Latest - Page 205

Kuran tercümesi nedir?

236 views
1 min read

Tercüme, bir sözün anlamını başka bir dilde dengi bir sözle aynen ifade etmektir. Oysa bir dilden bir başka dile çe-viri yapılırken ifade ve metinlerin manalarını ve inceliklerini tam olarak aktarmak mümkün olmamaktadır. Çünkü gerek dil-lerin kapasite, yapı ve edebî sanatlar yönünden birbirine denk olmayışı, gerek mütercimin kapasitesinin yetersizliği, tam bir tercümenin ortaya konmasını son derece zorlaştırmaktadır. Bu zorluk, çevrilecek metnin niteliği ve edebî üslubunun üstünlü-ğü oranında daha da büyür. Bu sebeple, tercüme edilen metnin lafızlarından veya manalarından ya da her ikisinden bazı feda-kârlıklarda bulunmak kaçınılmaz olur. Zira mütercim ile ter-cüme dilinin eksikliğinden kaynaklanan engellerin bulunma-yacağı durumlar olsa bile, dillerin ve dilleri konuşan kimsele-rin kendilerine has anlatım ve üslupları, duygu ve heyecanları vardır ki bunların başka dillerde kelime ve ifadelerle anlatıl-ması mümkün değildir.

Bu açıdan bakınca Kur’an-ı Kerim gibi mucize bir kela-mın bir başka dile eşdeğer bir ifadeyle çevirilmesi imkânsız-dır. Dolayısıyla bir Kur’an-ı Kerim tercümesi, ne kadar mü-kemmel olursa olsun, yine de yetersiz kalır.

Tercüme ve Meal nedir?

229 views
1 min read

Kur’an-ı Kerim’in çağrısı tüm insanlara yöneliktir. İnsa-na, maddî, manevî, bireysel ve toplumsal her alanda rehberlik eder. Getirdiği birey ve toplum modelinin gerçekleşmesi için prensiplerinin hayata geçirilmesini, bunun için de okunup an-laşılmasını ısrarla ister. Kur’an’ı okumaya teşvikin temel ama-cı, insanların, ilâhî kelam ile ilişkisini sürekli ve bilinçli hâle getirmektir. Namazda Kur’an’dan belli miktarı okumanın farz olması da bu amaca yöneliktir.

Kur’an’ın “doğru yola iletme” hedefinin gerçekleşmesi için onun, dili Arapça olmayan toplumlarca da anlaşılmasını sağlamak gerekmektedir. Bunun en pratik yolu da, ya Kur’an’ın içeriğini belli konu başlıkları altında anlatan siste-matik kitaplar yazmak, ya da Kur’an’ı öteki dillere tercüme ve tefsir etmektir. Öteden beri ağırlıklı olarak başvurulan yol, bi-rinci yol, yani kitap hazırlama yöntemi olmuştur. Zira bu yol, Kur’an’ın getirdiği nizam hakkında pratik bir yoldur ve her düzeyden insanın gerekli bilgilere kolayca ulaşmasını sağla-yacak niteliktedir. Bununla birlikte okuyucunun Kur’an’ın içeriği ile birebir buluşması açısından tercüme çok önemlidir. Nitekim ilki, hicrî IV. asırda Farsçaya olmak üzere, Kur’an’ın çeşitli dillere yapılmış birçok tercümesi bulunmaktadır.

Kur’an-ı Kerim’in Mûcizeliği

234 views
1 min read

Kur’an-ı Kerim, son peygamber Hz. Muhammed (s.a.s.)’in en büyük mucizesidir. O şiir olmadığı gibi nesir de değildir. Kendine özgü üslûbu olan ilâhî bir nazımdır. İlk hitap ettiği toplumun dilini, herkesin bildiği anladığı kelimelerle öy-lesine güzel ve tatlı bir şekilde kullanmıştır ki, İslâm’ın en azı-lı düşmanları bile onu dinlemekten kendilerini alamamışlardır.

Kur’an-ı Kerim, nazil olurken Arap edebiyatı zirve döne-mini yaşıyordu. Kur’an-ı Kerim, o günün şairlerine ve ediple-rine çağrıda bulunarak şöyle meydan okudu:

“Eğer kulumuza (Muhammed’e) indirdiğimiz (Kur’an) hak-kında bir şüphede iseniz, haydin onun benzeri bir sûre getirin ve eğer doğru söyleyenler iseniz, Allah’tan başka şahitlerinizi çağı-rın (ve bunu ispat edin).” (Bakara sûresi, âyet, 23)

Kur’an-ı Kerim’in bu meydan okuyuşu karşısında en bü-yük Arap şairleri ve edipleri âciz kalmışlardır. Çünkü o Allah kelamıdır, eşsizdir. Onun icazına ve belagatına insan gücünün yetişmesi mümkün değildir. Kur’an’ın bu meydan okuyuşu, kıyamete kadar sürecektir.

Kur’an-ı Kerim’in eşsizliğini ortaya koyan bildiğimiz, bilmediğimiz pek çok özelliği bulunmaktadır. Nazil olurken, gelecekte vuku bulacağını açıkladığı bazı olayların, haber ver-diği şekilde gerçekleşmesinin tarihen sabit olması; insanlığın, hakkında hiç bilgi sahibi olmadığı bazı hususlarda bilgiler vermesi; insanın yaratılışı ve birtakım kâinat olaylarının mey-dana gelişi gibi bazı ilmî gerçeklere ilişkin işaret ve ifadeleri-nin ilmen doğrulanması, onun Allah’ın sözü olduğunu ve eş-sizliğini ortaya koymaktadır.

Ayet ne demek?

213 views
1 min read

Âyet kelimesi sözlükte alamet, nişan, ibret, mucize, açık delil gibi anlamlara gelir. Terim olarak ise, sûrelerin içinde yer alan, baş tarafı ve son tarafı belirlenmiş harf, kelime, cümle veya cümleler grubuna denir. Âyetlerin çoğu bir veya birkaç cümleden oluşurlar. Ancak kendi başına bir cümle oluşturma-yan âyetler de vardır.

Sure ne demek?

253 views
1 min read

Kur’an-ı Kerim, 114 sûreden oluşmaktadır. Bunların ilki “Fâtiha”, sonuncusu “Nâs” sûreleridir.

“Sûre”, kelime anlamı itibariyle yüksek makam, mevki, şan, şeref, alamet, bir şeyi diğerinden ayıran engel gibi anlam-lara gelmektedir. Terim olarak ise sûre, Kur’an’ın, en az üç âyet içeren ve özel bir adı bulunan, kısımlarından yani âyet gruplarından her biridir.

Kur’an-ı Kerim’in Yazılışı, Ezberlenişi ve Mushaf Haline Getirilişi

275 views
1 min read

Kur’an-ı Kerim, vahiy yoluyla son peygamber Hz. Mu-hammed (s.a.s.)’e yaklaşık 23 sene zarfında nazil olmuştur. Hiçbir semavî kitaba nasib olmayan muazzam bir itina ve ko-ruma ile tesbit edilmiştir. Bunun için Hz. Peygamber, birçok vahiy katibi edinmiş, âyetler nazil oldukça, vahiy katiplerine; hangi âyet, Kur’an-ı Kerim’in içinde hangi sûrenin neresine yerleştirilecekse, o şekilde talimat vererek yazdırmıştır.

Her âyet nazil oldukça vahiy katipleri onu bizzat Hz. Pey-gamber’den alarak yazmışlar, sahabilerden birçoğu da inen âyetleri hemen ezberlemişlerdir.

Daha sonra gelen her nesilde binlerce müslüman Kur’an’ı ezberlemeyi gelenek hâline getirmişler ve bunu titizlikle sür-düregelmişlerdir.

Nazil olan âyetler, o günün yazı malzemeleriyle yazılıyor ve bunlar özenle muhafaza ediliyordu.

Hz. Peygamber’in sağlığında bu şekilde tespit edilen Kur’an-ı Kerim, Hz. Ebu Bekir zamanında, vahiy katiplerin-den ve en iyi hafızlardan oluşturulan bir kurul tarafından hem hafızalardan hem de yazılı metinlerden kontrol edilerek titiz bir şekilde iki kapak arasına alınmak suretiyle mushaf hâline getirilmiştir.

Hz. Osman döneminde ise, Hz. Ebubekir zamanında iki kapak arasına alınan mushaf çoğaltılarak o dönemin büyük İs-lâm merkezlerine gönderilmiş, bir tanesi de Halifenin nezdin-de kalmıştır.

Kur’an-ı Kerim nedir?

344 views
1 min read

Kur’an-ı Kerim, Allah’ın kelamıdır. İnsanlığı dünya ve ahiret mutluluğuna ulaştırmak için son peygamber Hz. Muham-med (s.a.s.)’e Arapça olarak Cebrail aracılığıyla vahyedilmiştir. Hz. Peygamberden itibaren nesilden nesile tevatür yoluyla nak-ledilegelmiştir. Okunmasıyla da ibadet edilen bu ilâhî kelam eş-sizdir. Onun bir benzeri ortaya konulamamıştır, konulamaz.

Kur’an-ı Kerim evrenseldir. İlâhî kitapların sonuncusu-dur. Kıyamete kadar insanlığa yol gösterecek yegâne ilâhî ki-taptır. Allah, Kur’an-ı Kerim’i bizzat kendi korumasına almış-tır. Onunla, daha önce indirdiği ilâhî kitapların geçerliliğine son vermiştir. Zaten Kur’an’dan önce indirilen ilâhî kitaplar insanlar tarafından tahrif edilmiş bulunuyordu. Nitekim, önce-ki ilâhî kitapların tahrif edildiği bizzat Kur’an tarafından ifade edilmektedir. (Nisâ sûresi, âyet, 46; Mâide sûresi, âyet,13,14; Bakara sûresi, âyet, 85)

Kur’an-ı Kerim, kendinden önceki diğer ilâhî kitaplarda da yer alan, Allah’a, peygamberlerine, kitaplarına, melekleri-ne, ahiret gününe, her şeyin Allah’ın takdir ve yaratmasıyla ol-duğuna iman; canın, malın, neslin, aklın ve dinin korunması gibi, dinin temel esaslarını yeniden ortaya koymuş, onlardaki gerçekleri tasdik etmiş, tahrif edilen hususları da düzeltmiştir.

Esas itibariyle, peygamberler tarafından insanlara tebliğ edilmiş olan dinin temel prensiplerinde değişiklik yoktur. Fakat zaman ve mekânın, sosyal şartların değişmesine paralel olarak ibadet şekillerinde ve bazı hükümlerde birtakım değişiklikler olmuştur. Allah, bir peygamberin getirdiği dinde olmayan bazı hükümleri, daha sonraki bir peygamberin dininde ortaya koy-muştur. Önceki peygamberlerin getirdiği bazı hükümleri sonra-dan gönderdiği peygamberlerle ortadan kaldırmıştır.

Kur’an-ı Kerim’in içerdiği temel hüküm ve prensipler kı-yamete kadar geçerlidir. Bunlar, zaman, mekân ve diğer şartla-ra bağlı olmaksızın süreklilik arz ederler. Her çağ ve toplumda-ki müslümanlar için yönlendirici ve bağlayıcı niteliktedirler.

