaptı.

Medine’nin iki güçlü kabilesi Evs ve Hazrec, Müslümanlara kucak açtı. Peygam-berimizi ve Müslümanları her ne pahasına olursa olsun koruyacaklarına dair söz verdiler. Ayrıca, inançlarını rahat bir şekilde yayma ve ibadetlerini serbestçe yerine getirme konularında Efendimize güvence verdiler. Bunun üzerine Mekkeli Müslü-manlar, sıkıntılarından kurtulmak ve ibadetlerini daha rahat yerine getirebilmek için gruplar hâlinde Medine’ye hicret etmeye başladılar.

Müşrikler Müslümanların Medine’de güçleneceklerini ve bu şekilde Mekke’ye geri döneceklerini düşünerek hicretten rahatsız olmaya başladılar. Bu sebeple, Daru’n-Nedve’de toplanıp, henüz Medine’ye hicret etmeyen Peygamber Efendimizi öldürme kararı aldılar. Kendisine zarar verileceğini Cebrail vasıtası ile öğrenen sev-gili Peygamberimiz, biricik arkadaşı Hz. Ebubekir’in evine gitti ve kendisi ile birlikte Medine’ye hicret edeceklerini haber verdi. Daha sonra da bir hafta süren kutsal yol-culuğu gerçekleştirdiler. Yolculuk esnasında mağarada saklanmışlardı. Kendilerini yakalayıp öldürmek için peşlerine düşen müşriklerin mağaranın ağzına kadar gel-diğini gören Hz. Ebubekir bir ara telaşlandı. Sevgili Peygamberimiz, Hz. Ebubekir’e “Üzülme, çünkü Allah bizimle berâber” buyurdu.

Ayet-i kerimeden anladıklarımız:

1. Yüce Allah, her zaman bizimle beraberdir. Her hâlimizi görmekte ve bilmekte-dir. O halde, yersiz üzüntülere kapılmamalı, daima metin olmalıyız.
2. Mevlamız, kendi yolunda olan ve kendi dinine hizmet edenleri, sıkıntılı du-rumlarında, göremediğimiz güçlerle desteklemektedir.

“Mallarını Allah yolunda harcayanların durumu, yedi başak bitiren ve her başakta yüz tane bulunan bir tohum gibidir. Allah, dilediğine kat kat verir. Allah, lütfu geniş olandır, hakkıyla bilendir.” (Bakara, 2/261)

Yüce Rabbimiz, bizlere verdiği mal ve servetlerden ihtiyaç sahiplerine vermemizi ister ve teşvik eder. Allah hiçbir şeye muhtaç olmadığı için hiç kimsenin harcama-sına da ihtiyacı yoktur. Az veya çok sahip olduğumuz dünya mal ve servetlerinden muhtaçlara vermeye bizim ihtiyacımız vardır. Fakir, muhtaç ve darda kalanlara yar-dım etmek ve böylece cömertlikte bulunmak bizlere ayrı bir manevi haz ve mut-luluk kazandırır. Bir başkasını sevindirmek ve yüzünü güldürmek ayrı bir huzur vesilesidir. Hayır, infak ve cömertlik yapmak suretiyle mallarını Allah yolunda har-cayanlara yüce Allah ayrı mükâfatlar verecektir. Rabbimiz, cömert, geniş yürekli, eli açık olanları sever. Zira o cömerttir. Cömertler cennete yakındır. Allah, cimrileri sevmez. Cimriler de cennetten uzaktır.

Allah’ın hoşnutluğunu kazanmak amacıyla kişinin kendi servetinden harcamada bulunması, ihtiyaç sahiplerine aynî ve nakdî yardım etmesi demektir. Buna infak denir. İnfak hem farz olan zekâtı hem de gönüllü olarak yapılan her çeşit hayrı içerir. Sahip olduğumuz servetin gerçek sahibi Allah’tır. O’nun bize emanet olarak verdiği bu servetten başkalarına vermemiz gerekir. Kur’an’da Allah’a karşı sorumluluğunun bilincinde olan muttaki müminlerin özellikleri sayılırken bunlar arasında infak da zikredilir (Bakara, 2/2–3).

İnfâk ve tasadduk gösterişten uzak, yalnız Allah rızası için yapılmalı; infâkta bulunan kimse, infâkta bulunduğu kişinin onurunu zedeleyecek davranışlardan ka-çınmalı, malın iyisi ve kalitelisinden vermeli; verirken özellikle gerçek ihtiyaç sahip-lerini arayıp bulmalıdır (Bakara, 2/261–274).

Varlıklı Müslümanların mallarında yoksulların hakları vardır. Bu durum zengin-lerin, ihtiyaç sahiplerine yardım yapmakla yükümlü olduğunu gösterir. Sevgili Pey-gamberimizin hadislerinde aile fertleri için yapılan harcamalar da infak kavramıyla ifade edilir. Ve bu tür harcamaların sadakaların en hayırlısı olduğu belirtilir (Müsned, V/277; Müslim, “Zekât”, 38-39). Kur’an’da genellikle iyiliklerin sevabı bire on olarak gösterildiği halde Allah yolunda infakın sevabı bire yedi yüz olduğu bildirilmiştir (Bakara, 2/261). Bu, infakın Allah katındaki değerini gösterir.

Kişinin kendi ihtiyaçları veya akrabalarının ihtiyacı başta olmak üzere, kamu ya-rarına harcanan şeyler Allah yolunda harcanmış demektir. Yüce Rabbimizin keremi, ihsanı boldur, cömerttir. O her şeyi bilir. Bizler Allah yolunda harcarken ne kadar samimi ve gönülden olursak O’nun bizlere vereceği mükâfat da o denli büyük ola-caktır. Bizler, bir tohumdan yedi sekiz yüz tane çıkaran Rabbimizin, yapılan iyilik-leri de yedi yüz misli ile mükâfatlandıracağını kesinlikle bilmeliyiz. Yüce Rabbimiz yaptığımız amellerde ihlâs ve samimiyet arar. Sırf kendi rızası için yapılan iyilikleri ve hayırları da elbette en iyi o bilir. Mallarını Allah için içtenlikle seve seve verenlerin hak ettikleri mükâfatı eksiksiz olarak verir, hatta bu gibi kullarını kat kat fazlasıyla ödüllendirir. Yüce Rabbimiz, lütfu, ikramı, bağışlaması bol olandır. O’nun ihsanına ve lütfuna sığınarak O’nun yolunda infakta bulunmaya gayret etmeliyiz.

“Ey iman edenler! Allah’a içtenlikle tövbe edin. Belki Rabbiniz sizin kötülüklerinizi örter ve peygamberi ve onunla birlikte iman edenleri utandırmayacağı günde Allah sizi, içlerinden ırmaklar akan cennetlere sokar. Onların nurları önlerinden ve sağlarından aydınlatır, gider. ‘Ey Rabbimiz! Nûrumuzu bizim için tamamla, bizi bağışla; çünkü senin her şeye hakkıyla gücün yeter’ derler.” (Tahrim, 66/8)

Yüce Allah bizi yaratmış, bize akıl ve irade gibi daha birçok nimetler bahşetmiş-tir. Bununla beraber O, bize değer vererek peygamberler aracılığıyla vahiy gönder-miş ve yaptıklarımızdan hesaba çekileceğimizi de bildirmiştir.

Kur’an’da türevleriyle birlikte 86 defa zikredilen “tevbe” kelimesi sadece bu ayet-te bizden istenen tövbenin mahiyetiyle ilgili olarak, gerçek bir tövbenin “nasûh tev-besi” olması gerektiği şeklinde bir nitelendirilmede bulunulmuştur. Nasûh, hâlis, katkısız anlamına gelmekle birlikte düzeltici ve tamir edici demektir. Tövbe kelimesi Allah’a izafe edildiğinde, Allah’ın, kulunun durumunu daha iyi bir hâle çevirmesi, ona tövbe nasip etmesi ve tövbesini kabul etmesi manalarına gelir. Bu ayetteki nasûh kelimesi ise tam manasıyla pişman olma ve o hataya tekrar dönmeme azmini göster-memiz anlamına gelmektedir. İşte böylece içten ve kararlılıkla yapacağımız tövbeye de nasûh tövbesi denilmektedir.

Günahlarımıza tövbe etmemiz farzdır. Tövbe, Hz. Âdem’le başlar ve kıyamete kadar geçerlidir. Allah’a şirk koşmaktan başka tüm günahları bağışlayabileceğini bildiren yüce Allah insanlara verdiği değer ve önemden dolayı da kul haklarına karışmayacağını bildirerek kendi aramızda helalleşmemizi istemektedir. Bu ayetin devamında ise Allah, inkâr edenlere Hz. Nuh (a.s) ile Hz. Lût (a.s)’un karısını örnek gösterirken, iman edenlere de Firavun’un karısı Asiye’yi ve İmran kızı Meryem’i örnek göstererek bizleri tövbeye çağırmaktadır. Makbul bir tövbe için küfürden imana, kötülüklerden iyiliklere dönmemiz, günaha pişmanlık duymamız, günahı derhal terk etmemiz ve bir daha eski hâle dönmemeye azmetmemiz gerekir. Töv-benin rükünleri ise, farz ibadetlerimizi yerine getirmemiz, borçlarımızı ödememiz, helâl lokma yememizdir.

Makbul bir tövbe için de Zünnûn-i Mısrî’nin ifadesiyle her uzvun tövbe etmesi gerekir. Bu itibarla kalbin tövbesi, haram işleri yapmaya niyeti terk etmesi; gözün tövbesi, harama bakmaması; ayakların tövbesi, harama gitmemesi; kulakların tövbe-si, haram şeyleri dinlememesi; midenin tövbesi haram lokma yememesidir.

Bu ayette geçen nur ifadesi, müfessirlerce hidayet ve müminlerin içinde bulun-dukları hoşnutluk hâli, sağ yanlarından ifadesi de bütün yönlerinden manasına gel-diği belirtilmektedir.

Tövbe ve günah ilişkisi açısından konuya baktığımızda Allah’ın emir ve yasakla-rına karşı itaatsizlik ettiğimiz zaman imanımız sarsılmaktadır. Bu nedenle bir günah veya hataya düştüğümüzde akabinde hemen tövbe etmemiz ve böylece günahları-mızın bağışlanacağına inanmamız gerekir. Bu şuur ve imanımız da bizi tekrar günah işlemekten alıkoyabilir.

Diğer bir açıdan da günahlarımızdan dolayı ümitsizliğe düşmemeli, Allah’a yö-nelerek yenilenmeliyiz. Zira Allah’tan ümit kesilmeyeceğini bildiren Rabbimizin em-rine riayet ederek tövbe ettiğimizde bizi bağışlayacağı ümidiyle mükâfatına kavuşma ve azabından kurtulma düşüncemiz bizleri hayata bağlayan büyük bir müjdedir.

