Latest - Page 222

Medeniyet nedir?

475 views
1 min read

Medeniyet, Arapça “Medine” yani  “Şehir” ile ilgili bir olgudur. Çünkü medeniyet demek üretmek ve sistemleştirme demektir. Medeniyet kurmak ve dinamik bir şekilde devamlılığını sağlamak yâni üretmek ancak yerleşik bir düzen ile mümkündür.  Bu nedenle Medeniyet kelimesi Arapça “Şehir” demek olan “Medine”den türemiştir. Şehir ile Medeniyet arasında derûni bir bağ söz konusudur. Her ne kadar atlı ve göçebe kültürünün de oluşturduğu medeniyet unsurları varsa da bunlar çok hakim ve güçlü değildir.

Bir toplumun ve kültürün Medenîyet oluşturması ancak üretmesi ile mümkündür. Eğer bir toplum bilim, sanat, felsefe ve tarih  başta olmak üzere ve daha bir çok alanda evrensel ve yerel bir şeyler üretebilmiş ise ve bu üretilenler özgün bir ruh ile, yâni o toplumun mevcut dinamikleri ile ortaya konulmuş ise Medeniyet kavramının içine alınabilir. Bu dinamikler o toplumu her zaman ayakta tutar, düşmanlarına karşı güçlü ve dirayetli olmasını ve asla o toplumun yok olmamasını, yaşamasını sağlar.

Umut Güner, Medeniyet üretmektir

Kültür nedir?

485 views
1 min read

Kültür, esas itibârı ile bir çok farklı tanım ile açıklanılmaya çalışılan bir kavram olsa da, sosyologlar ve kültür bilimciler genellikle kültür kavramı için bir milleti oluşturan maddi ve manevi bütün değerler ile kültür kavramının sınırlarını çizerler.

Kültürü oluşturan maddi ve manevi değerler ise, özellikle bir milleti oluşturan bütün dinamikleri kapsamaktadır. Kültürü oluşturan esas unsurlar milletlerin dil, tarih, inanç başta olmak üzere kendi bireysel ve özgün tecrübeleridir. Bu sebeple de yeryüzünde varlık gösteren ve hayat alanı bulmuş her etnik unsurun kültürü özgün ve farklıdır. Milletlerin karakteristik yapısı, geçirdikleri tarihi tecrübe, yaşadıkları coğrafya vs. gibi bir çok husus milletlere özgün bir kültür kazandırmıştır. İslâmiyet başta olmak üzere bir çok semavi din ve inançlar da toplumların sahip oldukları farklı kültürlere dikkat çekmiş ve bu farklılıkları zenginlik olarak görmüş ve adlandırmıştır.

Umut Güner, Medeniyet Üretmektir

Hılfü’l-Fudûl nedir?

616 views
2 mins read

Cahiliye döneminde Hılfü’l-Fudûl adlı bir cemiyetin varlığı bilinmektedir. Hılf mastarı (çoğulu ahlâf), “antlaşma, akit ve yemin” anlamlarına gelmektedir. Cahiliye Araplarının; 1- Yardımlaşma, 2- Dayanışma, 3- Himaye/koruma, 4- Savunma, 5- Mazluma yardım etmek gibi amaçlar  vesilesi ile bir araya gelerek kabileler arasında yaptıkları antlaşmaları ve kurdukları topluluğu ifade eder. Hilfü’l-Fudûl, faziletliler ittifakı, erdemliler yemini gibi anlamlara da gelmektedir.

Nitekim cahiliye döneminde meydana gelen haksızlıklar ve ekonomik yolsuzluklar ile mücadele etmek için Beni Teym’den olan ve Hz. Ebu Bekir’in amcasının oğlu Abdullah b. Cüd’ân’ın evinde Mekke’nin ileri gelenleri muhtelif kabileler toplandılar. Toplantıya katılan herkes ayağa kalkıp, birbirlerinin ellerini tutarak, mazlumun yanında olmak, hakkını almak, geçimde yardımlaşmak ve mal paylaşmak için sözleştiler. Bu toplantıya katılanların ettikleri yemin şu şekilde idi:

“Allah’a yemin olsun ki Mekke’de birisine haksızlık yapıldığı zaman, o kimse ister iyi ister kötü ister bizden, isterse de yabancıdan olsun hepimiz hakkı teslim olununcaya kadar bir olup ona yardım edeceğiz. Deniz süngeri ıslattığı, Hira ve Sebir dağları yerlerinde kaldığı sürece bu yemine aykırı davranmayacağız ve birbirimize yardımda bulunacağız.”

Bu toplantıya Kureyş’in, Abdüddar, Mahzum, Cümah, Sehm ve Adi kolları katılmadılar.

Özellikle bu topluluğun kurulmasının sebeplerinden biri de yapılan Ficar Savaşı’nın yıkıcısı etkisi ve Mekke toplumunda meydana gelen ahlaki çözülmelerdir. Bunun dışında Hac mevsimi başladığı dönemlerde Mekke, Kâbe’yi ziyarete gelenlerle dolup taşıyordu. Mekke’de yoğun ticari faaliyetler bu dönemde hız kazanmakta idi. Böyle bir ortamda bir takım toplumsal sorunlar meydana geliyordu. Yaşanan bu süreç ve meydana gelen olumsuzluklar Hilfü’l-Fudûl topluluğunun oluşmasının en büyük sebebini teşkil etmektedir.

Hz. Muhammed peygamber olmadan önceki dönemde 20’li yaşlarında iken amcası ile Ficar Savaşı’ndan dönerken Abdullah b. Cüd’ân’ın evinde yapılan bu toplantıya katılmış ve genç Muhammed de bu topluluğun bir üyesi olmuştur.

Hz. Peygamber cahiliye döneminde genç iken katıldığı bu ittifaka dair duygularını İslâmî dönem de şu sözler ile ifade etmiştir:

“Abdullah b. Cüd’ân’ın evinde bir antlaşmaya şahit oldum. Ona (Hilfü’l-Fudûl) katılmak bana kırmızı deve sürülerine sahip olmaktan daha sevimlidir. İslâm çağında da yine böyle bir antlaşmaya çağrılsam gene kabul ederim. İslâm, Hilfü’l-Fudûl’u teyit edip güçlendirmekten başkasını yapmaz.”.

Özellikle Hilfü’l-Fudûl teşkilatına katılanlar cahiliye döneminde, üstün meziyet, yiğit ve kahramanlık hasletlerine sahip fetalardan oluşmaktaydı. Hilfü’l-Fudûl teşkilatını cahiliye dönemi fütüvvet teşkilatı olarak adlandırabiliriz.

Fütûhu’l-Büldan müellifi Ahmed B. Yahya El-Belazuri, Hilfü’l-Fudûl’a katılan kimselerin Mekke’ye ticari olarak fazla mal ile gelmeleri durumunda fakir ve fukaraya fazla mal ile yardım etme yükümlülükleri olduğundan bahsetmektedir.

Bu teşkilat, Asr-ı Saadet, Hulefa-i Râşidin ve Emevi kuruluş çağı olmak üzere İslâmî dönemde de varlığını sürdürmüştür. Cemiyet, Emeviler döneminde son üyesinin de vefat etmesi ile birlikte son bulmuştur. Emevi halifesi Abdulmelik döneminde tekrardan gündeme gelmiştir fakat yeni ihyası hususunda bir adım atılamamıştır.

Umut Güner, Tarihte Fütüvvet ve Ahilik

Recep Tayyip Erdoğan kimdir?

707 views
5 mins read

Aslen Rizeli olan Recep Tayyip Erdoğan, 26 Şubat 1954’te İstanbul’da doğdu. 1965 yılında Kasımpaşa Piyale İlkokulu’ndan, 1973 yılında ise İstanbul İmam Hatip Lisesi’nden mezun oldu. Fark dersleri sınavını vererek Eyüp Lisesi’nden de diploma aldı. Üniversiteyi Marmara Üniversitesi İktisadî ve Ticarî Bilimler Fakültesi’nde okuyan Erdoğan, bu okuldan 1981 yılında mezun oldu.

Gençlik yıllarından itibaren sosyal hayat ve siyasetle iç içe bir yaşamı tercih eden Erdoğan, disiplinli ekip çalışmasının ve takım ruhunun önemini kendisine çok genç yaşlarda öğreten futbolla 1969-1982 yılları arasında amatör olarak ilgilendi. Aynı zamanda bu yıllar, genç bir idealist olarak memleket meseleleri ve toplumsal sorunlarla ilgilenen Recep Tayyip Erdoğan’ın aktif politikaya adım attığı döneme rastlamaktadır.

Lise ve üniversite yıllarında Millî Türk Talebe Birliği öğrenci kollarında aktif görev alan Recep Tayyip Erdoğan, 1976 yılında MSP Beyoğlu Gençlik Kolu Başkanlığı’na ve aynı yıl MSP İstanbul Gençlik Kolları Başkanlığı’na seçildi. 1980 yılına kadar bu görevlerini sürdüren Erdoğan, siyasi partilerin kapatıldığı 12 Eylül döneminde, özel sektörde bir süre müşavirlik ve üst düzey yöneticilik yaptı.

1983 yılında kurulan Refah Partisi ile fiilî siyasete geri dönen Recep Tayyip Erdoğan, 1984 yılında Refah Partisi Beyoğlu İlçe Başkanı, 1985 yılında ise Refah Partisi İstanbul İl Başkanı ve Refah Partisi MKYK üyesi oldu. İstanbul İl Başkanlığı görevi sırasında diğer siyasi partiler için de model olan yeni bir örgütsel yapı geliştiren Erdoğan, bu dönemde özellikle kadınların ve gençlerin siyasete katılımını artırmaya yönelik çalışmalar yaptı; siyasetin tabana yayılarak geniş halk kitleleri tarafından benimsenip itibar görmesi yolunda önemli adımlar attı. Bu yapılanma, mensubu bulunduğu Refah Partisi’ne 1989 Beyoğlu yerel seçimlerinde büyük bir başarı kazandırırken, yurt genelinde de parti çalışmaları için örnek teşkil etti.

27 Mart 1994 yerel seçimlerinde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı seçilen Recep Tayyip Erdoğan, siyasî yeteneği, ekip çalışmasına verdiği önem, insan kaynakları ve malî konulardaki başarılı yönetimiyle dünyanın en önemli metropollerinden biri olan İstanbul’un kronikleşmiş sorunlarına doğru teşhis ve çözümler üretti. Su sorunu, yüzlerce kilometrelik yeni boru hatlarının döşenmesiyle; çöp sorunu ise dönemin en modern geri-dönüşüm tesislerinin kurulmasıyla çözümlendi. Hava kirliliği sorunu Erdoğan döneminde geliştirilen doğalgaza geçiş projeleriyle son bulurken, kentin trafik ve ulaşım açmazına karşı 50’den fazla köprü, geçit ve çevre yolu inşa edildi; sonraki dönemlere ışık tutacak birçok proje geliştirildi. Belediye kaynaklarının doğru kullanımı ve yolsuzluğun önlenmesi amacıyla olağanüstü önlemler alan Erdoğan, 2 milyar dolar borçla devraldığı İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin borçlarını büyük ölçüde ödedi ve bu arada 4 milyar dolarlık yatırım gerçekleştirdi. Böylece, Türkiye’nin belediyecilik tarihinde yeni bir çığır açan Erdoğan, bir yandan diğer belediyelere örnek olurken, bir yandan da halk nezdinde büyük bir güven kazandı.

Recep Tayyip Erdoğan, 12 Aralık 1997’de Siirt’te halka hitaben yaptığı konuşma sırasında, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından öğretmenlere tavsiye edilen ve bir devlet kuruluşu tarafından yayınlanan bir kitaptaki şiiri okuduğu için hapis cezasına mahkûm edildi ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı görevine son verildi.

Recep Tayyip Erdoğan, 4 ay kaldığı cezaevinden çıktıktan sonra kamuoyunun ısrarlı talebi ve gelişen demokratik sürecin bir sonucu olarak 14 Ağustos 2001’de arkadaşlarıyla birlikte Adalet ve Kalkınma Partisi’ni (AK Parti) kurdu ve Kurucular Kurulu tarafından AK Parti’nin Kurucu Genel Başkanı seçildi. Milletin teveccüh ve güveni AK Parti’yi daha kuruluşunun ilk yılında Türkiye’nin en geniş halk desteğine sahip siyasî hareketi hâline getirdi ve 2002 yılı genel seçimlerinde üçte ikiye yakın parlamento çoğunluğuyla (363 milletvekili) tek başına iktidara taşıdı.

Hakkındaki mahkeme kararı nedeniyle 3 Kasım 2002 seçimlerinde milletvekili adayı olamayan Erdoğan, yapılan yasal düzenlemeyle milletvekili adaylığının önündeki yasal engelin kalkması üzerine, 9 Mart 2003’te Siirt ili milletvekili yenileme seçimine katıldı. Bu seçimde oyların yüzde 85’ini alan Erdoğan, 22. Dönem Siirt Milletvekili olarak parlamentoya girdi.

15 Mart 2003 tarihinde Başbakanlık görevini üstlenen Recep Tayyip Erdoğan, aydınlık ve sürekli kalkınan bir Türkiye idealiyle, hayatî öneme sahip birçok reform paketini kısa süre içinde uygulamaya koydu. Demokratikleşme, şeffaflaşma ve yolsuzlukların engellenmesi yolunda büyük mesafeler katedildi. Buna paralel olarak ülke ekonomisi ve toplum psikolojisini olumsuz yönde etkileyen ve on yıllardır çözülemeyen enflasyon kontrol altına alındı, itibarını yeniden kazanan Türk Lirası’ndan 6 sıfır atıldı. Devletin borçlanma faiz oranları aşağı çekildi, kişi başına düşen millî gelirde büyük artış gerçekleştirildi. Ülke tarihinde daha önce görülmemiş hız ve sayıda baraj, konut, okul, yol, hastane ve enerji santrali hizmete girdi. Bütün bu olumlu gelişmeler, bazı yabancı gözlemciler ve Batılı liderler tarafından “Sessiz Devrim” olarak adlandırıldı.

Recep Tayyip Erdoğan, Avrupa Birliği’ne giriş sürecinde ülke tarihinin dönüm noktası olarak nitelenen başarılı girişimlerine ek olarak, akılcı dış politikası ve yoğun ziyaret-temas trafiğiyle Kıbrıs sorununun kalıcı çözüme kavuşturulması ve dünyanın çeşitli ülkeleriyle verimli ilişkiler geliştirilmesi konularında önemli adımlar attı. Tesis edilen istikrar ortamı iç dinamikleri harekete geçirirken, Türkiye’yi bir merkez ülke hâline getirdi. Türkiye’nin ticaret hacmi ve siyasal gücü, yalnız içinde bulunduğu coğrafî bölgede değil, uluslararası alanda da hissedilir düzeyde arttı.

Recep Tayyip Erdoğan, 22 Temmuz 2007 genel seçimlerinde %46,6 oy alarak büyük bir zafer kazanan AK Parti’nin Genel Başkanı olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin 60. Hükûmeti’ni kurdu ve tekrar güvenoyu aldı.

Recep Tayyip Erdoğan, 12 Haziran 2011 seçimlerinden de daha büyük bir zaferle çıktı ve % 49,8 oy alarak 61. Hükûmeti kurdu.

10 Ağustos 2014 Pazar günü, Türk siyasi tarihinde ilk kez doğrudan halkın oylarıyla ve ilk turda 12. Cumhurbaşkanı seçildi.

16 Nisan 2017 tarihindeki halk oylamasında kabul edilen Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanının partili olabilmesinin önünün açılmasının ardından Recep Tayyip Erdoğan, 21 Mayıs 2017 tarihinde gerçekleştirilen 3. Olağanüstü Büyük Kongrede, kurucusu olduğu AK Parti’nin Genel Başkanlığına yeniden seçildi.

24 Haziran 2018 Pazar günü yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde %52.59 oy oranıyla yeniden Cumhurbaşkanı seçildi.

16 Nisan 2017’de kabul edilen Anayasa değişikliği ile hayata geçirilen Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi’nin ilk Cumhurbaşkanı olarak 9 Temmuz 2018 tarihinde yemin ederek görevine başladı.

Recep Tayyip Erdoğan, evli ve 4 çocuk babasıdır.

 

Kaan Sarıaydın kimdir? Metasophie ve Metasofi nedir? Kaan Sarıaydın Özgeçmişi ve Biyografisi

1490 views
12 mins read

Kaan Sarıaydın 17 Eylül 1970 tarihinde Ankara’da doğdu. İlk, orta ve lise eğitiminin ardından üniversite tahsilinin tamamlamak için yurt dışına gitti. Almanya’da Johann Wolfgang Goethe-University Frankfurt Main Germany İşletme bölümününde 1991 ve 1996 yılları arasında üniversite eğitimini tamamladı. Üniversite eğitiminin ardından kariyerine başlayan Kaan Sarıaydın ilk işine Amerikan Menkul Kıymetler Satış Departmanında asistan olarak başlamıştır. 1998 yılına gelindiğinde ise Alman Menkul kıymetlerinde trader olarak çalıştı.

2001 yıluına gelindiğinde ise dünyanın tanınmış ekonomi şirketlerindne biri olan Lehman Brothers International Limited’te kariyerine devam etti. Aynı zamanda dünyanın farklı ülke ve firimalarında alanında çalışmalar yürüttü. İlerleyen yıllarda İsviçre, Belçika, Londra Alman, Avusturya ve EASDAQ menkul kıymetleri şirketlerinde trader piyasa yapıcı uzman olarak çalıştı. Bu görevlerinin ardından Avrupa ve İngiltere menkul kıymetleri için piyasa yapıcısı olarakn 4 yıl görev aldı. Aynı zamanda burada Avrupa Banka sektörü için birim yöneticisi görevini yürüttü.

2006 yılına gelindiğinde ise MSPS Yetkili Yöneticisi oldu. Aynı zamanda Avrupa ülkeleri için portföy traderı olarak çalıştı. 2007 yılında GPS Yetkili Yöneticisi, Avrupa ülkeleri ve ABD için portföy traderı çalışmalarını devam ettirdi.

Kaan Sarıydın kendi kurduğu ve sahibi olduğu Tarkus adlı şirket ile ekonomi alanında çalışmalarını devam ettirdi. Aynı zamanda Türkiye’de birçok televizyon programında yayın konuğu olarak strateji, ekonomi ve küresel siyaset ile ilgili konuşmalar yaptı. Türkiye’de kısa sürede kamuoyunun tanıdığı bir isim haline gelen Kaan Sarıaydın aynı zamanda metasofi felsefesini kurdu ve teorik olarak bu alanda hizmet vermeye devam etti.

Türkiye’de komuyounu aydınlatma çalışmalarını devam ettiren Kaan Sarıaydın Mavigazetem’i ve Kızıl Elma Ocakları’nı kurdu. Faaliyetlerini Mavigazetem ve Kızıl Elma Ocakları olarak başta Türkiye olmak üzere dünya genelinde birçok ülkede ve ilde faaliyetlerini devam ettirmektedir. Kaan Sarıaydın Türkçe, İngilizce, Almanca, Latince ve Fransızca dillerini bilmektedir.

Kaan Sarıaydın uzun zamandır Beyaz TV’de Ferda Yıldırım’ın sunduğu Her Açıdan progrmaında konuşmalar yapmaktadır.

METASOFİ DÜŞÜNCESİ VE FELSEFESİ NEDİR?
Metasophie ilminin kurucusu Metasof & Ekonomist Kaan Sarıaydın’dır. Kaan Sarıaydın Metasophie felsefesi ile ilgili konferanslar, seminerler ve dersler vermektedir.  “Metasophie ilmi, insanın kullanım kılavuzudur, insanın kendisidir. Ruh, akil ve beden üçgeninde insana, kendi lisaninin gramerini, yasam içerisinde evrensel döngülerle olan bağlarını öğretir.” açıklaması ile Metasophie tanımlamıştır.