Yasin Suresi Türkçe Meali

229 views
6 mins read
  1. Yâ Sîn.
  2. (Ey Muhammed!) Hikmet dolu Kur’an’a andolsun ki,
  3. Sen elbette (peygamber) gönderilenlerdensin.
  4. Dosdoğru bir yol üzeresin.
  5. Kur’an, mutlak güç sahibi, çok merhametli Allah tarafından indirilmiştir.
  6. Ataları uyarılmamış, bu yüzden de gaflet içinde olan bir kavmi uyarman için indirilmiştir.
  7. Andolsun, onların çoğu üzerine o söz (azap) hak olmuştur. Artık onlar iman etmezler.
  8. Onların boyunlarına demir halkalar geçirdik, o halkalar çenelerine dayanmıştır. Bu sebeple kafaları yukarıya kalkık durumdadır.
  9. Biz, onların önlerine bir set, arkalarına da bir set çekip gözlerini perdeledik. Artık görmezler.
  10. Onları uyarsan da, uyarmasan da onlar için birdir, inanmazlar.
  11. Sen ancak Zikr’e (Kur’an’a) uyanı ve görmediği hâlde Rahmân’dan korkan kimseyi uyarırsın. İşte onu bir bağışlanma ve güzel bir mükâfatla müjdele.
  12. Şüphesiz biz, ölüleri mutlaka diriltiriz. Onların yaptıklarını ve bıraktıkları eserlerini yazarız. Biz, her şeyi apaçık bir kitapta (Levh-i Mahfuz’da) bir bir kaydetmişizdir.
  13. (Ey Muhammed!) Onlara, o memleket halkını örnek ver. Hani oraya elçiler gelmişti.
  14. Hani biz onlara iki elçi göndermiştik de onları yalancı saymışlardı. Biz de onlara üçüncü bir elçi ile destek vermiştik. Onlar, “Şüphesiz biz size gönderilmiş elçileriz” dediler.
  15. Onlar şöyle dediler: “Siz de ancak bizim gibi insansınız. Rahmân, hiçbir şey indirmemiştir. Siz sadece yalan söylüyorsunuz.”
  16. (Elçiler ise) şöyle dediler: “Bizim gerçekten size gönderilmiş elçiler olduğumuzu Rabbimiz biliyor.”
  17. “Bize düşen ancak apaçık bir tebliğdir.”
  18. Dediler ki: “Şüphesiz biz sizin yüzünüzden uğursuzluğa uğradık. Eğer vazgeçmezseniz, sizi mutlaka taşlarız ve bizim tarafımızdan size elem dolu bir azap dokunur.”
  19. Elçiler de, “Uğursuzluğunuz kendinizdendir. Size öğüt verildiği için mi (uğursuzluğa uğruyorsunuz?). Hayır, siz aşırı giden bir kavimsiniz” dediler.
  20. Şehrin öbür ucundan bir adam koşarak geldi ve şöyle dedi: “Ey kavmim! Bu elçilere uyun.”
  21. “Sizden hiçbir ücret istemeyen kimselere uyun, onlar hidayete erdirilmiş kimselerdir.”
  22. “Hem ben, ne diye beni yaratana kulluk etmeyeyim. Oysa siz de yalnızca O’na döndürüleceksiniz.”
  23. “O’nu bırakıp da başka ilâhlar mı edineyim? Eğer Rahmân bana bir zarar vermek istese, onların şefaati bana hiçbir fayda sağlamaz ve beni kurtaramazlar.”
  24. “O taktirde ben mutlaka açık bir sapıklık içinde olurum.”
  25. “Şüphesiz ben sizin Rabbinize inandım. Gelin, beni dinleyin!”
  26. (Kavmi onu öldürdüğünde kendisine) Cennete gir” denilince. “Keşke, dedi, kavmim bilseydi!”
  27. Rabbimin beni bağışladığını ve beni ikram edilenlerden kıldığını.
  28. Kendisinden sonra kavmi üzerine (onları cezalandırmak için) gökten hiçbir ordu indirmedik. İndirecek de değildik.
  29. Sadece korkunç bir ses oldu. Bir anda sönüp gittiler.
  30. Yazık o kullara! Kendilerine bir peygamber gelmezdi ki, onunla alay ediyor olmasınlar.
  31. Kendilerinden önce nice nesilleri helâk ettiğimizi; onların artık kendilerine dönmeyeceklerini görmediler mi?
  32. Onların hepsi de mutlaka toplanıp (hesap için) huzurumuza çıkarılacaklardır.
  33. Ölü toprak onlar için bir delildir. Biz, onu diriltir ve ondan taneler çıkarırız da onlardan yerler.
  34. Orada nice hurma bahçeleri ve üzüm bağları meydana getirdik, içinden sular fışkırttık;
  35. Onun ürünlerinden ve kendi elleriyle ürettiklerinden yesinler diye. Hâlâ şükretmeyecekler mi?
  36. Yerin bitirdiği şeylerden, insanların kendilerinden ve (daha) bilemedikleri (nice) şeylerden, bütün çiftleri yaratanın şanı yücedir.
  37. Gece de onlar için bir delildir. Gündüzü ondan çıkarırız, bir de bakarsın karanlık içinde kalmışlardır.
  38. Güneş de kendi yörüngesinde akıp gitmektedir. Bu, mutlak güç sahibi, hakkıyla bilen Allah’ın takdiri (düzenlemesi)dir.
  39. Ayın dolaşımı için de konak yerleri (evreler) belirledik. Nihayet o, eğrilmiş kuru hurma dalı gibi olur.
  40. Ne güneş aya yetişebilir, ne de gece gündüzü geçebilir. Her biri bir yörüngede yüzmektedir.
  41. Onların soylarını dolu gemide taşımamız da onlar için bir delildir.
  42. Biz, onlar için o gemi gibi binecekleri nice şeyler yarattık.
  43. Biz istesek onları suda boğarız da kendileri için ne imdat çağrısı yapan olur, ne de kurtarılırlar.
  44. Ancak tarafımızdan bir rahmet olarak ve bir süreye kadar daha yaşasınlar diye kurtarılırlar.
  45. Onlara, “Önünüzde ve arkanızda olan şeylerden (dünya ve ahirette göreceğiniz azaplardan) sakının ki size merhamet edilsin” denildiğinde yüz çevirirler.
  46. Onlara Rablerinin âyetlerinden bir âyet gelmez ki ondan yüz çeviriyor olmasınlar.
  47. Onlara, “Allah’ın sizi rızıklandırdığı şeylerden Allah yolunda harcayın” denildiği zaman, inkâr edenler iman edenlere, “Allah’ın, dilemiş olsa kendilerini doyurabileceği kimselere mi yedireceğiz? Siz ancak apaçık bir sapıklık içindesiniz” derler.
  48. “Eğer doğru söyleyenlerseniz, bu tehdit ne zaman gelecek?” diyorlar.
  49. Onlar ancak, çekişip dururlarken kendilerini yakalayacak korkunç bir ses bekliyorlar.
  50. Artık ne birbirlerine tavsiyede bulunabilirler, ne de ailelerine dönebilirler.
  51. Sûra üfürülür. Bir de bakarsın, kabirlerden çıkmış, Rablerine doğru akın akın gitmektedirler.
  52. Şöyle derler: “Vay başımıza gelene! Kim bizi diriltip mezarımızdan çıkardı? Bu, Rahman’ın vaad ettiği şeydir. Peygamberler doğru söylemişler.”
  53. Sadece korkunç bir ses olur. Bir de bakarsın, hepsi birden toplanıp huzurumuza çıkarılmışlardır.
  54. O gün kimseye, hiç mi hiç zulmedilmez. Size ancak işlemekte olduğunuz şeylerin karşılığı verilir.
  55. Şüphesiz cennetlikler o gün nimetlerle meşguldürler, zevk sürerler.
  56. Onlar ve eşleri gölgelerde koltuklara yaslanmaktadırlar.
  57. Onlar için orada meyveler vardır. Onlar için diledikleri her şey vardır.
  58. Çok merhametli olan Rab’den bir söz olarak (kendilerine) “Selâm” (vardır).
  59. (Allah, şöyle der:) “Ey suçlular! Ayrılın bu gün!”
  60. “Ey Âdemoğulları! Ben, size, şeytana kulluk etmeyin. Çünkü o, sizin için apaçık bir düşmandır.
  61. Bana kulluk edin. İşte bu dosdoğru yoldur, diye emretmedim mi?”
  62. “Andolsun, o sizden pek çok nesli saptırmıştı. Hiç düşünmüyor muydunuz?”
  63. “İşte bu, tehdit edildiğiniz cehennemdir.”
  64. “İnkâr ettiğinizden dolayı bugün girin oraya!”
  65. O gün biz onların ağızlarını mühürleriz. Elleri bize konuşur, ayakları da kazandıklarına şahitlik eder.
  66. Eğer dileseydik, onların gözlerini büsbütün kör ederdik de (bu hâlde) yola koyulmak için didişirlerdi. Fakat nasıl görecekler ki?!
  67. Yine eğer dileseydik, oldukları yerde başka yaratıklara dönüştürürdük de ne ileri gidebilirler, ne geri dönebilirlerdi.
  68. Kime uzun ömür verirsek, onu yaratılış itibariyle tersine çeviririz (gücünü azaltırız). Hâlâ düşünmeyecekler mi?
  69. Biz, o Peygamber’e şiir öğretmedik. Bu, ona yaraşmaz da. O(na verdiğimiz) ancak bir öğüt ve apaçık bir Kur’an’dır.
  70. (Aklen ve fikren) diri olanları uyarması ve kâfirler hakkındaki o sözün (azabın) gerçekleşmesi için Kur’an’ı indirdik.
  71. Görmediler mi ki, biz onlar için, ellerimizin (kudretimizin) eseri olan hayvanlar yarattık da onlar bu hayvanlara sahip oluyorlar.
  72. Biz, o hayvanları kendilerine boyun eğdirdik. Onlardan bir kısmı binekleridir, bir kısmını da yerler.
  73. Onlar için bu hayvanlarda (daha pek çok) yararlar ve içecekler vardır. Hâlâ şükretmeyecekler mi?
  74. Belki kendilerine yardım edilir diye Allah’ı bırakıp da ilâhlar edindiler.
  75. Onlar, ilâhlar için (hizmete) hazır asker oldukları hâlde, ilâhlar onlara yardım edemezler.
  76. (Ey Muhammed!) Artık onların sözü seni üzmesin. Çünkü biz, onların gizlediklerini de açığa vurduklarını da biliyoruz.
  77. İnsan, bizim, kendisini az bir sudan (meniden) yarattığımızı görmedi mi ki, kalkmış apaçık bir düşman kesilmiştir.
  78. Bir de kendi yaratılışını unutarak bize bir örnek getirdi. Dedi ki: “Çürümüşlerken kemikleri kim diriltecek?”
  79. De ki: “Onları ilk defa var eden diriltecektir. O, her yaratılmışı hakkıyla bilendir.”
  80. O, sizin için yeşil ağaçtan ateş yaratandır. Şimdi siz ondan yakıp duruyorsunuz.
  81. Gökleri ve yeri yaratan Allah’ın, onların benzerini yaratmaya gücü yetmez mi? Evet yeter. O, hakkıyla yaratandır, hakkıyla bilendir.
  82. Bir şeyi dilediği zaman, O’nun emri o şeye ancak “Ol!” demektir. O da hemen oluverir.
  83. Her şeyin hükümranlığı elinde olan Allah’ın şanı yücedir! Siz yalnız O’na döndürüleceksiniz.

Dede Korkut kimdir?

