Amerikalılar pekçok dini akımın etkisinde kalmışlardır. 1740’lı yıllarda görülen akıma Büyük Uyanış adı verilmişti. Bu akım, bazı Protestan mezheplerini, örgütlü dinin kapıldığı rehavete karşı çıkmak adına bir araya getirdi. 19. yüzyılın başlarında ikinci bir Büyük Uyanış akımı daha yaşandı.

New England’daki tüm kilise üyeleri uyanışa sıcak bakmıyordu. Bazısı Kalvinist “takdir-i ilahi” inancını terk etmişti. Bu inanca göre Tanrı, kimleri kurtaracağını –seçilmişler- baştan belirlemişti. Dolayısıyla insanların, yeryüzünde iyi ve doğru davranıp kaderlerini değiştirme şansı kalmıyordu. Bazı rahipler, tüm insanların eşit olduğunu ve kurtarılabileceğini anlatan vaazlar veriyordu. Bazı rahipler ise geleneksel Hıristiyan inançlarından vazgeçtiler. Bu gruptakiler, bütün ABD’yi kuşatan “ilerleme” fikrinin etkisi altında kalmıştı. “Nasıl ki bilim, doğayı kavrayışımızı değiştirdiyse, mantık da, dini öğretilerin  yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini söylemektedir” diyorlardı.

19. yüzyıldaki Liberal Amerikan Protestanlığı, Avrupa’daki eğilimle bağlantılıydı. Din bilginleri İncil’i yeniden okuyup yorumluyorlardı. İncil kitaplarını yazanların mucizelerini ve onlarla ilgili geleneksel inançları sorguluyorlardı. Aynı dönemde Darwin’in, dini inanca meydan okuyan Evrim Terosi de gündeme gelmişti. Eğer insanlar, bilim adamlarının dediği gibi maymundan geliyorsa; İncil’de yer alan, Adem ile Havva’nın hepimizin ebeveyni olduğunu söyleyen öykü doğru olamazdı.

19. yüzyıl liberal Protestanları, insanın gelişme yeteneği konusunda iyimserdi. Bu da onları 20. yüzyıldaki karşıt görüşlülerden ayırıyordu. Eski rahipler, toplumda reform yaparak gelişimi hızlandırmanın mümkün olduğuna inanıyordu. Kutsal İncil adına, kentlerdeki yoksullar için çalışmaya başladılar. Bugünkü liberal ruhban sınıf –sadece Protestanlar değil, Katolikler ve diğer mezhepler de- gelişmenin kesin gerçekleşeceği konusunda pek emin değillerdir. Ama çoğu, evsizlere barınak sağlayarak, açları doyurarak, çocuklar için gündüz bakım evleri kurarak ve sosyal konularda vaaz vererek yoksullara yardım çabalarını sürdürmektedirler. Yine çoğu, tüm Hıristiyanları tek bir kilise çatısı altında toplamayı hedefleyen çalışmalar da yapmaktadırlar.

Liberal Protestanlar dini öğretiye esneklik kazandırmaya çalışırken, muhafazakârlar, İncil’i harfiyen yorumlamak dışında bir yaklaşımın yanlış olduğunu savunuyorlar. Protestanların, Yeni Ahit’e tutkulu bir inançla bağlı bu koluna Evangelistler deniyor.

Evangelist Hıristiyanların ibadetlerinde coşkulu bir katılım vardır. Yüksek ücretler talep edilen ayinlerde gruplar şarkı söyler ve spiritüel gösterilere varan etkileyici vaazlar verilir. Güney, eski tarz inancın kalesidir. Bu bölgede muhafazakar Baptist kilisesi etkilidir. Son dönemlerde bazı rahipler TV’ye çıkarak, halka ekrandan vaaz vermeye başladılar.

Muhafazakar inançla çağdaş bilim arasındaki çelişki, 1925 yılında Tennessee’deki Scope davasında iyice açığa çıkmıştı. Lisenin biyoloji öğretmeni John Scopes, Evrim Teorisi’nin okullarda anlatılmasını yasaklayan kanuna karşı gelmekle suçlandı. Savunmasını Amerika’nın en ünlü ceza avukatı Clarence Darrow üstlendi. Savcı ise, eski başkan adayı popülist William Jennings Bryan’dı. Halk arasında büyük yankılar uyandıran duruşmalar sonunda Scopes suçlu bulundu.