Metasophie ilmini gelecek nesillere aktarmak ve bu ilimden faydalanmak isteyen insanlar için oluşturduğu eğitim grupları ve seminer çalışmaları ile insanlara “en büyük bilgeliğin kendini bilmek olduğunu” anlatmaktadır.

MAVİGAZETEM NEDİR?
Mavigazetem ekonomist, düşünür ve stratejist Kaan Sarıaydın tarafından kurulmuş bir internet basın yayın organıdır. Kaan Sarıaydın ve ekini burada siyaset, ekonomi, felsefe, uluslararası ilişkiler, küresel siyaset ve Türkiye ile ilgili konu ve meselelerde yayınlar yapmaktadır.

Kaan Sarıaydın Mavigazetem’in kuruluşunu şu şekilde açıklamıştır:
“Bütün Türk dünyasını tüm tarihi halkları, bütün islam dünyasındaki gönüldaşlarımızı inşallah alışılmış ve bilinmiş olanlar bilgilerin çok daha ötesinde bilgilendireceğim ve uyaracağım. Değerli dostlarımla ve gönüldaşlarımla çıktığımız bu yolda Allah bizi muvaffak etsin. Benim, sizin, bizlerin, tüm Türk ve İslam dünyasının bir ummanı olmak için Mavi Gazetem‘i kurduk. Mavigazetem herkese hayırlı olsun.”

KIZIL ELMA OCAKLARI NEDİR?
Kızıl Elma Ocakları Kaan Sarıaydın tarafından kurulmuş bir teşkilat ve organizasyondur. Ekonomist ve stratejist Kaan Sarıaydın Kızıl Elma Ocakları ile Türkiye’de ve diğer ülkelerde Türk millietinin sesini duyurmak, Turan fikrini canlandırmak ve Türkiye^yi uluslararası alanda büyük ve güçlü bir küresel güce sahip bir ülke haline getirmek için kurulmuştur. Kızıl Elma Ocaklarım ekibinde Kaan Sarıaydın ile birlikte Mesud Sali, Gizem Özkan, Özlem Öztürk ve İhsan Bingöl gibi isimler bulunuyor.

MAVİ EKONOMİ NEDİR?
Ünlü ekonomist Kaan Sarıaydın ekonomi ve finans alanındaki uzmanlık bilgilerini Türk milletinin milli menfaatleri doğrultusunda bir teoriye dönüştürerek hizmet etmek amacı ile Mavi Ekonomim programını başlattı. Mavi Ekonomim ille yerli ve milli bir ekonomik gelecek, kalkınma ve finans tratejisi için Kaan Sarıaydın ve ekibi çalışmalar yürütmektedir.

KIZIL HAREKET NEDİR?
Kızıl Hareket, Kızıl Elma Ocaklarım’ın gençlik hareket ve eylemlerini yürüteceği bir platform olarak Kaan Sarıaydın tarafından kurulmuştur. Kaan Sarıaydın ve ekibi Kızıl Elma gençlik hareketi için burada faaliyetler yürütecekler.

KIZIL ELMA ENSTİTÜLERİ
Kızıl Elma Enstitüleri Kaan Sarıaydın ve kip arkadaşları tarafından başta gençler olmak üzere milletimizin bütün fertlerine verilecek olan milli bir eğitim organizasyonudur. Bu enstitiüde ekonomiden siyasete birçok alanda eğitim ve kalkınma çalışmaları yürütülecek.

KAAN SARIAYDIN’IN İŞ TECRÜBELERİ VE BİLGİLERİ
1994 İLE 1995 ARASI
Bear Stearns Bank GmbH Frankfurt, Almanya
Amerikan Menkul Kıymetler Satış Departmanında asistan

Eylül 1996 – Mart 1998:
Lehman Brothers Bank AG, Frankfurt, Almanya
Alman Menkul kıymetleri için trader (piyasa yapıcı olarak)

Nisan 1998 – Şubat 2001:
Lehman Brothers International Limited, Londra
Alman, İsviçre, Belçike, Avusturya ve EASDAQ menkul kıymetleri için trader (piyasa yapıcı olarak)

Mart 2001 – Aralık 2004:
Morgan Stanley & Co. International Limited, Londra
Bir çok sektör (Teknoloji, Telekomünikasyon, Finansal) ve Avrupa ve İngiltere menkul kıymetleri için piyasa yapıcısı, Avrupa Bankaları sektörü için birim yöneticisi

Ocak 2005 – Temmuz 2006:
Morgan Stanley & Co. International Limited, Londra
MSPS Yetkili Yönetici ve tüm avrupa için portföy traderı

Ağustos 2006 – Temmuz 2007:
Lehman Brothers International (Europe), London
GPS Yetkili Yöneticisi ve tüm avrupa ve ABD için portföy traderı

Eylül 2007 – 2 Ocak 2009:
Morgan Stanley Menkul Değerler A. Ş., İstanbul
Genel Müdürü ve Yönetim kurul üyesi

Eğitim
Ekim 1991 – Haziran 1996:
Johann Wolfgang Goethe-University, Frankfurt/Main, Germany
İşletme

Kaan Sarıaydın, Türk lider. Girişimcidir. 17 Eylül 1970 tarihinde Ankara’da dünyaya geldi. Üniversite için yurt dışına gitti. Ekim 1991 ve Haziran 1996 tarihleri arasında Johann Wolfgang Goethe-University, Frankfurt Main, Germany İşletme bölümünü tamamladı. Eğitim hayatını başarı ile bitirdikten sonra kariyer hayatına ilk olarak Amerikan Menkul Kıymetler Satış Departmanında asistan olarak yer aldı.

1998 yılında Alman Menkul kıymetleri için trader olarak çalıştı. 2001 senesinde ise
Lehman Brothers International Limited, Londra Alman, İsviçre, Belçike, Avusturya ve EASDAQ menkul kıymetleri için trader yani piyasa yapıcı olarak çalıştı.

Daha sonra 4 yıl boyunca Avrupa ve İngiltere menkul kıymetleri için piyasa yapıcısı, Avrupa Bankaları sektörü için birim yöneticisi olarak görev aldı. 2006 yılında MSPS Yetkili Yönetici ve tüm Avrupa için portföy traderı ve 2007 yılında ise GPS Yetkili Yöneticisi ve tüm avrupa ve ABD için portföy traderı olarak görev aldı.

Tarkus adlı şirketin yöneticiliğini yapan Kaan Sarıaydın aynı zamanda Metasophie felsefesinin temsilcisidir.

Metasophie ve Metasofi nedir?

Metasophie ruhun bedendeki bilinmeyen gramerine hakim:
Asırlardır gizlenen, anlatılmayan ilim Metasophie ilmidir! Dünya ilim üzerine tanzim edilmiştir. İnsan AKIL ve RUH olarak bir bedende iki unsur olarak var olmuştur. Metasophie kişiye RUH’un yaşam içerisindeki varlığının nedenini, gerekliliğini anlatan ilimdir. Metasophie ilminden faydalanmış bir insan RUH ve AKIL olan iki unsurun birbiriyle olan lisanını gramerini öğrenir ve bu sayede kendini keşfeder. Kendini keşfetmiş insan yaşamı boyunca yaşadığı durumların kendisinde bıraktığı izler ne olursa olsun nerede tutacağını bilir ve yaşayacağı durumların değerlendirmesini daha iyi analiz etmiş olur. Metasophie mükemmel ötesi bir ilimdir… Bu ilim insanoğlunun zaman ve zamansızlık arasındaki yolculuğunu tüm evreleriyle hemde tüm bilimsel donatılarıyla ortaya sermektedir. İnsanı bütünüyle yani bir bedende iki insanı anlatıyor. Bu iki unsurun tüm verilerini iki farklı kutup başında toplayan ve bu iki farklı kutup başı verilerini bir aküde (yani yaşamda) birleştiren ve bu birleşmeden enerji elde eden bir ilimdir… Metasophie ruhun keşfini ve ruhun bedendeki siluetini, ruhun akıl ile bağını, içsel güdülerin yaşam içerisindeki şifrelerini ve bu şifreler sayesinde zamansızlık yolculuğunun nasıl gerçekleşebileceğini anlatır… İnsanın tüm şifrelerini anlatan bu ilim uygulandığında her zaman bir sonraki hatta bir kaç sonraki karşı refleksleri önceden görebildiği için doğal olarak tüm süreçlerde belirleyen taraf yapar.

METASOPHİE ASIRLARCA SAKLI BİR HAZİNE OLARAK KALMIŞTIR … İNSAN İÇİN GEREKLİMİDİR? TABİKİ GEREKLİDİR…HATTA OLMAZSA OLMAZDIR… RUH GÖRÜLMEYEN TAM KEŞFEDİLEMEMİŞ BİR UNSURDUR. İNSANLAR YAŞAM İÇERİSİNDE YORGUN DÜŞMEKTE. YAŞAM İÇERİSİNDE YAŞADIKLARI ONLARI RUHEN YORMAKTA VE ÇIKIŞ YOLU BULAMAMAKTA ÇÜNKÜ RUHUNU TANIMAMAKTA, İÇİNDEKİ KENDİYLE ANLAŞAMAMAKTA. BU YAŞAM İÇERİSİNDEKİ GİRDAPLARDA SIKIŞMIŞ BİRİ GİRDİĞİ KARANLIKTAN ÇIKIŞ YOLU ARAMAKTADIR VE KİŞİNİN DOKTORU YİNE KENDİSİDİR. METASOPHİE KİŞİYE HALİNİ, KENDİNİ VE GİRDİĞİ KARANLIKTAN ÇIKMAYI VERMEKTEDİR.  BU NEDENLE METASOPHİE OLMAZSA OLMAZDIR YOKSA HAYATTA SORUNLAR KARŞISINDA YORGUN DÜŞEN İNSANLAR ÇAĞDAŞ DÜNYANIN ÇAĞDAŞ TIBBIN TEDAVİ YERİNE 3 U UYGULAMASIYLA YAŞAMLARINA EKSİK BİR ŞEKİLDE UYUMA, UYUŞTURMA VE UNUTTURMA ÇARKININ ARASINDA YOĞRULUP YAŞARKEN KENDİNİ KAYBETMEKTEDİR. METASOPHİE İLMİ TÜM BU GİRDAPLARIN ÇIKIŞ YOLUNU, GİRİLEN KARANLIKLARDA KİŞİYE RUHUNDAKİ FENERİ YAKMASINI VE YARINLARI İÇİN TEKRAR AYNI KARANLIK VE GİRDAPLARA GİRMEMESİ İÇİN PUSULA OLUR.

Metasophie İnsana Ne Katkı Sağlar?

Metasophie kendini bilmek ve yaşam içerisinde evrensel döngülerle olan bağını öğrenmek demektir. Güneşin doğuşundan batışına kadar havanın sıcaklık seviyesinden günün aydınlık ve karanlık, gündüz ile gece değişimine kadar ruhunun evrenle iletişimi vardır.

Düşünce olarak özgür olabilirsin ama senin bir ruhun vardır ve ruhunun enerji seviyesini sen iradenle belirleyemezsin. Ruhun evrensel döngülerle iletişimli olduğu için değişimler yaşamaktadır. Enerji seviyesinde oluşan değişimler ve bu değişimlerde senin yapman ve yapmaman gereken eylemler vardır. Matematiksel olarak bu değişimlerin zamanlamaları hep verilmiştir, kullanım kılavuzunda yazılıdır ve bu kullanım kılavuzu sensin! Senin yüzüne ve avuçlarının içinde yazılmıştır. Metasophie bu yazılımı senin anlayacağın şekilde tercüme eder ve sana gün içerisinde hangi zaman dilimlerinin pozitif hangi zaman dilimlerinin negatif olduğunu öğretecek ve yaşamını ona göre dizayn edeceksin. Örneğin yanlış bir zamanlamada senin için çok önemli bir görüşmeye girdiğinde kaybedersin üzülürsün. Metasophie ile ilgilendiğinde geçmiş dönemlerinde senin için olumsuz geçen süreçlerin sana verilecek olan zamanlamanda negatif zamanlama sürecinde olduğunu görecek ve bu muazzam bir şey diyeceksin ve kendinden nasıl habersiz olduğunun farkına varacaksın…

Kaan Sarıaydın Metasophie Kuruluş Hikayesi

Metasophie ilminin kurucusu Metasof & Ekonomist Kaan Sarıaydın “Metasophie ilmi, insanın kullanım kılavuzudur, insanın kendisidir. Ruh, akil ve beden üçgeninde insana, kendi lisaninin gramerini, yasam içerisinde evrensel döngülerle olan bağlarını öğretir.” diyor.

Kaan Sarıaydın, Metasophie ilminin neden ihtiyaç olduğunu şu sözleriyle açıklamıştır “Ruhuyla konuşmayı başaramayan insan kendi şifrelerini bilmeyen insandır! Ruhunun dilini bilmeyen insan ne yaşadığı anın tadını çıkarabilir nede yarınları hakkında fikir sahibi olabilir.”

Ankara’da dünyaya gelen Kaan Sarıaydın, 1996’li yıllarda Johann Wolfgang Goethe-Üniversitesindeki İşletme yüksek öğreniminin ardından, dünyanın ileri gelen uluslararası finans kuruluşlarında trader olarak iş hayatına ilk adımını atması, seçmiş olduğu kariyer alanında, ona, Metasophie ilmiyle tanışmasına giden yolun onunu açmıştır. Kaan Sarıaydın yöneldiği ve gerçekleştirdiği her işte “basarinin” vazgeçilmezlik ilkesini benimsemiş, yaratıcı bireyin girişimci özgürlüğü ve liderliği ile ekonomilere, şirketlere ve devlet başkanlarına “daha başarılı bir ekonomi için” katkıda bulunan, lider bir ekonomist olmuştur. Lehman Brothers, Morgan Stanley gibi kurumsal firmalarda CEO olarak kariyer hayatını sürdürmüş olan Kaan Sarıaydın, 2008’li yıllardaki finansal krizden sonra öncü girişimleriyle, uluslararası finans ve kriz deneyimlerini toplumlara aktarmak için birçok konferans ve davetlerde yer alarak Anadolu’nun her bir kösesindeki insanların sorularını cevaplayarak gönül seferberliği ilan etmiştir.

Metasophie ilmini gelecek nesillere aktarmak ve bu ilimden faydalanmak isteyen insanlar için oluşturduğu eğitim grupları ve seminer çalışmaları ile insanlara “en büyük bilgeliğin kendini bilmek olduğunu” anlatmaktadır.

İş Tecrübesi

1994 – 1995:
Bear Stearns Bank GmbH Frankfurt, Almanya
Amerikan Menkul Kıymetler Satış Departmanında asistan

Eylül 1996 – Mart 1998:
Lehman Brothers Bank AG, Frankfurt, Almanya
Alman Menkul kıymetleri için trader (piyasa yapıcı olarak)

Nisan 1998 – Şubat 2001:
Lehman Brothers International Limited, Londra
Alman, İsviçre, Belçike, Avusturya ve EASDAQ menkul kıymetleri için trader (piyasa yapıcı olarak)

Mart 2001 – Aralık 2004:
Morgan Stanley & Co. International Limited, Londra
Bir çok sektör (Teknoloji, Telekomünikasyon, Finansal) ve Avrupa ve İngiltere menkul kıymetleri için piyasa yapıcısı, Avrupa Bankaları sektörü için birim yöneticisi

Ocak 2005 – Temmuz 2006:
Morgan Stanley & Co. International Limited, Londra
MSPS Yetkili Yönetici ve tüm avrupa için portföy traderı

Ağustos 2006 – Temmuz 2007:
Lehman Brothers International (Europe), London
GPS Yetkili Yöneticisi ve tüm avrupa ve ABD için portföy traderı

Eylül 2007 – 2 Ocak 2009:
Morgan Stanley Menkul Değerler A. Ş., İstanbul
Genel Müdürü ve Yönetim kurul üyesi

Eğitim:
Ekim 1991 – Haziran 1996:

Johann Wolfgang Goethe-University, Frankfurt/Main, Germany
İşletme

Yabancı Diller:
İngilizce : Çok iyi
Almanca ve Türkçe: Ana dil

Deneyim

  • Founder

    Tarkus Ltd.

     – Şu Anda3 yıl 2 ay

  • Professional Speaker, Writer, Consultant, İnvestor and Trader

    Freelance

     – Şu Anda11 yıl 3 ay

    Guest host in various Turkish TV channels, Columnist at various newspapers and magazines,
    since 2015 writer for “Derin Ekonomi” (monthly economics magazine)
    Speaker at national and international finance and economics summits.

  • CEO

    FED Securities

     – 10 ay

    İstanbul

  • Consultant and Speaker

    Freelance

     – 3 yıl 1 ay

    Istanbul, Turkey

    Active consultant in acquisition of financial companies, M&A in various sectors (financial services, healthcare, energy, technology).

  • CEO

    Morgan Stanley Turkey

     – 2 yıl

    Istanbul, Turkey

  • Global Equity Portfolio Manager

    Lehman Brothers

     – 1 yıl

    London, United Kingdom

  • Morgan Stanley

    5 yıl 4 ay

    • Head of Long/Short Equity Prop Trading

       – 1 yıl 7 ay

      London, United Kingdom

    • Head of Bank Sector Trading

       – 2 yıl 1 ay

      London, United Kingdom

    • Market Maker/Trader for German Equities and Tech/Telco Sector

       – 1 yıl 9 ay

      London, United Kingdom

       

      Lehman Brothers

      • Head of German and Swiss Equity Trading

         – 2 yıl 11 ay

      • Trader/Market Maker for German Equities

         – 2 yıl

        Frankfurt Am Main Area, Germany

         

  • Assistant for Equity Sales and Trading

    Bear Stearns Bank AG

     – 2 yıl

    Frankfurt Am Main Area, Germany

Eğitim

  • Goethe University

    Goethe University

    Master of Business Administration (M.B.A.)Business Administrationcum laude

     – 

    Thesis: “Application of Neural Networks in Financial Analysis”

Diller

  • English

    Ana dil veya ikinci dil yetkinliği

  • German

    Ana dil veya ikinci dil yetkinliği

  • Turkish

    Ana dil veya ikinci dil yetkinliği

  • Latin

  • French

    Başlangıç düzeyinde yetkinlik

     

KAAN SARIAYDIN HAKKINDA DAHA FAZLA BİLGİ ALMAK İÇİN BURAYA TIKLAYIN

Facebook nedir?

882 views
4 mins read

Sosyal iletişim/paylaşım websiteleri, üyelerinin birbirleri ile çevrim dışı ya da çevrimiçi profil oluşturarak ad, soyad, fotoğraf, ülke, cinsel tercih ve mesleki bilgiler ile hobi, favori kitap, sinema, televizyon programı vb. kişisel ilgileri kullanarak iletişim kurmalarını sağlayan bir online iletişim hizmeti kategorisidir.

Sosyal paylaşım siteleri bireylerin kendilerini ifade etmelerine, sosyal ağları kullanmalarına ve bu sanal alanlarda ilişkilerini sürdürmelerine olanak sağlamaktadır. Bu sitelerden en bilenenleri arasında genel olarak çalışma yaşamına yönelik LinkedIn.com, romantik ilişki kurma amacı taşıyan MySpace.com ya da çoğunlukla üniversite öğrencilerinin üye olduğu Facebook.com yer almaktadır.