397 views
5 mins read

Dede Korkud, adına atfedilen hikâyelerin anlatıcısı kabûl edilen yarı efsânevî Türk bilgesidir. Anlatıcı desek de aslında bu hikâyeler üçüncü tekil şahsın ağzından aktarılmakta ve Dede Korkud hikâye sonunda kahramanları kutsayan bir rehber kişi olarak ortaya çıkmaktadır. Sâdece Kam Büre Bey oğlu Bamsı Beyrek Boyu (Destânı)nda fazladan bir role sâhiptir. Onun kim olduğunu, ne zaman yaşadığını veya yaşayıp yaşamadığını bilmiyoruz.

Bir nevi Homeros problemi onun için de söz konusudur. Acaba o tek bir kişi mi yoksa kadîm bir geleneği temsil eden ozanlar soyunun tümü tarafından zaman içerisinde anlatılan hikâye parçalarının kendisine mâl edildiği muhayyel bir kişi mi? Buna kesin bir cevap vermek zor görünüyor.

Dede Korkud destanları hakkındaki en eski kayıt, Memlûk târihçisi İbnü’d-Devâdârî’nin muhtemelen 1310’da tamamladığı Dürerü’t-tîcân ve ġureru tevârîħi’z-zamân adlı eserindeki satırlardır. Burada, Oğuznâme’nin Türkler’in elinde dolaşıp durduğundan, Oğuz adlı bir büyüklerinin olduğundan, Tepegöz dedikleri bir canavarın beldelerini harâb edip Türk büyüklerini katlettiğinden ve ayrıca bu destanların kopuz eşliğinde ezbere okunduğundan bahsedilir.

Destânlar, kayda geçiren anlatıcının ifâdesine göre Hz. Peygamber’le çağdaştır. Ayrıca Peygamberi görüp onun sahâbesi olarak Oğuz yurduna dönen bir karakter de vardır. Bunlar, şüphesiz masalsı bir ifâdelerdir; ancak masalla gerçeğin sınırları da dâimâ yan yana olmuştur. Bazı başka kaynaklar (Câmiü’t-tevârih gibi) Dede Korkud’u Oğuz hanlarından Kayı İnal’ın yanında ve yine Peygamber’le çağdaş gösterirken bazı kaynaklar (Şecere-i Terâkime gibi) da Dede Korkud’u Peygamberden 300 yıl sonra yaşamış olduğunu belirttikleri Salur Kazan’la çağdaş göstererek Abbasîler dönemine yerleştirmiştir. Bu masalsı rivâyetlerin birtakım gerçekleri karşılayabileceğini düşünen kimi bilim adamları, Dede Korkud’un Göktürkler zamanındaki Oğuz yabguları nezdinde bulunmuş bir bilge-vezir olabileceğini ileri sürmüşlerdir. Destânın, Müslümanlığa yeni intisâb etmiş bir bozkır topluluğunun geçiş dönemi ürünü olarak da görülmesi bu târihlendirmeyi mâkûl gösterse de kesin bir şey söylemek yine de mümkün değildir. Destanların coğrafyası da Türkistan’la Azerbaycan, Doğu Anadolu, Kafkasya arasında yer alan millî bir coğrafyadır. Buradan bazen Umman’a da uzanır kahramanlarımız.

Hikâyelerin, Müslümanlığa yeni girmiş bir kabile topluluğunun ürünü olduğuna dâir birtakım işâretler vardır. Bu gibi hikâye parçacıkları vesilesiyle çok eski dönemlerin silik hâtırâları da ortaya çıkabilir. Mesela; Dirse Han oğlu Boğaç Han Destânı’nda Boğaç’ın annesi oğlunu kan revân içinde bulunca şöyle der:

Kara kıyma gözlerin uyhu almış, açgıl ahı

On ikice sünücegin üzen olmış, yagşur ahı,

Tangru veren tatlu canun seyranda imiş, inde ahı,

Öz gevdende canun varısa, ogul, ver haber mana

Kara başum kurban olsun ogul, sana

Günümüz söyleyişi:

Kara çekik gözlerini uyku almış aç oğul

On iki kemiğini koparmışlar, devşir oğul

Tanrı vergisi canın seyrâna çıkmış, döndür

Öz gövdende canın varsa haber ver bana

Kara başım kurban olsun, oğul sana!

S. Tezcan, bunu, bir şamanlığa giriş töreni hâtırâsı olarak açıklamıştır: Kendisinin şaman olacağına inanılan aday, adaylık aşamalarının sonunda şaman hastalığı denilen bir hastalık geçirir. Mesleğe giriş için bir nevi inisiyasyon… Şaman namzedi birkaç gün kapalı bir yerde ağır bir baygınlık hâlinde yatar; ağzından köpükler çıkar, eklemlerinden kan sızar, konuşmaz, soluk alışı yavaşlar, vücut zayıf düşüp katılaşır, hiçbir şey yemez. Tradisyona göre üç gün geçici bir ölüm yaşayıp dirilir. Bu geçici ölüm ânında da düşsel bir hâdise gerçekleşir: Dişi ve erkek ruhlar gelip vücudundaki bütün kemikleri ayırır, sayar; et ve kemikler bir kazanda kaynatılır. Sonrasında da bunların hepsi bir araya getirilir. Bütün bunlar olurken adayın ruhu hayvan anası denen ve yırtıcı bir kuş olarak tasavvur edilen bir varlık tarafından yeraltına götürülmüştür. Baygınlık hâlinin genel olarak canın gövdeyi terk edip seyrâna çıkması olarak kabûl edildiği de bilinir. Etler ve kemikler parçalanıp kaynatıldıktan sonra can geri döner. Bu, ölüp yeniden dirilmek anlamına gelen bir düştür. Dede Korkud’daki bu sözlerin işte böylesi bir erginlenme töreninin izlerini taşıdığı düşünülmektedir. Yaşama dönen aday, artık her türlü güçlüğü yenecek ve tüm ruhlar üzerinde yaptırım gücü kazanacaktır.

Dede Korkud Kitabı’nın 15. – 16. asırlarda,  bilhassa Akkoyunlu coğrafyasında yazıya geçirildiği düşünülmektedir. Özellikle Bayındır Hân’a verilen önem ve onun hanlar hânı olarak yüceltilmesi, ayrıca destânın coğrafyası – daha doğru bir söyleyişle – Türkistan’dan Doğu Anadolu’ya taşınan coğrafyası göz önüne alınırsa bu görüş doğru kabûl edilebilir. Kayda geçiriliş târihi de problemli değildir; zîrâ bu asırlarda Türklük burcunun ferâmuzu olan Osmanlılar’da da Oğuznâme söylemek, dinlemek, bu hikâyelerle şenlik etmek yaygın bir eğlencedir. 16. asrın meşhur nişancısı Celâlzâde Mustafa’nın Tabakât’ına göre, Mohaç Savaşı’ndan önceki gece ordugâhta «Din yolunun serbazları, meydân-ı gazâ kurbanları, Rumelinin delüleri, divaneleri, şeştar, tanburlar, kopuzlar nevaht idüb Oğuz gazalarının hikâyet-efruzları ozanlar çalub çağırub şenlikler, şâdilikler iderlerdi.»

Dede Korkud Kitabı, millî irfan kaynaklarımızın en başında yer alan bir kahramanlık destanları derlemesidir. Muhtelif zamanlarda Oğuz geçmişinin, Oğuz an’anelerinin, Oğuz töresinin, Oğuz îmânının, kısacası öz be öz Türklük ocağının od’unda pişmişbir millî seciye manzûmesidir. Onda biz, dilimizin en verimli, çağıldayan söyleyişlerini, göçebe Türk cemiyetinin ve kabile hayâtının en arı unsurlarını, temiz Müslüman îmânının cûş u hurûşunu, anne, baba, kardeş, eş ve yurt sevgisinin, inhirafsız bir sadâkatin en yalın numûnelerini buluruz.

Belki büyük Oğuz destânının kaybolmuş parçalarının elde kalan hikâyeleri olan bu şiirsel nesirin heyecan dolu destansı dilinden, içinde yükselen hayır dualarından, içine serpilmiş kutlu atasözlerinden sürekli yararlanmak, bu ulu irfan çeşmesinden her vesileyle kana kana içmek ve yetişen nesillerin onu ezberlemesini sağlamak en önemli görevlerimizden biri olmalıdır.

Göktürk Ömer Çakır

Corona virüs nedir, belirtileri ve tedavisi nedir?

330 views
2 mins read

MERS nedir?

Son zamanlarda yoğun endişeye yol açan corona virüs enfeksiyonu MERS’tir: Middle East Respiratory Syndrome(Orta Doğu Solunum Sendromu). Hastalığa yol açan virüs MERS-CoV’dır. Bu virus 2012 yılında Suudi Arabistan’da tespit edilmiştir. Bu virüsle enfekte olan insanların çoğunda ağır akut solunum sistemi rahatsızlıkları gelişmiştir. Ateş, öksürük ve nefes darlığı gözlemlenmiştir. Yaklaşık yarısı hayatını kaybetmiştir. Hastaların çok az bir kısmı hafif belirtilerle atlatmıştır. Amerika Birleşik Devletlerin’de bildirilen bir vaka olmamıştır. SARS’a yol açan virüsten farklıdır. Araştırmacılar virüsün kaynağını ve nasıl yayıldığını bulmaya çalışıyorlar. 

SARS nedir?

Bir diğer ağır geçen corona virüs enfeksiyonu SARS’tır (şiddetli akut solunum sendromu). Etkeni SARS-CoV’dır.  SARS vakaları ilk olarak 2003 yılının şubat ayında Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya’da gözlemlenmiştir.1 Kasım 2002-31 Temmuz 2003 tarihleri arasında dünya genelinde 8273 SARS vakası gözlemlenmiştir ve bu vakaların 775’i ölümle sonuçlanmıştır.  2004 yılından bu yana dünyanın herhangi bir yerinden bildirilmiş SARS-CoV enfeksiyonu bulunmamaktadır.

Corona virüs enfeksiyonları her zaman ölümcül müdür?

Corona virüsler nadiren MERS ya da SARS gibi ölümcül olabilen enfeksiyonlara yol açarlar. Çoğu zaman hafif enfeksiyonlar gözlemlenir.

Corona virüslerin temel özellikleri nelerdir?

Corona virüsler çoğu insanın hayatlarının bir bölümünde karşılaştığı yaygın virüslerdir. İnsan corona virüsleri çoğu zaman hafiften orta dereceye üst solunum sistemi enfeksiyonlarına yol açarlar. Bulaşma yolları, görüldüğü mevsimler, semptomları da diğer üst solunum sistemi enfeksiyonları gibidir.

Corona virüs enfeksiyonlarından nasıl korunabiliriz?

İnsan corona virüslere karşı koruyucu herhangi bir aşı bulunmamaktadır. Enfeksiyon riskini azaltmanın başlıca yolları: Su ve sabunla sık sık ellerin yıkanması, gözlere, ağıza ve buruna dokunulmaması, hasta insanlarla yakın temastan kaçınılması. O halde insan corona virüslerle enfekte olduğumuzda diğer insanları korumak için şunları akılda tutmak gerekir: Hastayken evde kalmak, başkalarıyla yakın temastan kaçınmak, hapşırırken ya da öksürürken ağızı ve burunu kapamak, objeleri ve yüzeyleri temiz ve dezenfekte tutmak.

Corona virüs enfeksiyonlarında teşhis nasıl konulur?

Hastalığınızın sebebinin insan corona virüsü olup olmadığını anlamak için laboratuar testleri yapılabilir. Ama çoğu zaman insanlar hafif rahatsızlıklar yaşadıkları için bu testlere ihtiyaç duyulmaz. Ayrıca her laboratuarda da bu testler yaygın olarak bulunmayabilir. Laboratuarda yapılan temel testler şunlardır: Hücre kültüründe virüs izolasyonu, PCR (polymerase chain reaction), insan corona virüs antikorları için serolojik test. Serolojik test için kan örneği gerekir. Burun ve boğaz swabları insan corona virüsleri için en iyi numunelerdir.

