Eğitim bilgi ve görgüyü arttırmak suretiyle yaşamı zenginleştiren ve hayat boyunca sürdürülen en önemli insan faaliyetlerinden birisidir. İnsanın gelişiminde bu denli önemli olan eğitim uygulamalarının hak ettiği ciddiyet içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir. Bu açıdan eğiticilerin ortamla birlikte kendilerini de sunum için hazırlamaları büyük önem taşır.

Bu bölümde eğiticilerin;

• sunum öncesinde görünümlerini nasıl ayarlamaları gerektiği ve
• sunum içeriği ile ilgili yapmaları gereken zihinsel hazırlıklar

ele alınmaktadır.

Katılımcıların ortamda kendilerini rahat ve güvende hissetmelerinde oturma düzeni önemli bir paya sahiptir. Katılımcılar arasında, katılımcıların kişisel sınırlarını koruyabilmelerine olanak sağlayacak mesafelerin bulunması katılımcıların kendilerini güvende hissetmelerine katkıda bulunur. Bu açıdan örneğin katılımcılar birbirlerini tanımıyorlarsa ilk derslerde “U” oturma düzeni yerine geleneksel sınıf düzeni kullanılabilir. Böylece katılımcılar ortama alışana kadar doğrudan göz temaslarından korunabilirler.

Oturakların Türü

Oturaklar kolayca yerleri değiştirilebilir nitelikte olmalıdır. Böylece eğitim ortamı konu ya da çalışmanın türüne göre yeniden tasarlanabilir. Örneğin her bir katılımcıya ait kolçaklı sandalyelerin olduğu bir ortamda çeşitli oturma düzenleri rahatlıkla uygulanabilir.

Oturakların Yönü

Oturaklar, güneş ışınlarının katılımcıların yüzüne doğrudan gelmeyeceği bir şekilde konumlandırılmalıdır.

Oturma Şekli

Yapılacak çalışmanın türüne göre çok sayıda oturma biçimi alternatifi oluşturulabilir. Aşağıda çeşitli örnekler yer almaktadır. Bu oturma biçimleri ya da başkaları ihtiyaca göre tercih edilebilir.

Aile Eğitim Programı;

• yurt çapında uygulanan bir ihtiyaç analizi çalışmasının ardından,

• geniş bir uzman ve eğitici grubun görüşleri ile

• bilimsel literatür

dikkate alınarak hazırlanmıştır. Müfredatın tüm ülkeyi temsil etme çabasında olması, bazen yerel sorun ve ihtiyaçların göz ardı edilmesi sonucunu doğurmuş olabilir. Program kitabında da ifade edildiği gibi AEP bir çerçeve programdır. Uygulayıcı kurumlar programın uygulanması öncesinde oluşturacakları komisyonlarla her bir alan ve modül müfredatının katılımcı kitlenin ihtiyaçlarına ne ölçüde uygun olduğunu tartışmalıdır. Ayrıca eğer bir alanda birden fazla sayıda eğitici varsa aynı alandaki eğiticiler karşılıklı müzakerelerle uygulamaların ihtiyaca dönük olması konusunda bilgi ve deneyimlerini mutlaka paylaşmalıdırlar. Müfredat içerisinde yer alan konuların bazıları gereksiz görülebileceği gibi birtakım eklemelere de ihtiyaç duyulabilecektir. Eğitim grubunu tanımaya yönelik formlarda tespit edilmeye çalışılan, grubun sosyoekonomik özellikleri ile eğitime katılma nedenleri birlikte ele alındığında ortaya çıkan profil müfredat düzenlemelerinde oldukça işlevsel olacaktır.

Eğitim, eğitici ve katılımcılar arasında gerçekleşen dinamik bir iletişim sürecidir. Bu süreçte eğitimin içeriği katılımcıların beklentileri ve eğiticinin donanımına göre yeniden şekillenir. Eğitici yetişkin katılımcıların ilgi ve ihtiyaçlarını merkeze alacak bir eğitim içeriğini tasarlayabilmek için katılımcılar hakkında ön bilgilere sahip olmalıdır.

Bu bölümde katılımcıların;

• sosyal, ekonomik ve kişisel özelliklerinin,

• ihtiyaç ve ilgilerinin,

• öğrenme biçimlerinin

eğitici tarafından nasıl tanınabileceği ele alınmaktadır.

Eğitim programları hazırlanırken hedef kitle hakkında birtakım varsayımlarda bulunulur. Programın içeriği bu hedef kitlelere göre hazırlanır. Ancak genişçe bir kültür ve coğrafya üzerinde uygulanan bir programın tüm hedef gruplarına hitap etmesi güçtür. Bu nedenle AEP uygulanmadan önce içeriğinin belli bir mekân ve zamanda oluşturulmuş gruba göre uyarlanması gerekecektir. Bu bölümde AEP uygulaması öncesinde eğiticilerin müfredat ve materyalleri nasıl düzenleyecekleri ele alınmaktadır.

Eğitici, eğitimler başlamadan katılımcı grubun genel bir tasvirine ulaşmalıdır. Katılımcı grubu oluşturan bireylerin yaş, cinsiyet, medeni durum, evlilik süresi, çocuk sayısı, eğitim düzeyi, gelir düzeyi, meslek vb. konulardaki durumları özellikle dikkate alınmalıdır. Örneğin “çoğunluğu üst gelir gruplarından gelen, ortalamanın üzerinde eğitim düzeyine sahip evli ve çocuklu ev hanımlarından oluşan bir grup” şeklinde genel bir grup resmi oluşturulabilir.