Ondan sonra Anayasa Mahkemesi, Evrim Teorisi’ni yasaklamanın, 1. Madde’deki  “Dini kurumlar oluşturmak yasaktır” fıkrasına aykırı olduğuna dair karar aldı. Bunun üzerine Louisiana Eyaleti farklı bir yaklaşımı denedi. İncil’deki Yaradılış bölümü müfredata konana kadar Evrim Teorisi’nin anlatılmasını yasakladı. Ancak Anayasa Mahkemesi, bunun da 1. Madde’ye aykırı olduğunu bildirdi.

Anayasa Mahkemesi’nin aldığı kararlara rağmen, mantık-inanç çelişkisinden kaynaklanan davalar sürmektedir. Dini muhafazakârlar evrim teorisini öğretmenin bile, insan zihnini, ilahi gerçeğin ötesinde düşünmeye yönelttiğini ve bunun dine aykırı olduğunu söylemektedir. Liberal sayılan dini kesim bile, resmi kurumların ve medyanın, örgütlü dinleri küçümseyen hatta gülünç gösteren bir ortam yaratmaya çalıştığını öne sürmektedir. Devlet okullarında din öğretiminin kaldırılması gündeme geldikten sonra bazı aileler çocuklarını dini okullara göndermeye başladı. Bir kısmı ise evde öğrenim verme yolunu seçti.

Amerikan Tarihi’nin erken dönemlerinde halk, devlet kavramını reddediyordu. Birçok Avrupa ülkesini egemenliğine alıp bölünmelerine sebep olan, din kurumunu savunuyordu. Devlet ile kilisenin ayrılığı ABD Anayasası’nın ilk maddesiyle güvence altına alınmıştır. “Kongre, hiçbir dini kurumu gözeten ve bireylerin dini inançlarını yasaklayan yasalar çıkarmayacaktır.”

İlk Madde çok açıktır. Ama bazen, devlet ile din arasındaki sınırı belirlemek, Amerikan anayasa uzmanları için bile zor olmaktadır. Öğrenciler, okul saatlerinde topluca dua etmezler ama ABD Kongresi, çalışmalarına, bir bakanın ettiği duayla başlar. Belediyeler, kamuya açık yerlere Noel tabloları yapmaz ama “Tanrıya güveniyoruz” sloganı ABD parasında yer alır. Ayrıca dini kurumlara verilen para, vergiden düşülebilir. Dini kurumlarla bağlantılı üniversitelere giden öğrenciler,  federal hükümetten kredi alabilir ama dini okullara gitmek isteyen ilkokul ya da ortaokul öğrencilerine kredi verilmez.

Bu çelişkinin yok edilmesi mümkün değildir. Çünkü çelişki, dini kurumlar oluşturmayı ve onlara müdahale etmeyi yasaklayan 1. Madde’nin içeriğinden doğmaktadır. Bu iki koşulu da yerine getiren uygulamalar yapmak, Amerikan kamu yetkilileri için hassasiyet gerektiren bir işlemdir.

MADDE’NİN YORUMU

Sonradan Kuzey Amerika kolonilerine dönüşen ilk kalıcı yerleşim merkezlerinden biri, İngiliz Püritenleri tarafından kurulmuştu. Bunlar, İngiliz Resmi Kilisesi’nin bulunduğu anayurtlarından dışlanan Kalvinistlerdi. Püritenler Massachusetts’e yerleşti. Orada gelişip zenginleştiler. Bu başarıyı, Tanrı’nın onlardan memnun olduğuna dair bir işaret olarak yorumladılar. Tanrı’nın, kendi dini inaçlarına karşı çıkan kişilere hoş görüyle bakmayacağına inandılar.

Kilise üyelerinden biri olan Roger Williams, ruhban sınıfına karşı çıktığında Koloni Liderleri onu gruptan uzaklaştırdı. Williams da yeni bir koloni kurdu. Bu koloni sonradan, herkesin inançlarını özgürce ifade edebildiği Rhode Island Eyaleti olacaktı. Dini inaçları yüzünden cezalandırılan gruplar 2 yeni koloni daha kurdu: Katoliklerin sığınağı olan Maryland ve Society of Friends’in (Kardeşler Birliği) sığınağı olan Pennsylvania. Quakers denilen bu Protestan grubu sade bir hayatı, pasifizm ile birleştirmişti.