Corona virüs enfeksiyonlarının tedavisi nasıldır?

İnsan corona virüsleri ile oluşan hastalıklar için spesifik bir tedavi bulunmamaktadır. Corona virüsle enfekte olan insanların çoğu kendiliğinden iyileşir. Semptomları azaltabilmek için ağrı kesiciler, ateş düşürücüler kullanılabilir (çocuklara aspirin verilmemeli), boğaz ağrısı ve öksürük için oda nemini arttıran cihazlar kullanılabilir ya da sıcak bir duş alınabilir. Bol bol sıvı alıp evde kalıp dinlenilmelidir.

Dr. Fikret Özgür

Mikail Bayram kimdir, eserleri ve tarihçiliği

377 views
24 mins read

Ailesi ve Tahsil Hayatı

Mikail Bayram’ın ailesi İran’ın Hoy kasabasındandır. Köken olarak Azeri Türkü’dür. Küresinliler adında Sünni bir oymağa mensup olup, artan Şii tahakkümü ve Türk-İran siyasi ilişkilerinin nihai neticesi sonucunda I. Dünya Savaşı sırasında Türkiye’ye iltica etmişler ve Van’ın Saray ilçesine yerleşmişlerdir. Annesi Zübeyde Hanım, Babası İsmail Bey’dir. Babası uzun dönem çiftçilik yapmış daha sonra Maliye Tahsildarlığı görevini yürütmüştür. 1971 yılında da bu görevden emekli olmuştur.

Mikail Bayram babasının ilk evliliğinden doğan beş çocuğundan en büyüğüdür. Babası ikinci bir evlilik yapmış ve yedi kardeşi daha dünyaya gelmiştir. Toplam 13 kardeştirler. Mikail Bayram 14 Mart 1940 yılında Van’ın Saray ilçesinde dünyaya gelmiştir.

İlk okuldan mezun olduktan sonra ancak üç sene sonra orta okula kayıt olmuştur. Bu süre içerisinde ailesinin yaşadığı ekonomik zorluklardan dolayı köy işlerinde çalışmıştır. Fakat okumaya olan merak ve istidadı neticesinde bireysel olarak asla okuyup-öğrenmekten kopmamış, özellikle de Kerem ile Aslı, Köroğlu vb halk hikayelerini okumuş, ayrıca köylerde aşık geleneğini devam ettiren ve temsilcisi olan isimlerden hikâyeler dinlemiştir.

Köy hayatının en önemli geleneğini teşkil eden ve uzun kış gecelerinde bütün köylülerin belirli evlerde toplanıp okudukları Kara Davut, Enverü’l Aşıkin, Ahmediye ve Muhammediye hatta bazen Farsça okunan Bostan, Gülistan, Şeh-nâme gibi eserleri okumuş ve dinlemiştir. Bu tür eserler onun kişiliğinin ve zihin dünyasının gelişiminde birçok katkısı olduğunu her zaman ifâde etmiştir.

Ortaokul hayatına o dönemde yakın civarda orta okul olmadığı için köyüne yaklaşık 17 km uzaklıkta yeni açılan bir orta okula kaydolmuş ve eğitimini burada sürdürmüştür. Özellikle bu dönemde ilçede mevcut bulunan medreseye de devam etmiş orada İslami ilimler hususunda ilk eğitimini almaya başlamıştır. Bu yaşlarda yerel şair, aşık ve saz üstadlarının çevresinde olmuş onlardan çeşitli eğitimler almıştır. Medrese de Farsça hocası Mikail Bayram’ın şiire olan ilgisini keşfederek erken yaşlardan itibaren ona özel olarak Farsça eğitimi vermeye başlamıştır.

Orta Okul hayatının nihayetinde her ne kadar ailesi ekonomik zorluklar dolayısı ile okumasını tasvib etmedi ise de o İmam Hatip Lisesi’ne devam etme kararlığında olduğundan dolayı ve yakın ilçelerde Lise olmaması sebebi ile Van Atatürk Lisesi’ne kayıt yaptırmıştır. 15-16 yaşlarında bir genç olarak Van’ın merkezine gelmiş fakat kalacak yeri olmadığı için 3 ay kadar bir süre Van’ın çeşitli camilerinde kalmıştır. Yaşadığı bütün zorluklar onun okuma aşkına ve isteğine engel teşkil etmemiş ve geometri, astronomi, fizik dersleri de kuvvetli olan Mikail Bayram bu derslerden kurslar vererek geçimini sağamaya çalışmıştır .

Bu dönemde Van’ın çeşitli cami ve medreselerinde tanınmış hocalarından eğitimler almış. Özellikle Şark Klasikleri başta olmak üzere doğu edebiyatı ve tarihi üzerinde kendisini geliştirmiştir.

Liseyi bitirdikten sonra birinci tercihi İlahiyat okumak olduğu için 1961 yılında Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’ne kaydolmuştur. Arapça ve Farsça yetkinliği üniversite hocası olan ve o dönemde Farsça konusunda ülkenin önde gelen isimlerinden olan Necati Lugal’ın dikkatini çekmiş ve okul dışında hocasının Maltepe’de bulunan evinde iki sene kadar ileri Farsça eğitimleri almıştır. Özellikle her Pazar günü yaklaşık üç saat kadar süren bu derslerde Doğu Edebiyatının en önemli temsilcileri olan Ömer Hayyam, Mevlana, Muhammed İkbal, Hafız gibi isimlerin eserlerini incelemiş ve okumuşlardır.

Hocası Necati Lugal’in Mikail Bayram’ın hayatına yön verecek ve onun ilmi çalışmalarında yetkinleşmesini sağlayacak bir isteği onun hayatını değiştirmiştir. Hocası Cebeci Maarif Kütüphanesi’nde bulunan Âşık Paşa’nın yazma eser “Garib-nâme” adlı eserini kendisi için kopya etmesini istemiştir. Ömrü boyunca el yazması eserler ile çalışacak olan Mikail Bayram’ın el yazması eserler ile tanışması ilk defa hocasının bu isteği ile olmuştur.

Üniversite ikinci sınıfta iken bitirme tezi konusunu “Zerdüşt ve Avestası” olarak belirleyen Mikail Bayram 1966 yılında üniversiteden mezun olmuştur.

Üniversite hayatı boyunca birçok ünlü ilim adamının öğrencisi olma şerefine nail olmuştur. Bu hocaları arasında derslerini ilgi ile takip ettiği hocaları başta Felsefeci Hilmi Ziya Ülken, Sanat tarihçisi Suat Kemal Yetkin, Tefsir ve Hadis hocası Tayyip Ökiç, İslam ve Seçuklu Tarihi hocası Neşet Çağatay, Osman Turan ve Mehmet Altay Köymen zikredilebilir.

Üniversite hayatı boyunca Necip Fazıl Kısakürek’in tesirinde olan Mikail Bayram, Büyük Doğu Dergisi ve Derneği’nin Ankara Temsilciğinin kurucularından biri olmuştur ve başkanlığını da yürütmüştür.

Çalışma Hayatı

Üniversiteden mezun olduktan sonra öğretmenlik mesleğine başlamış ve 1966’da Adana Kız Lisesi’nde ve sonrasında Adana İmam-Hatip Lisesi’nde meslek dersleri öğretmenliği yapmıştır.

1968 senesinde ise giriş sınavını kazanarak Konya İlahiyat, o dönemki adı ile Konya Yüksek İslam Enstitüsü’ne Fars Dili ve Edebiyatı öğretim üyeliğine tayin olmuştur. Konya’dan sonra Kayseri Yüksek İslam Enstitüsü’ne tayin olmuştur. 1975 senesinde ise İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde “Şeyh Nasiruddin Mahmud’un Hayatı, Çevresi ve Eserleri” başlıklı tezi ile doktor ünvanını almıştır. Aynı yıl Bursa Yüksek İslam Enstitüsü’ne kurucu olarak atanmış ve Enstitü’nün kuruculuğunu yapmıştır.  Mikail Bayram İlahiyat Fakülteleri’nde toplam 12 yıl Fars Dili ve Edebiyatı öğretim görevlisi olarak çalışmıştır.

1970 yılında T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu hazırlama heyeti içerisinde yer almıştır. Konya Yusuf Ağa Kütüphanesi’nde yaklaşık 1000 kadar eserin tavsifini yapmıştır. 12 Eylül Darbesi sonrası bu görevden uzaklaştırılmıştır. Fakat kısa bir süre sonra IRCCICA adına Konya ve Çevresinde bulunan el yazması eserlerin tavsif edilmesi ile görevlendirilmiş ve İslam Konferansı Teşkilatı tarafından kendisine takdir belgesi verilmiştir.

1980 yılında Konya Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’ne tayin olmuş ve burada Osmanlı Paleografyası, İslam Tarihi, Selçuklu Tarihi dersleri vermiştir. Aynı zamanda lisans öğreniminden hocası da olan rektör Prof. Dr. Neşet Çağatay’ın derslerini de devam ettirmiştir.

Uzun yıllar Akademi’de yaşadığı zorluklar neticesinde geçte olsa 1990 yılında Doçent olmuştur. 1994 yılından emekli olduğu tarih 2007’ye kadar da hem bölüm başkanlığı hem de Ortaçağ Tarihi Anabilim Dalı Başkanlığı görevini yürütmüştür.

Tez Çalışmaları

Lisans öğrenimini “Zerdüşt ve Avestası” üzerinde çalışması ile bitiren Mikail Bayram bu çalışması süresince sadece Hindoloji Kürsüsü başkanı Prof. Dr. Abidin İtil’den bilinen en eski Farsça olan Pehlevice dersleri almıştır. Meşhur İranlı alim Firuzanfer’in Türkiye ziyaretinde tercümanlığını yapa İtil Farsçası ile Firüzanfer’in dikkatini çekmiş taktir ve hayranlığını kazanmıştır.

Yüksek Lisans için İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden meşhur alim Tahsin Yazıcı ile çalışmış ve Konya Yusuf Ağa Kütüphanesi’ndeki el Yazması eserleri incelemiştir. Özellikle bu çalışma süresince Mikail Bayram Metail’ül İman adlı bir eseri keşfetmiş ve daha sonra bu eserinin yazarının diğer el yazması eserlerini de keşfetmiş ve müellifin Şeyh Nasiruddin olarak tanınan Ahi Evren’e ait olduğunu kimliği ile tespit etmiştir. Doktora tezini de bu şahsın hayatı, çevresi ve eserleri çerçevesinde ele almış ve hazırlamıştır. Özellikle jürisinde bulunan Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu, Mikail Bayram’ın bir tarihçi gibi çalıştığını ve bu alanda çalışmaya devam etmesini taktiri ile belirtmiştir.

İstanbul’da bulunduğu yıllarda alanında ülkenin en önemli edebiyat tarihçilerinden olan Abdülbaki Gölpınarlı’nın çevresinde bulunmuş ve ondan bu alanda önemli dersler almıştır.

Uzun yıllar boyunca İstanbul’da düzenlenen Türkoloji Kongrelerine katılan Mikail Bayram sunduğu tebliğler ve görüşleri ile uzun yıllar tartışmaların odağı haline gelmiştir. Hocası Neşet Çağatay’ın teşviki ile “Fatma Bacı ve Bacıyan-ı Rum” adlı çalışması ile doçentlik tezi hazırlamış fakat akademi çevrelerindeki belirli isimler tarafından sansür edilmiş ve doçentliği toplamda 3 kez olumsuz sonuçlanmıştır. Fakat bütün bunlara rağmen geçte olsa Mikail Bayram hakkı olan doçentliği almıştır.