Harvard Üniversitesi öğrencisi Mark Zuckerberg, Andrew McCollum ve Eduardo Saver’in da yardımıyla Şubat 2004’te “The Facebook” kurulmuştur. Zuckerberg tarafından yatılı öğrenci evlerinde kalan bireylerle iletişim kurabilme amacı ile oluşturulan “The Facebook”unismi 2005 Ağustos’ta “Facebook.com” olarak değiştirilmiştir. Facebook ismi, Amerikan üniversitelerinde öğretim üyesi ve öğrencilerin birbirlerini tanımak için isimlerinin yer aldığı “paper facebook” uygulamasından alınmıştır. Sadece Harvard Üniversitesi kampüsünde kullanılan facebook, 2004 yılında okul sınırlarını zamanla aşarak aynı yıl içinde Harvard Üniversitesi’nin yanı sıra Boston Üniversitesi ve Boston College öğrencileri arasında kullanılmaya başlanmış; 2005 yılının sonlarına doğru İngiltere ve Kanada’daki üniversite öğrencileri arasında kullanımı yaygınlaşmıştır.

Daha sonra Amerika, Kanada, Meksika, İngiltere, Avustralya, Yeni Zelanda ve İrlanda’daki 25.000’den fazla üniversite öğrencisi arasında popüler olmuştur. Microsoft, Amazon ve PepsiCo gibi ticari şirketler başta olmak üzere 4000’den fazla organizasyon 2006 yılında facebookun tanınmasına katkıda bulunmuştur. Aynı yıl içinde facebook aracılığı ile bir yandan üniversite ağı genişlerken, diğer yandan da kullanıcılarının özellikle lise arkadaşlarını da arkadaş listelerine ekleyerek üye olmaları sağlanmıştır. Eylül 2006’da Facebook, e-posta adresi olan tüm internet kullanıcılarını üyeliğe kabul etmeye başlamıştır. Bugün facebook, dünyanın en yaygın sosyal paylaşım sitesi devi olarak 67 milyon aktif kullanıcıya ulaşmıştır. Genellikle çevrimiçi sosyal paylaşım sitesi olan ve temelde üniversite öğrencilerinin kullanması için oluşturulan facebook; son zamanlarda öğretim üyeleri ve öğrenciler, akademik kurum ve kuruluşlar başta olmak üzere her kesimden bireyin üyesi olduğu geniş bir katılıma ulaşmıştır.

Facebook’un da diğer sosyal paylaşım sitelerinde olduğu gibi kişisel bilgilerin ve arkadaş listelerininyer aldığı kişisel profil sayfası bulunmaktadır. Kullanıcılar başkalarına mesaj gönderebilmekte, kenditercihlerine bağlı olarak sosyal gruplara katılabilmekte, fotoğraf paylaşabilmekte,kişisel websitelerini ekleyebilmekte, kendi sayfalarında toplumsal mesajlar verebilmektedirler. Ayrıca facebook kullanıcıları, başka kullanıcıların arkadaşlarını kendi listelerine ekleyebilmektedirler. Bu “arkadaşlık” süreci facebook kullanıcısının başka bir kullanıcıyı kendi arkadaş listesinde bulunması için davet etmesi ve karşı tarafın da bu daveti kabul etmesi ile başlamaktadır. Böylece oluşturulan arkadaş listesinde; daveti kabul eden bireyin resim ya da ilgili linki üzerine tıklanarak karşılıklı iletişimin kurulması sağlanmaktadır.

Facebook’un 2009 Haziran ayı istatistiklerinegöre dünyada 202.727.740 milyondan fazla üyesi bulunurken, her gün facebook’a 120 milyon giriş yapılarak en az bir kez ziyaret edilmektedir. Kullanıcıların 2/3’sinden fazlası üniversite dışındaki bireylerden oluşmakta ve en hızlı büyüyen grubu 35 yaş ve üstündeki bireyler oluşturmaktadır. Facebook’ta bir kullanıcı, site içinde ortalama 120 arkadaşa sahiptir ve dünya genelinde toplam 5 milyar dakikadan fazla zaman geçirilmektedir. Anlık 30 milyondan fazla kullanıcı; sayfasını her gün en az bir kere güncellemekte ve 8 milyondan fazla kullanıcı her gün bir “Pages / Sayfa”ya internet literatürü ile ifade edilecek olursa “fan” olmaktadır. Ayrıca her ay 1 milyardan fazla fotoğraf; 10 milyondan fazla video yüklenmekte, 2.5 milyondan fazla etkinlik açılmaktadır. Her hafta 1 milyardan fazla link, not, fotoğraf gibi içerik paylaşılmakta, 45 milyondan fazla aktif kullanıcı grubu bulunmaktadır. 50’den fazla dil kullanımına imkân verilirken, 40 yeni dilin kullanımı için de çalışmalar sürdürülmektedir. Kullanıcıların %70’ini Amerika kıtasının dışından bireyler oluşturmaktadır. 180 ülkeden 1 milyondan fazla girişimci facebook ortamında yer almaktadır. Her ay facebook kullanıcılarının %70’inden fazlası platform uygulamalarını kullanırken, 350 binden fazla aktif uygulama bulunmaktadır. 200’den fazla uygulamanın 1 milyondan fazla aylık aktif kullanıcısı bulunmaktadır. 15 binden fazla web sitesi, araç ya da uygulama Facebook Connect ile Aralık 2008’den itibaren çalışmaya başlamıştır. 30 milyondan fazla aktif kullanıcı facebooka mobil cihazlarından ulaşmaktadır. Facebooku mobil olarak kullananlar, kullanmayanlara göre %50 daha fazla aktif durumdadırlar. 50 ülkede, 150’den fazla mobil operatörle çalışılmakta ve Facebook mobil ürünlerinin tanıtımı yapılmaktadır.

Türkiye ise 2009 Haziran ayı itibariyle dünya genelinde kullanıcı sayısı en hızlı artan ülkelerden birisi olarak yaklaşık 10.119.280 milyon kişiye ulaşmıştır. Bireyler tarafından facebook; çevrimiçi olarak kendi ağlarına ekledikleri arkadaş, akraba vb. bireyler ile ya da yeni birileri ile tanışma amacına yönelik olarak kullanılmaktadır. Çevrimiçi profil, bireylerin birbirlerinin sayfalarına yorumlar (tag) eklemelerini ve birbirlerinin profilini gören arkadaşların bir araya gelmelerini sağlamaktadır. Aynı zamanda bu profil ile Facebooka bireylerin üye olmaları; genel olarak ortak ilgilere ve aynı sınıfta olmalarına, birbirlerinin hobilerini öğrenmelerine,müzik zevklerini paylaşmalarına, romantik ilişki kurmalarına dayanmaktadır.Facebooku diğer sosyal paylaşım sitelerinden ayıran özelliği uygulama (application) eklentisidir. Facebook üzerinde gerek sitenin kendisinin gerekse kullanıcıların oluşturduğu 7000’den fazla uygulama bulunmaktadır. Bireyler arasında ilişki ve etkileşim kurulmasını sağlayan bu uygulamalar genellikle arkadaşlarla fotoğraf ve resimlerin paylaşılmasını sağlayan sosyal iletişimin bir parçası olmaya hizmet etmektedir. Böylece kullanıcılarının tekrar tekrar siteye girmeleri ve uzunca bir süre bilgisayarlarının başında kalmaları sağlanmaktadır.

Şengül Hablemitoğlu ve Filiz Yıldırım

Petrus Abelardus kimdir?

691 views
2 mins read

1079-1142 ylllan arasında yaşamış olan ünlü Ortaçağ filozofu. Temel eserleri Sic et Non, De unitate et trinitate ve Diologus inter philosophum, ju-dDeum et christianum’dur. Mantık, ahlak ve teoloji konusundaki araştırma ve görüşleriyle tanınan Abelardus, tümeller kavgası’nda, nominalistlerle birlikte, genel kavram ya da sözcüklerin gosterdiği ya da karşılık geldiği hiç bir tek şey bulunmadığını ve varolan herşeyin bireylerden ibaret olduğunu kabul etmiştir.

Fakat bu noktada kalmayıp, buradan gene sözcüklerin anlamdan yoksun olduğu sonucunun hiç bir şekilde çıkmadığını öne süren Abelardus’a gore, güçlük, insan zihninin soyutlama yapma, soyutlamalar oluşturma gücüne sahip bulunduğunu kabul etmekle çözülür. Buna gore, insan zihni yalnızca bireylerin, oörneğin Platon’un ve Sokrates’in kavramlarına sahip olmakla kalınmaz, fakat bu bireylerin çeşitli yonlerine ilişkin genel fikir ve kavramlara ulaşır.

Kavram realizmfnden olduğu kadar, nominalizmden de uzak duran Abelardus, kavramcılığı benimsemiştir; nitekim, ona gore, bir tümelin iki şekilde varolduğu soylenebilir: 1 Tümel, ortak bir benzerlik olarak tikellerde ya da bireylerde varolur, ve 2. tümel, zihnin dikkatini söz konusu benzerlik üzerine yoğunlaştırmasının sonucunda oluşan bir kavram olarak, insan zihninde varolur.

Tiimeller kavgasında inanç-akıl ilişkisi üizerinde de duran Abelardus, akıl yürütme yoluyla ortaya konmulmuş olan inancın yalnızca bir bağlantısı olup, zorlamaya dayanmadığını öne sürmüştür. Dolayısıyla inancın verileri üzerinde akıl yürütmesi gerektiğini öne süren filozof inancı ve vahiy karşısında iradeci değil de, entellektüalist bir tavır takınmıştır. Tanrının var olduğu sonucuna gerçekten var olanla geçici olan arasındaki karşıtlık üzerinde düşünmek ve bedenin zihne olan bağımlılığını genelleşttirmek suretiyle varan Abelardus, yaratmanın iradenin keyfi bir eylemi olmayıp, Tanrının en iyi olanı seçme zorunluluğunu yansıtan bir eylem olduğunu söylerken, bu konuda Augustinus’un örnekçiliğini bensimsemiştir.

Yaşamnının son döneminde, daha çok teolojinin kapsamı içinde kalan konulan ele almış olan Abelardus, antik dönem filozoflannın erdemlerinden ve Hristiyan vahyinin birtek temel öğretisi yoluyla bulmuş olmalarından övgüyle söz etmiştir. Günah kavramını da çözümleyen Abelardus, insan davranışlarının insanı tanrının gözünde ne daha iyi, ne daha kötü yapabileceğini, zira davranışların kendi başlarına ne iyi ne de kötü olduğunu savunmuştur. Ona göre, Tanrı katında iyi olan niyettir ve günah, davranışla degil de, insan aklının ürünü olduğunu bildigi bir şeye rıza göstermesiyle olur. Başka bir deyişle, bir eylem ya da sonuç ahlakından çok bir niyet ahlakı geliştiren Abelardus, gerçek ahlakın eylemden çok zihinde olduğunu öne sürmüştür.

Ahmet Cevizci

Uluğ Bey kimdir?

757 views
3 mins read

Devletşâh’ın tezkîresinde kendisinden “Adâletli, bilgili, kahhâr ve himmet sahibi bir padişah idi. Yıldızlar ilmindeki derecesi yüksekti. Bu ilmin inceliklerine vâkıftı. Âlimlere çok hürmet ederdi. Onun zamanında ilim ve fazilet sahiplerinin mevkii çok yüksek idi. Kendisi hendese ve heyet ilimlerini çok iyi bilirdi. Âlim ve fâzıllar İslâm devrinde ve hatta İskender-i Zü’lkarneyn zamanından şimdiye kadar geçen müddet içinde onun gibi bir padişâhın saltanat tahtına oturmadığında müttefiktirler.” diyerek tebcil ettiği, Timur soyunun en ışıltılı mensuplarından birisi ve Timur’un küçük oğlu Muiniddin Şahruh’un oğluydu. Babası tarafından, 1409’da Semerkand merkez olmak üzere bütün Mâverâünnehir’in idâresi kendisine verilmiş, yaklaşık 40 yıl boyunca bu geniş sâhada emîr olmuştur.

Uluğ Bey’in siyâsî hayâtı babasının ölümünden (1447) îtibâren parlak gitmemiş, büyük oğlu Abdüllatif’le tahtını kaybetmesiyle sonuçlanacak ihtilâflar yaşamış, uğradığı yenilgi sonucunda her şeyi bırakıp Hacca gitmek için izin istemesine ve bu izni almasına rağmen, vaziyetin tehlike kesbedeceğini düşünen ordu kumandanlarının kışkırtmasıyla, yola çıktıktan bir süre sonra Semerkand yakınlarında katledilmiştir. Böylece geniş Timur coğrafyasında babası ve dedesi gibi etkin bir hükümdarlık süremeden yaklaşık 3 yıl egemen olabilmiştir. Öldürülmesini, oğulları arasındaki nizâ dışarıda tutulursa vergileri çevresine dağıtmayıp ilmî faaliyetlere hasretmesine bağlamak da mümkündür.

Uluğ Bey, dedesinin devlet merkezini bir kültür ve medeniyet merkezine dönüştürme faaliyetlerinin en verimli meyvesi olarak ortaya çıkmış çok büyük bir matematikçi ve astronomdu. Kurduğu Semerkand Rasathânesinde vücuda getirilen astronomi tabloları, teleskobun îcâdına kadar gök incelemeleri için önde gelen referanslar olmuştur. Ayrıca kendisinden önce kullanılan ve Nâsuriddîn Tûsî’nin düzenlediği, Zîc-i İlhânî olarak bilinen astronomi cetvellerindeki hatâları düzeltmiş,  1437 – 1440 yılları arasında derlendiği düşünülen ve kendi adıyla anılan bir zîc oluşturmuştur.  Bu zîc’in iki makalesi ilk defa 1650’de Londra’da basılarak başka Avrupa dillerine de çevrilmiş ve 17. asra kadar en mükemmel yıldız kataloglarından biri kabûl edilerek birkaç asır boyunca Osmanlı Devleti tarafından da resmen kullanılmıştır.

Uluğ Beyin günümüze intikâl eden bir diğer önemli eseri ise görkemli bir eğitim yuvası olmak üzere inşâ ettirdiği Semerkand Medresesi’dir. 1417’de yaptırılan anıtsal binâda hem dinî hem diğer ilimler okutulmuş, ayrıca yapı Timur rönesansının maddî unsurlarından biri olarak Türk sanat târihi içinde kıymetli bir bağlama oturmuştur.

Etrâfına zamânın en önde gelen âlim ve mütefekkirlerini toplayan, musâhipleri arasında Kadızâde ve Gıyâseddin Cemşîd’den başka Hoca İsmetullah Buhârî, Mevlânâ Bedahşîi Semerkandî, Mevlânâ Celâleddin Neffâsî gibi isimlerin yer aldığı; üstün bir zekâ ve hâfızaya sâhip olduğunu Devletşâh’ın naklettiği olaylardan bildiğimiz, ölümü üzerine düşürülen târihlerden birinde, “İlim ve hikmet denizi ve peygamberin dininin istinatgâhı” olarak yüceltilen ve belki de Platon’un her zaman özlemini çektiği filozof-hükümdâr tipinin felsefeden ziyâde sayısal ilimlerle yücelmiş görkemli bir örneği olan Uluğ Bey, esâsında siyâsî târihimizden çok bilim târihimizin mümeyyiz bir sembolü hâlinde ata topraklarımızda parıldamakla sâdece oranın bugünkü çocukları için değil, Türk milletinin bütün evlâtları için, evrensel ölçüde medenî hamlelerimizin güzîde bir numûnesi olarak intikâl ettiği târihin ortasında haklı bir gurur kaynağı olmaya devam ediyor.

Göktürk Ömer Çakır

Aşıkpaşaoğlu kimdir? Aşıkpaşazade tarihi nedir? Aşıkpaşazade hayatı ve biyografisi!

691 views
2 mins read

1332’de vefât eden ve Garibnâme adlı kitabıyla Anadolu sâhasındaki ilk Türkçe eseri veren, “Türk diline kimse bakmaz idi / Türklere hergiz gönül akmaz idi / Türk dahi bilmez idi bu dilleri / İnce yolu ol ulu menzilleri.”  mısrâlarıyla mâruf büyük dedesi Âşık Paşa’ya nisbeyle anılan Âşıkpaşaoğlu’nun en büyük dedesi, 1240’ta Türkiye Selçuklularına karşı heterodoks Babâî ayaklanmasının başını çeken Vefâî Türkmen dervişi Şeyh Ebü’l-Bekā Baba İlyâs-ı Horasânî’dir. Bu dervişin sergüzeştini anlatan en önemli kaynaklardan Menâkıbû’l-kudsiyye’nin yazarı da Âşık Paşa’nın oğlu ve Âşıkpaşaoğlu’nun dedesi Selman’ın kardeşi Elvan Çelebi’dir. Görüldüğü üzere Âşıkpaşaoğlu, Anadolu Türk târihinin en eski ve önemli Türkçe kaynaklarını ortaya koyan entelektüel bir âileye mensuptur. Kendisi, Elvan Çelebi’nin bir zâviye kurarak ömrünü geçirdiği Çorum Mecitözü’ndeki Elvan Çelebi Köyünde doğmuştur ve bir diğer Osmanlı târihçisi Oruç Bey’in “Şehr-i Konstantîn’de bir azîz vardı. Derviş Ahmed Âşıkî derlerdi. Cihân-dîde, sâl-hûrde yüz yaşında pîr idi” kaydından öğrendiğimize göre uzun bir ömür sürmüştür.

Âşıkpaşaoğlu (II.) Bâyezid dönemi târihçiliği içinde ele alınır ve kendisinden önce Osmanlı târih yazıcılığının başka örnekleri bulunmaktadır; fakat o Osmanlı târihini standart ölçülere kavuşturup derli toplu anlatan ilk yazardır ve sonraki yazarlar kuşağını da bu anlamda etkilemiştir.

Çelebi Mehmed, (II.) Murad ve Fâtih devirlerinin tamâmı ile (II.) Bâyezid’in ilk yirmi yılının tanığı olan Âşıkpaşaoğlu eserinin Yıldırım Bâyezid devrine kadar olan kısmını, Musa Çelebi üzerine yürüyen Mehmed Çelebi’nin birliklerine katılıp hastalanması üzerine Geyve’de evinde konakladığı Orhan Gazi’nin imamı İshak Fakih’in oğlu Yahşı Fakih’in kaleme aldığı ve ilk Osmanlı târihi olarak bilinen eserden istifâde ederek, (II.) Murad ve Fâtih devirlerini de kendi gözlemlerine dayanarak ve muhtemelen bu konaklamadan 70 yıl kadar sonra, 1484’te yazmaya başlamıştır. Müellifin, eserinde (II.) Bâyezid’in Karaboğdan Seferi esnâsında yazmaya başladığını ve bu târihte 86 yaşında olduğunu belirtmesi sâyesinde doğum yılı tesbit edilebilmiştir.

Âşıkpaşaoğlu Târihi, Eski Anadolu Türkçesi’nin hususiyetlerini yansıtan ve daha ziyâde halka, askerî zümrelere okunmak üzere epik bir dille kaleme alınmış bir eserdir. Halil İnalcık’a göre müellifin, târihini, belki de daha doğru söyleyişle menâkıbnâmesini, yazmasının esas sebebi, bunu kendisinden isteyen Vefâî dervişlerinin talebi doğrultusunda kendi âilesi ve Vefâî şeyhi Edebalı’nın devletin kuruluşunda oynadığı rolü ortaya koymaktı. Ayrıca eserde Osmanlı pâdişahlarının da örtülü bir dille, genelde suçu bir bürokrata veya bir kadına atarak, yerildiği görülür. Âşıkpaşaoğlu, bilhassa Fâtih’in merkeziyetçi politikalarının sonucu olan ve emlâk meselelerinde kendisine de dokunan bâzı uygulamalarının ondan önceki sultanların takdir ettiği uygulamalarını övmek sûretiyle eleştirisini de yapmıştır. Bu da eserin standart oluşturmakla birlikte resmî bir metin olmadığını göstermektedir.