Yüce Allah, bizim tövbemize muhtaç değildir. Ancak kulu olarak el açarak tövbe dilememiz Rabbimizi hoşnut edecektir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s) de bizlere her konuda olduğu gibi bu konuda hem davranışlarıyla hem de sözleriyle en güzel örnek olmuştur. Onun günde 70 defadan fazla Allah’tan bağışlanmayı dilediği riva-yet edilmiştir (Buhârî, “Da’avât”, 3).

Konumuzu öz ve anlamlı bir dua ile tamamlayalım:

“Tövbe yâ Rabbî hatâ râhına gittiklerime,

Bilip ettiklerime bilmeyip ettiklerime.”

“Meryem oğlu İsa, ‘Ey Allahım! Ey Rabbimiz! Bize gökten bir sofra indir ki; önce gelenlerimize (zamanımızdaki dindaşlarımıza) ve sonradan geleceklerimize bir bayram ve senden (gelen) bir mucize olsun. Bizi rızıklandır. Sen rızıklandıranların en hayırlısısın’ dedi.” (Maide, 5/114)

Bu sure, 112-115. âyetlerde söz konusu edilen ve havârilerin isteği üzerine Hz. Îsâ’nın gökten bir “yemek sofrası” indirilmesi için dua etmesi nedeniyle Mâide adı-nı almış olup Hudeybiye anlaşmasından sonra, Hicret’in 6. yılında veya 7. yılın başlarında vahyolunmuştur. Bu nedenle, bu anlaşmadan doğan sorunları da ele almaktadır.

Hudeybiye anlaşmasından önce Müslümanlar, henüz Müslüman olmayan Ku-reyşle girdikleri amansız mücadele nedeniyle İslam’ın mesajını yaymaya fazla vakit ayıramamışlardır. Bu durum; bir yenilgi gibi görülmekle birlikte, gerçekte, kazanı-lan bir zafer olan Hudeybiye anlaşmasıyla ortadan kalkmıştır. Müslümanlar bu za-ferin sonucunda yalnızca kendi topraklarında sükûna kavuşmakla kalmayıp, aynı zamanda çevre bölgelere mesajlarını götürme fırsatını da bulmuşlardır. Bu arada Hz. Peygamber (s.a.s), İran, Mısır ve Roma (Bizans) hükümdarlarına İslam’a davet maksadıyla mektuplar göndermiştir. Yine bu dönemde İslam davetçileri kabileler arasında yayılıp, onları Allah’ın gönderdiği son dini kabule çağırmışlardır.

Bu dönemde bir başka gelişme daha olmuş, İslamî bakış açısı ve İslam’ın il-kelerine uygunluk içinde bir İslam medeniyeti doğmuştu. Diğer medeniyetlerden bütünüyle farklı, Müslümanları ahlakî, sosyal ve kültürel bakımlardan gayrimüs-limlerden açıkça ayıran bir medeniyetti bu. Müslümanların sahip olduğu bütün yerleşim birimlerinde camiler yapılmıştı. Cemaatle namaz yerleşmiş ve her yer-leşim bölgesi ve kabile için bir yönetici atanmıştı. Yeni baştan düzenlenmiş olan ticaret ve alış-veriş biçimleri eskilerinin yerini almıştı. Evlenme ve boşanma, kadınerkek ayırımı, zina, iftira ve benzeri suçların cezalarıyla ilgili hükümler Müslüman-ların sosyal hayatına yeni bir şekil vermişti. Sosyal davranış biçimleri, konuşmaları, giyimleri, yaşayış şekilleri, kültürleri vs. kendine özgü apayrı bir kalıba girmişti. Bütün bu değişimlerin sonucu olarak, Müslüman olmayanlar, Müslümanların artık bir daha eski durumlarına döneceklerini umamıyorlardı.

Mâide suresi şu üç ana konuyu ele almaktadır:

1) Müslümanların dinî, kültürel ve siyasal hayatlarıyla ilgili hükümler, talimatlar: Bu bağlamda, hac yolculuğuyla ilgili hükümler manzumesi ortaya konur;

Allah’ın emirlerine tam bir saygı emredilir ve Kâbe’ye gelen hacılara karşı girişile-cek her türlü engelleme ve müdahale yasaklanır. Yiyecekler konusunda neyin helal, neyin haram olduğuyla ilgili kesin hükümler ve düzenlemeler getirilir ve İslam ön-cesi toplumun koyduğu yanlış uygulamalar kaldırılır. Kitap ehlinin yemeğini yeme ve kadınlarıyla evlenme izni verilir. Abdest, gusül ve teyemmümle ilgili hükümler ve düzenlemeler ortaya konur. İsyan, kamunun huzurunu bozma ve hırsızlıkla ilgi-li cezalar belirtilir. İçki, kumar mutlak anlamda yasaklanır. Yemin kefareti açıklanır ve şahitlik konusunda yeni ilâveler yapılır.

2) Müslümanlara uyarılar:

Allah Müslümanları, adaletli olmaları ve kendilerinden önce geçen kitap ehli-nin hatalarına düşmemeleri konusunda tekrar tekrar uyarmaktadır. Mü’minlere, Allah’a ve Resûlü’ne itaat edip emir ve yasaklarına riayet etmelerini emrederek, itaat etmeyen Yahudi ve Hıristiyanların karşılaştıkları kötü akıbetlere uğramamaları konusunda ikazda bulunmaktadır. Ayrıca, surede İslam toplumu nifaka (münafık-lığa) karşı uyarılmıştır.

3) Yahudilere ve Hıristiyanlara uyarılar:

Surede Yahudiler yanlış tavırlarına karşı yeniden uyarılmakta ve doğru yolu izlemeye çağrılmaktadırlar. Aynı şekilde Hıristiyanlara da ayrıntılı bir davet yapıl-maktadır. İnançlarındaki yanılgılar açıkça belirtilmekte ve kendilerine Hz. Peygam-ber (s.a.s)’in yol göstericiliğini kabul etmeleri konusunda uyarıda bulunulmakta-dır. Burada hemen belirtelim ki, Mecusîlere ve komşu ülkelerdeki putperestlere doğrudan bir çağrı yapılmamaktadır. Çünkü onların durumları müşrik Araplara yapılan seslenişlerle zaten ortaya konulmuş, kendilerine ayrıca seslenmeye gerek kalmamıştır.

Bu üç maddenin dışında Maide suresi, İslam toplumunun dinî ve ahlaki yapı-sının şekillenmesi için Nisa suresinde verilen talimatların devamı niteliğinde olan hükümleri içermektedir. Surede Müslümanlar, tüm yükümlülüklerini gözetip ye-rine getirmeye yöneltilmekte, bu amaç doğrultusunda Müslümanları eğitmek için yeni yeni düzenlemeler getirilmektedir.

“Mü’minler, gerçekten kurtuluşa ermişlerdir. Onlar ki, namazlarında derin saygı içindedirler. Onlar ki, faydasız işlerden ve boş sözlerden yüz çevirirler. Onlar ki, zekâtı öderler. Onlar ki, ırzlarını korurlar.” (Mü’minûn, 23/1-5)

İnanmak, insanın doğasında olan bir duygudur. İnançsız insan, sonbaharda yap-raklarını dökmüş bir ağaç gibi yavan ve tatsızdır. Kur’an’ın, inançsız insanları, elbise giydirilmiş odunlara benzetmesi bu yüzdendir (Münâfikûn 63/4). Ama inanan in-san, bol ürün veren Medine hurmaları gibi bereketlidir (Buharî, “Et’ime”, 30). Onun amelleri “yedi başak bitiren ve her başakta yüz tane bulunan bir tohum gibidir” (Ba-kara, 2/261). Odun olmak mı, her bir salkımında ayrı bir tat, ayrı bir bereket olan bir ağaç olmak mı, güzel? İnançsızlık mı, inanmak mı güzel?

Peygamber Efendimiz, “dünyaya gelen her bebek ‘fıtrat üzeredir’, yani ‘inanmaya hazır bir haldedir” der. Kutlu Elçi ekler:

“Fakat anne, babası onu kendi dini doğrultusunda zamanla Hıristiyan, Yahudi, Mecusi yapar.” (Buharî, “Tefsîr”, 30; Müslim, “Kader”, 22)

Bizler kendi doğamıza en uygun inanca sahip bir anne ve babanın çocukları ola-rak dünyaya geldik. Ne mutlu bize! Peygamber Efendimizin haber verdiği, ‘insanı, doğasından uzaklaştıran süreçlere’ tabi olmadık. Doğduğumuzda dedemiz, babamız ya da mahallemizdeki aksakallı bir amca kulağımıza ezan okudu. Babamız veya de-demiz, bizi elimizden tutarak kardeşlerimizle beraber camiye götürdü; annemiz veya ninemiz seccadesi başında namaz kılmış, tespihini çekerken sokuluverdik yanına, ayakları altındaki cenneti arar gibi başımızı dayadık onun kucağına. Çocuktuk, fark edememiştik, Allah’ın bize olan nimetini, rahmetini. Sokakta yürürken köşe başın-da karşımıza çıkan cami, Ramazan ayında kuyruğa girip aldığımız Ramazan pidesi-nin buram buram kokusu, günde beş defa kulaklarımızda yankılanan saba, segâh ve rast makamında ezan nağmeleri, yazları gittiğimiz, evimizin yanındaki mütevazı Kur’an kursunun hocasının gür sesi… Meğer hepsi de aynı bestenin notalarıymış.

Kandil simidi yemek, kandil gecelerinde; bir hurmayla orucumuzu açmak, Rama-zan akşamlarında; kurşunlu camilerde, tarihî şadırvanlardan akan soğuk suyla abdest almak, kışın soğuğuna inat, Cuma namazlarında; servi ağaçlarının altında, Rablerinin kara toprakta uyuttuğu insanlara bir Fatiha okumak, Bayram ya da Arife sabahların-da… Hepsi bizim inandığımızı, mümin olduğumuzu kendi diliyle anlatıyor sanki.

Bütün bunların yanında bir de içten bir duyguyla namaz kılıyor, faydası ol-mayan şeylerden kaçıyor, gönül hoşluğuyla zekâtımızı veriyor ve bunun aslında malımızda bir azalma değil, bilakis bereket olduğunu hissedebiliyorsak eğer ve ‘iffetimiz’ bizim için daha kıymetliyse, cebimizdeki paradan, işte dünya, bizim için kurtuluşa açılan bir kapıdır o zaman.

‘İnandım’ demek güzelliklere yönelmenin ilk durağı. Fakat yeterli mi? İnsan ha-talarıyla insandır. Hatalar ve günahlar her an iyiliklerle, hayırlı ve faydalı amellerle silinmelidir. İman, uçsuz bucaksız kum tepeleriyle çevrili bir ‘beyaz mermer abide’ gibidir. Çölde esen kum fırtınalarının, üzerinde biriktirdiği tozdan temizlenmeyen mermer, isterse sütbeyazı kadar ak olsun, bir zaman sonra güneşin ışığını alamaz, parlayamaz olur. Ne yapsın güneş, üzeri kumla kaplı, tortulanmış varlıkları!