İkinci Bölüm

Eserleri ve Makaleleri

         Kitapları

  1. Te’lif Kitapları

Fatma Bacı ve Bâcıyân-ı Rûm ( Anadolu Bacıları Teşkilâtı)

Mikâil  Bayram  bu  çalışmasında,  Anadolu  Selçukluları   zamanında  Türkmen     kadınların mensup oldukları bacı teşkilatının kuruluşu, yapısı ve faaliyetleri bu teşkilatın kurucusu ve bilinen ilk lideri Fatma Bacı’nın gerçek şahsiyeti, hayatı ile ilgili geniş bilgilere yer vermiştir.

Ahi Evren ve Ahi Teşkilatı’nın Kuruluşu

Bu çalışmada Ahi Evren’in hayatı ve gerçek kişiliği, yaşadığı dönemin fikrî ve siyasî olayları, Ahi Teşkilatı’nın kuruluşu ve mahiyeti hakkında geniş bilgiler verilmiştir.

Mikâil Bayram, el yazması eserler üzerinde yaptığı çalışmalar neticesi Ahî Evren’e ait olduğunu tespit ettiği yirmiye yakın eseri ve içeriklerini kitabın bu bölümünde yazmıştır. Bu itibarla bu kitap, Ahi Evren’in kendi eserlerine dayanan ilk çalışma özelliği taşımaktadır.

Mikaîl Bayram’ın Ahî Evren’e ait olduğunu tespit ettiği ve bu kitapta yer verdiği eserler şunlardır:

*Metâli’ül–İmân: İlahiyata dairdir.

*Tabsiratü’l–mübtedi ve tezkiretü’l müntehi: Ahi Evren’in en tanınmış eseridir.

Tasavvuf felsefesine ait bir çalışmadır. Eserin kısa adı Tabsıra’dır.

*Menâhic-i Seyfî: Şii mezhebi ilmihalidir.

*Letâif-i Gıyâsiye: Dört cilt halindedir ilk cildi felsefe, 2. cildi ahlak ve siyaset, 3. cildi fıkıh, son cildi dua ve ibadet hakkındadır.

*Letâif-i Hikmet: Sultan II. İzzeddin Keykavus’a sunulmuştur. Siyasetname türünde bir eserdir.

*Âğâz u Encam: Vasiyetname türünde bir eserdir. Ahi Evren’in son eseridir.

*Mürşidü’l-Kifâye: I. Alâeddin Keykubat’a sunulmuştur. Ruhun bekasına dair bilgiler içeriri.

*Tuhfetü’ ş-şekür: Ahi Evren, Sadru’ddin Konevî’ye yazdığı mektupta bu eserden bahsetmektedir. Eser kayıptır.

*Ulum-i Hakikî: Ahi Evren. Letâif- i Hikmet’te bu eserden bahsetmektedir. Eser kayıptır.

*İlmü’t-teşrih: Tıbba dairdir

*Yezdan-şinâht: Felsefe üzerinedir.

*Müsâri’ü’l-müsari: Reddiye türünde bir eserdir. (Şehristani’ye karşı yazılmıştır)

*Medh-i fakr u zemmi-i dunya: Sühreverdi el-Maktul’ün vasiyyesinin tercümesidir.

*Tercüme-i el-Elvâhu’l- imâdiyye: Sühreverdi el-Maktul’den tercümedir.

  • Tercüme-i en- Nefsü’n- natıka: İbni Sina’dan tercümedir.
  • Tercüme-i Kitâbü’l- hamsin fi usuli’d-din: Fahrü’d-din Raz.’den tercümedir.
  • Tercüme-i et-Teveccühü’l- etemm nahva’l- hakk: Konevi’den tercümedir
  • Tercüme-i Miftâhu’l- gayb: Konevi’den tercümedir.

Şeyh Evhadü’d-Din Hâmid el- Kirmanî ve Evhadiye Tarikatı

Bu çalışmada Anadolu Selçuklu dönemi mutasavvıflarından Hâmid el Kirmani ve Evhadilik hareketi hakkında bilgiler yer almaktadır.

Fil Olayı’nın Mahiyeti (Fil Suresinin Yeni Bir Yorumu)

Bu çalışmada Kur’an-ı Kerim’in 105. suresi olan Fil Sûresi’nin içeriği ve nasıl anlaşılması gerektiği üzerinde durulmuştur.

Mikâil Bayram Fil Olayı ile ilgili tespitlerini ilk olarak 1994 yılında I. Kur’ân Sempozyumuna tebliğ olarak sunmuştur. Bu sempozyuma sunulan tebliğ ve konuşmalar da 1995 yılında yayınlanmıştır. Bu bildiride yer alan tebliğe yeni tespitler eklenerek bu kitap hazırlanmıştır.

 Tarihin Işığında Nasreddin Hoca ve Ahi Evren

Mikâil Bayram, kitabın uzun giriş bölümünde doktora çalışması nedeni ile el yazması eserler ihtiva eden kütüphaneleri incelediği; bu incelemeleri esnasında Ahi Evren’e ait olan yirmiye yakın eser tespit ettiğini açıklamıştır. Bu eserler sayesinde Ahi Evren’in tarihi kişiliğini inceleme imkânı bulduğunu belirterek, tarihçilerin de arşiv belgelerini ve el yazması eserleri inceleyerek Anadolu Selçuklu devrinin çeşitli meselelerine açıklık getirecek çalışmalar yürütmeleri tavsiyesinde bulunmuştur. Kendisine A. Yaşar Ocak tarafından yöneltilen Ahi Evren’in tarihi kişiliğini netleştiremediği şeklindeki eleştirisine “Bir İddiaya Cevap” başlığı ile yanıt vermiştir.

Türkiye Selçukluları Üzerine Araştırmalar

Mikâil Bayram’ın Anadolu Selçukluları dönemindeki dinî ve fikrî faaliyetler ile siyasî olaylara dair makalelerinin yer aldığı bu çalışma 240 sayfadır.

Kitapta yer alan makaleler şunlardır.

*Selçuklular Zamanında Anadolu’da Bazı Yöreler Arasındaki Farklı Kültürel Yapılanma ve Siyasi Boyutları.

  • Danışmendoğulları Devleti’nin Dini Siyaseti.
  • Türkiye Selçuklularında Devlet Yapısının Şekillenmesi.
  • Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında Hoca Ahmed-i Yesevi’nin Rolü.
  • Türkiye Selçukluları Döneminde Bilimsel Ortam ve Ahiliğin Doğuşuna Etkisi.
  • Anadolu Selçukluları Zamanında Evhadi Dervişler.
  • Bacıyân-ı Rum (Anadolu Bacıları) ve Fatma Bacı.
  • Asır Başlarında Maveraünnehir’de Faaliyet Gösteren Bir Bahşi İle İlgili Bir Haber. Türkiye Selçukluları Uç Beği Denizlili Mehmet Bey.
  • Hacı Bektaş-i Horasanî Hakkında Yeni Kaynaklar ve Yeni Bilgiler.
  • Yunus Emre Eskişehirli (Sivrihisarlı) Olabilir mi?

*Baba İlyas Horasani ve Cihad-Namesi.

  • Ereğli’de Metfun Olan Şeyh Şıhabü’d-din Makbul Kimdir?
  • İbni Sina ve Ahi Evren.
  • Sadru’d-Din Konevî Kütüphanesi ve Kitapları.
  • Türkiye Selçukluları Tarihi Hakkında Yeni Bir Kaynak.

Destursuz Bağdan Üzüm Yiyenler

Bu çalışma, Mikâil Bayram’ın tarih ve kültür tarihi alanında yapılan çalışmalarda meydana gelen hataları tespit ettiği, aynı zamanda bir kısım yazarlara yönelik eleştiri türündeki makalelerinden bir kaçının yer aldığı kitabıdır.

Kitapta yer alan makaleler şunlardır:

*Sadru’d-din Konevî ile Ahi Evren Şeyh Nasuri’d-din Mahmut’un Mektuplaşması Meselesi.

*Baba İshak Harekâtının Gerçek Sebebi ve Ahi Evren ile İlgisi.

*Babaîler İsyanı Üzerine.

*Baba İlyas Horasani ve Cihâd-Nâmesi.

*Menakibu’l-Kudsiye’nin Neşri Hakkında.

*Yunus Emre Eskişehirli (Sivrihisarlı) Olabilir mi?

*Anadolu’da Te’lif Edilen İlk Türkçe Eser Meselesi.

*Anadolu Selçukluları Zamanında Bilimsel Zihniyet ve Bilimin İşe (Üretime) Dönüştürülmesi Anlayışı ve Uygulaması.

*Usta Bir İntihalci ve Eseri (İslamiyet ve Türkler)

*Pardona pardon.

*Kendini Âlim Sananlar.

*Robert Olson (Arapça çeviri: Abdu’-rahman b. El- Hac Emin Beg el- Celîlî), Hisaru Mavsil ve’l-Alakatü’l-Usmaniyetü’l-Farisiye (1718–1743) Riyaz 1403/1983.

Sosyal ve Siyasî Boyutlarıyla Ahi Evren-Mevlana Mücadelesi

Bu kitap Mikâil Bayram’ın en önemli çalışmalarından biridir. Mikâil Bayram bu çalışmada Anadolu Selçuklu Devleti dönemi büyük fikir adamı ve Ahi Teşkilatının kurucusu Ahi Evren ile Mevlevî geleneğin mimarı ünlü mutasavvıf Mevlana arasındaki ihtilafın sosyal boyutları incelenmiştir.

Selçuklular Devrinde Konya’da Dini ve Fikri Hareketler

Konya’da Dinî ve Fikrî Hareket ve Yapılanmalar başlığı ile vücuda getirilmiş olup alt başlıklarda Konya’nın Türklerin yönetimine girmesi başkent oluşu, devlet adamlarının bilimi himaye etmeleri, Konya’da Ahi Teşkilatı, ilim ve fikir merkezi olarak Konya konuları yer almıştır.

Danişmend Oğulları Devletinin Bilimsel ve Kültürel Mirası

Mikâil Bayram’ın, Anadolu’da kurulan ilk beyliklerden Danişmendoğulları’nın ihmal edilen bilimsel ve kültürel faaliyetleri üzerinde durduğu bu eser, daha önce yazmış olduğu makalelerin derlenmiş halidir. Eser şimdilik tek baskı olarak Konya’da basılmıştır. 115 sayfalık bu kitap iki bölümden oluşmaktadır.

Tercüme Kitapları

İslam İnkılâbının Programı

Mikâil Bayramın yayınladığı ilk kitaptır. Bu kitap Pakistanlı bilgin Ebu’l Ala el-Mevdudî’nin Menhecu İnkilabi’l- İslam adlı eserinden tercüme edilmiş olup, 1968’de yayınlanmıştır.

Tasavvufi Düşüncenin Esasları

Türkiye ve yurtdışındaki kütüphanelerde 32 nüshasının bulunduğu Tabsiratü’l – mübtedi ve tezkiretü’l müntehi adlı eserin tercüme edildiği bu kitabın şimdiye kadar iki baskısı yapılmıştır. Bunlardan ilki 1995’te TDV yayınlarınca basılmıştır.