1787’de Anayasa’nın ve 1791’de (1. Madde’yi de içeren) Vatandaşlık Hakları’nın kabulünden sonra bile Protestanlar, bazı eyaletlerde ayrıcalıklarını sürdürmüştür. Örneğin Massachusetts 1833 yılına kadar devlet ile kilise arasındaki bağları koparmamıştı. (1. Madde, sadece federal hükümetleri bağlar, eyaletleri değil. 1868’de değiştirilen 14. Madde, “yasal bir hüküm olmadıkça kişi; yaşama, özgürlük ya da mülkiyet haklarından mahrum edilemez” der. Bu fıkra eyaletin, Vatandaşlık Hakları ile güvence altına alınmış olan hakları –dini inanç özgürlüğü dahil olmak üzere- koruması gerektiği anlamına gelmektedir.)

20. yüzyılda devlet ile kilise arasındaki ilişkilerde yeni bir çatışma doğdu. Bu durum yurttaşlık görevleri ile bireysel vicdan arasındaki çelişkiden kaynaklanıyordu. Çatışmanın ana hatları, Anayasa Mahkemesi’nin bazı kararlarında da  görülebiliyordu.

Önemli davalardan biri de Batı Virginia Eyalet Eğitim Kurulu ile Barnette (1943) arasındaki davaydı. Dava, Yehova Şahitleri’nin eyalet yasalarında belirtildiği halde, okulda Amerikan bayrağı’nı selamlamayı reddetmesinden kaynaklanmıştı. Ant içmek, dini inançlarına ters düşüyordu. Tanıklar, inaçlarına aykırı davranmaya zorlandıklarını söylüyorlardı. Üç yıl önce Anayasa Mahkemesi, buna benzer bir karar vermişti. Ve çok tartışılmıştı. 1943’teki davada 1. Madde’deki, ifade özgürlüğünü güvence altına alan başka bir fıkraya atfen mahkeme, ilk verdiği kararı hükümsüz kıldı. Bayrağı selamlamak, bir tür ifade biçimiydi. Devlet, bireylerden bunu zorla yapmalarını isteyemezdi.

Bu karardan sonra Anayasa Mahkemesi, bazı dini gruplar lehine başka istisnai hükümler de verdi. Yine de bireysel vicdan ile diğer kişileri etkileyen eylemler arasında bir ayrım yapılması gerekirdi elbette. 19. yüzyılda, Latter Day Saints(Mormonlar) (Ahir Zaman Azizleri)’nin İsa Kilisesi üyeleri çok eşlilik suçundan dolayı hapse gönderilmişti. (Daha sonra, Mormon Kilisesi çok eşliliği yasakladı.) Sonraki yıllarda, ise, ebeveynler, hasta çocuklarını tedavi ettirmeyi reddettikleri için – tedavi edilmeyen çocuklar ölüyordu – suç teşkil eden ihmalden dolayı yargılandı. Mormonlara göre hastalığı sadece Tanrı inancı iyileştirebilirdi.

Amerikalılar, 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana fizik ve kimya dalının yanısıra, fizyoloji ve tıp alanında da Nobel Ödülleri’nde söz sahibi oldular. ABD’nin biyotıp araştırmalarının odak noktası olan Ulusal Sağlık Enstitüleri(NIH), bu başarıda büyük rol oynamıştır. 24 farklı enstitüyü içeren NIH, Maryland, Bethesda’da 120 hektarlık bir araziye kurulmuştur. Tesis, 75 binadan oluşmaktadır. 2000 yılı bütçesi 23 bin milyon dolardı. (23 milyar dolar).

NIH’in amacı, basit soğuk algınlığından, genetik bozukluklara kadar her türlü hastalığı önlemek, tanımlamak, teşhis etmek ve tedavi yollarını araştırmaktır. NIH’ın kendini bu işe adamış olan elemanları, ABD’nin her eyaletinde ve yabancı ülkelerde çalışan 35,000 üst düzey araştırmacıya, her an destek vermeye hazırdır. Bu elemanlar arasında 91 yılında Nobel Ödülü alanlar bulunmaktadır. 5 Nobel Ödüllü bilim adamı, ödülü, NIH laboratuvarlarındaki araştırmalarının sonucunda elde etmişlerdi.

NIH araştırmaları pek çok tıbbi gelişmeyi mümkün kılmıştır. Örneğin, ABD’de ölüm nedenleri arasında 1. sırayı alan kalp hastalıklarından ölüm oranı, 1971-1991 yılları arasında %41 oranında azalmıştır. Kalp krizi ya da felç nedeniyle ölümlerde ise, aynı dönemde % 50 azalma olmuştur. 1991 ile 1995 yılları arasında kanserden ölümlerde % 3 oranında düşüş izlenmiştir. Ulusal kanser kayıtlarının tutulmaya başladığı 1930’lu yıllardan bu yana ilk kez düşüş görülmektedir. Bugün, kansere yakalanan çocukların % 70’inden çoğu tedavi edilmiştir.