Allah’ın nuru, güneş gibidir hayatımızda, hiç eksilmeyen! Bir ışıktır o, asla tü-kenmeyen! (Nûr, 24/35) İnançlı insan Allah’ın nuruyla parlar, ışıldar, bir mermer abide gibi. Üzerine bulaşmış kumu, tozu, toprağı, tortuyu, cürufu, yani günahları üzerinden silkelerse eğer.

Allah’ın indirdiği ayetlere inanmayan ve dikkate almayana, ‘nankör’ denir an-cak! İman öyle bir duygudur ki, doyurur insanı, iliklerine kadar. ‘Nankör’, ‘inanç-sız insan’ doyumsuzdur. Peygamberimizin eşsiz anlatımıyla, ‘inançsız insan bağır-saklarındaki her boğuma kadar yer, yine de doymaz; mümin, bir tas süt içer, doyu-verir. İnançsız, yedi tas süt içer, ancak öyle pes eder, içmeye (Buharî, “Et’ime”,12, 20; Müslim, “Eşribe” 182).

Kur’an’da bahsedilir ya! Doksan dokuz koyunu olan, ama yine de kardeşinin bir koyununa göz dikip gasp eden adamdan. Davud’un Mihrabı’na dayanır da, adalet ister, mağdur kardeş, hakkını talep eder, suçuna aldırmaz görünen kardeşinden (Sâd 38/21-24). Nasıl da adalete susamış… Dünyamızı resmediyor bu ayet, tapta-ze, capcanlı! Sanki Davud’un Mihrabı’na yüz sürmeyi bekleyen milyonlarca insan var, bugün! Davud’un Mihrabı’ndaki kardeşlerden acaba hangisiyiz, biz?

Allah ideal mümini, Kur’an’da pek çok yerde anlatır. Bunlardan biri Mü’minûn suresinin ilk ayetleri. Bahsettik size, biraz. Bu ayetlerde ‘namaz kılmak, yararsız iş-lerden kaçınmak, zekât vermek ve iffetimizi korumak’ kol kola girmiş bizi ideal mümin olmaya çağırıyor. Bunu sınav sorusu yapsak, şöyle sıralardık herhalde, ce-vaplarınızı hazırlayın, sorular kısa, cevaplar da kısa olmalı.

1-Namaz kılıyor muyuz, beş vakit?

2-Yararsız işlerden kaçıyor muyuz, fellik fellik?

3-Zekât veriyor muyuz, bereketini Allah’tan umarak?

4-İffetimizi, namusumuzu koruyor muyuz, Allah’ın emaneti olarak?

Dört soruya dört doğru cevap, dört dörtlük mümin olmak için yeterli. Dinimiz kolaylık dini. İsterseniz bir sınav daha yapalım. Bu defa beş soruluk; Kur’an’ın bir başka yerinde ‘gerçek mümin’in beş özelliği anlatılmış. Bir test imkânı daha hepimi-ze! Cevaplarınızı hazırlayın, sorular kısa, basit; cevaplar da bir o kadar kısa ve net olmalı.

1-Allah’ın adı anıldığında kalbimiz cız cız ediyor mu, ürperiyor mu yani biraz?

2-Allah’ın ayetleri okunduğunda inancımız artıyor mu, kalbimizde bir kıpırdanma oluyor mu yani?

3-Allah’a güveniyor muyuz? Her ne pahasına!

4-Namaz kılıyor muyuz, günde beş defa?

5-Allah’ın rızasını kazanmak için, elimizi cebimize atıyor muyuz, hiç düşünme-den? (Enfâl, 8/2-4).

Notumuz kaç çıktı? Kırığımız, zayıfımız var mı? Hiçbir pürüz yok ise eğer, o za-man harika! ‘Sınavı başaranlara ödül var’ elbette! Allah bu ödüle ‘Firdevs’ adını ver-miş, ‘Firdevs Cenneti’! ‘Kurtuluş Yurdu’! Rabbimiz hepimize kurtuluşu nasip etsin.

Her ümmet için, Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği hayvanlar üzerine ismini ansınlar diye kurban kesmeyi meşru kıldık. İşte sizin ilahınız bir tek ilahtır. Şu halde yalnız O’na teslim olun. Alçak gönüllüleri müjdele!” (Hac, 22/34)

Kurban, insanın Allah’a yakınlaşmasına vesile olan ve ibadet maksadıyla belirli vakitte ve belirli cinste kesilen hayvanlara denir. Kişi kurban kesmekle Allah’a olan bağlılığını ve O’nun emrine boyun eğip, kulluk bilincini koruduğunu canlı bir bi-çimde ortaya koyar.

Kurban ibadeti, tarih boyunca hemen bütün dinlerin ve dinî kültürlerin ana temalarından birini teşkil eder. Her millet, inancına göre kendi nazarında kıymetli olan bir şeyi kurban etmeyi gelenek hâline getirmiştir. Kur’an bize, kurban müesse-sesinin Hz. Âdem’in çocuklarıyla başladığını bildirir. Ayrıntı verilmeden zikredilen bu hadisede, Hz. Âdem’in iki oğlunun Allah’a kurban takdim ettikleri, bunlardan birinin (Hâbil) kurbanının kabul edildiği, diğerinin (Kâbil) ise reddedildiği belirtilir (Maide, 5/27). Bu olay bize kurbanın, Hz. Âdem’den beri yerine getirilen dinî bir iba-det olduğunu göstermektedir. İzahını yaptığımız ayette de, ilâhî dinlerin hepsinde kurban hükmünün konulduğuna işaret edilmektedir.

Kur’an’da, Hz. İbrahim’le Hz. İsmail’den bahsedilen ayetlerde de kurban olayı-na değinilir. Ayetin ifadesine göre, Hz. İbrahim’e rüyasında oğlunu kurban etmesi emredilmiş, o bu durumu açıklayınca, Hz. İsmail büyük bir teslimiyet içerisinde.

Allah’tan gelen emre uyacağını ifade ederek, babasına kendisini kurban etmesini söylemiştir. Hz. İbrahim bu emri yerine getirmek için oğlunu yüz üstü yere yatırdığı sırada, Allah Teala büyük bir kurbanlık göndererek bunu kesmesini emretmiş ve Hz. İsmail’i kurban olmaktan kurtarmıştı (Sâffât, 37/102-107). Böylece Hz. İbrahim’le oğlu İsmail ideal bir itaat, teslimiyet ve fedakârlık örneği sergilemişlerdir. Bu neden-le kurban, Hz. İbrahim ile oğlu İsmail’in Allah’a karşı göstermiş oldukları büyük sadakat ve teslimiyetin hatırasını taşımakta ve inananlar tarafından her yıl kurban bayramı günlerinde büyük bir coşkuyla yerine getirilmektedir.

Hz. Peygamber (s.a.s) de hicretin 2. yılından itibaren vefat edinceye kadar her yıl düzenli olarak kurban kesmiş ve imkânı olan her Müslüman’ın bu ibadeti yerine getir-mesini istemiştir. Kurban bayramı günlerinde kişiyi Allah’a yaklaştıracak en güzel ve en sevimli şeyin kurban kesmek olduğunu belirten sevgili Peygamberimiz (s.a.s), kesilen hayvanın kanı yere düşmeden kişinin Allah katında yüce bir makama erişeceğini, bu nedenle gönül hoşluğu ile bu ibadetin yerine getirilmesini istemiştir (Tirmizî, “Edâhi”, 1).

Bütün ibadetler, kulun kendini olgunlaştırması, hayatı anlamlandırması ve yüce yaratıcısına yaklaşması gibi gayelerin yanında üstün amaçlarla yapılmalıdır. Kurban ile bir hayvanın eti veya derisi için kesimi arasındaki en temel fark, kurbanın ibadet amaçlı yani Allah’ın rızasını kazanma ve O’nun isteğine boyun eğme gayesiyle kesil-miş olmasıdır. Kur’an’da kurbanın kan ve etinin değil kesenlerin dinî duyarlılıkları-nın (takvâ) Allah’a ulaşacağının belirtilmesi (Hac, 22/37) böyle bir anlam taşır. Diğer ibadetlerde olduğu gibi, kurbanda da asıl olan samimiyet, dinî duyarlılık ve Allah rızasıdır. Bu nedenle Kur’an, Allah’tan başkası adına kurban kesmeyi yasaklamış, bu şekilde kesilen kurbanların etlerinin yenilmesini haram kılmıştır.

Gerek fert, gerekse toplum açısından son derece yararlar taşıyan kurban iba-deti, toplumda kardeşlik, yardımlaşma ve dayanışma ruhunu canlı tutarak, sosyal adaletin gerçekleşmesine katkı sağlar. Ayrıca, insanlar arasında sevgi ve dostluğun yaygınlaşmasına zemin hazırlar. Zekâtta olduğu gibi kurbanda da zengin olan kişi, malını Allah rızası için başkalarıyla paylaşma yolunda harcama alışkanlığı kazanır ve böylece cimrilik hastalığından, dünya malına tutkunluktan kurtulur. Bu açıdan değerlendirdiğimizde kurban, bir taraftan kişiyi Hakk’a yaklaştırırken, diğer taraf-tan da halka yakınlaştırmaktadır. Çünkü Hakk’a yakın olmayı hedefleyenler, halkla kaynaşabilen insanlardır.

İlahî buyruğa uyarak kesmiş olduğumuz kurbanlar, bir taraftan bize Hz. İbrahim ve oğlu İsmail’in teslimiyetlerini ve her ikisinin de Allah’a itaat konusunda verdikleri zorlu imtihanı nasıl geçtiklerini hatırlama imkânı verirken, diğer taraftan da yoksullara yardımda bulunma zevkini kazandırır.

“Şüphesiz o zikri (Kur’an’ı) biz indirdik biz! Onun koruyucusu da elbette biziz.” (Hicr, 15/9)

Yüce Allah Kur’an-ı Kerim’i Cebrail vasıtasıyla Peygamberimiz Hz. Muhammed’e yaşanan olaylarla bağlantılı olarak bölümler hâlinde 23 senede indirmiştir. Hz. Mu-hammed son peygamber, Kur’an-ı Kerim ise son kitaptır. Kıyamete kadar yeni bir din gelmeyecektir. Kur’an-ı Kerim’den önce indirilmiş bütün kitaplar aslını muha-faza edememiş, dolayısıyla zamanla yeni bir dinin ve peygamberin gönderilmesine ihtiyaç duyulmuştur. Kur’an-ı Kerim açısından durum tamamen farklıdır. O diğer kitapların uğradığı tahrife uğramamıştır. Kur’an-ı Kerim hem manevi açıdan, hem de Allah’ın Müslümanlara güç ve yetenek vermesiyle yapılan birtakım çalışmalarla maddi açıdan korunmuştur. Bu yönüyle yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim, kıyamete kadar insanlığa ışık tutacaktır.

Kur’an-ı Kerim’in manevi açıdan korunması en başta şeytandan korunmasıdır. Şeytan iyileri kötü, kötüleri iyi, yanlışı doğru, doğruyu yanlış gösterme yeteneğine sahip bir varlıktır. Yüce Allah, şeytanın Kur’an ayetlerine müdahale etmesini engel-lemek için Cebrail (a.s)’in yanına muhafız melekleri koymuştur (Meryem, 19/64).