Göktürk Ömer Çakır

Kaygusuz Abdal kimdir?

553 views
3 mins read

Türkler arasında, bilhassa Azerbaycan ve Doğu Anadolu Türkleri’nde bir şahıs adı olarak da yaygın kullanılan abdal kelimesi daha çok Anadolu ve Rumeli’de başıboş dolaşan derviş zümrelerini veya bilhassa Kalenderî dervişlerini içermektedir. Bir tasavvuf terimi olarak 9. asırdan bu yana bilinen, 13. asırdan îtibâren İranlı ve Türk şâirlerin eserlerinde geçen bu kelime Fuad Köprülü’ye göre daha ziyâde ricâl-i gayb nazariyesiyle ilgili gibidir. Üçler, yediler, kırklar, kutup ve abdallar gibi adlarla anılan ve Allah tarafından dünyanın düzenini korumak üzere seçilen bu görünmeyen uluların, evliya ve sûfî zümrelerinin hayatları hakkındaki bilgiler de menkıbevi bir nitelik arz eder. Bu zümrelerin Türkiye Selçuklularının yıkılış döneminde, 1240’taki Babâîlik isyânıyla siyâsî ve toplumsal bir hercümerce sebep oldukları, burada dağılan bazı unsurlarının da bilhassa Osmanlı’nın kuruluşunda faal bir rol oynadıkları ve özellikle Bektâşîliğin bir tarîkat olarak teessüsünden îtibâren bu zümrenin içinde eridikleri düşünülmektedir. Bu bâtınî meşrepli hareketlerin 14 – 15. asırdaki temsilcilerinden birisi de pîri Abdal Musa’yla birlikte Bektâşîliliğin ulularından biri hâline dönüşmüş olan Kaygusuz Abdal’dır. Dr. Rıza Nur’un Ahmed Sırrı Baba’dannaklettiğine göre Kaygusuz’un pîri Abdal Musa ve Hacı Bektaş, amca çocuklarıdır.

Menkıbesine göre Alâiye sancak beyinin oğlu olup Gaybî adını taşıyan pehlivan, binici ve okçu bu bey oğlu, bir av sırasında vurduğu geyiğin peşine takılıp Abdal Musa’nın dergâhına ulaşmış. Orada bahsi geçen pîrin karşısına çıkarılıp peşine düştüğü geyiğin buraya geldiğini söyleyince Abdal Musa ona okunu tanıyıp tanıyamayacağını sormuş ve müsbet cevap alınca kolunu kaldırıp koltuğuna saplanan oku Gaybî Beye göstermiş. Bunu gören Gaybî Bey inkıyâd edip şeyhin hizmetine girmek istemiş; fakat ondan şu cevâbı almıştır: “Oğlum! Bu erenler yoluna gitmekliğe mutlak mücerredlik gerekdir. Sonunu düşünmeyüp sonra pişmân olmakdan dek durmak yeğdür. Zirâ kim, bu yol, ince; sarp bir yoldur ve bu yolun derd ü belâsı, mihnet ü cefâsı boldur (…)  Senin pederin bir sancak beğidir. O sana riyâzatı çekmeğe rızâ vermez. Var imdi pederinden icâzet al, ondan sonra bizim katımıza gel. Gönlüne de danış ki, sonra pişmân olmayasın.” Gaybî Bey, babasından pîrin istediği icâzeti alamadığı gibi, dağlarda geyik kılığında dolaşan bu pîrin kerâmeti üzerine onun dergâhına kapağı atan oğlunu engellemek isteyen babası, Teke Beyinin de yardımıyla Abdal Musa’nın üzerine yürümek istemiş; fakat Abdal’ın ve müridlerinin kerâmetleriyle yenilgiye uğramışlar. Olaylar pîrinin dediği gibi gelişen ve ancak bu gulguleden sonra babasının izniyle dergâhta kalan Gaybî Bey, beylikten ve bütün imkânlarından vazgeçtiği için, şeyhinin “Gaybî kaygudan rehâ buldun / Şim’den sonra Kaygusuz oldun” hitâbıyla Kaygusuz mahlasını almış. Kırk yıl Abdal Musa’ya hizmeti tâkiben izin isteyerek pîrinin yanına kattığı kırk abdal eşliğinde önce Mısır’a sonra da hacca gitmiş. Dönüşte Hz. Ali ve ehl-i beyt imamlarının türbelerini ziyâret eden Kaygusuz, bu yolculuktan sonra tekrar Abdal Musa’nın dergâhına avdet etmiş. Dr. Rıza Nur, farazî hesaplara dayanarak “742’de (1341) doğmuştur. 58 yaşında Mısır’a gelmiştir. 848’de ölmüştür. Yani 106 yıl yaşamıştır” dese de Kaygusuz’un doğum târihi bilinmemektedir. Ölüm târihi de şifâhî rivâyetlere dayanmaktadır. Dr. Rıza Nur kendisinden “Âlim ve kahramandır. Ateşli ve heyecanlı, orijinal bir şâirdir. Dirâyetli bir misyoner ve teşkilatçı”dır sözleriyle bahsetmiştir.

Şiirleri kendisinin Yûnus Emre’nin ilk tâkipçilerinden olduğunu göstermektedir. Küçük bir kısmını hece vezniyle yazdığı bu şiirler çoğunlukla aruz vezniyle kaleme alınmıştır. Dikkat çekici bir yan olarak onun şiirlerinde mutasavvıf bir şâire nazaran çok fazla dünyevî unsur yer alır. Neşelidir, dünyadan tad almak ister; bağlarda, kırlarda dolaşmak gibi idilik arzular, içki, güzel yemekler, atasözleri ve deyimlerle dolu yalın diliyle işlediği konulardandır.

Göktürk

Hocazade Muslihuddin Efendi kimdir?

628 views
2 mins read

Bursa doğumlu olan ve tüccarların o dönemde “hoca” olarak çağrılması dolayısıyla tüccar babasına nisbetle Hocazâde adıyla ünlenen kelâm âlimi ve kazasker. Ayasuluk Çelebisi Mehmed’den usûl, meânî ve beyân dersleri alan, ardından Bursa Sultâniye Medresesi’nde ilim tahsilini sürdürüp hocası tarafından (II.) Murad’a takdim edildikten sonra sırasıyla kadı ve müderris olarak tâyin edilen Hocazâde Fâtih Mehmed’in âlimler heyeti içinde de yer almış, hatta Sultan tarafından özel hocası olarak tâyin edilerek kendisine sarf dersleri vermiştir.

Mahmud Paşa’nın, kıskançlığı sebebiyle pâdişâha Hocazâde’nin kazasker olmak istediğini söyleyerek onun bir süre saraydan uzaklaşmasını sağlamasından sonra sırasıyla Bursa’da ve Fâtih’in Sahn-ı Semân Medreseleri’nde müderrislik yapan Hocazâde bu esnâda Fâtih’in kendisinden Gazâlî’nin açtığı çığırda bir tehâfüt kitabı istemesi üzerine Tehâfütü’l-felâsife adlı eserini yazmış, aynı konuda eser yazan Alâeddin Ali et-Tûsî’nin eserinden daha kıymetli görülen kitabı dolayısıyla taltif edilmiştir. Hatta bu sebeple Osmanlı ülkesini terk eden Tûsî’nin yolda Fâtih’in himâyesine girmek üzere ülkeye gelen Ali Kuşçu’yla karşılaşıp ona İstanbul’da “köse” olarak da bilinen Hocazâde’yle iyi geçinmesini söylediği rivâyet edilmiştir. Üsküdar’da Ali Kuşçu’yu karşılayan Hocazâde’yle bu büyük matematikçinin, hemen kadırgadayken,vaktiyle Seyyid Şerif el-Cürcânî ve Saadettin Taftazânî arasında geçen tartışma üzerine münâzara ettikleri bilgisi de kaynaklarda yer alır.

Osmanlı tefekkür dünyâsının felsefî tartışma geleneğini koruduğu ve tabiî pâdişâhın müessir şahsiyeti etrâfında müsâdeme-i efkâr yoluyla verimli sohbetlerinin olduğu bu devirlerde pek çok ilim adamının arasına mümeyyiz bir insan olarak Hocazâde de adını yazdırmıştır. Onun tehâfütüne yazılan talîkât ve hâşiyeler Osmanlı’da felsefî düşüncenin gelişimine de şüphesiz katkı sağlamıştır. Sözü edilen kitabında filozoflar ve kelâmcılar arasındaki meseleleri ele alan Hocazâde’nin, Gazâlî’ye yönelttiği eleştiriler dolayısıyla, eseri hakkında meşhûr İbn Kemal, Gazâlî’nin mi yoksa filozofların mı tutarsız bulunduğunu anlamakta tereddüt ettiğini belirtmiştir.

Göktürk Ömer Çakır

Şeyh Hamdullah kimdir?

612 views
3 mins read

“Şeyh, ibnü’ş-şeyh, kıbletülküttâb, kutbülküttâb, şeyhürrâmiyân” gibi sanatını yüceltici unvanlarla anılan hat üstâdı ve Osmanlı hat sanatının en büyüklerinden kabûl edilen ekol kurucu sanatkâr. Şeyh Hamdullah, Sühreverdiyye şeyhi Mustafa Dede’nin torunudur ve 16. asrın önemli entelektüellerinden Gelibolulu Mustafa Âlî’nin hat sanatçılarını ele aldığı Menâkıb-ı Hünerverân’dan öğrendiğimize göre Sultan Bâyezid (II.) devrinde Anadolu’ya gelmiştir: “Şeyh Hamdullah Sultan Bayezid Han bin Mehmed Han zamanında Rum’a gelüb arpalık zeâmetle otuz akçe yevmiye vazifeye mutasarrıf olup husûsa merhûm Sultan Bayezid Han’ın musâhib-i mahremi idi ve vezirlerine mahsûs olan yakınlığını ona da gösterirdi. Mısır fatihi Sultan Selim Han zamanında vefat eyledi ve Osmanlı ülkesindeki bütün hattatlar ona duydukları saygıyı başkalarına göstermemişler” dir. 18. asır biyografı ve kendisi de bir hattat olan Müstakimzâde’nin Tuhfe-i Hattâtîn adlı eserinde ise Buhâra’dan Amasya’ya hicret ve onda tavattun ettiğinden bahsedilir. Bâzı rivâyetler yoluyla bu göçün babası veya dedesi zamanında vukû bulduğunu da öğreniyoruz. Bu kaynakları esas alan Muhittin Serin, Amasya’nın Eslem Hatun mahallesinde doğduğunu belirtmiştir. Yine Menâkıb-ı Hünerverân adlı eserde hat konusunda Türklerin yedi üstâdından biri olarak zikredilir. Aynı kitapta “Şeyhoğlu Hamdi hattı tâ kim zuhûr buldu / Âlemde bu muhakkak nesh oldu hatt-ı Yâkut” mısrâlarıyla övülmüş olduğu da aktarılır. Burada bahsedilen Yâkut hattı, 13. asrın büyük hat sanatçısı, “hüner sâhiplerinin sultânı” olarak anılan Yâkut el-Mustasımî’nin hattıdır. İlginçtir ki onun da Amasyalı olduğu söylenmektedir.

Sultan (II.) Bâyezid’in sarayında kâtip ve muallim olarak görevlendirilen Hamdullah Efendi’nin Sultânın, Yâkut el-Mustasımî’nin hattını göstererek “Bu tarzdan gayrı bir vâdi ihtirâ olunsaydı iyi olurdu” demesi üzerine kendi üslûbunu ortaya koyduğu da kaynakların aktardığı bilgilerdendir. Ortaya koyduğu nesih hat sonrasında Yâkut tertibinin zamanla terk edildiği ve bütün İslâm dünyâsında onun anlayışının bir geleneğe dönüştüğü kaydedilir.

Muhittin Serin’in ifâdeleriyle “Şeyh Hamdullah tavrında harflerin tenâsübü (uygunluk, oran), aralıkları, kelimelerin satıra oturuş vaziyetleri yeniden düzenlenmiş, akıcılık, kıvraklık, sevimlilik ve canlılık getirilmek suretiyle Yâkūt tarzı yazılardaki durgunluk giderilmiştir. Yâkūt üslûbu, Kanûnî Sultan Süleyman devrinde hattın güneşi olarak kabul edilen Ahmed Şemseddin Karahisârî istisna edilirse Şeyh Hamdullah mektebinin yaygınlaşmasıyla devrini tamamlamış, bütün hattatlar Şeyh Hamdullah vadisinde yazmaya gayret etmişler ve bu vadide başarılı olanlar, “Şeyh gibi yazdı” ifadesiyle takdir edilmişlerdir.”

Mustakimzâde’ye göre “Âsarlarından kırk yedi aded kebîr ü sagîr (Büyük – küçük) Mushaf-ı şerîf (Kur’ân) ve bir Meşârık-ı şerîf (Hadis kitabı) ve bin adede bâliğ olur (ulaşan) sûre-i En’âm u Kehf-i şerîf ve sûre-i Nebe’ cüz’ü ve niçe tûmâr (tomar) u kıta’ât u murakka’âtyazıp Sultan Bâyezid Câmi’î’nin mihrâbı üzerinde ve kubbesinde ve orta kapısında olan târîhi onların yâdigârlarıdır. Ondan mâ’adâ At Meydanı başında Hazîne-dârbaşı Fîrûz Ağa ve Dâvûd Paşa Câmi’leri kapısında olan târihler onların eser-i kalemleridir.” Ayrıca Şeyh Hamdullah, Okmeydanı Dergâhı yakınlarında adına nişan taşı dikilmiş “menzil sâhibi” bir okçudur.

Göktürk Ömer Çakır

Ali Şir Nevai kimdir?

523 views
3 mins read

Zengin ve asîl bir âilenin çocuğu olan Ali Şir Nevâî evvelâ babasının vesilesiyle Timurlulardan Ebû’l Kâsım Bâbür’ün himâyesine girmiş, sultânın teveccühüne mazhâr olarak onun tarafından “Oğlum” hitabıyla iltifat görüp takdir edilmiştir. Aynı himâyeyi gören ve kendisi gibi bir sanatkâr olan Timurlu hükümdârı Hüseyin Baykara’nın mühürdârı, dîvân beyi ve nedîmi olmakla birlikte bir hattat, ressam, mûsikîşinas, kat’ ve tezhip konusunda bilgili büyük bir şâirdir. Türk târihinin ricâl-i devlet galerisinde bu özellikleri ve tesîri altında kalan geniş bir şâirler topluluğu ile edebiyatımıza büyük katkı sağlamış, büyük İranlı sanatçıların eserleriyle boy ölçüşebilecek Türkçe dîvânlarıyla ve Şapolyo’nun tâbiriyle “Türk edebiyatına insanı hayran eden parçalar” bırakmak sûretiyle dilimizin şahrâhında büstü yükselen en seçkin sîmâ olmuştur.

Herat doğumlu ve köken îtibâriyle Uygur olan Ali Şîr, 1499’da tamamladığı Muhâkemetü’l-Lûgateyn adlı eserinde Türk dilinin Farsça’dan ifâde kudreti ve genişlik îtibâriyle daha yukarıda olduğunu birçok örneklerle ele almış, buna rağmen dilimizin bu hakikatinin gizli kalmasından, kaabiliyetsiz şâirlerimizin Farsça yazmalarından hayıflanarak yüksek bir millî şuura mâlik olduğunu da göstermiştir. Mürşîdi ve üstâdı Molla Câmî’nin vâsıtasıyla Nakşî yoluna bağlanan Ali Şîr, İran edebiyatının klâsik devrinin bu son büyük şâirinin şiirlerini değerlendirip tâdil edecek kadar da onun îtimâdını kazanmıştı.

Dîvân ve hamseleri dışında tezkireler, dinî ve ahlâkî eserler, târih ve biyografiler de kâleme alan velûd bir sanatçı olması devlet idâresi konusunda elini zayıflatmamıştır. Bilakis dirâyeti sâyesinde vergi sıkıntısı sebebiyle çıkan bir ayaklanmayı önlediği gibi Hüseyin Baykara’nın tahtını, Herat üzerine yürüyen, Timur’un bir diğer torunu Mirzâ Yâdigâr Muhammed’i yakalamak sûretiyle kurtarmıştır da. Hüseyin Baykara’nın onun için “Rüknü’s-saltana (saltanâtın dayanağı), umdetü’l-memleke (memleketin desteği), adüddü’-devleti’l-hâkânî (Hâkânın devletinin yardımcısı), mukarrebü’l-hazreti’s-sultânî (Pâdişah dostu), Nizâmü’d-dîn emîr Ali Şîr Nevâî, şefkatli kâlbi ile bu yüksek devlet güneşinin tulûu zamanından beri temiz niyetli fikrini ve büyük kudret ve dirâyetli niyetini bu devletin yükselmesi uğrunda sarf etmiş…” demesi boşuna değildir.

Sigrid Kleinmichel’e göre, Osmanlı şiirinde görülen Çağatayca şiir yazma geleneğinin bilhassa Nevâî’nin Farsça gibi büyük bir kültür dili karşısında Çağatay Türkçesi ile güçlü eserler ortaya koymuş olmasının yarattığı hayranlığın etkisinde geliştiği kesindir. Bununla birlikte bu gelenek onunla başlamamıştır. Meselâ Ahmed-i Dâ’î’nin Çağatayca bir İskendernâme yazdığı ve bu gibi münferid örnekler bulunduğu bilinmektedir. Muhtemelen, 15 ve 16. asırda Osmanlı sarayı ve şehzâde sancaklarında Herat ve Semerkand bölgesinden gelmiş, Çağatayca bilen âlim ve sanatkârların olması sonraki güçlü etkiler için uygun bir zemîn de yaratmış olmalıdır. Aynı bilim adamı, Nevâî’nin tesiriyle Osmanlı şâirlerinde mesnevî külliyâtı (hamse) oluşturma geleneğinin doğmuş olduğunu da belirtir.

Kendisinden yaklaşık bir asır sonra yazılmış olan bir tezkîrede kaydedildiği gibi, “Ben fakir onun târifi ve tavsifi hususunda kelime bulmaktan âcizim.” Yine aynı tezkîrecinin dediği gibi “teyemmünen” birkaç kelime edip bu küçük biyografi kitabını onun ışığından mahrûm etmemiş olduk.

Göktürk Ömer Çakır

Sinan Paşa kimdir?

451 views
4 mins read

Türkçe nesrin önde gelen temsilcilerinden ve Fâtih devrinin en etkili âlimlerinden olan Sinan Paşa, muhtemelen Bursa’da doğmuştur. Dedesi, Sivrihisar kadısı Celâleddin Efendi, babası ise İstanbul’un ilk kadısı olan Hızır Bey’dir. Bâzı rivâyetlere nazaran Hızır Bey’in, Nasreddin Hoca’nın soyundan geldiği kabûl edilmesine rağmen M. Tulum’un da belirttiği gibi, “Nasreddin Hoca hakkındaki bilgilerimizin bu kabûle destek verecek yeterlikte olmadığını söylemeliyiz.” Sinan Paşa’nın annesi de ünlü âlim Molla Yegân’ın kızıdır. Babası Hızır Bey, Fatih Sultan Mehmed’in dâvetiyle İstanbul’a geldiğinde on üç on dört yaşlarında olan Sinâneddin Yusuf, bu târihten sonra devrin Molla Gürânî, Hocazâde, Molla Hüsrev gibi büyük şahsiyetlerinin ve Fatih’in İstanbul’u fethederek açtığı çığırın şehre çektiği başka pek çok İslâm âliminin ilmî halkası içerisinde yetişmiş, onlarla temas içinde olmuştur. Zeki bir çocuk olarak temâyüz eden ve yine M. Tulum’un Latifî ve Kınalızâde tezkîrelerinden naklettiğine göre, “bâliğ olmadan beliğ olup ve minber-i va’za çıkıp halka emr-i mâ’rûf ve nehy-i münker” eden Sinan, genç yaşlarda Aristo ve Eflâtun’un (Platon) ve diğer Yunan filozoflarının eserlerini Arapça tercümeleri vâsıtasıyla okumuş, İslâm felsefesinin temel eserlerini incelemiştir. Babasının 1458-1459’da vefât etmesi üzerine sultan tarafından evvela Edirne’de bir medreseye, ardından Dârülhadis’e müderris tâyin edilmiş; fakat az zaman sonra “hâce-i sultânî” unvânıyla Sahn Medresesi müderrisliğine nasbedilmiştir.