İman’ın Boyutları (Metâli’ü’l-Îman)

Mikâil Bayram bu kitapta Ahi Evren’in Metâli’ül–İmân adlı eserini tercüme etmiştir.107 sayfalık kitabın şimdiye kadar iki baskısı yapılmıştır.

Hüseyin b. Mansur el – Hallac

Bu kitap Hallac-ı Mansur olarak bilinen Hüseyin b. Mansur el Hallac’ın öldürülmesinden sonra Hüseyn b. Mansur el- Hallac sıddık mı yoksa zındık mıydı? sorusuna ünlü Hanbeli müctehid Takiyü’d-din Ahmed İbn Teymiye’nin fetva niteliğindeki yanıtı olan risalenin tercümesidir.

Şeyh Evhadü-Din Hâmid El- Kirmanî ve Menakıb-Nâmesi

Bu kitap, Menakıb-i Şeyh Evhadü’d-din-i Kirmânî adlı eserin tercümesidir. Mikâil Bayram bu mühim eserin tercümesini yapan ilk isimdir.

  1. Yayına Hazırladığı Kitapları
  • Anadolu’da Te’lif Edilen İlk Eser Keşfu’l Akabe

Anadolu’da te’lif edilen ilk Türkçe eser olan Keşf’u’l Akabe’nin tanıtıldığı kitaptır.

  1. Şiir Kitapları
  • Sârayî Dîvânçesi

Mikâil Bayram’ın “Sârâyî” mahlası ile yazdığı şiirlerinin yer aldığı kitaptır. Divançe’nin tek baskısı Damla Ofset tarafından 1997’de yayınlanmıştır

  • Sârayî Dîvânı

Mikâil Bayram’ın şiirleri beğeni toplamış ve şiire vâkıf kalemlerce bir divan çıkarması gerektiğine dair talepler almıştır.  Farsça yazdığı bazı şiirleri, 2002 ‘de bu divanda toplamıştır.

Makaleleri

 

  1. Türkçe Makaleleri
    • Ahi Evren Kimdir?(Gerçek Şahsiyeti ve Eserleri)
    • Baba İshak Hareketinin Gerçek Sebebi ve Ahi Evren İle İlgisiSultan Fatih’de Sadruddin Konevi ve Ahi Evren Hayranlığı
    • Anadolu’da Te’lif Edilen İlk Eser ‘ Kaşf’al Akabe’
    • Anadolu Selçukluları Devrinde Anadolu Bacıları (Bacıyan- ı Rum) Örgütünün Kurucusu Fatma Bacı Kimdir?
    • Ahi Evren’in Öldürülmesi ve Ölüm Tarihinin Tespiti
    • Sadru’d-din Konevî İle Ahi Evren Şeyh Nasuri’d-din Mahmut’un Mektuplaşması
    • İbni Sina ve Ahi Evren
    • Anadolu Selçukluları Zamanında Ahi Teşkilatı Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişmesi
    • Devrinin Fikir Akımlarında Nasreddin Hoca’nın Yeri
    • Ahi Evren- Mevlana İhtilafının Mahiyeti ve Boyutları
    • Yunus Emre Eskişehirli (Sivrihisarlı) Olabilir Mi?
    • Asır Başlarında Maveraünnehir’de Faaliyet Gösteren Bir Bahşi İle İlgili Bir Haber
    • Evhadu’d- dîn Hamid El- Kirmânî
    • Selçuklular Zamanında Tokat Yöresinde İlmi ve Fikri Faaliyetler
    • Pervaneoğulları Zamanında İlmî Çalışmalar
    • Narhc ı Hasan Çelebi’nin ‘Mesalihü’l- Müslimin ve Menafi’ül- Müminin’ Adlı Eseri Ve Ali Emirî Efendi’nin Eser Hakkındaki Notları
    • Baciyan-ı Rum (Anadolu Bacıları)Hakkında Bazı Yeni Kaynaklar
    • Selçuklular Zamanında Tokat Ve Malatya Yörenin Fikrî ve Kültürel Yapısı ve Siyasî Boyutlar
    • Tarih ve Tarihçi
    • Selçuklular Zamanında Antalya’da Ahiler
    • Yunus Emre’nin Tasavvufî Meşrebi Cemal-Perestlik
    • Beş Asır Önce Yapılmış Tenkidli Bir Metin Neşri ( Edition Critic)
    • Dört Halife Döneminde İctihadın Boyutları Ve Ekonomik Sonuçları
    • Selçuklular Zamanında Malatya’da İlmî ve Fikrî Faaliyetler
    • Ereğli’de Medfun Olan Şeyh Şıhabü’d-din Makbul Kimdir?
    • Üç Edib: Celal Emrem, Kemal Kürkçüoğlu ve Mehmet Çavuşoğlu
    • Selçuklular Zamanında Anadolu’da Bazı Yöreler Arasındaki Farklı Kültürel Yapılanma ve Siyasi Boyutları
    • Selçuklular Zamanında Konya’da Kültürel Faaliyetler
    • Fil Olayı ve Fil Sûresi Hakkında Yeni Bir Yorum
    • Alanya Ve Çevresindeki Bazı Selçuklu Devri Kitabeleri ve Düşündürdükleri
    • Anadolu Selçukluları Zamanında Bilimsel Zihniyet Ve Bilimin İşe (Üretime) Dönüştürülmesi Anlayışı Ve Uygulaması
    • Anadolu’da Te’lif Edilen İlk Türkçe Eser Meselesi
    • Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında Hoca Ahmed-i Yesevi’nin Rolü
    • Eğitim ve Öğretim Ocağı Olarak Ahi Teşkilatı
    • Ebü’r – Reyhân El-Beyrûnî’nin ‘Nevruz’ Hakkındaki Bazı Tesbitleri
    • Kur’ânî Tefekkür Açısından Nâsih ve Mensuh Olayı
    • Selçuklu Veziri Kadı İzzettin Tarafından Düzenlenen Bir Vakıfname
    • Anadolu Selçukluları Devrine Ait Bir Yapı Kitâbesi ve Düşündürdükleri
    • Anadolu Selçukluları Dönemi Tababeti İle İlgili Bazı Notlar
    • Kuran’da İlk İnsan Müzakere Raporu
    • Timur’un İstanbul’u Fethi Planı ve Çalışmaları
    • Ahi Evren Hakkında Yeni Bilgiler ve Yeni Belgeler
    • Anadolu Selçukluları Zamanında Konya’da Dini ve Fikri Hareketler
    • Anadolu Selçukluları Zamanında Konya’nın Yeniden Kurulması ve Gelişmesi
    • Kur’anın Öngördüğü Ekonomik Yapılanmanın Temel Esasları Ve Bunun Stratejisi Üzerine
    • Şehriyar’ın Ardından
    • Lala Mustafa Paşa’nın Gaziantep’teki Vakıfları
    • Kur’an’ı Anlamada Tarihsellik Sorunu Sempozyumu (Tebliğler ve Müzakereler)
    • Selçuklular Zamanında Kayseri’de Evhadi Dervişler
    • Anadolu Selçukluları’nda Devlet Yapısının Şekillenmesi
    • Anadolu Selçukluları’nda Türk, İranlı ve Rum Halkları Arasında Siyasi İttifakın Kurulması
    • Hümanizm ve Mevlana
    • Peygamberlerin Görevleri Nelerdir?
    • Sadru’d-Din Konevî Kütüphanesi Ve Kitapları
    • Türkiye Selçukluları Döneminde Bilimsel Ortam Ve Ahiliğin Doğuşuna Etkisi
    • Uc Beği Mehmet Bey Kimdir?
    • Anadolu Selçukluları Zamanında Evhadi Dervişler
    • Bacıyân- Rum (Anadolu Bacıları) Ve Fatma Bacı
    • Ekonomik Yapılanmanın Temel Esasları
    • Türkiye Selçuklularında Devlet Yapısının Şekillenmesi
    • Türkiye Selçukluları Uc Beği Denizlili Mehmet Bey
    • Danişmendoğulları Devleti’nin Dini Siyaseti
    • Sultanlar Muallimi Şeyh Mecdüddin İshak
    • Ahi Evren Hâce Nasîrü’d-Din İle Alâü’d-Din Çelebi’nin Öldürülmesi Ve Ölüm Tarihlerinin Tesbiti
    • Danişmendoğılları’nın Dinî ve Milli Siyaseti
    • Hâce Nasîrüddîn Muhammed Et- Tûsî’nin İntihalciliği
    • Moğol İşgali, İşbirliği Yapanlar ve Direnenler Selçuklu Döneminde Kalenderî – Ahi Çatışması
    • Selçuklular Zamanında Kalenderler İle Ahiler Arasındaki İlişkiler
    • Türkiye Selçuklularından Günümüze Din Eğitimi
    • Ahi Evren’de Melami Temayüller

  1. Farsça Makaleleri

Mikail Bayram Hoca’nın 10 adet Farsça makalesini tespit edebildik. Bu makalelerin isimlerini liste olarak veriyoruz.

  • “Yeki ez-kadîm-terîn menâbi‘-i edebiyât-i tasavvuf-i İran” Mecelle-i Maarif Dovre-i Heftum, Şumare: 2, (1369), s. 138–143
  • “Seyyid Burhanu’d-din-i Muhakkık-i Tirmizî der-telâtum-i havâdis-i siyasî”, ,Mevlânâ, ez-dîdgâh-i Torkân ve İrâniyân, Tahran 1369, s. 149-158.
  • “Hâce Nasîru’d-din-i Tûsî hergis mukâtebe ve murâsele îy bâ-Şeyh Sadru’d-din-i Konevî nedâşte est”, Name-i Aşina, Sâl-i evvel, Şumare: 2, Ankara 1974, s. 22-27. “Tahkîk-i cedîd der-Murid-i Hacı Bektaş-i Horasanî”, Name-i Aşina, Neşriye-yi Raizeni-i Ferheng-i Cumhuri-i İslami-i İran der-Ankara, s. 1-8.
  • “Mukâtebât-i Sadru’d-din-i Konevî bâ-Ahi Evren Şeyh Nasîrü’d-din Mahmud”, Name-i Ferhenk, Şumare: 18, (1374), s. 99-109.
  • “Nüsha-i deh Gazel-i Hâfız-i Şirazî”, Kongre-i Beyne’l-Milel-i Bozorgdaşt-i Hafiz-i Şirazî, Şiraz 1367.
  • “İcâd-i ittihâd-i siyasî miyân-i Turaniyân ve İraniyân ve Rumiyân der-Dovre-i Selçukîyan-i Rum” (Anadolu Selçukluları Devri İranlıların, Rumların, Selçukluların Siyaseti), Seminâr-i Beynelminel-i Cihan-i İranî ve Turan, (Merkez-i İsnad ve Tarih-i Diplomasi yay.), Tahran 1379, s. 1-7.
  • “Te’sir-i Fırdovsî ve Şeh-nâme der-Anadolî, Name-i Aşina, Ankara 1380.
  • “Menba-i Cedidi der-Tarih–i Selçukiyân-i Anadolu”, Name-i Aşina, Ortak Kültür Mirasının Arayışında İran İslam Cumhuriyeti Büyükelçiliği Kültür Müsteşarlığı, 2002, s. 53-63.
  • “İntihal-i der asar” , Name-i parisi, VOI, No:3, Autumn 2003

  1. Kitap Tanıtımı İle ilgili Makaleleri
    • Robert Olson’un Hisaru Mavsil ve’l-alakatü’l-Osmaniyetü’l-Farisiye (1718–1743) Riyad 1403/1983 Adlı Eserin Arapçaya Yapılan Tercümesinin Tanıtımı
    • Tasavvufi İran Edebiyatı’nın Bilinmeyen En Eski Kaynaklarından Biri
    • Abdu’l-Kahir el-Bağdadî ve ‘et-Tekmile fi’l-hisâb’ Adlı Eseri
    • Baba İlyas-ı Horasanî ve ‘Cihâd–Nâme’si
    • Bir Osmanlı Seyyahı Hace Hâtib Mahmud ve Seyahatü’l-Kübra ve Müfredatü’l-Etibba Adlı Eseri
    • Türkiye Selçukluları Tarihi Hakkında Yeni Bir Kaynak

  1. Eleştiri Türündeki Makaleleri
    • Babailer İsyanı Üzerine
    • Menakibu’l-Kudsiye’nin Neşri Hakkında”
    • Usta Bir İntihalci ve Eseri (İslamiyet ve Türkler)
    • Kendini Âlim Sananlar

Üçüncü Bölüm

Tarih Metodu

Modern dönem tarih yazımı ile birlikte her ne kadar tarih hususunda araştırma yaparken veya bir metin kaleme alırken uluslararası genel geçer bir metod ve sınırlar belirlenmişse de her tarihçinin gerek aldığı geleneksel eğitim anlayışından dolayı gerekse de kendi kişisel çalışma prensipleri neticesinde oluşan bireysel çalışma metodları söz konusu olmuştur.