Kur’an-ı Kerim’in maddi açıdan korunması yine Allah’ın koruması cümlesin-dendir. Kur’an’ın ilk indiği andan itibaren yazıya geçirilmesi, ezberlenmesi, pasajlar hâlinde bulunan ayet metinlerinin bir araya getirilmesi, çoğaltılması vb. bütün işlem-ler Allah’ın Müslümanlara güç, yetenek ve feraset vermesiyle sağlanan bir korumadır.

Sevgili Peygamberimiz gelen vahiyleri sayıları kırkı bulan kâtiplere yazdırıyordu. O, askeri seferler sırasında ve hatta Mekke’den Medine’ye hicret gibi en kritik anlarda bile beraberinde kâtip ve yazı malzemesi bulundurmayı ihmal etmiyordu. Zeyd b. Sabit, yeni gelen bir vahyin yazma işi bitince Hz. Peygamber’in yazılanları bir kez okuttuğunu, eğer bazı eksiklikler olmuş ise tamamlattığını, bu düzeltmelerden sonra halka sunduğunu belirtiyor.

Peygamberimiz Kur’an ayetleri ile kendi sözlerinin birbirine karışmasının ön-lenmesi için “Benden Kur’an’dan başka bir şey yazmayın, eğer Kur’an’dan başka bir şey yazdınızsa onu imha edin” (Müslim, “Zühd”, 72) buyurmuştur.

Peygamberimizin vefatından 6 ay sonra dağınık halde bulunan vahiy parçaları bir araya toplanarak mushaf şeklinde yazılmıştır. Kur’an’ın bu şekilde bir araya top-lanarak yazıya geçirilmesi diğer kutsal kitaplar gibi bozulmasını önlemiştir.

Kur’an’ın toplanması işini üstlenen Zeyd b.Sabit kendisine gelen metinlerin ger-çekten vahiy metni olup olmadığına dair yemin ettiriyor, metinlerin ezberinde olup olmadığını soruyor, ezberinde olsa dahi bununla da yetinmeyip bu metinlerin vahiy metinleri olduğuna dair iki şahit getirmelerini şart koşuyordu.

Peygamberimizin döneminde bazı müşrikler Kur’an’ın benzerini oluşturmaya çalışmışlar ancak ortaya saçma sapan birkaç dizeden başka bir şey çıkaramamış-lardır. Çünkü yüce Kitabımızın ayetleri her açıdan mükemmel ve orijinal bir yapı-ya sahiptir. Hiç kimsenin onu taklit etmeye dahi gücü yetmemiştir. Bütün bunlar Kur’an’ın korunmuşluğunun bizzat kendinden kaynaklandığına da bir işarettir.

“(Size okuduğu) Kur’an ancak kendisine bildirilen bir vahiydir (Kur’an’ı) ona, üstün güçlere sahip, muhteşem görünümlü (Cebrail) öğretti. O, en yüksek ufukta bulunuyorken (aslî suretine girip) doğruldu. Sonra (ona) yaklaştı derken sarkıp daha da yakın oldu. (Peygambere olan mesafesi) iki yay aralığı kadar yahut daha az oldu. Böylece Allah kuluna vahy edeceğini vahyetti.” (Necm, 53/4-10)

Yüce Allah, yaratılmışların en şereflisi olan insanlara, yaratanına karşı görevlerini bildirmek ve onlara mutluluk, saadet yollarını göstermek için ilahî kitaplar gön-dermiştir. İnsanlar, dünya ve ahiret hayatını, iman-ibadet esaslarını ve daha birçok konuda bilgileri bu mukaddes kitaplardan öğrenmişlerdir.

Vahiy, Peygamberimizin gördüğü salih rüya ile başlamıştır. Yüce Allah’ın bir in-sanla konuşması vahiy yoluyla olmuştur. Bu yol, Allah’ın insana dolaysız hitap et-mesi, perde arkasında konuşması, bir melek aracılığı ile vahy etmesi, meleğin insan şekline girerek vahiy getirmesi gibi şekillerde meydana gelmiştir. Vahiy, bazen çan sesi şeklinde gelirdi. Bu, vahiy yollarının en zoru olmuştur. Soğuk bir günde bile Peygamberimizin alnından terler akar, binek sırtındaysa, bineğinden inerdi.

Peygamber Efendimizin yüzünden ve renginden insanlar vahyin geldiğini anlar-lardı. Böyle bir belirti gördükleri anda onu vahiyle baş başa bırakır, vahiy kesilene kadar ondan uzaklaşırlardı. Vahiy kesilince Peygamberimiz onlara, onlar da Pey-gamberimizin yanına dönerlerdi.

Vahiy bir hâl ve bir yaşayıştır. Nasıllığını ve niteliğini ancak onu yaşayan pey-gamber bilir. Çünkü o, Allah’la peygamberi arasında bir sırdır. Ancak vahyin geliş şekilleri ve peygamberde meydana getirdiği etkiler ashap vasıtasıyla bilinmektedir. Kur’an-ı Kerim, Peygamberimize, Allah tarafından Cebrail aracılığı ile indirilmiş mukaddes kitapların sonuncusudur. İndirildiğinden günümüze kadar, herhangi bir tahrife uğramadan korunan yegâne kitap, Kur’an’dır ve kıyamete kadar da böyle kalacaktır. Çünkü onun koruyucusu Allah’tır. “Şüphesiz o zikri (Kur’an’ı) biz indirdik.

Onun koruyucusu da elbette biziz.” (Hicr, 15/9) diye buyurulmaktadır.

Kur’an-ı Kerim, âyet âyet, sûre sûre, ihtiyaçlara cevap olacak şekilde 23 sene-de vahiy yoluyla Hz. Peygambere gönderilmiş, vahiy kâtipleri tarafından yazılmış, yüzlerce hâfız tarafından ezberlenmiş, tevatür yoluyla hiçbir değişikliğe ve eksik-liğe uğramadan bize kadar gelmiştir. O, lâfız ve manası ile beraberce yüce Allah tarafından vahiy meleği aracılığı ile peygambere indirilmiş, Allah’ın ezelî kelâmıdır. Peygamberimiz, Kur’an âyetleri ve sûreleri geldikçe bunları yanında olan ashabına okur, onlar da bunu ezberler ve yazarlardı. Kur’an-ı Kerim, Peygamberimizin sağlı-ğında çok sayıda Müslüman tarafından ezberlenmiş ve vahiy kâtipleri tarafından da yazı ile kaydedilmiştir. Ancak ayrı ayrı olan sayfalar toplanmış değildi. Hz. Osman zamanında Mushaf hâline getirilmiş, Peygamberden günümüze kadar da tevatür yo-luyla nakledilmiş, bir harf bile tahrif olunmadan gelmiştir. Kur’an-ı Kerim, namazda okunan, namaz dışında milyonlarca insan tarafından okunup manaları üzerinde dü-şünülen ve ezberlenen, korunan bir kitaptır.

Hz. Peygamber, vahyin inişi sona ermeden unutmaktan korkarak, hemen onları tekrar ediyordu. Yüce Allah, Hz. Peygamberin vahyediliş sona ermeden okumak-ta acele etmemesini bildirmiş ve kuluna dilediğini indirmişti. Peygamberimiz de Cebrail’den öğrendiklerini insanlara duyurmakla yükümlü kılındı.

“İşte sana da, emrimizle bir ruh (kalpleri dirilten bir kitap) vahyettik.” (Şûrâ, 43/52) Hiç değişikliğe uğramadan günümüze kadar ulaşabilen sadece Kur’an-ı Kerim’dir.

Hz. Âdem (a.s)’den itibaren gönderilen diğer ilâhî kitaplar, peygamberlerine gönde-rildikleri aslî şekilleri ile muhafaza edilememişlerdir. Müslümanlar, bu kitapların da Allah’ın gönderdiği ilk orijinal şekillerine inanırlar.

Kur’an, insanda hayranlık uyandıran eşsizliğe sahip ve benzeri getirilemeyen ilahî bir kelamdır. Namazlarda zorunlu olarak, namaz dışında hükümlerini öğrenip anlamak gayesi ile sürekli olarak okunur. O, bütün zamanların ihtiyacını karşılamak üzere ve bütün insanlığa gönderilmiştir. Dünya durdukça o yeryüzünde duracak ve hükmü sürecektir.

“Şüphesiz, zakkum ağacı, günahkârların yemeğidir. O, maden eriyiği gibidir. Kaynar suyun kaynaması gibi karınlarda kaynar.” (Duhân, 44/43-46)

“Allah’a karşı gelmekten sakınanlar ise güvenli bir yerdedirler. Bahçelerde ve pınar başlarındadırlar. İnce ipekten ve parlak atlastan elbiseler giyinerek karşılıklı otururlar.” (Duhân, 44/51-53)

Kur’an-ı Kerim, kıyametin kopacağını ve hesap gününün mutlaka geleceği-ni vurgular. Onun dehşetini tasvir ederek insanları ahiret için hazırlıklı olmaları gerektiği konusunda uyarır. Hesap gününde insanların sınıf sınıf Allah’ın huzu-runda toplanacağı ve dünyada yaptıklarının hesabını vereceğini haber verir. Bu hesap sonucunda iman edip iyi amel sahibi olanların cennete gideceğini müjdeler. İnkârcıların ve kötü amel sahiplerinin ise cehennem azabına çarptırılacaklarını bil-dirir. Bu itibarla yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim, insanları tebşîr/müjdelemek ve inzâr/uyarmak için cennet ve cehennem tasvirlerine yer vermiştir. Cennette inanan ve iyi amel sahiplerinin hangi nimetlerle karşılaşacağını haber vermiştir. Kur’an, cehennem tasvirlerine de yer vererek inkâr eden ve kötü amel sahibi olan kimseleri cehennemde bekleyen korkunç akıbet konusunda uyarmıştır.

Zikrettiğimiz âyet-i kerimede yüce Allah, ahiret hayatını ve hesap gününü inkâr eden günahkârların cehennemde yiyeceğinin “zakkum ağacı” olacağını haber vermiş ve takip eden âyette zakkum ağacının nasıl kötü bir yiyecek olduğunu tasvir etmiştir: “O, maden eriyiği gibidir. Kaynar suyun kaynaması gibi karınlarda kaynar.” Bu âyette yüce Allah, aynı zamanda, inkârcılığın ve günahkârlığın ne kötü bir akıbeti hazırlayacağını beyan etmiş olmaktadır. O, böylece, insanları uyarmış; onları, Allah’a iman etmeye çağırmış; onlara, emirlerini yerine getirip yasaklarından kaçınmayı ve kötülüklerden uzak durmayı emretmiştir. Günahkârlık ve kötülüğün dünyada olduğu gibi ahirette de elim/acıklı bir sonunun habercisi olduğunu bildirmiştir.