Yirmi bir yaşında eriştiği bu derece, onu vezîriâzam dışında bütün vezirlerin üstüne çıkarmış; şeyhülislâmla aynı mertebede, bayram tebriklerinde pâdişâhın ayakta tebrikleştiği bir rütbenin sâhibi kılmıştır. 1470 – 1471’de vezirlik rütbesi tevcih edilerek Hoca Paşa adıyla anılmaya başlanan Sinan, Gedik Ahmed Paşa’nın vezîriâzamlıktan alınmasıyla onun yerine vezîriâzam olmuş; fakat bir yıl sonra Taşköprülüzâde’nin Şakâyık’ına göre, anlamsız bir sebeple gözden düşerek 1476 – 1477’de hapse atılmıştır. M. Tulum, sebebi bilinmeyen bu hâdiseye, özgür düşünceli bir Vefâî bağlısı olan Sinan Paşa’nın pâdişâhın çok sevdiği ilmî ve felsefî tartışma meclislerinden birinde muhtemelen sultanı da inciten bir aşırı çıkışının sebep olduğu kanaatindedir. Bu hapis cezâsı üzerine devrin önde gelen âlimlerinin derhâl toplanıp sultâna, Sinan Paşa serbest bırakılmazsa bütün eserlerini yakarak ülkeyi terk edeceklerini ihtâr etmeleriyle hapisten çıkıp Sivrihisar kadılığı ve müderrisliğiyle başkentten uzaklaştırılan Sinan Paşa’ya karşı Fatih’in öfkesi dinmemiş olacak ki İstanbul’dan yeni görev yerine gitmek için ayrıldıktan sonra arkasından gönderilen bir tabip tarafından İznik’te yeniden hapsedilmiş ve kaynakların belirttiğine göre kendisine, “mecânine münâsib tedbîrat” gereği günde elli değnek vurulmuş; bundan haberdâr olan Molla Hüsâmeddin’in sultandan bir mektupla ricâcı olması üzerine serbest bırakılıp Sivrihisar’a gidebilmiştir.

Sinan Paşa, İstanbul’a Fatih’in ölümünden sonra dönebilmiş, Sultan (II.) Bâyezid tarafından vezirlik rütbesi ve îtibârı iâde edilerek Edirne’deki Dârülhadis Medresesi’ne müderris tâyin edilmiştir. Edirne veya İstanbul’da öldüğüne dâir kayıtlar olmakla berâber, bugün kayıp olan mezarının Eyüp Sultan civârında bulunduğu bilgisi aktarılmıştır.

Eserlerinden dervişmeşrep, tok gözlü, dünyâ malına kıymet vermeyen bir şahsiyet olduğunu anladığımız Sinan Paşa sâdece dinî ve felsefî ilimleri değil, matematik, fizik, astronomi, tıp gibi bilim dallarında zamânının bilgilerini temellük etmiş; nakilci değil sorgulayıcı ve şüpheci kişiliğiyle, aklı rehber edinen önemli bir Türk – İslâm düşünürü olarak devrin en yüksek ilim meclislerinde tebellür etmiştir. Onun Arapça eserleri çeşitli medrese kitaplarının şerhlerine düşülen haşiyelerden mürekkep risâlelerdir; fakat sürgünden döndükten sonra, ölümünden bir süre önce, büyük bir söz ve düzyazı ustası olarak kaleme aldığı Türkçe eserleri hem tefekkür târihimizin hem de Türk nesrinin en mühim örnekleri olarak kabûl edilmiştir. İlk Türkçe eseri, Tazarru’nâme’dir. “Duâsı makbûl, ağzı kutlu, dili tatlı” aşk erlerinin berzahta rûhunu müzâyakadan kurtarması amacıyla kaleme aldığı bu eserde dinî ve tasavvufî meselelere değinerek Allah’ı, peygamberleri, peygamberin âilesini ve dostlarını, çeşitli müçtehid ve âlimleri manzum – mensur övgülerle anan Sinan Paşa, M. Tulum’un tâbiriyle “Tanrı’nın gerçeklik katına adamakıllı yakınlaşmış bir ruhun naz ve niyazları”ndan mürekkep bu “aşk kitabı”yla Şeyh İbn-i Vefâ’nın mânevî kılavuzluğunda Türk tasavvuf edebiyâtına benzersiz bir eser kazandırmıştır. Sinan Paşa’nın ikinci Türkçe eseri Maârif-nâme’dir. Tazarru’nâme’den hemen sonra kaleme alınıp baştan sona nesirle yazılmış, hikmetli sözlerle süslü bir güzel ahlâk ve nasihat kitabıdır. Son Türkçe eseri ise tarîkat ve din ulularının menkıbe ve hayatlarına dâir Tezkîretü’l-evliyâ’dır.

Göktürk Ömer Çakır

Necati Bey kimdir?

437 views
3 mins read

Dîvân edebiyâtının ilk özgün şâirlerinden biri olan ve Bey unvânı muhtemelen Manisa sancağına çıkarılan Şehzâde Mahmud’un nişancılığını deruhte ettiği için kendisine tevcih edilen Necâtî’nin asıl adı İsâ veya başka bir rivâyete göre Nuh’tur. Kaynaklar şöhretini Kastamonu’da kazandığı ve burada hat sanatı ile uğraştığı bilgisini aktarmışlardır. Şâir, Fâtih döneminde İstanbul’a gelmiş, sultâna sunduğu şiirlerle onun takdîrini kazanarak Dîvân kâtibi olmuştur. Bununla birlikte kendisini asıl ortaya koyduğu dönem, (II.) Bâyezid dönemidir. Sultânın kişisel himâyesini gören şâir, evvelâ Şehzâde Abdullah’ın mâiyetinde Konya’ya giderek onun Dîvân kâtibi olmuş, şehzâdenin 1483’te ölümü sonrasında İstanbul’a dönüp burada ricâl-i devlete kasideler yazarak 20 yıl geçirmiştir. 1504’te bu defa Şehzâde Mahmud’un yanına, Manisa’ya nişancı olarak yollanmış, onun mâiyetinde Gazâlî’nin Kimyâ-yı Saâdet’ini, Avfî’nin Câmiü’l-hikâyât’ını tercüme edip bir Leylâ vü Mecnun mesnevîsi kaleme aldı. Bunlar dışındaki çalışmalarından da bahsedilir; fakat günümüze sâdece Şehzâde Mahmud’un yanında bulunduğu devirde toplayıp tertip ettiği Türkçe Dîvân’ı intikâl etmiştir. Himâyesinden çok memnun kaldığı bu şehzâdenin vefâtı sonrasına Necâtî, Sultan Bâyezid’in bağladığı maaşla geçinip vefâtına dek hiçbir mansıbı kabûl etmemiştir.

Eski Anadolu Türkçesinin bütün imkânlarını seferber edebilmiş bir şâir olarak Necâtî Bey, edebiyâtımız için önemli bir yerde durmaktadır. Onun, klâsik şiiirimize orijinal edâsını veren ilk şâirlerden olduğu ve Âşık Çelebi’nin “bi’l cümle şu’râ-yı Rûm’a üstâd-ı evveldir” sözüyle Osmanlı şiirinin kurucularından sayıldığı söylenmiştir; hattâÂşık Çelebi’nin aktardığına göre bizde İran şâirleri ayarında şâir bulunmadığı türünde incitici sözlerden onun sâyesinde kurtulduk (“Necâti Rûm’da fenn-i şi’rün maddetü’l-hayâtı ve şu’arâ-yı Fürsun seng-i ta’nı zahm-ı bî-rahmından şu’arâ-yı Rûm’un sebeb-i necâtıdur”). Sâde ve samîmî, tecrübelerini, dünya görüşünü ortaya koyan gazelleri, lirik ve hakîmâne beyitleri ve (II.) Bâyezid’in şehzâdeleri için yazdığı mersiyelerle tanınan Necâtî’nin en belirgin özelliği atasözü, deyim ve halk tâbirlerine duyduğu ilgi ile bunları şiirinde kullanmak konusunda gösterdiği başarıdır. “Egerçi agır olur taş koptugı yerde”, “Sa’y et göngül ki âşıga Bagdat ırak degül”, “Kim demişler dostum bing yıl yarak bir gün gerek”, “Bu meseldür dostum sag baş yastık istemez”, “Yerde kalmaz çün bilirsin dûd-ı âhı kimsenüng”, “Öksüz oglan göbegin kendü keser” gibi mısrâlarındaki atasözleri, “Kan yut cefâ-yı dehr ile bagrunga taş bas”, “Kadr ile şeref buldı yetişdi göge başı”,  “Agladıgını görüp başın döger taşdan taşa”, “Sık dost olmuşuz ki su sızmaz aramıza”, “Peri yüzlü güzeller hep senüng agzunga bakarlar” gibi mısrâlarındaki deyimler şiiriyeti bozmadan ve âhenkle kullandığı pek çok örnekten küçük bir kısmıdır. Yıldırım Bâyezid’in vezîri Kâsım Paşa ile başlayan, şiirde anlatım aracı olarak atasözlerini kullanma geleneği Necâtî’de doruk noktasına ulaşmıştır. Ayrıca şiirlerinde kelâm-ı kibâr tâbir edilebilecek özlü sözler de çokça kullanılmıştır. Muallim Naci’den öğrendiğimize göre, herhâlde bu edebî özelliklerinden ötürü, Yavuz Sultan Selim için çokça sarf edilen “Rakîbin ölmesine çâre yokdur / Vezîr ola meğer Sultân Selîm’e” beyti de bâzı tezkirelerde Necâtî’ye isnâd olunur. Oysa Selîm’in tahta geçmesi, onun ölümünden üç yıl sonra gerçekleştiği için bu isnatların gerçeği yansıtmadığını düşünmek gerekir.

Göktürk Ömer Çakır

Pir Sultan Abdal kimdir?

668 views
2 mins read

Alevî – Bektaşî geleneğinin yedi büyük şâirinden biri kabûl edilen Pir Sultan Abdal, “Mağrıptan çıkar görünü görünü / Kimse bilmez evliyanın sırrını / Koca Haydar şâh-ı cihân torunu / Ali nesli güzel imam geliyor” dörtlüğünden anlaşıldığı gibi, Şeyh Haydar’ın torunu ve Şah İsmâil’in oğlu olan Şah Tahmasb’ın zamânında yaşamıştır.  Sivas’ın Banaz köyünde doğan ve “İsmim Koca Haydar aslım Yemen’de” mısrâından aslen Yemenli ve isminin Haydar olduğunu anladığımız Pîr Sultan’ın Hz. Peygamber soyundan gelen bir seyyid olduğu da hemen her din ulusunda gördüğümüz gibi söylenegelmiştir.

Menkıbesine göre, küçük bir koyun çobanıyken bir elinde bâde, diğer elinde elma olan nûrânî bir ihtiyar görür ve onun elinden bâdeyi içtikten sonra elmayı alacakken ihtiyarın ayasındaki beni fark eder ve karşısındakinin Hacı Bektâş olduğunu anlar. Hacı Bektâş ona Pir Sultan mahlasını verip şöhretinin her yere yayılmasını, sazının ve sözünün üzerine saz ve söz gelmemesini dileyerek kaybolur.

Osmanlıların, doğuda yükselen Safevî tehlikesine karşı, onların siyâsî varlığı dışında Osmanlı coğrafyasındaki dinî-askerî odaklarına yönelik mücâdele ettiği bir dönemde bu “hasım” devletin ideolojisiyle hareket eden Pîr Sultan’ın da dikkatleri üzerine çekmesi muhakkaktı. Efsâne, bu konuyu trajik bir dille ele alır: Menkıbesinde Banaz’a gelip kendisini pîr olarak benimseyen bir Hızır’dan bahsedilir. Bu Hızır, kendisinin himmetini ve bu sâyede bir makâma geçmeyi dilemiş, Pir Sultan da “Hızır, vezir olursun; ama gelip beni asarsın” diyerek kerâmet göstermiştir; zîrâ aynı menkıbeye göre seneler sonra Pir Sultan’ı astıran, sonradan Paşa olacak bu Hızır’dır. Gölpınarlı, Hızır’ın kimliğinin net olmadığını söylemekle birlikte bir varsayımda bulunur. Ona göre; 1522’de Köstendil, 1554’te Şam Beylerbeyi olan, 1560’ta Bağdat’a tâyin edilip 1567’de ölen Hızır Paşa’nın, Pir Sultân’ın menkıbesinde geçen Hızır olma ihtimâli vardır. Muhtemelen paşa, Bağdat’a giderken Sivas’taki Pir Sultan hareketini de bastırmıştır. Bugünkü Kepçeli’de, uzun süre Darağacı olarak da bilinen mevkîde îdâm edilen Pir Sultan, yine menkıbesine göre darağacında kendisinden geriye sâdece hırkasını bırakarak yola koyulmuş, peşine düşen kollukları, Kızılırmak’ta üstünden geçtiği köprüyü “Gel köprü!” diye çağırmak sûretiyle batırıp, atlatmış, Horasan’a gidip Şâh’ın huzurunda nefes okuduktan sonra Erdebil’e vararak orada yatıp ölmüştür.

Türk halk edebiyâtının en önemli şâirlerinden sayılan Pir Sultan, kendisinden önceki halk şâirlerinden haberdardır ve onların temel nazım biçimi olan koşmayı çok kullanmış, halk şiiri tekniğinde büyük varlık göstermiştir. Şüphesiz en fazla etkilendiği şâir de Hatâyî’dir (Şah İsmâil). Dili yalın ve kimi zaman kullandığı terkipler halka mâl olmuş, bilindik terkiplerdir. Şiirinde mistik ve metafizik telâkkilerden ziyâde tabiî hâdiseler yer almıştır.

Göktürk Ömer Çakır

Karacaoğlan kimdir?

435 views
3 mins read

Doğduğu yer, yaşadığı dönem, şiirleri ve öldüğü yer konusunda pek çok ihtilâf olan şöhretli Türk halk şâiri. Araştırmacılar genellikle şiirlerine 17. asır cönklerinde rastlandığı için bu asırda yaşamış olabileceğini öne sürmüşlerdir; fakat cönklere şiir kaydedilmesi geleneğinin daha önceki asırlarda pek bulunmaması ve bahsedilen asırda yaygınlık kazanması bu geniş tarihlemenin bir alt terminus (sınır) kabûl edilemeyeceğini düşündürmektedir. Ayrıca 1546’da tamamlanan Lâtifî tezkiresinde Kar’oğlan adıyla geçmesi, Sultan (III.) Murad’ın 1582 yılında yaptırdığı sünnet şölenini anlatan Surnâme-i Hümâyûn’da “kimi Karacoğlan türküsü ile gönlün eğlendirir” ifâdelerinin yer alması, yine 16. asır bürokratı Gelibolulu Mustafa Âlî’nin görgü ve ahlâk kurallarını anlatan bir telifinde (Mevâidün Nefâis fi Kavâidi’l Mecâlis) adının şâir olarak zikredilmesi, 17. asır şâiri Âşık Ömer’in Şâirnâme’sinde çağdaşlarından bahsettikten sonra “Karac’oğlan eski meseldir” demiş olması, bir şiirinde geçen Şirvan’ın alınışına (1578 – 1579) yapılan atıf, çok güvenilir bir belge niteliği taşımamakla birlikte, “Sekseninde beratçığım yazıldı / doksanında kan damarım üzüldü / Yüz yaşında âzâlarım çözüldü” gibi bâzı mısrâlarından uzun bir ömür sürdüğü istidlâl edilebilecek  bu Türkmen halk şâirinin 15. asır sonları ile 16. asırda yaşamış olduğu iddiâsını güçlendirir.

Karacaoğlan’a atfedilen çeşitli şiirlere göre kendisini Erzurumlu, Kırşehirli, Binboğalı kabûl etmek mümkündür; fakat daha uzak iddialar da söz konusu edilmiş, meselâ W. Radloff Belgradlı olduğunu ileri sürmüştür. Yine Radloff’a göre asıl adı Simâyil’dir. Bazı kaynaklar ise adının Hasan, babasının da Kara İlyas olduğunu kaydederler. Doğum yeri hakkında şimdilik en kuvvetli ihtimâl Bahçe ilçesinin Farsak köyünde doğmuş olması ihtimâlidir. Daha genel bir ifâdeyle yazacak olursak, o, Güney Anadolu Türkmenlerindendir.

Ölüm yeriye ilgili de ihtilâflar mevcuttur. Tarsus yakınlarındaki Eshâb-ı Kehf mağarasında intihar, Maraş civarındaki Cezel yaylasında öldüğü yâhut İçel’n Mut ilçesindeki Çukur köyünde medfûn olduğu veya Erzurum Oltu’daki Penek köyünde ölüp Zemzem Dağı’ndaki Yasamal Yaylası’nda gömülü olduğu gibi iddiâlar bahis mevzuudur.

Görüldüğü üzere hemen pek çok halk şâirinin başına gelen Karacaoğlan’ın da başına gelmiş, belirsiz zaman ve mekânlarda halkının dilinde ve gönlünde yaşamış ve hâlâ yaşamayı sürdürmektedir. Kendisine atfedilen şiirler de aynı gelenek uyarınca bâzen eski bir şiirin varyantıdır, bazen de söyleyişi onu andıran başka halk şâirlerinin dağarcığından çıkmıştır. Onun şiiri, Tanrı’dan ziyâde insana dönük ve hiçbir tasavvufî unsurun yer almadığı lâdinî bir şiirdir. Hayâlci değil gerçekçi olan Karacaoğlan, süs ve gösterişten uzak, söylemek istediklerini doğrudan söyleyen, merkezî yerlerde yaşayan halk şâirlerinin etkisinde kaldığı Dîvân edebiyâtı unsurlarından müteessir olmamış ve temel konusu maddî aşk olan, “Nerde güzel görsen orda kalırsın /Ben senin derdini çekemem gönül” ifâdelerinde görüldüğü gibi, her güzelliğe, her dilbere karşı istekle dolu, tutkulu, “Söyleyim ben sana sözün doğrusun / Soyunup koynuna girmeye geldim” mısrâlarından ve pek çok benzerlerinden de anlaşılacağı üzere sevmek ve sevişmek konusunda serbest, tabiatın içinde katı kural ve yasaklardan âzâde Türkmen oymak hayâtının parçası şeklinde vasfedebileceğimz bir halk şâiridir.

Göktürk Ömer Çakır

Taşköprülüzade kimdir?