Mikail Bayram aldığı eğitim ve edindiği alışkanlık neticesinde birçok eski tarihçiler gibi fişleme usulü ile çalışmış ve araştırmalarını yaparken fişleme metodunu kullanmıştır. Kaleme aldığı fişleri uzun yıllar saklamış ve hatta öğrencilerinden Sefer Solmaz’ın bir ifadesi ile akademide yaşadığı türlü zorluklar ve geçim sıkıntıları neticesinde uzun bir süre sobasında bu fişleri yakarak ısınmıştır.

Bir diğer çalışma metodu ise özellikle el yazması metinleri incelerken defter tutma alışkanlığı edinmiş olmasıdır. Özellikle teknolojik olarak bugün ki imkanları olmadığı dönemlerde, tarihi vesikaları alabilmek için el yazısı ile kopya etmek gerekiyordu. Bu sebeple Mikail Bayram’da uzun yıllar el yazması metinler üzerinde araştırmaları sürdürdüğü için defter tutma geleneğini sürdürmüş ve bu defterleri üzerinde çalışmalarını devam ettirmiştir.

Tarih’in Tanımı

Mikail Bayram’ın tarih tanımı özellikle üzerinde durulması gereken bir husustur. Tarih ilmi ve tarih ile ilgili yaptığı tanımı itibarı ile birçok akademisyenden ayrılmaktadır. Kendisi tarih ilmini sadece geçmişte meydana gelen olayları yer ve zaman belirterek belgelere dayalı olarak ele alan bir ilim dalı olarak ifade etmemiş, tarihin geçmişin olduğu gibi bugünün de bir parçası olduğunu söylemiştir. Tarihin her zaman canlı ve devam eden bir süreç olduğunu, insanın her zaman tarihin bir parçası olduğunu ifade etmiştir.

Tarihçinin Görevleri

Mikail Bayram tarihçinin olaylara bakış açısının asla tamamen bağımsız ve objektif olamayacağını ifade etmiş ve tarihçinin insan olması dolayısı ile belirli bir kalıplar ve ideolojik düşünce ile olaylara bakacağını beyan etmiştir. Mikail Bayram’a göre tarihçi ancak elinden geldiği kadar objektif olabilir.

Tarihçi tarihi bilginin doğruluğunu teyit etmeli, kendine has metodları ile bilgiyi değerlendirebileceği bir süzgeci olmalı, olay ve olgular arasında sağlık bir ilişki kurmalı ve kurguyu en sağlıklı sonucu verecek şekilde yapmalıdır demiştir.

 

Tarih’in ve Tarihçinin Kaynakları

Mikail Bayram’a göre tarihe ait olan her şey bir tarihçinin kaynağı olabilir. Sadece yazılı eserler değil, sözlü gelenek, her türlü mimari yapı da tarihçinin kaynağını teşkil edebilir. Nitekim kendisi özellikle Orta çağ sosyal tarihi ile ilgili ihtisas sahibi olduğu için tarihi vesikalar dışında her türlü edebi eserden de yararlanmıştır.

Dil Yetkinliği

Mikail Bayram bir tarihçinin çalıştığı alanla ilgili kaleme alınmış her türlü vesikayı okuyabilmesi gerekliliği üzerinde durmuştur. Kendisi ana dili Türkçe dışında, Arapça, Farsça, Pehlevice, Kürtçe, İngilizce, Almanca bilmektedir.

Sonuç

Mikail Bayram kendi alanında önemli eserler veren bir tarihçi olmuştur. Onun bu merhalede bir tarihçi olmasının en büyük nedenlerinden biri yetiştiği çevre ve tahsil hayatı olduğu kanaatindeyiz. Özellikle de çocukluk yaşlarından itibaren sözlü geleneğin hâkim olduğu bir kültürde büyümesi, edebi eserler ile erken yaşlarda tanışıklığı olması ve aldığı medrese eğitimleri onun zihin yapısını ve akademik kabiliyetlerini geliştirdiği aşikardır.

Bilhassa üniversite hayatı ile birlikte ülkenin tanınmış en önemli ilim adamlarından eğitimler alması, özellikle de dil yeterliliği konusunda ileri derecede uzmanlaşması ona her zaman akademik bir başarı sağlamıştır. Özellikle herkesin kolaylıkla kalem oynatamayacağı alan ve konularda çalışması, el yazması eserler hususunda ki istidadı onu farklı bir akademisyen kılmıştır.

Çalıştığı alanın istediği kaynak diller konusundaki derinliği onu birçok meslektaşından ayrı kılmıştır. Bu farklılığı akademik çalışmalarındaki derinliği apaçık ortaya koymuştur.

Bu yazı Umut Güner tarafından kaleme alınmıştır.

Tarihin Tanıkları Gazi Camiler ve Tarihi Eserlerimiz

353 views
6 mins read

İnsan başta olmak üzere canlı ve cansız her varlık yaşadığı dönemin gerçek birer tanığıdır. Özellikle de toplumların kendi benliklerinin ve manevi duyuşlarının birer örneğini teşkil eden her türlü maddi yapılar tarihin tanıkları içerisinde incelenebilecek somut ve kalıcı örnekler olagelmiştir. Her ne kadar dilleri olmasa ve konuşmasalar da yıllarca üzerindeki taşıdıkları izlerden onların tarihe olan tanıklıkları okunabilir ve anlaşılabilir. Bununla beraber savaşlar tarihi olarak da isimlendirebileceğimiz ve okuyabileceğimiz dünya tarihi boyunca meydana gelen savaşlar neticesinde tıpkı canlı varlıkların hayatlarının nihayete ermesi gibi birçok tarihi yapıtların da yıkıldığı, harap olduğu veya savaşın izlerini üzerinde taşıyarak ayakta kalmaya çalıştığı ve direndiği görülür.

Türk-İslam medeniyetinin eşsiz birer yapıları olan camiler, mescidler, han ve kervansaraylar ve medreseler bu neviden tarihe tanıklık eden en önemli eserlerimizden kabul edilebilir. Özellikle tarihimizin son 200 yıllık seyri içerisinde menfi sonuçlanan birçok savaşa girmiş, ülke toprakları pervasızca işgal edilmiş bir millet olmamız sebebi ile bizimde tarihe tanıklık eden, yıkılmış veya aldığı derin yaraların izlerini vücudunda taşıyan ve gazilik payesi ile şereflenen tarihi eserlerimiz olmuştur.

Bilhassa dinimizin ve toplumsal birliğimizin en önemli yapıtaşlarını oluşturan, birlik ve beraberliğimizi temsil eden camilerimizin bu hususta özellikle üzerinde durulması gerekmektedir. Dikkatli bir şekilde tahlil edecek olursak “cami” sözcüğü Arap dilinde toplayan, bir araya getiren anlamlarına gelir. Kelimenin bu anlamı onun maddi varlığına ve işlevine yansır ve cami birlik sembolü olur. Türk-İslam medeniyetinde camiler ferah ve refah zamanlarında sosyal hayatımızın en önemli dinamiklerini oluşturan, özellikle de ibadethane, eğitim ve sağlık hizmetleri için kullanılmasının dışında muhtelif savaş ve siyasi mücadeleler zamanında da aynı önemini korumuştur. Kutsal mâbedlerimiz olan camilerimizin özellikle de savaş dönemlerinde halkın örgütlendiği, askerlerin ihtiyaçları için kullandığı ve bazen de cephanelik olarak kullanıldığı bilinmektedir. Bu sebeple camiler her yönü ile tarihin mükemmel tanıklarıdırlar.

Savaş ve işgal durumunda bu denli aktif kullanılan cami ve mescidlerimizin birçoğu maalesef düşman eli ile yıkılmış, talan edilmiştir. Yıkılmayıp bütün varlığı ile kıyıma direnen cami ve mescidlerimiz ise “gazi” ünvanını almış ve taşıdığı deruni izler ile yaşamaya çalışmıştır.

Balkanların fethi sonrası o bölgenin Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlayan ve oraya Türk-İslam mührü olarak inşa edilen cami ve mescdilerimiz Balkan topraklarında meydana gelen birçok çete baskınları ve eşkıya faaliyetleri ile Balkan Savaşları neticesinde yıkılmış ve tahrip olmuştur. Tarihi eserlerimize yapılan bu pervasızca saldırı tamamen o topraklarda Türk ve Müslman varlığına dair yaşayan ne varsa ortadan kaldırmaya ve katletmeye yönelik gayri insâni düşüncelerin ürünü olmuştur.

Nitekim Edirne’de Osmanlı-Rus savaşı süresince birçok camii tahrip edilmiş özellikle Yıldırım Bayezid Cami Ruslar tarafından erzak deposu olarak kullanılmıştır. Keza Şahmelek Camii’nin minaresi Bakan savaşlarında yıkılmış ve yeniden yaptırılmıştır.

Balkan topraklarının Osmanlı’dan ayrılması sonrasında bu topraklar üzerinde Müslüman halka ait ne varsa ortadan kaldırılarak o topraklar üzerinde yüzyıllarca inşa ettiğimiz medeniyet unsurları, Türk ve Müslüman ruhu silinerek yok sayılmıştır. Atina’nın merkezinde bulunan Mustafa Voyvoda Cami, el sanatları müzesine dönüştürülmüştür. Girit Adası’nda bulunan Hünkar Cami kiliseye çevrilmiş ve adı Aziz Nikola Kilisesi olarak değiştirilmiştir. Yunanlılar tarafından işgal edilmeden önce Müslümanlar tarafından inşa edilmiş olan 76 cami ve mescit, 9 medrese, 35 okul, 11 tekke, 5 imaret, 27 han, 28 hamam ve diğer sanat eserleri dahil 89 abideye sahip bulunan Girit’te bugün sadece birkaç tanesi ayakta kalmıştır. Rodos Adası’nda da mevcut bulunan camii pastaneye çevrilmiş, birçok cami ve mescit harap halde kaderine terk edilmiştir.