Kur’an-ı Kerim, cehennem hayatını ve orada cehennemliklere uygulanacak azabı tasvir ederek adeta günahkârlığın ve kötülüğün ne çirkin bir şey olduğunu vurgu-lamıştır. Günahkârlığın ve kötülüğün ne kötü sonuçlar doğurduğunu, insanlık tari-hindeki acı ve kötü tecrübeler ortaya koymuştur. Dünyada hâl böyle olunca elbette ki ahirette de inkârcılığın, zulmün, haksızlığın ve Allah’ın yasak kıldığı her türlü fiili işlemenin şiddetli bir acı sonu olacaktır. Bu son gelmezden önce, Cenab-ı Hak insanları peygamberleri vasıtasıyla uyararak kendisine inanmaya ve iyi ameller işle-meye çağırmıştır. Bize düşen bu çağrıya kulak vererek akıbetimizin hayır ve cennet olmasını Allah’tan temenni etmektir.

Meâlini zikrettiğimiz, Duhân sûresinin 51-53. âyetlerinde ise yüce Allah, ilahî çağrıya kulak vererek Allah’a karşı gelmekten sakınan muttakilerin âhirette, cen-nette, emniyet yurdunda güven içerisinde olacaklarını müjdelemiştir. Onların bah-çelerde, pınar başlarında, ipekten ve atlastan elbiseler giyinerek karşılıklı huzur içerisinde oturacaklarını haber vermiştir. Kur’an-ı Kerim daha birçok âyet-i kerime-de cennet hayatını ve orada cennetliklerin yaşayışını, giyiminden yiyeceğine kadar tasvir ederek bu mutluluk yurdunu özendirmiştir. Bununla imanın, iyi amel sahibi olmanın ve iyiliğin güzelliğini ve değerini ortaya koymuştur.

Muttakilerin ve günahkârların ahirette karşılaşacağı bu durum tasviri, Kur’an’ın kendine özgü ilahî üslubudur. Kur’an bu üslubuyla ona kulak verenin zihnine ima-nın ve iyiliğin değerini, inkâr ve kötülüğün akıbetini adeta resmetmektedir. Bu tas-virler insanı intibah/uyanma, inşirah/gönül açıklığı ve bilinçli olmaya sevk etmek-tedir. İnsan, bu tasvirleri zihninde canlandırdığında iyilik ve kötülüğün akıbetinin ne olacağını adeta önceden görmüş olmaktadır. Zaten bir kötülük ya da haksızlık ettiğinde insanın yaşadığı iç çekişmeler, benliğinin derinlerinden gelen itiraz ve ra-hatsızlıklar daha dünyada ona cehennem hayatı yaşatmaya başlamış olmaktadır. Bu-nun zıttı insan, ahlaklı olmaya özen gösterip, iyilik yaptığında ise duyduğu tatmin ve huzur, insana iyiliğin değerini ve güzelliğini ortaya koyduğu gibi daha dünyada cennet hayatını da yaşatmaya başlamış olmaktadır.

Sonuç olarak insanın amellerinin kendi benliğindeki olumlu ve olumsuz bu tep-kileri, aslında, Allah’ın varlığının delillerinden olduğu gibi cennet ve cehennemin hakikat olduğunu da göstermektedir. Kur’an-ı Kerim, bu durumu aynı zamanda kendisinin hakikat olduğuna delalet ettiğini de beyan etmektedir:

“Varlığımızın delillerini, (kâinattaki uçsuz bucaksız) ufuklarda ve kendi nefislerinde onlara göstereceğiz ki, o Kur’an’ın gerçek olduğu onlara iyice belli olsun. Rabbinin, her şeye şâhit olması yetmez mi?” (Fussilet, 41/53)

“Görebildiklerinize ve göremediklerinize yemin ederim ki, o (Kur’an), hiç şüphesiz çok şerefli bir elçinin (Allah’tan alıp tebliğ ettiği) sözüdür. O, bir

şairin sözü değildir. Ne de az inanıyorsunuz! Bir kâhinin sözü de değildir. Ne de az düşünüyorsunuz! O, âlemlerin Rabbi tarafından indirilmedir. Eğer (Peygamber) bize isnat ederek bazı sözler uydurmuş olsaydı, mutlaka onu kudretimizle yakalardık. Sonra da onun şah damarını mutlaka keserdik. Hiçbiriniz de bu cezayı engelleyip ondan savamazdı. Şüphesiz Kur’an, Allah’a karşı gelmekten sakınanlara bir öğüttür. Şüphesiz biz, içinizden yalanlayanların olduğunu elbette biliyoruz. Şüphesiz Kur’an, kâfirler için mutlaka bir pişmanlık sebebidir. Şüphesiz Kur’an, gerçek kesin bilgidir. O hâlde sen, yüce Rabbinin adıyla tespih et.” (Hâkka, 69/38-52)

Okuduğumuz ayet-i kerimelerde Allah Teâlâ, Kur’an-ı Kerim’in bir şair veya kâhin sözü olmadığını yeminle ifade ettikten sonra Peygamberin kendi sözlerini Allah’a isnat etmesinin de mümkün olmadığını bildirmiştir. Farz-ı muhal Hz. Pey-gamber, Kur’an-ı Kerim’e Allah’ın izni olmadan en ufak bir kelime bile katmış olsa şah damarının koparılacağı bildirilerek Kur’an-ı Kerim’in şüphesiz ve katıksız Allah kelamı olduğu ifade edilmiştir.

Kur’an-ı Kerim, “Allah Teâlâ’nın Cebrâil aleyhisselâm vasıtasıyla Muhammed aleyhisselâma yirmi üç senede Arapça olarak indirdiği, bize kadar ilk nâzil olduğu şekilde yalan söylemeleri mümkün olmayan gayet üstün vasıflı insanların topluca birbirlerinden tevâtürle naklettikleri ve Mushaflarda yazılı olup, okunması ile ibâdet edilen, hiçbir kimsenin bir benzerini getiremediği ve getiremeyeceği son ilâhî kitap-tır.” Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:

“Onlar, hâlâ Kur’an’ın Allah kelâmı olduğunu ve manasını düşünmeyecekler mi? Eğer o, Allah’tan başkası tarafından olsaydı, muhakkak ki içinde birbirini tutmayan birçok söz ve ifadeler bulurlardı.”

Kur’an-ı Kerim, hem lâfzı hem de manasıyla bir bütün olarak Allah kelamıdır. Lafzını manadan veya manayı lafzından ayırmak caiz olmaz. Zira O, “kelamullah”tır. “Kelam” denilince de hem harf ve lafızlar hem de mana onun isimlendirilmesine ve anlamına dâhil olur. Bu nedenle âlimler; “Kur’an, lafız ve mananın müşterek ismidir, ikiden biri bulunmazsa, ona Kur’an denemez” diyerek fikir birliğine varmışlardır. Ayrıca lafzı kaldırıldığında mucizeliğinin bir bölümü de yok olmuş olur. Çünkü Kur’an, hem lâfzı hem de manası itibariyle, en büyük ve ebedî bir mucizedir. Nite-kim Kur’an’ın lâfzındaki üslup ve belâgata, şimdiye kadar hiç kimse nazire getire-mediği gibi, bundan sonra da getiremeyecektir.

Kur’an-ı Kerim’in indirilmeye başladığı dönemde Arap Edebiyatının, zirve döne-mini yaşadığı tarihen bilinen bir gerçektir. Arap dilinin en büyük şairleri ve edebi-yatçıları o dönemde yetişmiştir. İşte böyle bir dönemde Kur’an-ı Kerim onlara şöyle meydan okumuştur:

“Eğer kulumuza (Muhammed’e) indirdiğimiz (Kur’an) hakkında şüphede iseniz, haydi onun benzeri bir sûre getirin ve eğer doğru söyleyenler iseniz, Allah’tan başka şahitlerinizi (yardımcılarınızı da) çağırın ve bunu ispat edin.”

“De ki, insanlar ve cinler birbirlerine yardımcı olarak bu Kur’an-ı Kerim’in bir ben-zerini ortaya koymak için bir araya gelseler, yemîn olsun ki, yine de benzerini ortaya koyamazlar.” (İsrâ, 17/88).

Kur’an’ın indiği dönemdeki Arap edebiyatçılarından birisi, Kur’an’ın yüceliği karşısında şöyle söylemekten kendini alamamıştır: “Vallahi, benden iyi şiir bileniniz ve benden üstün kaside yazanınız yoktur. Vallahi, o, bunlardan hiç birisine benze-memektedir. Vallahi onun sözlerinde bir tatlılık ve güzellik vardır. Dalları bereketli, kökü kuvvetlidir. O, altındakileri ezmektedir.”

Ayrıca Kur’an-ı Kerim, en yüksek hakikatleri ihtiva etmekte; ilmin ve tecrübe-nin yüzyıllarca uğraşarak ortaya koyduğu birçok ilmî gerçekleri 14 asır evvel haber vermektedir. Bu da Kur’an’ın doğrudan doğruya Allah kelâmı olduğunu göster-mektedir. Meselâ, güneşin kendi etrafında döndüğü, ayrıca kendine bağlı birçok gezegeniyle birlikte sâbit bir noktaya doğru yol aldığı (Yasin, 36/38-39); piramitlerin açılıp Firavun’un mumyalarının ortaya çıkarılması (Yûnus, 10/92); Ehl-i kitap olan Bizanslıların ateşperest olan İranlılara -daha önce mağlup olmuşken bir süre sonra-galip geleceklerini bildirmesi (Rûm, 30/1-5); büyük denizlerin sularının birbirlerine karışmaması (Rahman, 55/20) gibi ilmî ve arkeolojik keşifler, son asrın keşifleridir. Hâlbuki Kur’an bu ve bunun gibi birçok gerçeği, asırlar öncesinden haber vermiştir.

İlim ve fen ne kadar ilerlerse ilerlesin, Kur’an’a aykırı düşmez. Bilakis müspet ve içtimaî ilimlerin ilerlemesi, Kur’an’ın tefsirini ve açıklanmasını kolaylaştırır. Zaman ihtiyarladıkça Kur’an gençleşmekte; ihtiva ettiği hakikatler daha parlak şekilde orta-ya çıkmaktadır. Bütün bunlar, Kur’an mucizesinin kıyamete kadar bâkî olduğunun birer delilidir.

“Elif Lâm Mîm. Bunlar, hikmet dolu kitabın; iyilik yapanlara bir hidayet ve rahmet olarak indirilmiş ayetleridir. Onlar namazı dosdoğru kılan, zekâtı veren kimselerdir. Onlar ahirete de kesin olarak inanırlar.” (Lokman, 31/1-4)

Allah tarafından gönderilen ilâhî kitapların sonuncusu olan Kur’an-ı Kerim, son peygamber Hz. Muhammed (s.a.s)’e indirilmiştir. Peygamberimizden bize kadar da tevatür yoluyla nakledilmiştir. Ayrıca Kur’an-ı Kerim, okunmasıyla ibadet edilen, insanlığın benzerini getirmekten âciz kaldığı ilâhî kelâmdır.