597 views
2 mins read

Bursa doğumlu, aklî ve naklî ilimlerde uzman, ansiklopedist âlim. İlk derslerini, doğduğunda Ankara’da olan ve 12 -13 yaşlarındayken kendisini bu şehre getiren babasından almıştır. Amcasından Arapça dersleri alarak tahsilini sürdüren Taşköprülüzâde, 1525 – 1539 yılları arasında Dimetoka, İstanbul, Üsküp ve Edirne’de çeşitli medreselerde müderrislik yaptıktan sonra son olarak Sahn-ı Semân müderrisliğine getirilmiş, 1545’te Bursa kadılığına tâyin edilip yaklaşık 10 sene bu görevi deruhte ettikten sonra gözleri görmez hâle gelince bu vazifesini bırakarak kalan ömrünü ders vermek ve eser telif etmekle geçirmiştir.

Taşköprülüzâde’nin önemli eserlerinin başında, 1541’de Arapça kaleme alınan ve oğlu tarafından Mevzûât el-ulûm adıyla Türkçeye çevrilen, asıl adı Miftâh el-saâde ve misbah el-siyâde olan, ilimlerin tasnifi ve çeşitli ilimler üzerine yazılmış eserlerden bahsettiği bibliyografya kitabıdır. Bu konuda Fârâbî’nin -bir bibliyografya olmamakla berâber- İhsâü’l-ulûm (İlimlerin Sayımı) adlı eseri ve ondan ziyâde bilhassa bu vâdinin en şöhretli ilim tasnifi ve bibliyografya kitapları olan İbnü’n-Nedîm’in el-Fihrist’i ve Yûsuf el-Harizmî’nin Mefâtihû’l-ulûm’uyla aynı kategoriye giren bu kitap, kendi meşhûr bibliyografyası Keşfü’z-zunûn için Kâtip Çelebi’nin yararlandığı temel kaynaklardan biri olmuştur. S. Çaldak’tan öğrendiğimize göre; bu eserde, konu edindiği her şeyin bir varlığa sâhip olduğunu kabûl ederek ontolojik bir tasnife girişen ve bu bakış açısıyla bahsedilen gelenek içerisinde en özgün sınıflandırmayı yapan Taşköprülüzâde, harf, yazı ve hattı, kitâbî vücuda sâhip, söz ve telaffuzu, sesle ilgili vücudu bulunan, kavramları zihinde sûretleri olan soyut vücutlu varlıklar olarak kabûl etmiş, hepsinin dış dünyâda somut vücutları olduğunu söyleyerek her varlık mertebesinin, bir sonrakini göstermek için araç olduğunu belirtmiştir. Bundan sonra vücut mertebelerine göre ilimleri araç olan ilimler ve amaç olan ilimler olarak ayırıp buradan temel ve ana bilim dalları ile alt bilim dallarını tasnif etmiştir.

Taşköprülüzâde’nin diğer önemli eseri, 1558’de kaleme alınmaya başlanan, Şakâik el-nu’maniyye fî ulemâ el-Devlet el-Osmâniyye adlı Arapça biyografi kitabıdır. Kitapta, kendi notları, çeşitli menâkıbnâme, ruznâme, tezkîre ve tevârihten istifâde etmek sûretiyle Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan 1555 senesine kadar yaşamış 371 âlim ve 150 şeyhin biyografileri, her pâdişah bir tabaka olmak üzere 10 tabakaya ayrılarak kaleme alınmıştır. Vefâtından 30 yıl kadar sonra Türkçe’ye çevrilen bu eser, Osmanlı âlimleri hakkında telif edilmiş ilk büyük kitap sayılmaktadır. Bir başlangıç kabûl edilerek kendisine sonraki dönemlerde çeşitli zeyller yazılarak muahhâr âlimlerin biyografileri kaleme alınmıştır.

Göktürk Ömer Çakır

Ebussuud Efendi kimdir?

443 views
2 mins read

Hoca çelebi, allâme-i küll, ikinci Ebû Hanîfe ve hocası Kemâlpaşaoğlu’nun el-muallimü’l-evvel unvanına nisbetle el-muallimü’s-sânî gibi unvanlarla anılan büyük Türk hukukçusu ve devlet adamı Ebûssuûd Efendi İstanbul yakınlarındaki Meteris köyünde doğmuştur. Âilesi İskilipli olan Ebûssuûd’un dedesinin babası, Uluğ Bey’in doğancıbaşısı olan Mehmed Kuşçu’dur ve onun oğulları, biri anne tarafından diğeri baba tarafından Ebûssuûd’un dedesi olan Mustafa İmâdî ve meşhur matematikçi – astronom Ali Kuşçu’dur. Mustafa İmâdî’nin oğlu Yavsı Muhiddin Mehmed, amcası Ali Kuşçu’nun kızı Sultan Hatun’la evlenmiş, bu evlilikten Ebûssuûd doğmuştur.

Ebûssuûd’un ilk memuriyeti İnegöl’deki İshak Paşa Medresesi’ndeki müderrislik görevidir. Sonraları İstanbul, Gebze ve Bursa’da da müderrislik yapmış, son olarak 1528’de Sahn-ı Semân Medresesi’ne müderris olup 5 yıl sürdürdüğü bu görevi tâkiben sırasıyla Bursa ve İstanbul kadılıklarına getirilmiş, 1537’de Rumeli kazaskeri tâyin edilmiştir. Serhat boylarının nazlı şehri Budin’in fethinden sonra burada ilk Cuma namazını kıldırma şerefine nâil olan Ebûssuûd, 1545 yılında şeyhülislâm nasbedilerek ölene kadar yaklaşık 30 yıl bu vazifede kalmıştır.

Büyük Türkçü Atsız Bey tarafından şeriatı Türk örfüyle bağdaştırması, mutaassıp din adamlarına karşı, para vakfedilmesini onaylayarak iktisâdî hayâtın ve kamu düzeninin korunması yolunda gösterdiği dirâyet ve toprak kanunlarını fetvâlar hâlinde tedvîn ederek ilmiye sınıfının ileriki muhalefetlerini önlemesi, fetvâ ve kânun arzları ile Türk hukuku, Türk medeniyeti târihinde işgâl ettiği önemli mevki dolayısıyla tebcil edilmiştir.

Ebûssuûd’un mektuplarını değerlendiren A. Dağlar’a göre de Ebûssuûd Efendi’nin ifâdelerinde “Osmanlı resmî ideolojisini oluşturan unsur ve kavramların, kelime katarı hâlinde göz önünden akıp gittiği fark edilecektir. Kelimelerin anlam dünyalarına inildiğinde görülecektir ki Ebûssuûd Efendi Osmanlı resmî ideolojisini özümsemiş, ona gönülden bağlanmış bir idealisttir.” Aynı yazar Ebûssuûd için “Yarı resmî de olsa, özel de olsa -çeşitli türlerde yazdığı- hemen her mektubunda Ebûssuûd Efendi’nin “fert-devlet-Allah” ilişkisine dâir temel felsefesi kendini ön planda hissetirmektedir. Sultan olsun, reâyâ olsun, fert fert her muhâtabın Osmanlı devlet felsefesini oluşturan “dâire-yi adliye” sistemine, “i‘lâ- yı kelimetullah” idealine ve Allah’a karşı yeri ve sorumluluğu hatırlatılır; öyle ki, bu konularla ilgili kullandığı ifâdelerin kalıplaşmış şekilleriyle karşılaşılır. Bu hususta Ebûssuûd Efendi’nin her makamdan ziyade kendisini salâhiyet sahibi gördüğü anlaşılmaktadır.” değerlendirmesi dikkat çekicidir. Öyle anlaşılıyor ki Ebûssuûd’u tıpkı Roma Cumhuriyetinin kadîm erdemlerini savunan ve gözeten meslektaşı Yaşlı Cato gibi bir Osmanlı “censor”u olarak görmek de mümkündür. O, “emîn-i dîn ü devlet ve yemîn-i mülk ü millet” yolunda, “devlet-i ebed-efzûn” bildiği ve mektuplarında eski Oğuz efsanelerindeki, göğü çadır belleyen siyâsî anlayışa benzer şekilde “âleme memdûd ve atnâb-ı hıyâm-ı devlet ü ikbâl” diyerek âlemi kuşatan çadır iplerinden bahsettiği devlet nizâmının bozulmaması için gayret gösteren bir idealisttir.

Göktürk Ömer Çakır

Piri Reis kimdir?

438 views
3 mins read

İlk Paşa sancağının merkezi ve Osmanlı denizciliğinde kaptan paşaların tahtı olarak bilinen Gelibolu’da doğan ve buraya Lârende’den göç eden bir âileden gelen Pîrî Reis, eseri Kitâb-ı Bahriye’de de belirttiği gibi (“Birâderzâde-i merhûm Reîs Gâzî Kemal Pîrî Reis bin el-Hac Mehemmed”), bir başka Türk denizcisi olan Kemal Reis’in kardeşi Hacı Mehmed’in oğludur. 1481’den îtibâren yanına yeğenini de alarak Akdeniz’de korsanlık yapan Kemal Reis’le sergüzeştlerine, kaleme aldığı meşhûr Kitâb-ı Bahriye’de, “Birlikte Akdeniz’i gezerek nice din düşmanının bağrını ezdiklerini ve Sultan Bâyezid’in (II) emriyle devlet hizmetine girdiklerini” söylemek sûretiyle değinmiştir. Bu giriş, muhtemelen 1495 senesinde gerçekleşmiştir. Devlet hizmetinde Adalar Denizi ve Doğu Akdeniz’de devriye görevi yapmak dışında Mekke ve Medine vakıflarının İstanbul’dan Hicaz’a götürülmesi ve Mısır’a giden konvoylara öncülük etmek gibi vazifeleri de uhdelerine alan amca ve yeğen, 1499 – 1502 yılları arasında cereyân eden Osmanlı – Venedik savaşlarının Barak Reis (Sapienza/Zonchia) ve İnebahtı savaşları ile Koron Seferi, Navarin’in istirdâdı gibi deniz safahatında bulunmuşlar, birliktelikleri Kemal Reis’in, Memlûklere yardım götürmek üzere çıktığı bir seferde (1511) fırtınaya yakalanarak şehîd olmasıyla sona ermiştir.

Bu hâdiseden sonra Gelibolu’ya çekilerek 1513’te tamamlayacağı ilk dünya haritası üzerinde çalışmaya başlayan Pîrî Reis – Afetinan’ın, muahhar haritasıyla birlikte, çağdaşı diğer coğrafyacıların dünya haritalarıyla kıyaslandığında teknik olarak daha ileri bir kartografya bilgisine dayandığını söylediği – bu haritayı şânı yüce Yavuz’un Mısır’ı ele geçirmesinden sonra kendisine Kâhire’de takdîm etmiştir. Kânûnî’nin Begrad seferinde Tuna donanmasında ve ayrıca Rodos kuşatmasında da bulunan Pîrî Reis, Ahmed Paşa’nın isyânını bastırmak üzere 1524’te Mısır’a giden sadrâzam İbrahim Paşa’nın, gemide incelediği Kitâb-ı Bahriye müsveddesini pâdişâha sunulmak üzere temize çekmesini istemesi (“Buyuruldu ki, zikr olan kitâbun müsveddâtını beyâza çıkarub kitâb eyleyem”) sebebiyle Gelibolu’ya dönmüş ve ikinci dünya haritası ile bu kitabı tamamladıktan sonra sadrâzam aracılığıyla pâdişâha takdim etmiştir.

Sonraki yıllarda büyük Türk denizcisi Barbaros Hayreddin Paşa’nın donanmasında gemi reisi olarak da bulunan Pîrî Reis, 1547’de Hint kaptanlığına getirilmiş, bu görevde ilk olarak Aden’i istirdâd etmiştir. Bu utkulu seferden sonraki 5 yıllık faaliyetleri bilinmeyen bu âlim Türk denizcisi, 1552’de Basra körfezindeki Portekiz üssü Hürmüz’e sefer düzenlemekle görevlendirilmiş, burada muhâsaranın uzaması üzerine bir Portekiz filosu tarafından kapana kıstırılmak endişesiyle muhâsarayı kaldırmış, böylece Bahreyn adalarına kadar uzayacak sefer akîm kalmıştır. Kuşatmayı kaldırmakla yerinde bir karar verdiği kısa süre sonra bölgeye ulaşacak olan Portekiz donanmasıyla teyîd edilmiş olsa da rüşvet karşılığında bu karârı verdiği dedikodusu şâyî olmuş ve o sırada Halep’te bulunan Kânûnî Sultan Süleyman’ın en fecî icraatlarından biri olarak emrindeki gemilerle döndüğü Mısır’da îdâm ve malları müsâdere edilmiştir.

Pîrî Reis’in asıl önemli yanı ömrü boyunca giriştiği deniz seferlerinde her ayrıntıya dikkat ederek yaptığı coğrâfî incelemeler, gözlemler, eline geçen Doğu ve Batı kaynaklı haritalar ve şöhretli Kolomb’un haritası gibi referansları değerlendirmek ve bunları Türk denizcilik târihinin birer mefâhir kaynağı olan haritalarla birlikte, hitâmında sonu olmayan bilim yollarında hatâlarını düzeltecek kullara Tanrı’dan bin lütuf dileyecek kadar ilmî ölçülere bağlılıkla hazırladığı, muhteşem bir telife dönüştürmek konusundaki başarısıdır. Bu emek karşılığında tek arzusunun, “Ümiddür ki bu tarîkde yürüyen ve bu fennün ehli olan karındaşlar da bu kitaba nazar eylediklerinde ve hîn-i amelde bu hakîri hayır duâdan ferâmûş eylemeyeler” sözleriyle sâdece dua olduğunu belirten, ayrıca denizcilik, haritacılık, coğrafya gibi bilimlerle birlikte bunlarla ilişkili olarak matematik, astronomi gibi bilim dallarında da mâlûmatdâr olan bu büyük denizciyi, şüphesiz Türk kartografyasının da pîri kabûl etmek gerekmektedir.

Göktürk Ömer Çakır

Kemalpaşaoğlu kimdir?

450 views
2 mins read

Dedesi olan Fâtih çağı bey ve bilgini Tokatlı Kemâl Paşa dolayısıyla Kemâlpaşazâde, Kemalpaşaoğlu veya İbn Kemâl olarak anılan büyük Osmanlı şeyhülislâmı, âlim, târihçi ve şâir. Amasya sancağında şehzâde Bâyezid’in nişancı ve lalası olan babası Süleyman Bey, bu sancağın askerleriyle İstanbul’un fethinde bulunmuş tımarlı bir sancak beyidir. Bu âileden geldiği için kariyerinin başında kendisi de asker olan Kemâlpaşaoğlu hicrî 897’de (1491-92) Filibe’deki bir toplantıda müftü Molla Lûtfî’nin protokolde meşhur akıncı kumandanlarının üstünde yer aldığını görünce kalemin kılıçtan daha fazla îtibârı olduğuna kanaat getirip, askeriye sınıfından ayrılarak ilmiye sınıfına geçmiştir. Klâsik öğreniminden sonra Edirne’de, Üsküp’te, İstanbul’daki Sahn-ı Semân Medreseleri’nde müderrislik yapan âlimin asıl şöhreti, büyük asker-pâdişah Yavuz Sultan Selim’in İran üzerine yürürken istediği fetvâları hazırlamasıyla gelmiştir. Bundan sonra Edirne kadılığı ve Anadolu kazaskerliği görevlerini ssırasıyla yürüten Kemâlpaşaoğlu, Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferinde de bulunmuştur. Kânûnî döneminin başlarında Zembilli Ali Efendi’nin ölümü üzerine 1526 senesinde şeyhülislâmlığa getirilmiş ve ölene kadar bu vazifede kalmıştır.

 Kemâlpaşaoğlu ilmî yetkinliği dolayısıyla gördüğü îtibârla, Mısır seferi dönüşünde Sultan Selim’in kaftanına atının ayağından çamur sıçraması üzerine pâdişâhın “Ulemâ ayağından sıçrayan çamurların medâr-ı zînet ve bâis-i mefharet” olacağı sözleriyle yüceltilmiş ve bâzı rivâyetlere göre sultan bu kaftanla gömülmek istediğini vasiyet etmiştir. İslâm Ansiklopedisi’ne yazdığı maddede Şerafettin Turan, muhakeme gücü, ilmî kuşatıcılığı ve hemen her ilim dalında verdiği eserlerinin çokluğu dolayısıyla onu överken, Türk Ansiklopedisi’nde hayatını anlatan Atsız Bey, Arapça’dan sonra en üstün dil olarak Farsça’yı övdüğü risâlesini millî gaflet, Âdem’in Hâbil’e yazdığı mersiyeyi gerçek sanıp buna şerh düşmesini veya kendi eserlerini şerh etmesini gayrı ciddî davranışlar olarak nitelendirmiş ve öğrencisi Ebûssuûd’un sağlam muhâkeme ve ilmî zihniyetine sâhip olmadığını ifâde etmiştir. Diğer yandan Şerafettin Turan, şer’î meseleleri çözme ve fetvâ verme konusundaki kaabiliyeti dolayısıyla “insanların ve cinlerin müftüsü” olarak anıldığını aktardığı Kemâlpaşaoğlu’nun, (II.) Bâyezid döneminde yazıp pâdişâha sunduğu, sonradan Yavuz ve Mohaç’a kadar olan Kânûnî devirlerini ilâveyle her pâdişâha bir defter tahsis ettiği, Osmanlı târihi üzerine 10 ciltlik büyük eserinde klâsik kaynaklardaki gibi Türklüğü aşağılayıcı ifâdelere yer vermediğini, bilakis Osmanlı’nın Türklüğünü dâima vurguladığını belirtmiştir.

Çoğu Arapça olmak üzere 200 küsur eser veren Kemâlpaşaoğlu’nun fetvâlarının büyük bölümü Türkçedir. Yavuz Sultan Selim vefât ettiğinde yazdığı mersiye, Türk edebiyatının en güzel ağıtlarından birisi olarak edebiyat târihimize geçmiştir.

Göktürk Ömer Çakır

Haul Video ve Youtube Makeup nedir?

457 views
1 min read

Türkiye’de güzellik- moda temalı kanallar olarak can bulmuş olan ‘’Haul Video’’ kavra-mı dünyada, çektikleri videoların içerikleri güzellik, moda, alışveriş, günlük işler, event, makyaj, izleyicilerin ‘’Haulgirls’’ (Youtube Moda İkonları) hakkında merak ettiklerini cevaplayan videolar, bakım ipuçları, haftanın-ayın-yılın ürünleri veya yükselenleri-tavsiyeleri ya da düşenleri, kişisel ev turları- oda turları, en sevdiğim ürünler- en nefret ettiğim ürünler-bekleneni veremeyenler, çantamda ne var gibi temalardan oluşan ve genç kızların gözlerinde ‘’ikon’’ olarak konumlanan, neredeyse tamamı kadınlardan oluşan bir izleyici kesimine hitap eden bireyleri tanımlamaktadır.

Evinin herhangi bir köşesinde yere oturarak ya da masanın başında tüm bu temalar hak-kında videolara çeken ‘’Haul Girls’’ (Youtube Moda İkonları), sebepleriyle birlikte izleyiciye sanki arkadaşıymış gibi tavsiyeler vermekte belki de postmodern dünyanın yalnız insanlarına arkadaş olmaktadır. ‘’Siz de deneyip videonun altına görüşlerinizi yazabilirsiniz’’, ‘’Sormak istediklerinizi sorabilirsiniz’’ ya da ‘’Benim hakkımdaki düşüncelerinizi paylaşabilirsiniz’’ gibi sorularla da onları da bu iletişime dâhil etmekte iletişimi interaktif hale getirmekte ve adeta bir sanal dert ortağı, ar-kadaş, kanaat önderi konumuna oturmaktadır. Yine Google’ın yaptığı bir araştırmaya göre ‘’Haul Video’’ izleyen her 10 kişiden 4’ü sözü edilen ürünlerin satıldığı mağazaları ya fiilen ya da online olarak ziyaret etmiştir (tubularinsights.com,Erişim Tarihi:01.03.2018). Öte yandan diğer önemli bir tespit ise Youtuber’ın kişisel özellikleri ile videolarının çekim kalitesinin yüksekliğinin videonun izlenebilme oranını arttırdığı yönündedir.