Enderun camii konser salonuna çevrilmiş, Kadı camii kilise olarak hizmet vermektedir. İfade ettiklerimiz dışında Balkan coğrafyasının muhtelif yerlerinde de yüzlerce Türk-İslam eserleri yıkılmış ve tahrip edilmiş, sağlam olanları ise uygunsuz işler için kullanılması amaçlanmıştır

Anadolu’ya geldiğimizde ise durum Balkanlardan çok da farklı gözükmemektedir. Bilhassa Milli Mücadele döneminde de Yunan işgali süresince Batı Anadolu’da bulunan birçok cami ve mescidimiz yıkılmış ve harap hale getirilmiştir. Yunanlılar girdikleri her yerde büyük bir tahribat yaratmışlar sadece halka zarar vermekle kalmamış, köyleri ve maddi yapıları yakıp yıkmışlardır. Özellikle Bilecik’te 1956 ev, 331 dükkân, 18 han, hükümet konağı, bütün fabrikalar, camiler ve türbeler tamamen yanmıştır.

Bilecik dışında, İzmir, Kütahya, Balıkesir, Eskişehir, Bursa gibi muhtelif şehirlerimizde de bulunan birçok Türk-İslam eserleri özellikle de cami ve mescidler yıkılmış ve tahrip edilmiştir. Günümüze ulaşanlar ise halen daha o facia döneminin izlerini taşımaktadır.

Cami ve mescdilerimizin dışında özellikle toplumumuzun mânevi önderleri olarak adlandırabileceğimiz kişilere ait türbe ve mezarlar da yakılmış ve yıkılmıştır. Özellikle medeniyetimizi inşa eden, tarihimize şan ve şeref veren şeyh, gazi, alp ve daha birçok değerli ecdadımızın kabirleri tahrip edilmiştir.

Tarihe 6 ve 7 Eylül olayları olarak da geçen Rumlar ve Müslümanlar arasında yaşanan hazin olaylar süresince de Müslümanlara ait birçok tarihi eser özellikle de camiler tahrip dilmiştir. Nitekim Kıbrıs’ın fethinin sembolü olan Bayraktar Camii 1962 – 1963 yılları arasında tahrip edilmiş ve minaresi yıktırılmıştır. Kıbrıs’ın fethinde ilk bayrağı sura diken ecdadımız Bayraktar’ın sandukası ile bir de sancak bulunan türbesi bomba konularak tahrip edilmiştir.

Tüm bu yaşananlardan yaklaşık 80 yıl sonra gayri insani bu zihniyet tekrar hortlamış özellikle Bosna Savaşı’nda Müslümanlara ait birçok kutsal mekan tahrip edilmiş, top atışları ile vurulmuş ve yıkılmıştır. Nitekim aradan 20 yılı aşkın bir süre geçmiş olmasına rağmen savaşın izleri Saraybosna’da halen yaşamaktadır.

Bosna Hersek’in Banja Luka şehrindeki Ferhadiye Camisi’nin Sırp güçlerince 7 Mayıs 1993’te yıkılmasının ardından başta bu cami olmak üzere savaş boyunca Sırp ve Hırvat güçlerince yıkılan yüzlerce cami, mescit, Kur’an kursu, tekke, türbe ve farklı vakıf eserleriyle ilgili kamuoyunun bilgilendirilmesi amacı ile “Camiler Günü” adında her yıl anma töreni düzenlenmektedir. Özellikle bu günde düzenlenen programlar ile birlikte savaş yıllarında yıkılan camiler ve savaşın acıları anılıyor, tahrip edilen ve halen daha tadilat edilmemiş yapıların inşası için destek toplanıyor.

Aynı zihniyetin son temsilcileri bugün Irak’ta, Suriye’de, Afganistan’da ve İslam ümmetinin yaşadığı ve ihya ettiği her yerde maddi ve manevi bütün yapılarımıza zarar vermektedir. Özellikle Irak, Suriye ve Filistin’de Hulefa-i Raşidin, Emeviler, Abbasiler, Memlükler, ve son olarak da Selçuklu ve Osmanlılar tarafından inşa edilen birçok yapıyı tahrip etmişler ve yıkmışlardır.

Yaşanan tüm bu zulümlere karşı direnen ve tahrip olan birçok tarihi eserimiz uhdesine gazi ünvanını alarak, zalimlere ve tarihe meydan okuyarak yaşamını sürdürmekte ve tarihin ibret vesikası olarak durmaktadır.

Umut Güner

Taam ne demek?

235 views
1 min read

Arapça, yemek demektir. Tasavvuf! edepler arasında az yemek önem taşır. Cüneyd- i Bağdadî, Allah’ın rahmetinin, sûfîlerin üzerine üç yerde indiğini söyler ki bunlar: Yemek yedikleri zaman; onlar yemeği ancak yeterince yerler. Aralarında ilim müzakeresi yaparken; sûfîler sadece evliyanın hallerini anlatırlar. Sema yaptıklarında; onlar, ancak hakkan işitirler. Sûfiler çok acıkmadıkça yemezler, yediklerinde de ölçüye dikkat ederler. Yine sûfîler, sofrayı ganimet bilmez, yemek yerken aşırıya kaçmaz ve başkalarına da yük olmazlar.

Az yemekten evliya olur kişi,

Az yiyenlerin hakdır teşvişi,

Çok yiyenlerdir ibâdet etmeyen,

Çok yiyendir doğru yola gitmeyen.

Eşrefzâde

TA’N ETMEK

188 views
1 min read

Arapça, ta’n dürtmek demektir. Kınamak ve aleyhde bulunmayı da ifade eder. Ta’n eden bizden, ettiren ise bizden değil: Bu, taş atan bizden, attıran bizden değil anlamında da kullanılır. Bu söz, tasavvuf yoluna giren kişinin, bağlı bulunduğu yola tenkit getirecek davranışlarda bulunmaktan sakınması, ölçülü olması ve dikkatli konuşması gerektiğini bildirir. Bu konuda Kur’an’da da şu mealde bir uyarı vardır: “Onların Allah’tan gayrî taptık (ilah) larına sövmeyin, sonra onlar da bilmeyerek Allah’a söverler…” (En’âm/108).

 

Zâhid bize ta’n eyleme

Hak ismin okur dilimiz

Sakın efsane söyleme,

Hazrete varır yolumuz.

Bezcizade Muhyiddin

Ta’at ne demek?

183 views
1 min read

Arapça, itaat, muvafakat, emre boyun eğme gibi anlamları ihtiva eden bir kelime. Seyyid Şerif tâatı, bir emre isteyerek muvafakat etme, şeklinde tanımlar. Tâat ona ve Mu’tezile’ye göre, Allah’tan başkası için caiz olup, bu, irâdenin muvafakatidir (Emrin değil). Sülemî, tâatın nedenini, cehennem korkusu, cennet ümidi ve Allah’ın rızasına bağlar. İbadete verilen mânâlardan biri de tâattir. Allah’ın emirlerine uyana muti veya ehl-i tâ’at denir.

Taç nedir?

211 views
1 min read

Farsça, süslü başlık anlamında bir kelime. Hükümdarların resmî günlerde, başlarına giydikleri murassa başlık. Bazı şeyh ve dervişlerin başlarına giydikleri çeşitli şekillerdeki külah, tâc olarak adlandırılır. Bu taca bakarak, giyen kişinin hangi tarikat-ten olduğu anlaşılırdı. Bu tâc, dövme yünden yapılırdı. Mevlevîlerin giydiği taca, sikke adı verilir. Tacın üst kısmına kubbe, başa geçen kısmına lenger denir. Tâcname : Taç geleneğini rivayetleriyle bildiren, her tarikatın taçlarını, şekillerini, destârlarını tesbit eden kitaplara denir.

Taç giydirmek nedir?

200 views
1 min read

Şeyhler tarafından müridlere törenle taç giydirilme töreni. Tasavvuf yolunda ilerleyip, olgunlaşan ve bu şekilde irşâd seviyesine gelenlere, şeyh tarafından taç giydirilir, ellerine de mühürlü bir “icazetname” veya “hilâfetnâme” verilir ki, bu bir tür diplomadır. Hırka da aynı durumda olanlara, törenle giydirilirdi. Meselâ Kâdiriyye tarikatında Şeyh, Fatiha suresini okur, Allah ve Peygamberimiz (s) den vekâlet kastederek, kendi eliyle hırkayı giydirir. Ondan sonra tarikat silsilesini okur ve şunları söyler: “Benim şeyhim Ahmed Efendi, bana mübarek eliyle giydirdi ve ona da şeyhi Hüseyin Efendi giydirdi. Ona da şeyhi Es’ad Efendi giydirdi…” bu isim silsilesini sonuna kadar okuyarak “ben dahi şeyhimin giydirdiği minval üzere sana giydiriyorum” der, veyahut icazetnameyi okur, tören bu şekilde sona ererdi.

Tahakkuk ne demek?

182 views
1 min read

Arapça, gerçekleşme demektir. Kâşânî, “Hakk’ı isimlerinin şekilleri olan âlemlerde görmektir. Bu durumda mütehakkık, ne Hak ile halktan, ne de halk ile Hak’tan perdelidir” şeklinde tanımlar. Hafnî de bu terimi şöyle tarif eder: “İnandığı kişi (Allah’ın) huzurunda sürekli durduğunu kalben anlamak”. Bu, bir tür ihsan manasınadır. Yine, sûfînin Allah’ın verdiği ilimle, İlâhî hakikate erip, o hakikatle mütahakkık olursa, bu duruma tahakkuk denir. Serrâc, kulun hakikati bulmak ve Hakk’a ermek üzere bütün gücünü sarfetmesine tahakkuk, der. Bu durumdakilere ehl-i tahkîk veya ehl-i tahakkuk adı verilir.

Tahalli ne demek?

165 views
1 min read

Arapça, terketmek, boşlamak, yalnız başına kalmak gibi mânâları olan bir kelime. Tasavvufta ise, kişinin kendisini Hak’tan alıkoyan şeylerden yüz çevirerek halveti tercih etmesidir, şeklinde açıklanır. Bu mânâda tahallî, uzlet, yani insanlardan ayrılmadır. Nefsinden ayrılıp Allah’a yönelmek de tahallî olarak değerlendirilmiştir.

Taharet ne demek?

177 views
1 min read

Arapça temizlik demektir. Şeriatta, belirli azaları, özel şekilde yıkamaya taharet denir. Bir sûfî için, en sevimli şey, taharet ve nezâfettir: Elbiseyi temiz tutmak, misvak kullanmaya devam etmek, yaz-kış her Cum’a günü yıkanmak, güzel koku sürünmek, akar sulardan hoşlanmak, gusle devam, abdest üzerine abdest almak. Kalp temizliği; onu şüpheden, çekememezlikten, şirkten ve töhmetten kurtarmakla olur.

1 … 203 204 205 206 207 … 223

Hakkımızda

Amerika Gazetesi, Amerika toplumu ve Türk toplumunun ortak hafızası olarak hizmet veren sivil ve gönüllü bir kuruluştur. Amerika Birleşik Devletleri özelinde haber, yayın ve tarihi/kültürel paylaşımlar yapmaktadır. Türk ve Amerikan ilişkilerini, dostluğunu, iş birliğini ve tarihsel birlikteliğini geliştirmeyi amaçlayan bağımsız bir kuruluştur.

Berkeley InstItute

Berkeley Enstitüsü, Uluslararası Politika, İstihbarat ve Ekonomik alanalrında araştırma ve raporlama yapan bağımsız bir düşünce kuruluşudur. Berkeley Enstitüsü siyaset, istihbarat ve ekonomi alanlarında araştırmalar yapmakta ve bu konularda bilimsel çalışmalar üretmektedir.

Amerika Gazetesi

Copyright 2023. All rights reserved.
Haber Oku
Tidings Globe