Kur’an-ı Kerim’i okumakla huzur buluruz. Onu okumak aynı zamanda bir zikirdir. Okumamız karşılığında da sevap ve mükâfat kazanırız. Ayrıca Kur’an-ı Kerim, kendisini okuyanlara şefaat edecektir. Sevgili Peygamberimiz bu durumu şöyle beyan ediyor:

“Kur’an okuyunuz. Çünkü Kur’an, kıyamet gününde kendisini okuyanlara şefaatçi olarak gelecektir.” (Müslim, “Müsâfirîn”, 252)

Allah’ın sadece okunması için bir kitap göndermeyeceğini her aklıselim kabul eder. Şayet öyle olsaydı, Kur’an birtakım itikâdî, amelî ve ahlakî hükümler va’zedip aynı zamanda bunlara eksiksiz uyulmasını emretmez, Hz. Peygamber de bunları sadece insanlara tebliğ etmekle yetinir, uygulanması ve hayat tarzı hâline getirilme-si için ömür boyunca her türlü eziyete katlanmaz, hicret etmez, cihada katılmaz, zahmetsiz ve külfetsiz bir hayatı tercih ederdi. O halde, Kur’an-ı Kerim’i okumak-tan haz duyan bizler, yalnız onu okumakla yetinmemeli, orada beyan buyurulan ve bizim için hidayet ve rahmet sebebi olan Rabbimizin emirlerini anlamaya ve haya-tımıza yansıtmaya çalışmalıyız. Bu takdirde, yüce Rabbimizin razı olduğu Müslü-manlardan oluruz.

Kur’an-ı Kerim, her şeyi bilen ve her şeyi yaratan yüce Allah’ın kelamıdır. Bizim için en değerli ve en yararlı bilgileri ihtiva etmektedir. Her yönüyle hikmet doludur. Orada yer alan bütün hükümler bizler için huzur kaynağıdır. Çünkü Kur’an’da yer alan bütün emir ve yasakları sevgili Peygamberimize vahyeden, bir ananın evladına olan merhametinden daha çok insana merhamet eden, Allah Teala’dır. O’nun, bizim hayrımıza olmayan şeyleri bizden istemesini düşünemeyiz.

Kur’an âyetleri insanlık için bir nimet olmakla birlikte onlardan ancak “güzel işler peşinde olanlar” yararlanabileceklerdir. Yukarıdaki ayet-i kerimelerde bu kimselerin özellikleri namazı özenle kılmak, zekâtı vermek ve âhirete kesin olarak inanmak şeklinde özetlenmiştir. O halde Müslüman, yaratıcısına karşı ibadet etmekle birlikte, beraber yaşadığı insanların maddi ihtiyaçlarını karşılama gayreti içinde de olmalıdır. Ahirete kesin olarak inanan bir kişinin kötülük yapması düşünülemez. Her yaptığını Allah’ın gördüğünü idrak eden bir kişiden de ancak güzel işler meydana gelir. Bu şuurda olanlar için yol gösterici olan bütün emir ve yasaklar yüce Kitabımız Kur’an’da mevcuttur.

O halde; Kur’an’ı yalnız okumakla yetinmemeli, onda yer alan emir ve yasaklara uyarak hidayet ve rahmete kavuşmalıyız. Bu konuda Sâd suresinin 29. ayetinde ifade edilen; “Bu Kur’an, ayetlerini düşünsünler ve akıl sahipleri öğüt alsınlar diye sana indirdiğimiz bir kitaptır” açıklamasını da hiç unutmamalıyız.

“(Ey Muhammed!) Gündüzün iki tarafında ve gecenin gündüze yakın vakitlerinde namaz kıl. Çünkü iyilikler kötülükleri giderir. Bu, öğüt alanlar için bir öğüttür.” (Hûd, 11/114)

Yüce dinimiz İslam’ın beş temel esasından biri olan namazın farziyeti Kitap, sün-net ve icma ile sabittir. Günde beş vakit namazın vakitlere bağlı bir farz ibadet oldu-ğu Rabbimiz tarafından şöyle açıklanmaktadır.

“Namazı kıldığınız vakit, gerek ayakta, gerek otururken ve gerek yan yatarak hep Allah’ı anın. Güvene kavuştunuz mu namazı tam olarak kılın. Çünkü namaz, mü’minlere belirli vakitlere bağlı olarak farz kılınmıştır.”

Şu halde namaz, belirli vakitlere bağlı olarak farz kılınmış bir ibadettir. Beş vakit namazın hangi vakitlerde ve nasıl kılınacağı konusuna gelince; bu konuya, Kur’an-ı Kerim’in bir kısım ayetlerinde ayrıntıya girilmeksizin işaret edilmiş, bu işaretler de Kur’an’ı tebliğ etmek ve açıklamakla görevli olan Peygamberimiz (s.a.s) tarafından sözlü ve bizzat uygulamalı olarak bizlere açıklanmıştır. Kur’an’daki mücmel, yani anlaşılması açıklamaya bağlı lafızları açıklama yetkisi Peygamber Efendimize aittir. Bu konuya Kur’an’da şöyle işaret edilmektedir:

“… İnsanlara, kendilerine indirileni açıklaman ve onların da (üzerinde) düşünmeleri için sana bu Kur’an’ı indirdik.”

İşte bu ayette de belirtildiği gibi namaz vakitleri ve nasıl kılınacağı Peygamberi-miz tarafından açıklanmıştır. Namazın nasıl kılınacağı konusunda Peygamberimiz; “Benim namaz kıldığım gibi namaz kılın” buyurarak kendisi nasıl namaz kılıyorsa bi-zim de onun gibi namaz kılmamız gerektiğini belirtmiştir. Müslim, “Mesâcid”, 176-178; Tirmizî, “Salat”, 1; Nesaî, “Mevâkît”, 7, 12. I, 251, 258).

Gerek kılınış şekli, gerek vakitleri ile ilgili bu uygulama amelî tevatür olarak, günümüze kadar devam etmiştir.

Açıklamaya çalıştığımız “Hûd suresinin 114’üncü ayetinde, “Gündüzün iki ucunda ve gecenin (gündüze) yakın saatlerinde namaz kıl…” buyurulmaktadır. “Bu ayete göre gecenin gündüze yakın saatlerinde, (akşam, yatsı ve sabah namazı olmak üzere) en az üç namaz var. Ayrıca gündüzün iki ucunda da iki vakit var. Böylece bu ayet-i kerimeden namazın beş vakit olduğu anlaşılmaktadır.” (Din İşleri Yüksek Kurulu’nun

23.09.2002 tarihli kararı)

Aynı şekilde Kur’an-ı Kerim’de beş vakit namaza mücmel olarak işaret eden ayet-lerden Tâ-hâ suresinin 130’uncu ayetinde; “…Güneşin doğmasından önce de, batma-sından önce de Rabbini övgü ile tesbih et. Gecenin bazı saatlerinde ve gündüzün etrafında (iki ucunda) da tesbih et ki, rızaya ulaşasın.” buyurulmuş; güneşin doğmasından ve batmasından önce, gece saatlerinde ve gündüzün iki ucunda olmak üzere beş ayrı vakitte Cenab-ı Hakk’ı tesbih yani namaz kılmak emredilmiştir.

Bakara suresinin; “namazlara ve ayrıca orta namaza devam edin” mealindeki 238’inci ayetinde de “namazlar” anlamındaki “salâvat” kelimesi çoğuldur. Arapçada çoğul üçten başlar. “İki’’ye tesniye denir ve ‘‘iki namaz’’ sözü “salateyn’’ şeklinde söy-lenir. Demek oluyor ki, ayetteki “salâvat” sözünden en az üç namaz anlaşılır. Ayrıca bir de “orta namaz” var. Bu sebeple “orta namaz”, “namazlar” ifadesine dâhil olma-dığı gibi, her iki yanında eşit sayı bulunmadığı için, üç namazın arasında yer alacak bir namaza “orta namaz” denilmesi de mümkün değildir. O halde, ayetteki “salâvat” kelimesi, en az dört namazı ifade eder. Orta namaz buna eklendiğinde beş vakit na-maz ortaya çıkar. Orta namazın ikindi namazı olduğu bazı hadislerde açıklanmıştır.

Bunlardan başka Nisa 4/103, İsra 17/78, Rûm 30/17-18, Nûr 24/36, Kâf 50/39-40, Dehr (İnsan) 76/25-26 ayet-i kerimelerinde de beş vakit namaza veya vakitlerine mücmel o1arak işaret eden ifadeler bulunmaktadır. Bu mücmel ifade ve işaretler, Resûlullah (s.a.s),’ın söz ve uygulamaları ile açıklanmış, onun açıkladığı ve tatbik ettiği şekilde bütün Müslümanlar tarafından amelî uygulama olarak günümüze ka-dar devam ettirilmiştir. Asr-ı Saadetten beri her asırda Müslümanlar beş vakit namaz kılmış, hiç kimse bunun aksini söylememiştir…

Sonuç olarak Kur’an’da beş vakit namazın varlığı ve Peygamberimizin uygulama-ları açıkça ortadadır. Bizler de bu gün, günde beş vakit olarak Peygamber Efendimi-zin kıldığı ve bize tavsiye ettiği şekilde namazlarımızı kılmaktayız.

“Bu Kur’an; kendisiyle uyarılsınlar, Allah’ın ancak tek ilâh olduğunu bilsinler ve akıl sahipleri düşünüp öğüt alsınlar diye insanlara bir bildiridir.” (İbrahim, 14/52)

Bu surenin başı ile sonu arasında gözlerden kaçmayan bir anlam bütünlüğü mev-cuttur. Tekrar hatırlayacak olursak ilk ayet, kutsal Kitabımızın tüm insanlığa hitap eden evrensel bir bildiri olduğunu ve insanları karanlıklardan kurtarıp tek olan aydınlık yola çıkarmayı hedeflediğini vurguluyordu. Üzerinde düşüneceğimiz bu son ayet ise, Kur’an’ın, tüm insanları uyarmayı, tevhit düşüncesini yerleştirmeyi ve akıl sahiplerinin öğüt almalarını amaçlayan ilahî bir fezleke (bildiri) olduğunu hatırlatmaktadır.

Kur’an’ın hem indiriliş sebebini hem de hedefini bir cümleyle özetleyen bu ayet, kutsal Kitabımızla bağımızı veya ilişkimizi nasıl ve hangi amaçla şekillendireceği-mizi göstermesi bakımından büyük önem arz etmektedir. “Bu (kitap) insanlara bir bildiridir” ifadesiyle anlıyoruz ki, rengi, dili, milleti ve cinsiyeti ne olursa olsun bü-tün insanları muhatap almıştır. Hac mevsiminde de gördüğümüz gibi dünyanın çok değişik uluslarından ve bölgelerinden insanların ortak duygu ve düşüncelerle bir araya geliyor olmaları bunun apaçık bir göstergesidir.