Eğitici ayrıca alan bilgisinden hareketle eğitim grubunun muhtemel sorun alanları ve güçlü oldukları konular üzerinde fikir yürüterek karşılaşabileceği soru ve sorunlara ilişkin yeterli donanıma sahip olup olmadığını kontrol etmelidir.

AEP aile gücüne odaklanarak sorun çözme becerilerini geliştirmeyi esas almaktadır. Bu nedenle eğitim grubunu tanıma aşamasında sorunlarla olduğu kadar imkânlarla ilgili olarak da bir farkındalığa sahip olunmalıdır.

Ülkemizde yetişkin eğitimi, sınırları itibarıyla yaygın eğitimle aynı anlamda kullanılmaktadır. Bu da zorunlu eğitim çağını tamamlamış olan bireylere (15 yaş ve üzeri) örgün eğitim sisteminin dışında sunulan eğitimleri kapsamaktadır. Örneğin 21 yaşında bir üniversite öğrencisinin okul dışında katıldığı eğitimler yetişkin eğitimi olarak kabul edilmektedir.

Yetişkin Eğitiminin Ayırıcı Özellikleri

Son yıllarda yetişkin eğitimi pedagojiden ayrılmış, ayrı bir bilim dalı olarak incelenmeye başlanmış ve andragoji adını almıştır. Yetişkin eğitiminin farklılıkları şöyle sıralanabilir:

• Yetişkinlere yönelik eğitim programları, programa katılacak kişilerin gereksinim ve ilgilerini merkeze alır.
• Program içerikleri ihtiyaç analizine dayanır.

• Eğitim içerikleri yetişkinlerin karşılaştıkları problemleri çözmelerine yardımcı olacak nitelikte tasarlanır.
• Yetişkinlerin eğitime fiziksel ve duygusal katılımlarını arttırmak için eğitim içeriğinin katılımcının yaşamına muhtemel katkıları vurgulanır.
• Vaka analizleri ve problem çözme gibi yaşam becerilerini geliştirecek yöntemler öncelenir.

Bireylerin bilgi, tutum ve davranışlarında meydana gelen oldukça sürekli değişikliklere öğrenme denmektedir. Günün her vaktinde birey, çevredeki uyaranları algılar, işler ve kodlar. Bu şekilde yaşam deneyimleri yoluyla her gün yeni bilgiler edinilir, tutum ve davranışlar geliştirilir. Öğrenme süreci okul yaşamında ana uğraştır ve biçimlendirilmiş (formel/şekilsel ve resmî) yollardan gerçekleştirilir. Yetişkin yaşamında ise doğal (informel/şekilsel olmayan ve gayriresmî) öğrenme süreçleri daha merkezî bir konumdadır. Toplam öğrenmeler içinde informel yollardan gerçekleşenlerin oranı kimi araştırmacılara göre daha fazladır.

Aile ve iş yaşamı, mesaisinin büyük kısmını alan yetişkinlerin çoğunun öğrenme süreçlerine ayırabildikleri süreler bu sorumluluk ve meşguliyetleri nedeniyle azalmaktadır. Buna karşın yaşamın çeşitli dönemlerinde yeni sorumluluk, rol ve ilgileri karşılayacak öğrenme ihtiyaçları ortaya çıkmaktadır. Çocuğu olan bir babanın çocuk bakımı konusunda bilgilere ihtiyaç duyması ya da tüm toplumu etkileyen bir yasal düzenlemenin anlaşılması ihtiyacı gibi.

Bu nedenlerle yetişkinler genellikle, bir iş ortamında veya gündelik yaşamda kullanılabilecek, uygulamaya dönük bilgi ve becerileri öğrenmeye odaklanırlar. Zaman kısıtlılığı nedeniyle de bu bilgi ve becerileri edinmede acelecidirler.

Yetişkinlerde, gelişime bağlı ve beyin hücrelerinin işlevi ile ilgili olan zekâ (akıcı zekâ) yaş ilerledikçe azalırken tecrübeye dayalı zekâ (billûrlaşmış zekâ) artmaktadır. Özellikle toplum-sal konuları yetişkinler, çocuk ve gençlere göre daha iyi öğrenebilmektedirler.

Yetişkinliğin tanımlanması kültürden kültüre, ülkeden ülkeye değişmektedir. Bir ülkede yetişkin sayılmak için 15 yaş sınır kabul edilirken bir başka ülkede bu sınır 18 ya da 21 yaş olabilmektedir. Bu ölçüler, genellikler farklı kültürlerde, bireylerin yetişkin sorumluluklarını üstlenme yaşının farklılaşmasına bağlı olarak değişmektedir. Ülkemizde ise birçok açıdan önemli bir dönüm noktası olması nedeniyle 18 yaş yetişkinliğin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.

Yetişkinlerin çocuklardan ayrılan temel özellikleri yaşamları ile ilgili yetki ve sorumluklarının daha geniş olmasıdır. Yetişkinler birçok konuda çevrelerinden bağımsız olarak karar alma yetkisine ve yeterliliğine sahiptirler. Buna karşın çevrelerinin yetişkinlerden beklentisi de daha yüksek düzeydedir. Özellikle ilk yetişkinlik yıllarında yetişkinlerin çoğunun iş bularak gelir elde etme ve aile kurup bu aileyi sürdürme gibi toplumsal yükümlülükleri vardır.