NIH’ın yardımıyla, genetik ve genomik araştırmalar biyolojik tıp alanında devrim yarattı. Araştırmacılar, ilk genetik tedavi denemeleri sonucunda 1980’li ve 1990’lı yıllarda, insan genomundaki pek çok genin işlevini tanımlamayı başardılar. Bilim adamları bu yeni bilgilerin yardımıyla, kalın barsak, meme ve diğer kanser türlerine olan eğilimin önceden teşhis edileceğini, riskli ailelerden gelen kişilerde hastalığın ortaya çıkmasının ilaç tedavisiyle önlenebileceğini belirtmektedir.

ABD’de, bilim alanında en heyecan verici gelişme, kuşkusuz NIH’ın İnsan Genom’u Projesidir. Bu projede, insan bedenini oluşturan, sayıları 50,000–100,000 arasında olan genlerin kimyasal yapısı incelenerek genetik harita çıkartılmaya çalışılmaktadır. Projenin tamamlanmasının 15 yıl süreceği tahmin edilmektedir. Ve 3,000 milyon dolara (3 milyar dolar) mal olacaktır.

Üniversiteler, hastaneler ve şirketler tarafından yönetilen araştırmalar da hastalığın teşhis ve tedavisine katkıda bulunmaktadır. Örneğin, AIDS için temel araştırma fonunu NIH kurmuştur, ama tedavide kullanılan ilaçların çoğu Amerikan Eczacılık Sanayinin laboratuvarlarında geliştirilmiştir. Bu ilaçlar, ülkenin dört bir yanındaki araştırma merkezlerinde denenmektedir.

AIDS virüsünün tedavisinde umut vaat eden  ilaç türlerinden biri “protease inhibitörü” dür. (Peptidi, aminoasitlere parçalayan enzime engel olan kimyasal). Birkaç yıl süreyle laboratuvarlarda denendikten sonra ilk olarak 1994 yılında, ABD’deki hastalarda  kullanılmaya başlandı. 20 kişilik gönüllü bir grup üzerinde yapılan ilk deneyde ilacın, hastanın kanındaki virüsleri yok etmekle kalmayıp bağışıklık sistemini de şaşılacak bir süratle düzelttiği gözlendi.

Doktorlar, “protease inhibitörleri”ni diğer ilaçlarla birlikte kullandılar ve bu tedaviye “kombinasyon tedavi” adını verdiler. Sonuçlar umut verici olmakla veraber, kombinasyon tedavi, kesin iyileşme sağlamamaktadır. Çünkü ilaç sadece kanda faaliyet göstermektedir.  Virüsün saklandığı diğer noktalara (beyin, lenf düğümleri, omurilik sıvısı ve testislere) ulaşmamaktadır. Bilim adamları, kesin çözüm olacak AIDS aşısını ararken bir yandan da kombinasyon tedavi ile beraber diğer deneyleri de sürdürmektedirler.

Amerikan Tıp Dünyası hastalığın teşhis ve tedavisinde büyük adımlarla ilerlerken, Amerikan toplumu da kişisel tutum ile hastalık arasındaki bağlantının bilincine vardı. 1964 yılında genel cerrahlar halkı, sigaranın tehlikeleri konusunda ilk kez uyardığında sigara içen Amerikalıların sayısı % 50’den % 25’ düşmüştü. Bugün, halka açık binalarda, trenlerde, otobüslerde ve ülke dahilinda yolcu taşıyan uçaklarda sigara içmek yasaktır. Lokantaların çoğu, sigara içenler ve içmeyenler için iki ayrı bölüme ayrıldı. Araştırmalar, göğüs kanseri vakalarındaki azalmanın, sigara içen kişi oranındaki düşüşle bağlantılı olduğunu gösteriyor.

Federal hükümet de, Amerikalıları düzenli egzersiz yapmaya sağlıklı beslenmeye ve çok miktarda sebze ve meyva yemeye yönlendirmektedir. Bugün Amerikalıların % 40’tan fazlası düzenli olarak egzersiz ve spor yapmaktadır. Kişi başına sebze ve meyva tüketimi 1970 yılından bu yana % 20 oranında arttı.