Allah’ın kitabının “insanlara bir uyarı” olması, Kur’an’da sık sık karşımıza çıkan bir hatırlatmadır. Bundan bin dört yüz yıl önce insanları gaflet uykusundan uyandı-rıp onlara hakikati gösteren Kur’an, bu gün de aynı fonksiyonunu sürdürmektedir. Ayrıca yüce Kitabımızın bir “uyarı” olması, ondan yüz çevirip gösterdiği hakikatlere kulak tıkayanların hesap günü “bilmiyordum” veya “duymamıştım” gibi ortaya dö-kecekleri mazeretleri (Kıyamet, 75/15) geçersiz kılacaktır. Şu halde ahirette mazeret dökecek duruma düşmek istemiyorsak şimdiden bu uyarıya kulak vermeliyiz. Bunun yolu da bizlere dünya ve ahiret mutluluğunun kapılarını açan kutsal Kitabımızı okuyup üzerinde tefekkür etmek ve ondan öğüt almaktır. Ancak tevhid inancını gerçek anlamda özümsemeden ondan öğüt almak ve ders çıkarmak mümkün de-ğildir. Allah’tan başka ilâh olmadığını onun yeryüzünde de gökyüzünde de bütün evrende her türlü tasarruf yetkisini elinde bulunduran tek varlık olduğunu ifade eden tevhid düşüncesi, madde ve mana, fizik ve ruh dünyamıza tamamen hâkim olmalıdır. Bu düşünce bizlerde zorunlu olarak tek bir mabudun kulu olma ve sadece ona itaat etme bilincini doğuracaktır.

Tevhid inancının sağlayacağı bu bilinçten sonra akıl sahipleri (ulu’l-elbâb) ola-rak Allah’ın ayetleri üzerinde gerçek anlamda düşünebilir ve onlardan öğüt alabili-riz. Fakat şu var ki, özünü muhafaza etmiş ve her türlü ön yargılardan arınabilmiş saf bir akıl Kur’an ayetleri üzerinde düşünebilir, onlardan ibret ve öğüt çıkarabilir. Zira ön yargılar aklın anlama ve düşünebilme kabiliyetini yok eder.

On dört asırdır tüm insanları uyarmaya, düşünmeye ve öğüt almaya davet et-mekte olan yüce Kitabımız bu gün de bizlere seslenmektedir. Asırlar geçti ama o hâlâ canlılığını ve tazeliğini koruyor. Yüzyıllardır bataklıklar içinde yüzen nice in-sanların karanlık dünyalarını aydınlatan, gökten inen yağmur gibi nice beldelere rahmet yağdıran bu yüce Kitabın mirasçısı olmak bizler için büyük bir şeref ve gu-rur kaynağıdır. Ancak bu gururu taşımak aynı zamanda bir sorumluluk yüklemek-tedir bizlere. Nedir bu sorumluluk? Vefatından kısa bir süre önce ümmete “ağır” bir emanet bıraktığını buyuran sevgili Peygamberimiz (s.a.s), bu emanete sımsıkı sarıl-dığımız müddetçe asla yanlış yola düşmeyeceğimizi söylerken (Müslim, “Fedâilu’s Saha-be”, 37) aslında sorumluluğumuzun ne olduğuna da işaret etmiş oluyordu: Allah’ın kitabına sımsıkı sarılacaktık. Ama sadece odalarımızı süslesin diye kılıflara hapsedip duvarlara asarak değil! Yalnız ölmüş bedenlere umut olsun diye kabristanlarda oku-yarak da değil! Nasıl mı? Tabi ki, ölü ruhlarımızı diriltsin, hasta kalplerimize şifa ol-sun diye sarılacaktık ona. Hayatımızı süslesin diye sahip çıkacaktık o kutlu mirasa. Şahsiyetimiz, ailemiz, neslimiz bozulmasın diye, geçici ve süslü dünya nimetlerinin cazibesine kapılıp kendimizi kaybetmeyelim diye bağrımıza basacaktık

Şimdi hepimiz soralım kendimize Allah’tan geldiğine gönülden inanan insanlar olarak bu ezelî Kelam’ın madde ve mana dünyamızdaki yeri nedir? Her biri bizim için bir öğüt, şifa hidayet ve rahmet kaynağı (Yûnus 10/57) olan ayetler üzerinde dü-şünüp onlardan yeterince öğüt alıyor muyuz acaba? Kısacası son Peygamber’in biz inananlara miras bıraktığı bu yüce emanete ne kadar sahip çıkabiliyoruz?

Son olarak şu ayete kulak verelim:

“Andolsun ki Kur’an’ı, öğüt olsun diye kolaylaştırdık; yok mudur öğüt alan?” (Kamer,54/22)

“Kur’an okunduğu zaman ona kulak verip dinleyin ve susun ki size merhamet edilsin.” (A’râf, 7/204)

Kur’an-ı Kerim, Allah tarafından insanlığa gönderilmiş, müjdeleyici, uyarıcı, doğruyu yanlıştan ayırt edici, yol gösterici ve öğüt verici özelliği ile insan bedenine ve ruhuna hitab eden ilâhî bir kitap ve eşiz bir mucizedir. Bu bakımdan mealini ver-diğimiz ayette, Kur’an-ı Kerim’in muhatabı olan biz insanlar için her yönden onun büyük bir değer olduğu ve ona kulak verilmesi gerektiği üzerinde durulmuştur. Hz. Peygamber, Kur’an ayetleri kendisine geldikçe bunları çoğunlukla Kâbe çevresinde yüksek sesle insanlara okur, inanan ve inanmayan herkes onu dinlerdi. Kur’an’ı işi-ten herkes onun manasının ve sözlerinin mükemmel olduğunu biliyor, lafızlarının güzelliğini fark ediyor, anlamlarını kavrıyor; benzersizlik, doğruluk ve tutarlılığına aklıyla hükmediyordu. Bu yüzden toplumsal konumlarını kaybedeceklerinden kor-kan Mekke’nin ileri gelenleri, nüfuzları altındaki insanların âyetleri dinlemelerini engellemek için tedbirler düşündüler. Sonuçta inkâr edenler halka dediler ki:

“Bu Kur’an’ı dinlemeyin. Baskın çıkmak için o okunurken yaygara koparın (Fus-silet, 41/26) yüksek sesle şiirler okuyarak, ıslık çalıp el çırparak, anlamlı anlamsız sözler söyleyerek gürültü çıkarın ve böylece Hz. Peygamberin sesini bastırarak oku-duğu âyetlerin anlaşılmasını önleyin” (Kur’an Yolu, 4/607). Müşrikler bu tavırlarıyla Allah’a, O’nun kitabına ve peygamberine karşı düşmanlık ve saygısızlıklarını sergili-yorlardı. Konumuz olan âyette ise müslümanların Kur’an’ı dinleyerek saygı ve bağ-lılıklarını göstermeleri ve sonuçta ilâhî rahmete liyakat kazanmaları gerektiği ifade buyrulmaktadır. Buna göre Kur’an okunduğu sırada müslüman ona ilgisiz kalmamalı, kulak verip dikkat kesilmeli, onu saygıyla ve ilgiyle dinlemelidir. Çünkü o, her şeyden önce Allah’ın sözüdür, onda konuşan Allah’tır. Bu sebeple ibadet maksadıyla okunan Kur’an’ı kasıtlı olarak dinlememek, Allah’ın konuşmasına kulak vermemek ve dolayısıyla bir bakıma Allah’a karşı edepsizlikte bulunmak anlamına gelir.

Ayrıca anlamları üzerine düşünüp kavrayabilmek ve sonuçta rahmet ve bereke-tinden yararlanabilmek için de onu yoğun bir dikkatle dinlemek gerekmektedir. Ayrıca ayetteki “…ona kulak verip dinleyin ve susun…” buyruğu, beden kulaklarıyla Kur’an’ı dinlemeyi, onun tilâveti esnasında konuşmamayı, başka şeylerle ilgilen-memeyi ifade ettiği gibi mecazî manada “Kur’an’ı dinlemek” aynı zamanda “onun buyruklarına uyup yasaklarından kaçınmak” anlamına da geldiği müfessirlerce dile getirilmektedir. Müslüman, Kur’an-ı Kerim’i dikkatle dinlemeli, anlamaya çalışma-lıdır. Böylece Allah’a ve O’nun kelâmına takınmış olduğu bu edepli ve ahlaklı tavrı-nın sevabını kazanacak, O’nun tarafından ödüllendirilecektir. Kur’an’ı can kulağıyla dinlediği gibi kalp ve aklı ile de idrak suretiyle onun içeriği üzerinde düşünmelidir. Bu sayede insan kalbini ve aklını aydınlatacak, imanına güç katacak, yanlışlarını düzeltecek, doğrularını arttıracaktır.

Böylece bu ve buna benzer kazanımlarıyla ilgili ayetin sonunda ifade buyrulan rahmet ve merhamete ulaşmış olacaktır (Kur’an Yolu, 2/512-513). Kur’an-ı Kerim okun-duğunda susup dinleyerek ona kulak verenlere ve vahye saygı gösterenlere Allah merhamet edecektir. Zira susmak iyice dinlemeye, iyi dinlemek de onun içerdiği mesajı anlamaya, o da iman ve güzel amellere, iman ve ameller de ilahî rahmete ve nimete ermeye sebebiyet verir. O halde biz Müslümanlar, Kur’an-ı Kerim’i Rabbimi-zin ilahî bir mesajı olduğu telakkisiyle benliğimizde derin tesirler icra edecek şekilde dinleyip onu anlamaya, hayatımıza onunla şekil vermeye gayret sarf etmeliyiz. Eğer Kur’an-ı Kerim okunurken susar, sadece ona kulak verir, onu Allah ve Resûlünün istediği biçimde anlar ve hayatımıza tatbik etme çabası içerisinde olursak Rabbimiz bizlere rahmet kapılarını açacak ve nimetlerini bolca ihsan edecektir.

“Onlardan sonra, namazı zayi eden, şehvet ve dünyevî tutkularının peşine düşen bir nesil geldi. Onlar bu tutumlarından ötürü büyük bir azaba çarptırılacaklardır.” (Meryem, 19/59)

Dinimiz, bizlere meşru şekilde evlenerek temiz bir nesil yetiştirmeyi emretmek-tedir. Bu yükümlülükle, kıyamete kadar Müslüman neslinin devam etmesi hedef-lenmiştir. Çocuklarımız, Allah’ın bize bahşettiği en güzel birer nimeti, hediyesi ve emanetidir. Bunun için Allah (c.c) bizleri, bu emaneti en güzel şekilde yetiştirip muhafaza etmekle yükümlü tutmuştur. Çocuklara karşı olan sorumluluğumuza işa-retle Cenâb-ı Hakk, “Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun. O ateşin başında gayet katı, çetin, Allah’ın kendilerine verdiği emirlere karşı gelmeyen ve kendilerine emredilen şeyi yapan melekler vardır” buyurarak, onların asıl yaratılış gayeleri doğrultusunda dünya ve ahiretteki kurtuluşları için çalışmamı-zı emretmiştir (Tahrîm, 66/6). Aynı konuya işaretle Hz. Peygamber (s.a.s) de, “Hepiniz çobansınız, hepiniz sürünüzden sorumlusunuz…” buyurmuşlardır.