Sedefkar Mehmet Ağa kimdir?

542 views
3 mins read

Mîmar Sinan’dan sonra hakkında yazılı bir biyografi bulunan ikinci mîmâr, bugün târihî yarımadanın en önemli mimarlık anıtlarından biri olarak Ayasofya’nın karşısında yer alan ve turistlerin elliden fazla kompozisyonu içeren 21 binden ziyâde çini ve kalem işlerinden ötürü Blue Mosque (Mavi Cami) olarak tanıdıkları altı minâreli Sultan Ahmed Külliyesi’ni inşâ eden Sedefkâr Mehmed Ağa’dır.

Mehmed Ağa, 1562 – 1563’te Rumeli’den devşirme acemioğlan olarak İstanbul’a gelmiştir. Evliya Çelebi’de sözü edilen İlbasan’da yaptırdığı çeşmeler dolayısıyla bu yörede doğmuş bir Arnavut olma ihtimâli yüksektir. Beş yıl acemioğlan eğitimi görmüş, bostancı olarak 1567/68’de Sultan Süleyman’ın türbesinde bahçe bekçiliği yapmaya başlamıştır. Sedefkâr halifesi üstad Muhammed tarafından sınandıktan sonra sedefkârlar arasına katılan Mehmed Ağa, Mîmar Sinan’ın hacca gitmesiyle ona vekâlet de etmiştir. Yine Koca Sinan’ın tavsiyesiyle (III.) Murad’a yaptığı özgün bir tilâvet iskemlesi sultânın hoşuna gidince Dergâh-ı âlî Bevvabı nasbedilmiştir. Ayrıca İstanbul’daki dört kadıya muhzırbaşılık da yapan Mehmed Ağa, harem muhafızı (kulle sofisi) olarak bir suçluyu Mısır’a götürmüş ve bu gezide Hicaz, Filistin ve Suriye’yi dolaşmıştır. İstanbul’a dönünce Rumeli’nin teftişi için görevlendirilmiş, hayâtı hakkında bilgi veren Risâle-i Mîmâriyye’ye göre İstanbul’dan Selanik’e, oradan da Arnavutluk’a ve Malta’ya kadar Habsburglar’ın her kent ve kalesini incelemiş, sınır boylarında devam eden bu gizli faaliyetler dolayısıyla Bosna, Avusturya, Macaristan, Slovakya, Hırvatistan, İtalya, Fransa serhatlerine ve Buda, Temeşvar, Erdel, Eflâk, Polonya, Moldavya sınırlarındaki kalelere, ardından Kırım ve Kaffa’ya kadar uzanmış, tekrar Tuna boyundaki çeşitli şehirleri ziyâret ederek İstanbul’a dönmüştür. Bu, gelecekte başmîmar olacak biri için önemli bir görsel birikim elde etmesini sağlamış olmalıdır.

1593/94’te Diyarbekir Vâlisi Hüsrev Paşa’nın müsellimi olmuş, paşanın Diyarbekir’e gelmesinden sonra onun kapı kethüdâsı olarak İstanbul’a dönmüştür. Aynı paşanın Şam Vâlisi olduğu 1595/96’da da müsellimliğini yapmıştır. Bütün bu faaliyetler içinde Mîmarlar Ocağı’yla sedefkâr olarak ilişkisi devam eden Mehmed Ağa, Dalgıç Ahmed Ağa’nın mîmarbaşılığı döneminde birçok yapıdan sorumlu olduğu gibi, Mîmarlar Ocağı’nın ikinci adamı olarak Suyolcu Nâzırı vazifesiyle sekiz yıl çalıştıktan sonra 1606’da Ser-Mîmârân-ı Hassâ olmuştur. Ocakta sedefkâr olarak 20 yıl çalışan Mehmed Ağa, bu vazifesini de on altı – 17 yıl kadar sürdürmüş ve bu unvanla ölmüştür.

Doğan Kuban’ın belirttiğine göre pek çok yapının inşâına nezâret etmiş veya tasarlamış olsa da Mehmed Ağa’nın sanatı üzerinde konuşabilmek için tek referans kaynağımız Sultan Ahmed Külliyesi’dir. İçinde cami, hünkâr kasrı, sıbyan mektebi, medrese, arasta, hamam, dârüşşifâ, imâret-i âmire, tabhâneler, han, dârülkurrâ, türbe, sebiller, çeşmeler, dükkânlar, odalar, mahzenler, kahane ve evlerin yer aldığı külliyenin inşâına Sultan (I.) Ahmed’in emriyle başlanmış,  1609 – 1620 yılları arasında yapımı tamamlanmıştır; fakat pâdişah kendi külliyesinin bitişini görememiştir. Bu külliyedeki meşhûr câmiin tasarımında Sinan’ın modellerinden öteye geçen bazı yenilikler olması açısından Mehmed Ağa’yı yaratıcı bir sanatçı olarak gören Kuban, ayrıca kendisini, Sinan’ın tüm halîfeleri gibi iyi bir bürokrat olmanın dışında iyi yetişmiş bir teknokrat olarak da vasıflandırır.

Göktürk Ömer Çakır

Gelibolulu Mustafa Ali kimdir?

522 views
5 mins read

Abdullah’ın oğlu ve birtakım ikincil kanıtlara göre Boşnak kökenli olan Mustafa Âlî, 1556 – 1560 yıllarında Haseki Sultan ve Sahn-ı Semân medreselerinde Ebûssûd Efendi’nin oğlu Şemseddin Ahmed’in öğrencisi oldu. Bu dönemde, gelecek vaat eden genç şâirlerle birlikte ders gören ve edebiyat meclislerinde bulunan Âlî, ilmiye yolunda ilerlemek yerine bâzı şöhretli örneklerin de yaptığı gibi kalemiyeye geçmeyi tercih etmiş ve Mihr ü Mâh adlı manzum yapıtını sunduğu Şehzâde Selim tarafından 1561’de dîvân kâtipliğine alınmıştır. Cornell Fleischer’ın, onun hakkında kaleme aldığı muhteşem biyografide bir kariyerist olarak resmedilen Âlî’nin ilmiye sınıfından ayrılmasında şüphesiz bu özelliği belirleyici olmuştur. 16. asırda yeni biçimlenen bir bürokratik silk olan kalemiyede yükselmek, katı ilmiye hiyerarşisinde bir yerlere ulaşmaktan daha kolaydı.

Hırslı ve istekli Âlî, 1563 yılında bir görevle gittiği pâyitahtta pâdişâha bir dilekçe sunup sarayda görev almak istediğini bildirince, Sultan Süleyman’dan gelen “Seninle kendi efendin ilgilensin, şehzâdelerin adamları sarayımda dolaşmasınlar” cevabıyla dilekçesi reddedildi. Aynı yıl başka bir mesnevîyle yeniden Selim’in dikkatini çekmeye çalışmış; fakat mesnevîsinin – kendisi reddetse de – bir kopya ve intihâl olduğunun anlaşılmasıyla emeline ulaşamayarak, Halep’e atanan Lala Mustafa Paşa’nın, kendisinin sır kâtibi olması yolundaki teklifini kabûl etmiştir.

Lala Mustafa Paşa’yla birlikte Halep, Şam ve Mısır’da 6 yıl geçirip Lala Mustafa’nın Sinan Paşa’yla yaşadığı sürtüşmeler ve bununla bağlantılı bâzı meseleler sebebiyle azledilmesi üzerine Saruhan Sancakbeyi Şehzâde Murad’a sığındı ve ondan aldığı bir tavsiye mektubuyla daha sonra İstanbul’a gidip Sokollu Mehmed Paşa’ya eser sunmasına rağmen ümîd ettiği gibi sarayda bir kâtiplik elde edebilmek yerine Bosna Beylerbeyi Ferhad Paşa’nın dîvân kâtibi yapıldı. Âlî’nin kariyerist tavrı burada da bâzı örnek olaylarda kendisini gösterir. Meselâ âile bağları olan Nakşîbendi tarîkatine değil, sarayla ilişkileri güçlü Halvetîliğe bağlanması ve Sokollu Mehmed’in de pîri olan Nureddinzâde Muslihiddin ile ilişkisi hep ilerleme amacına katkı sağlamaya mâtuf işler gibi görünmektedir. Bununla birlikte onu Bosna’ya yollayan Sokollu’ya ileriki yıllarda yazdığı bir eserinde sınır boylarında kendisine gâzi olma imkânını sağladığı için şükranlarını sunması ilgi çekicidir. Mustafa Âlî yine de hiçbir zaman çabalarını sonlandırmamıştır. Şehzâde Murad pâdişah (1574) olunca tekrar İstanbul’a gelmiş ve ona Vâridatü’l-Enika adlı eseri ile bâzı kasîdeler sunmasına rağmen bir memuriyet alamayınca tekrar Bosna’ya dönmüştür. Buradan 1577’de ayrılıp sarayda bir görev almak umuduyla tekrar İstanbul’a gelerek bu defa pâdişâha Zübdetü’t-tevârih’i sunmuş, yine övgü dolu kasîdelerinde kendisini Ali Şîr Nevâî’ye benzetmekle birlikte Hüseyin Baykara gibi bir hâmisinin bulunmadığından yakınmayı da ihmâl etmemiştir. Fleischer’ın müzmin bir dilekçeci olarak tanımladığı Âlî, en azından Faslü’l-Hitâb adlı evliya tezkiresinin çevirisiyle görevlendirilmiş (1577); fakat pâdişah ölene dek (1595) ona şiir sunmayı da sürdürmüştür.

Eski hâmisi Lala Mustafa Paşa, Hoca Sâdeddin Efendi aracılığıyla Âlî’nin Şirvan seferi için kâtip olarak atanmasını sağlamıştır. Âlî, Şirvan’dan Erzurum’a dönen Lala Mustafa Paşa’nın görevinden azledilmesiyle, bu azli gerçekleştiren Sadrâzam Ahmed Paşa’ya mektup yazıp nişancılığa getirilmesini veya en azından büyük bir vilâyetin mal defterdarlığına yükseltilmesini istemiş; ancak yaklaşan ilkbahar seferi için erzak boşaltma – yükleme işlemlerini denetlemek üzere Trabzon’a gönderilmiş, buradan da, 1581 – 1583 arasında görev yapacağı Halep’e gitmiştir. Halep’te yazdığı mektuplar yine yakınmalarla dolu ve herkes kânunun öngördüğü çerçevelerde yükselirken kendisinin sürekli gadre uğramasıyla ilgilidir. Ayrıca burada kaleme aldığı Nushatü’s-selâtin adlı siyâsetnâmede hayâtına dâir önemli kayıtlar, “cevr-i mevfûr ve gadr-i nâ-mahsur beyanında”, yâni “uğradığı sayısız haksızlıklar” başlığı altında yer almaktadır. Aslında Âlî, tam bir meritokrasi taraftarıdır. Derdi, “ehil olmayan kimselerin kapı eşiğini yastık” yapmasıdır. Rütbe ve derece tevcihinde liyâkate ve yeteneklere önem verilmemesi, düşük insanların şeref sâhibi büyük insanların önüne geçmesi, ona göre Sultan Süleyman’ın saltanatıyla başlayan hastalıklı bir kânundur (“kânun-ı sakîm”) ve o, bu sıkıntılar içinde gönlünün –lâyık olduğu mevkileri- arzu etmesinden, kendisinin de bu arzuların peşinde koşmasından ötürü perişan olmuştur. Âlî, çeşitli defterdarlık görevlerinde bulunup kimi zaman açıkta kaldıktan sonra son olarak Cidde sancakbeyliğine tâyin edilmiştir.

O, ısrar etmekten sıkılmamış bir kâlem erbâbıydı; padişahtan Mısır Beylerbeyliğini istemek için, son eseri olacak Mevâidü’n-nefâis’i yazdı ve belki de tüm çağların, umduğunu bulamamış donanımlı merdûdu olarak son görev yeri Cidde’de vefât etti. Şiirlerinde yer alan, “Ma’ârife göre olsa manâsıb-ı dünyâ / Benüm olurdı cihân begligi bi-hakk-i Hüdâ” ve “Bir gevherüm ki kıymet ü kadrim bilinmedi” gibi mısrâlarla bu durumu trajikomik bir şekilde dillendirmiştir.

Çeşitli konularda yazdığı 60 civârında eserle zengin bir külliyât bırakan Mustafa Âlî, Farsça ve Türkçe dîvânları ile muhtelif şiir kitapları ve mektupları dışında mesnevî türünde edebiyat eserleri, nefis terbiyesi, tasavvuf ve ahlâkla ilgili eserler, kırk hadis tercümeleri, hat sanatçıları ve şâirler hakkında biyografik çalışmalar ile “Her ne yazdumsa esahh ve rast ile yazdum ve nakl eyledümse bî-kem ü kast takrir eyledüm” diyerek objektif bir dille kaleme aldığını vurguladığı ve yararlandığı yüz otuz civârında eserin ismini vermek sûretiyle pek çok târihçiden ayrılmasını sağlayan dört rüknden oluşmuş, son rüknünde Osmanlı târihini ele aldığı Künhü’l-ahbâr adlı dünyâ târihi sâyesinde sâdece buruk bir bürokrat olarak anılmaktan kurtulup çok yönlü bir Osmanlı aydını olduğunu da kanıtlamıştır.

Göktürk Ömer Çakır

Şeyhülislam Yahya Efendi kimdir?

544 views
2 mins read

Ahmed Refik’in, “Hoca Sâdeddin Efendi’nin Haçova besâletinden  sonra ulemâ mesleğinde tedricî bir inhitat hâsıl olmaya başladı. Bu sükûn içinde muhteşem bir sîma, hassas bir şâir, âşık bir şeyhülislâm, meşîhatta ibkâ-yı nâm etti. Bu sîma, Şeyhülislâm Yahya Efendi’ydi” sözleriyle övdüğü şâir şeyhülislâm Yahya Efendi, Bayramzâde Zekeriyya Efendi’nin oğlu olarak İstanbul’da doğdu. Çeşitli hocalardan ders aldıktan ve 1580’den îtibâren aralarında Sahn ve Atik Valide Sultan medreselerinin de bulunduğu pek çok medresede 16 yıl boyunca müderrislik yaptıktan sonra sırasıyla Halep ve Şam kadılıklarında bulundu. 1600’de azledilip dönmesini tâkîben Bursa, Edirne ve İstanbul kadısı olarak çalışan Yahya Efendi, 1605’te önce Anadolu, kısa bir süre sonra da 1617’ye kadar fâsılalarla üç kere deruhte edeceği Rumeli kazaskerliğine getirildi. 1622’de şeyhülislâm olan Yahya Efendi, 1634’e kadar –kazaskerliğinde olduğu gibi – yine fâsılalarla üç defa bu göreve getirildi ve son nasbından sonra ölümüne dek bu vazifede kaldı.

Ahmed Refik, şiire meclûb olduğunu söylediği IV. Murad’ın döneminde Yahya Efendi’nin bilhassa Bağdat seferinden îtibâren pâdişahla dâima berâber bulunduğunu, şiiriyle gönüllerde, nüfuzuyla sarayda hüküm sürdüğünü; fakat kendi tâbiriyle bu “fazl ü kemâl devri”nden sonra gelen Sultan İbrâhim’in “zevk ve sefahat, sihr ü füsun” devrinde müfsidlerin tahrîkiyle sultânın paylamalarına düçâr olmak gibi önceki devirde görmediği düşkünlükler sebebiyle 1644 Şubat’ında öldüğünü yazmıştır.

Yahya Efendi daha ziyâde gazelleriyle bilinen rindmeşrep bir şâirdir. Gazel bahsinde adı Bâkî’yle anılmış, onunla Nedîm arasında bir köprü vazifesi gördüğü yazılmıştır. Bir şeyhülislâm olmasına rağmen dîvânında küçük bir naat dışında dinî şiirler yer almamış, hatta bir vâiz tarafından câmide halka okunarak küfürle ithâm edilmesine sebep olacak “Mescidde riyâ-pîşeler etsin ko riyâyı / Meyhâneye gel kim ne riyâ var ne mürâî” gibi gayet serbest şiirler yazmıştır. Yine bir şeyhülislâma yakıştırılamayan âşıkâne gazelleri de vardır ve bunlar pek güzeldir: “Âşık odur ki yâri işiginde cân vire /  Mecnûn-ı gâfilün harekâtı yabânedür” mısrâlarıyla sevgili yolunda ölmeyi, “Dilde dâ’im âteş-i aşkı yakar dâg üzre dâg / Hamdü li’llâh rüzgâr ol şevk ocagın bozmadı” mısrâlarıyla aşk ıstırâbını yücelten, “Pervâne gibi yanmayıcak nâr-ı aşka ten / Ol şem-i hüsne vasl olımazsın cihânda sen” mısrâlarıyla bu ıstırâbı çekmeden vuslata erilemeyeceğini terennüm eden Yahya Efendi, yine Ahmed Refik’in tâbiriyle muhteris bir muhite vedâ ederek Sultan Selim Camii civârında, Çarşamba’ya defnolunmuştur.

Göktürk Ömer Çakır

Baki kimdir?

530 views
3 mins read

Âşık Çelebi’nin, “Fusahâ fırkasınun birisi de Bâkî’dür / Şu’arâ zümresinün şöhre-i âfâkıdur” dediği ve Sultânü’ş-şuârâ unvanıyla anılan, Osmanlı dîvân edebiyâtının, ilmiye sınıfına mensup (Yine Âşık Çelebi’nin ifâdesiyle “Mantık u kelâmda dem – i mesîhası vardur”) büyük şâiri. Daha ziyâde gazelleriyle tanınan, hatta Anadolu şâirlerine gazel tarzını öğrettiğine dâir mısrâlarla övülen şâir, Fuzûlî’nin aksine rind meşreplidir; hayata ve dünya nîmetlerine bağlı, ayrıca yine onun aksine ömrü boyunca ihsân görmüş, dört pâdişah devrinde çeşitli bürokratik mevkilerde bulunmuştur.

Eğitimine Süleymaniye Medresesi’nde başlayan şâir, yapımı esnâsında Süleymaniye Külliyesi’nin de binâ eminliği görevini deruhte etmiştir. Hocası Kadızâde Şemseddin Efendi’nin Halep kadılığı sırasında onun yanında bulunmuş, burada 4 yıl kalıp İstanbul’a döndüğünde şeyhülislâm Ebûssûd Efendi’nin çevresine girip, bundan birkaç yıl sonra da çeşitli medreselerde hocalık yapmıştır. Sultan Süleyman’ın iltifat ve hediyelerine nâil olmuş, sultânın vefâtı sonrasında onun için ünlü mersiyesini kaleme almıştır. Hatta Nef’î, bir kasidesinde bu mersiye dolayısıyla “Kim bilürdü şuarâ olmasa ger sâbıkda / Dehre devletlü gelüp yine giden şâhânı / Haşre dek âb-ı hayât-ı sühân-ı Bâkî’dür / Andırup zinde kılan nâm-ı Süleyman Hân’ı” diyerek şâirler olmasa pâdişahları kimsenin tanımayacağını, pâdişâhı ölümsüz kılanın Bâkî’nin ölümsüzlük suyunu andıran sözleri olduğunu ifâde etmiştir.