Başkan George W. Bush daha iyisinin de başarılacağına inanıyor. 2002’de Ulusal Sağlık ve Fitness İnisyatifi’ni başlattı. Başkan, sağlıklı yaşam için halktan, 4 temel kuralı benimsemelerini istedi: Her gün 30 dakika egzersiz yapmak, besleyici gıdalar yemek, düzenli sağlık kontrolünden geçmek, sigara, uyuşturucu ve aşırı içki kullanmamak. Beyaz Saray’daki bir toplantıda, Fitnes ve Spor Kurulu Başkanı’nı takdim ederken şöyle demişti: “Kronik hastalıkların teşhis ve tedavisinde büyük gelişmeler kaydettik. Bu Amerika için iyidir…daha çok gelişme kaydedebiliriz… Amerika ve Amerikalılar daha sağlıklı olduğunda bundan bütün toplum yararlanacaktır”.

ABD, Aydınlanma Çağı (1680 ile 1800 yılları arası) döneminde kuruldu. Bu dönemde, yazar ve düşünürler, geçmişin batıl inançlarını reddettiler. Onun yerine, mantığın ve tarafsız araştırmanın gücünü yücelttiler. Bu durum, özellikle doğa bilimleri alanında görülmüştür. Aydınlanma düşünürleri, fikir alış verişinin özgürce yapıldığı, ve yararlı bilginin, halkın tümü adına kullanılacağı bir “bilim cumhuriyeti” düşlüyorlardı.

Bağımsız bir ulus olarak yükselen ABD, bilim ve icatları destekledi. Fikirlerin özgür akışını yüreklendirdi, “yararlı bilgi”nin gelişimini destekledi ve dünyanın dört bir yanından yaratıcı kişilere kucak açtı.

ABD Anayasası, bilimsel yaratıcılığı destekleme arzusunun ifadesidir. Anayasa’nın bir maddesinde, Kongre’ye; “bilimsel gelişmeyi ve yararlı sanatları özendirmek amacıyla, sınırlı süreler dahilinde olmak üzere yazarlara ve mucitlere özel haklar tanıma yetkisi” verilmiştir. Bu madde, ABD patent ve telif hakları sisteminin temelini oluşturur. Amaç, icatların ve diğer sanatsal faaliyetlerin, yaratıcısına bedel ödenmeksizin kopyalanmasına ya da kullanılmasına engel olmaktır.

BİLİM İÇİN UYGUN İKLİM

Tarihinin erken döneminde ABD, bir bakıma Avrupa’dan tecrit edilmişti ve oldukça yoksuldu. Yine de bilimsel araştırmalar için uygun bir yerdi. Amerika’da bilim, halkın ihtiyaçlarıyla yakından bağlantılıydı. Dolayısıyla Avrupa’daki yerleşik ön yargılardan bağımsızdı.

Amerika’nın kurucuları sayılan şahsiyetlerden iki tanesi bilim adamı olarak tanınır. Benjamin Franklin, insanlığın elektrikle ilgili düşüncelerini ve kavrayışını yönlendirecek olan bir dizi deney gerçekleştirdi. Daha pek çok şeyin yanısıra; tahmin edilen ama asla görsel olarak kanıtlanmamış bir şeyi, yıldırımın, elektriğin bir formu olduğunu gösterdi. Franklin ayrıca, çift odaklı gözlüğü ve kendi adıyla anılan bir sobayı da icat etti. (Franklin sobası, şömine girintisine yerleştirilebilmekte ve bitişik odaya da ısı verebilmektedir)

Yeni Dünya’ya pirinç, zeytin ve çim türlerini kazandıran Thomas Jefferson, ziraat okulu öğrencisiydi. Kuzeybatı Pasifik’i keşfeden Lewis ve Clark’ın gezilerinin (1804-06) bilimsel sonuçlarını bir araya getirip değerlendirdi. Zaten bu gezinin sonucunda, bölgedeki bitki ve hayvanlar sınıflandırılmış ve bilgiler sistemli hale getirilmişti.

Franklin ve Jefferson gibi 18. yüzyılın sonlarında yaşayan Amerikalı bilim adamlarının çoğu, ülkenin bağımsızlığa kavuşup yeni bir ulusun doğması için verilen savaşın içinde yer alıyordu. Bu kişiler arasında astronom David Rittenhouse, tıp doktoru Benjamin Rush ve Doğa tarihçisi Charles Willson Peale’i sayabiliriz.