İslam eğitimcileri, çocukların eğitimine daha evlenmeden önce, hayırlı bir anne/ baba adayı seçimi ile başlanması gerektiğini ifade ederler. Evlilikten sonra ise, çocuk doğup büyümeye başladıktan itibaren anne babanın asıl eğitim sorumluluğu baş-lamaktadır. Bu bağlamda, eğitim çağına göre çocuklarımızı, dünyevi bilgilerin yanı sıra dinî bilgilerle de donatıp manevi bir bilinç kazandırmalıyız. Dinimizin inanç esaslarını, akıllı ve ergen yaşa gelmiş bir müminin dinî görev ve sorumluluklarını, örneğin Kur’an okumayı, namaz kılmayı, oruç tutmayı, camiye ve cemaate gitmeyi onlara öğretip, bu sorumluluklara alıştırmalıyız. Milli değerlerin yanı sıra, Allah (c.c), Peygamber (s.a.s), Kur’an, Ehl-i Beyt ve Sahabe sevgisi gibi manevi değerlerin sevgisini de onlara aşılamalıyız.

Bütün bu değerlerin baş tacı namazdır. İyi davranışlar ve erdemlilikler, namaz sayesinde korunur. Namaz zâyi edildiği zaman ise, bu değerler de yok olmaya mahkûm olur. Bu bakımdan namaz, mümin için diğer amelleri de ayakta tutan en önemli dinî görevdir. Peygamber Efendimiz (s.a.s), kıyamet gününde kulun ilk he-saba çekileceği sorumluluk olarak, namaza işaret etmektedir (Tirmizî, “Salât”, 188; Ebû Dâvûd, “Salât”, 144-145; Nesaî, “Salât”, 9). Bu bakımdan, yedi yaşından itibaren çocuk-ların, anne babaları tarafından namaza alıştırılmaları tavsiye edilmiş; on yaşından itibaren ise ergenliğe hazırlık olması için düzenli bir şekilde namaz kılmaları adeta emredilmiştir (Ebû Dâvûd, “Salât”, 26; Tirmizî, “Salât”, 182; Ahmed b. Hanbel, II, 180, 187). Ergenlikten itibaren ise, namaz ve diğer dinî hükümlerle ilgili sorumluluğun başla-dığı hepimizin malumudur.

Kur’an-ı Kerim, “Ailene namazı emret ve kendin de ona devam et. Senden rızık istemi-yoruz. Sana da biz rızık veriyoruz. Güzel sonuç Allah’a karşı gelmekten sakınanlarındır.” ayetiyle, kendimizin namaza devam etmesi yanında, aile ehlimize de namazı em-retmemizi açıkça bildirmektedir (Tâ-hâ, 20/132). Gerek bu ayetle, gerekse yukarıda anlamlarını verdiğimiz ayet ve hadislerde de görüldüğü gibi, çocuklarımızın dün-yalarını mamur etme uğruna ahiretlerini ihmal etmememiz gerektiği konusunda Rabbimiz bizi özellikle uyarmaktadır.

Allah Teâlâ tarafından bize bahşedilen, gözümüzün nuru, geleceğimizin umut ve aydınlığı olan yavrularımızı, gençliğimizi, namaz bilinci ve ondan beklenen er-demlilikle yetiştirip topluma hazırlarsak, hem kendimizin, hem onların, hem de toplumun kurtuluşuna vesile oluruz. Bu niteliklerle yetiştirdiğimiz çocuklarımızla, dünyada da ahirette de gözümüz aydın olur. Onların işledikleri salih amel ve yap-tıkları hayır dua sayesinde amel defterimiz kapanmaz. Onların işledikleri hayrın sevabının bir misli bize yazılır. Biz öldükten sonra onların dünyadaki hayatı bizlere müjdeli haber olarak gösterilir. Bu suretle onlarla ilgili hesabımızı kolayca verip, onlardan dolayı mükâfatlandırılırız. Bunun için “ağaç yaş iken eğilir”, atasözünü hatırda tutarak, özellikle küçük yaştan itibaren çocuklarımızı İslam terbiyesi ile ye-tiştirmemiz gerekir. Allah korusun, haram helal tanımayan bir nesle sahip olmamız durumunda ise, hem onların dünyası, hem bizim ve hem de toplumun dünyası cehennem olmakla kalmaz, ayette haber verildiği gibi ahiretteki “cehennem çuku-ru” da buradayken hazırlanmış olur. Bizim ihmalimizden kaynaklanabilecek kötü hâllerinden dolayı, kıyamet günü onlar ayrıca bizden şikâyetçi olurlar (Sâd, 38/61).

“Bu, kendisinde şüphe olmayan kitaptır. Allah’a karşı gelmekten sakınanlar için yol göstericidir.” (Bakara, 2/2)

Yüce Allah’ın insanlığa son vahyi, kutsal kitabımız Kur’an-ı Kerim’dir. Kur’an-ı Kerim Fâtiha suresinden başlayarak Nâs suresi ile biten ve hiçbir değişikliğe uğra-madan günümüze kadar gelen tek ilahî kitaptır. Bugün dünyanın neresine gidersek gidelim, aynı Kur’an’ın farklı milletlere mensup hafızlar tarafından yine aynı şekilde okunduğunu görürüz. Bu, Allah katından geldiğinde şüphe olmayan kitabımızın, yine Allah’ın lütfu ile korunduğunun da en belirgin işaretidir.

Yüce Allah, insanlara yol gösterici olarak daha önce sayfalar şeklinde pek çok öğüt ve bunlara ilaveten üç büyük kitap indirmiştir. Ancak insanlar bu kutsal kitap-ları zaman içerisinde tahrif ederek değişikliğe uğratmışlardır. Bu yüzden Rabbimiz de insanlara son yol gösterici olarak Kur’an’ı indirmiştir. İşte Rabbimizin, Cebrail (a.s) aracılığı ile sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s)’e vahiy ettiği bu kita-bın, Allah’ın kitabı olduğunda da hiçbir şüphemiz yoktur.

Niçin Kur’an’ın bütün insanları karanlıklardan aydınlığa çıkarmak için gönderi-len son ilahî kitap olduğunda hiçbir şüphemiz yoktur? Çünkü o öyle bir kitaptır ki, içinde hiçbir çelişki ve yanlışlık yoktur. Zira onu şu mükemmel kâinatı ve bizleri ya-ratan Allah’ımız indirmiştir. Rabbimizin yarattıklarında bir kusur görebiliyor muyuz ki, sözlerinde bir kusur, eksiklik ve çelişki görebilelim. Bu Kitap, Allah’ın son mu-cizesi olmasına rağmen, Allah’a eş koşanlar onu kabul etmemişler ve “Bu Kur’an’ı, Muhammed uydurdu” demişlerdi. Rabbimiz de birçok ayette, bu iddialara meydan okumuştur. Bu meydan okumayı dile getiren ayetlerden biri de şudur:

“Kulumuza indirdiğimiz Kur’an’dan şüphe ediyorsanız, siz de onun benzeri bir sure meydana getirin; eğer doğru sözlü iseniz, Allah’tan başka, güvendiklerinizi de yardıma çağırın. Yapamazsanız ki yapamayacaksınız o takdirde, inkâr edenler için hazırlanan ve yakıtı insanlarla taş olan ateşten sakının.” (Bakara, 2/23-24)

Ne Kur’an’ın indirildiği ortamda ne de daha sonra hiçbir kimse bu meydan oku-maya cevap verememiştir ve veremeyecektir de. Çünkü Kur’an’ı, gizli-açık her şeyi bilen, sonsuz güç ve kudret sahibi Rabbimiz indirmiştir.

Rabbimizin son vahyi olan bu Kitap, kendisine gönlünü açan takva sahibi mü-minler için yol göstericidir. Takva sahibi, günahlardan hemen sakınıp, Allah’ın emir-lerine elinden geldiği ölçüde saygı ve samimiyetle riayet eden kimsedir. Kur’an’ın, takva vasfına ulaşmak isteyen müminler için ne güzel bir rehber olduğunu birkaç cümle ile açıklamak yerinde olacaktır.

Kur’an her şeyiyle yaşamımıza anlam kazandıran ve bizi yücelten bir yol göste-ricidir. İçindeki şifa kaynağı öğütleri gören, gönüllere şifa olan ayetlerini okuyan bir kimse onun ne güzel bir rehber olduğunu rahatlıkla anlayabilir. Biz, bir cana kıymanın bütün canlara kıymak kadar büyük bir günah olduğunu Kur’an’dan öğrenmedik mi? Asıl adaletin, bize düşman olan topluma dahi âdil davranmak olduğunu, yetimin hak-kını gözetmeden, komşumuza iyi davranmadan, bizim dışımızdakiler için fedakârlık yapmadan Allah’ı razı edemeyeceğimizi yine Kur’an’dan öğrenmedik mi? Bütün in-sanlar için bir öğüt, gönüllere şifa, inananlara rehber ve rahmet olan Kur’an, bizi her an en doğru olana iletmekte ve bizi karanlıklardan aydınlığa çıkarmaktadır. İsterseniz onun takvaya ulaşmak isteyen bizlere rehber ve rahmet oluşuna bir örnek verelim:

Kutsal Kitabımızda Rabbimiz, sevdiği kulları için şöyle der:

“Onlar öfkelerini yenerler, insanların kusurlarını affederler.” “Allah’ın haram kıldığı cana haksız yere kıymazlar.”

Sadece bu ayetlerle bile bugün insanlık, kan gölüne dönen dünyamızı barış yur-duna çevirebilir ve daha yaşanabilir bir yer hâline getirebilirdi. Bize karşı işlenilen suçu bağışlamanın, Allah katında ne kadar büyük bir mükâfatının olduğunu anla-yabilseydik, öfkemizi yutar ve Allah’ı razı etmenin hazzını yaşardık. Atalarımız da boşuna “Öfke ile kalkan zararla oturur” dememiştir. Bugün hapishanelerdeki insan-larımızın çoğu, bir anlık öfke sonucu hem kendi hayatlarını hem de yüz binlerce masumun hayatını mahvetmişlerdir.

Öyleyse şanımızı yüceltmek, manevi-ahlaki hastalıklarımıza şifa bulmak ve en doğru yola ermek için, Kur’an’daki takvaya ulaştıran bu güzel öğütleri tutmaya ça-lışalım. Biz de o güzellikleri yaşayalım ki, o kutlu Peygamber gibi adımız hep gü-zellikle ve dua ile anılsın. Hepimiz için güzel bir öğüt olan bu kitabın tavsiyelerini rehber edinelim ki, hem ailemizi hem de dünyamızı yaşanabilir bir yer hâline geti-rebilelim. Unutmayalım ki Kur’an-ı Kerim, takva ehli müminler için bir rehber ve bize Rabbimizin de bir emanetidir. Öyleyse kıyamette kendisinden sorguya çekile-ceğimiz bu kitaba karşı duyarlı olalım. Okuyalım, anlayalım ve öğütlerine uyalım.