(II.) Selim döneminde câize bulamayıp kısa bir dönem açıkta ve mâzûl kalan şâir, büyük münşî Feridun Ahmed Bey vâsıtasıyla Sokollu Mehmed Paşa’nın himâyesini kazanmış ve Sahn-ı Semân müderrisliğine getirilmiştir. (III.) Murad döneminde Süleymaniye müderrisi olan Bâkî, bir yanlış anlama sebebiyle pâdişâhın gadrine uğrasa da bunun düzeltilmesi sonrasında Edirne’de Selimiye müderrisliğine, bunu tâkîben de Mekke kadılığına getirilmiştir. 1582’deki dönüşü sonrasında fâsılalarla birkaç defa İstanbul kadılığına nasb ve azledilen şâir, 1592’de Rumeli kazaskerliğine tâyin edildi; fakat bu da kısa süreli bir görev oldu. Ömrünün sonlarına doğru en büyük emeli şeyhülislâm olmaktı; lâkin bu konuda uyanan ümitleri hep hayâl kırıklığıyla sonlandı. Oturmaya niyetlendiği makâma geçerek onun arzularının son kez yıkılmasına sebep olan Sunullah Efendi, 7 Nisan 1600 târihinde vefât eden şâirin cenâze namazını kıldırırken onun, “Kadrini seng-i musallâda bilüp ey Bâkî / Durup el bağlayalar karşuna yârân sâf sâf” beytini okumuştur.

Bâkî, şiirlerinde hayâtın zevklerini dillendirip fâni insan ömrünün eğlence meclislerinde hayattan zevk alarak geçirilmesi gerektiğini söylemiştir. Bunu coşkun ilhamlardan ziyâde şekil üzerinde durup şiirini türlü edebî sanatlarla zenginleştirerek yapan şâir tasavvufa pek meyletmemiş, hattâ dîvânında dinî içerikli şiirler de pek yer bulmamıştır. Şiirinde İstanbul hayâtının ve devrinin haşmetinin yankıları duyulan, tabiattan canlı tabloların yansıdığı Bâkî, bu neşeyâb mısrâlarla Nedîm’in de öncülerinden kabûl edilebilir. Türk şiirine salt soyut bir bediî zevk lisânını terennüm ederek değil, teknik olarak da katkı sağlayan Bâkî, M. Çavuşoğlu’nun ifâdeleriyle “Kendi çağında ve sonraki yüzyıllarda gelen sanat ve edebiyat adamlarının çoğunun belirttiği gibi, şiirde söyleyiş tarzında yenilik yapmış, imâle ve zihaf denilen dil kusurlarını asgariye indirmiştir. Ahmedî’den Bâkî’ye kadar gelen şairler, Türkçe’yi aruza uydurmk için yapılan, hecelerde uzatma ve kısaltma şeklinde özetlenebilecek olan bu kusurları belli nisbette gitgide azaltmışlardı. Bâkî’nin şiirlerinde bunlar okuyanın dil zevkini incitmeyecek dereceye düşmüştür.” Türk târihini uzun bir şiir olarak kabûl edersek, bu şiirin berceste mısrâı sayılan yaşadığı 16. mîlâdî asırda pek çok zirveden birisi sayılacak Bâkî, Türk şiirini asırlar boyunca etkilemiş, şiirlerine Cumhuriyet devrinde bile nazîre ve tahmisler yazılmıştır.

Göktürk Ömer Çakır

Bağdatlı Ruhi kimdir?

406 views
2 mins read

Kendisini aynı mahlasla yazan diğer Rûhî’lerden ayırmak için kullanılan nisbesinden de anlaşılacağı gibi Bağdatlı olan Rûhî’nin babası, Kânûnî Sultan Süleyman’ın ordularıyla Bağdat’a gelen ve Ayas Paşa’nın mâiyetinde yer alan Rumelili bir sipâhîydi. Şâir de bir dönem sipâhilik yapmış ve kendisine bir dirlik tevcih edilmiştir. Askerlikten ayrılınca serâzât ruhunu yerleştirebileceği bir coğrafya parçası aramak üzere Şam ve Hicaz’da, Anadolu şehirlerinde gezinen, İstanbul’da Galata Mevlevîhânesinde bulunan Rûhî bu seyahatlerde aradığını bulamamış görünüyor.

Kalenderâne bir hayat yaşayan, derviş gönüllü, aydın, hür düşünceli, nüktedan bir şâirdir; şiirlerinde, bilhassa ömrünün sonlarına doğru kaleme aldığı meşhûr “terkîb-i bend”inde, tenkitçi yanıyla ön plâna çıkan Rûhî, sâde, samimi, lirik bir dille yazmıştır. Kendisinden sonra –en meşhurları Ziya Paşa olmak üzere, Sünbülzâde Vehbî, Şeyh Gâlib gibi- pek çok şâir tarafından nazîre yazılan on yedi bent ve yüz otuz altı beyitlik terkîb-i bendinde 16. asır Osmanlı toplum hayatı içerisinde yer alan zengin – fakir, dilenci ve riyâkâr sofu, esrarkeş şeyh – derviş, rind –zâhid, kâmil –câhil, tâlihli – tâlihsiz, dost – düşman, tipler; şâirler, işret meclisleri, makâm sâhipleri gibi gruplar, sefâ-cefâ gibi zıt kavramlar ve bunların doğurduğu çatışmalara, toplumdan beklentisi olmayan, onun yargılarını umursamayan sert bir heccav, bir nevi Osmanlı Iuvenalis’i olarak ve tıpkı onun gibi yukarıdaki başlıkları dolduran türlü sosyal budalalara, asırlar boyu değişmemiş ve her toplumda rastlanabilecek evrensel tiplere değinmiş; bütün bu gerçek hayat numûnelerine “Ebnâ-yı zamânun talebi nâm u nişandur / Her biri tasavvurda fülân ibni fülândur” diyen bir rind gözüyle bakarak onları yerden yere vurmuş satirik bir şâirdir. Yergilerinin evrenselliğe uzanma gücü, işte ele aldığı bu tiplerden kaynaklanır. Meselâ bir mürşid gibi seccâdeye kurulduğu hâlde aslında ipini koparmış eşekten farkı olmadığını söylediği (“Taklîd ile seccâde-nişîn olmış oturmuş / Tahkîkde ammâ har-ı güsiste-‘inândur”) yalancı hodbinlerin sâdece din adamları içinde değil, cemiyet hayatının her yerinde rastlanabilecek bir tip olduğu ortadadır. Ele aldığı tüm tipler hemen hemen bu evsaftadır. Şiirinin beğenilmesinin ve ünlü şâirlerce tanzîr edilmesinin sebebi de bu olsa gerek.

Muhtemelen şiirlerinde, özellikle terkîb-i bendinde tercih ettiği sâdelik, yergisinin doğasından kaynaklanan dolaysız anlatım ihtiyâcından doğmuştur. Iuvenalis’te yer yer görülen ironi, onda yoktur. Azıcık menfaat için kendini rezil edenlere “Yazık sana kim eyleyesin hırs u tamâ‘dan / Bir habbe içün kendünü ‘âlemlere bed-nâm” diyerek, millet anca karnını doyururken zevk ü sefâ sürenlere “Dünyâ talebiyle kimisi halkun emekde / Kimi oturup zevk ile dünyâyı yemekde” diyerek de dünyâ yansa umurunda olmayacak ve kendisinden başka kimseyi dert edinmeyecek hodkâmlara lâfı dolandırmadan değinmiştir.

Göktürk Ömer Çakır

Nefi kimdir?

413 views
3 mins read

Aslen Erzurum Hasankaleli ve asıl adı Ömer olan şâirin babası, Kırım hanlarının hizmetinde bulunmuştur ve o da şâirdir. Nef’î mahlası kendisine, hâmisi Gelibolulu Mustafa Âlî tarafından verilmiştir. İstanbul’a (I.) Ahmed’in saltanat döneminde gelen, ondan sonraki Genç Osman, (I.) Mustafa ve (IV.) Murad dönemini idrâk eden şâir, asıl şöhretine bu sonuncu Yavuzmeşrep pâdişah zamanında erişmiş ve onun musâhibi olmuştur; öyle ki pâdişah tarafından çok sevildiği gibi, şiir vâdisinde de çok methedilen ve kendi şâirlik değerinin Nef’î’den düşük olduğunu, şiir âleminin sultânı olan Nef’î’nin tâbii olduğunu belirten sultânın himâyesi olmasa, yaşadığı dönemin pek sert dilli heccavı olan Nef’î’nin çok daha önce katledilmesi muhakkaktı.

Nef’î, kendisine verilen bu kıymete rağmen, edebiyat târihçimiz merhûm Ahmet Kabaklı’ya göre, belki de değersiz şahsiyetlerin yükseldiği bir bürokrasi manzarası karşısında kendi küçük memuriyeti dolayısıyla duyduğu sıkıntıdan olsa gerek, devrin önde gelenlerini Sihâm-ı Kazâ adlı hiciv derlemesinde cem ettiği şiirlerinde zehirli bir dille yerden yere vurmuştur. Hatta kendisinden rahatsız olanların, onun hakkında söyledikleri “İsmi Nef’î olan hicivci şâirin öldürülmesi, tıpkı engerek yılanının katli gibi dört mezhepte de vaciptir” meâlindeki Farsça beyit, yarattığı rahatsızlığı kâfi derecede açıklamaktadır.

Nef’î, dilin tüm varlığını kullanabilen ve bu sâyede ihtişâmlı bir âhenk ile biraraya getirdiği kelimelerle aynı zamanda etkileyici bir mısrâ mûsıkîsine sâhip olmuş üstün bir sanatçıdır. O da bunun farkında olarak yazdığı kasidelerde bol bol kendisini methetmekten geri kalmamış, “Sözlerin de pâdişâh-ı kâmrânidir sözüm”, “Akl-ı küll ders okur, endişe-i idrâkimden” gibi mısrâlarla nefsini tebcil etmiş, kendisine “bir âlem-i lâhut-nişân lâzım” olduğunu söylemekten içtinâb etmemiştir. Onun beyitlerinde, geniş ve zengin mecazlarla süslü mısrâlar olmasına rağmen, Bâkî’deki gibi biçim kaygısı ve hesaplı söyleyiş yoktur. Bu teknik hesapsızlık hâriç tutulursa, büyük bir kasîdeci olmasına rağmen hiciv sanatkârı olarak ün kazanmasını şüphesiz aynı hesapsız kişiliğine borçludur. Nef’î, belki de kasîdelerinde devrin liyâkatsiz büyüklerini övmek zorunda kalırken, bu şeâmetli çürüme çağlarının ve tuhaf insanlarının ortasında, övmesi gereken destan kahramanlarının çağını geçirmiş ve yanlış bir zamanda doğmuş olmanın iç huzursuzluğu eşliğinde yergiye sarılmıştır. Öyle ki onda yerginin “iyileşmez bir illet gibi” olduğu ifâde edilmiştir. Bununla birlikte onu, Bağdatlı Rûhî’deki gibi bir Osmanlı Iuvenalis’i olarak anmıyoruz. Çünkü Rûhî’nin tepkileri, cemiyetin tüm sosyal zümrelerini kaplıyordu. Oysa Nef’î, ricâl-i devleti ve tanınmış isimleri gezleyen bir sövücü şâirdir ve nitekim bu sövgülerinin kurbânı olmaktan da kurtulamamıştır.

Rivâyete göre Sihâm-ı Kazâ adlı eserini okuyan Sultan (IV.) Murad’ın, o esnâda yakınına düşen bir yıldırımı uğursuzluk alâmeti sayarak Nef’î’yi çağırttığı ve kendisine bir daha hicviyye yazmamak konusunda tövbe ettirdiği söylenir. Hatta bu hâdiseye dayanılarak “Gökten nazîre indi sihâm-ı kazâsına / Nef’î diliyle uğradı Hakkın belâsına” beyti söylenmiştir. Görülüyor ki onun hiciv kudreti yıldırımla eşdeğerde tutulmuştur. Bu hâdiseye rağmen vezir Bayram Paşa hakkında hiciv yazmaktan geri kalmayan şâir, pâdişâhın bunu öğrenmesi üzerine huzura çağırılmış, yeni bir hiciv yazıp yazmadığı sorulunca da gafletle söz konusu kişi hakkındaki şiiri cebinden çıkarıp pâdişâha sunmuştur. Pâdişah, hicvi keyifle dinlemiş; fakat Bayram Paşa’nın ısrâsı üzerine şâiri odunluğa tıktırıp sonra da boğdurtmuş; Nef’î de şiirine yıldırımların nazîre yazdığı bir şâirin ateşini söndürebilecek tek mezarlığa, Boğaz’ın soğuk sularına bırakılarak edebiyat târihimizin hayıflı hikâyelerinden birine dönüşmüştür.

Göktürk Ömer Çakır

Hazarfen Ahmet Çelebi kimdir?

448 views
1 min read

Lakabı olan ve “bin ilim” anlamına gelen hezârfen’den, pek çok uğraşı olduğunu çıkarabileceğimiz Ahmed Çelebi hakkındaki tek kaynak, Evliya Çelebi’nin meşhûr Seyâhatnâme’sidir ve burada “İbtidâ Okmeydânı minberi üzre yıldız rûzgarı şiddetinde kartal kanatlarıyla sekiz tokuz kere eflâkde pervâz ederek ta’lîm edüp ba’dehu Sultân Murâd Han, Sarâyburnu’nda Sinânpaşa köşkünden temâşâ ederken Galata kulesinin tâ zirve-i a’lâsından Ahmed Çelebi lodos rûzgârıyla uçup Üsküdar’da Doğancılar meydânına düşdüğü müsbettir. Ba’dehu Murâd Hân bir kîse altun ihsân edüp Hezârfen Ahmed Çelebi’yi Cezâyir’e nefy-i ebed edüp anda merhûm oldu. Ahmed Çelebi hakkında Murâd Hân, bu âdemden pek havf edecekdir kim her ne murâd edinse elinden gelir, deyü nefy etdi” ifâdeleriyle kayıtlıdır. Okmeydanı’nda tâlimlerini gerçekleştirip Galata Kulesi’nden Üsküdar’daki Doğancılar meydanına kadar olan yaklaşık 3,5 kilometrelik mesâfeyi kendi tasarladığı kanatlarla geçtiği rivâyet edilen bu Türk bilgini, aynı kaynakta yer alan yukarıdaki kayıtlardan anladığımıza göre bu işi başarması sebebiyle evvelâ kendisine bir kese altın ihsân edilip âhiren korkulacak bir kişi olarak görüldüğünden Cezâyir’e sürülmüş ve orada ölmüştür.

Benzeri bir uçuş denemesinin ilk örneğinin de 10. asırda yaşamış Fârâb doğumlu bir Türk olan ve esâsında Tâcü’l-lûga adlı sözlüğüyle tanınmış Arap dili bilgini İsmâil b. Hammâd Cevherî tarafından aklî dengesini yitirmesiyle gerçekleştirildiği kaydedilmiştir.  Arap sözlükçülüğü târihinde çığır açan ve sâdece fasih kelimeleri ihtivâ eden sözlüğünü kastederek “Bu dünyâda benzersiz bir iş yaptım, âhiret için de kimsenin yapmadığı bir iş yapacağım” diyerek taktığı kanatlarla uçmaya kalkmış; fakat düşerek ölmüştür.

G. Ömer Çakır

Kayıkçı Kul Mustafa kimdir?

469 views
2 mins read

Evliya Çelebi’nin Seyâhatnâme’sinde çöğür şâiri olarak zikredilen ve bilhassa (IV.) Murad’ın Bağdat seferi esnâsında şehîd olan Genç Osman adlı bir askerin kahramanlığını destanlaştırdığı veya zâten vârolan bir Genç Osman menkıbesini işleyip popülerleştirdiği Genç Osman Destânı ile şöhret bulan, şiirleri Yeniçeri ortaları, asker zümreleri ve halk arasında; serhat boyları ve levent kahvehâneleri ile bozahânelerde dilden dile dolaşan, Türk saz şiirinin önde gelen temsilcisi, ordu şâiri. F. Köprülü, Şam ve Halep’e gittiğine dâir ifâdelerinden istidlâlen ve Çukurova’dan bahsettiği bir manzûmesinden yola çıkarak Adana taraflarında yaşadığını iddia etmiştir. Y. Bilgin ise, Ege bölgesine has birtakım söyleyişlerden ve Kul Mustafa’nın leventlik kariyerinden yola çıkarak Aydın – Nazilli taraflarında doğmuş olabileceği düşüncesini öne sürmüştür.

Gençliğinde Murad Reis’in bir levendi olarak Cezâyir’deki Garp ocaklarında bulunan ve lakabını buradan alan Kul Mustafa İstanbul’a gelerek orduyla seferlere katılmış, askerî faaliyetleri, ordunun yürüyüşünü anlattığı koşmaları ve yiğitçe söyleyişleriyle dillere pelesenk olmuştur. F. Köprülü’ye göre, gereği olmadığı hâlde Arapça ve Farsça kelimeler kullanmak tasallüfünden tamâmen kurtulamamış olsa da alelumum Dîvân edebiyâtı etkilerinin çok uzağında, halk zevkinin tabiî edâsına bağlı kalan bir yalınlığa sâhip ve okudukça insanın cûş u hurûşunu artıran manzûmeleriyle târihî hâdiselerin heyecânını başarılı bir şekilde aksettirmiş, yaşadığı dönemde birçok saz şâirini de etkilemiştir.

Kendisinden sonraki asırda yaşayan ve Türk – Rus savaşlarını destanlaştıran Âşık Hâfız gibi saz şâirlerinde görülen etkisi ve bu devir cönklerinde kendisine âit çokça şiirin yer alması tesirini uzun süre koruduğunu gösterir. O, artık sönmeye yüz tutan fetih ülküsünün son dönemlerinde yaşamış ve belki de bu eski ülküye duyulan hasretle söylediği şiirler, aynı hasreti besleyen geniş halk kitlelerince benimsenip yayılmıştır. Şiirlerinde “kılıcından al kan saç”an kahramanlar karşısında “tedbiri şaşan kâfirler”, “hezerân kalkanlar, yahşı kolçaklar”, savaşa giden gâziler, denizlerde yelken eden “Türk pîrleri”, bugün de okuyanları türlü heyecanlara sevk edecek canlılıkta kendilerini gösterirler. Bununla birlikte sâdece destânî şiirler söylememiş, “Kaşların çatarsın gözün süzersin / Her bakışta ciğerciğim üzersin / Yâdlar ile yiyip içip gezersin / İstiğnâ satarsın bize gelince” gibi sevgiliye sitemle dolu âşıkâne şiirler de terennüm etmiştir. Yine de Kul Mustafa her şeyden evvel, “Sevgilisinin mebzul kaşlarını, kirpiklerini ‘altıbölük sipâhilerine’ benzeten” bir asker şâirdir.

Göktürk Ömer Ç.

1 … 220 221 222 223

Hakkımızda

Amerika Gazetesi, Amerika toplumu ve Türk toplumunun ortak hafızası olarak hizmet veren sivil ve gönüllü bir kuruluştur. Amerika Birleşik Devletleri özelinde haber, yayın ve tarihi/kültürel paylaşımlar yapmaktadır. Türk ve Amerikan ilişkilerini, dostluğunu, iş birliğini ve tarihsel birlikteliğini geliştirmeyi amaçlayan bağımsız bir kuruluştur.

Berkeley InstItute

Berkeley Enstitüsü, Uluslararası Politika, İstihbarat ve Ekonomik alanalrında araştırma ve raporlama yapan bağımsız bir düşünce kuruluşudur. Berkeley Enstitüsü siyaset, istihbarat ve ekonomi alanlarında araştırmalar yapmakta ve bu konularda bilimsel çalışmalar üretmektedir.

Amerika Gazetesi

Copyright 2023. All rights reserved.
Haber Oku
Astroloji