Amerikan Devrimi sırasında, Rittenhouse, Philadelphia’nın savunmasına katkıda bulunmuş ve ABD ordusu için teleskoplar, deniz araçları tasarlamıştı. Savaş sonrasında da Pennsylvania Eyaleti için yollar ve kanal sistemleri yaptı. Daha sonra yıldızları incelemeye koyuldu ve bu alanda dünya çapında ün kazandı.

Genel cerrah olan Benjamin Rush, halk sağlığı ve hijyen konularına özen gösterilmesini sağlayarak, bağımsızlık savaşı sırasında sayısız askerin hayatını kurtarmıştır. Uyguladığı yeni tedavi yöntemleri sayesinde Philadelphia’daki Pennsylvania Hastanesini örnek bir kuruma dönüştürmüştü. Rush, ordudaki görevini tamamladıktan sonra, ABD’deki ilk bağımsız kliniği kurdu.

Charles Willson Peale daha çok sanatçı kimliğiyle tanınır. Ancak kendisi aynı zamanda doğa tarihçisi, mucit, eğitimci ve siyasetçiydi. ABD’nin ilk büyük müzesi olan Philadelphia’daki Peale Müzesi’ni kurdu. Kuzey Amerika Doğa Tarihi örneklerinden oluşan tek koleksiyon burada yer alır. New York, West Point yakınındaki mamut kemiklerinin çıkartıldığı kazıyı yapan da Peale’dir. İskeleti birleştirmek için 3 ay çalışmış ve bunu kendi müzesinde sergilemişti. Peale Müzesi, yeni bir geleneği başlatmış; bilimsel bilgilerin halka sunulmasını ve ilgi çekmesini sağlamıştı.

Amerikalı siyasi liderlerin bilgiye coşkulu yaklaşımı, diğer ülkelerden bilim adamlarının ülkede sıcak karşılanmasını sağlıyordu. Muhalif siyasi görüşü yüzünden anayurdundan ayrılmak zorunda kalan İngiliz kimyacı Joseph Priestley ilk gelen göçmenlerden oldu. ABD’ye 1794 yılında geldi. Priestley, özgür ve yaratıcı bir ortam arayışıyla ülkeye göç eden binlerce yetenekli bilim adamının ilkiydi. Sonradan gelenler arasında Alman teorik fizikçi Albert Einstein (1933’de), İtalya’dan Enrico Fermi (1938’de) ve 1919 yılında Rusya’yı terk eden Vladimir K. Zworykin bulunuyordu. Zworykin, dünyada ilk sürekliliği olan nükleer zincir reaksiyonunu gerçekleştiren kişidir. Daha sonra da TV kamerasını icat etti.

ABD’ye gelen diğer bilim adamları da ülkenin hızlı gelişiminde pay sahibi oldu. 1872’de Kanada yoluyla İskoçya’dan gelen Alexander Graham Bell telefonu icat etti, patentini aldı ve onunla bağlantılı pek çok icat gerçekleştirdi. 1889’da Almanya’dan gelen Charles P. Steinmetz General Electric Şirketi’ndeki çalışmaları sonucunda yeni alternatif akım elektrik sistemini geliştirdi. Amerika’nın araştırma olanakları, sonraları başka bilim adamlarının da gelmesini sağladı.

20. yüzyılın başlarında ABD’de çalışan bilim adamları, fiziksel ve zihinsel olarak  aradıkları malzemeyi bulabiliyor ayrıca ödüllendiriliyorlardı.

Liseler gibi üniversiteler de, zorunlu derslerin çoğu zaman geçiştirilip seçmeli derslere gereğinden fazla ağırlık verildiği biçiminde eleştirilir. 1980’li yılların ortasında, Amerikan Üniversiteler Birliği,  bir rapor hazırladı. Tüm üniversite öğrencilerinin alması gereken bir temel program önerisinde bulundu. Ulusal Eğitim Enstitüsü’nün yayınladığı “Eğitimde Katılım”  raporunda da kolej eğitiminin “gereğinden fazla mesleğe yönelik” olduğu belirtiliyordu. Aynı rapor ayrıca, üniversite eğitiminin öğrencilere, Amerikalıları birbirine bağlayan “ortak değerleri ve bilgiler”i vermediğini belirtiyordu.

Bu raporların konuşulduğu süreçte özgür sanatlardan uzaklaşma eğilimi de ortaya çıkmaya başlamıştı. Öğrencilerin çoğu temel ‘değer ve bilgiler’i verecek dersler yerine kendilerini iş ortamına daha iyi hazırlayacak dersleri tercih ediyorlardı.  2000 yılında verilen lisans diplomalarının yüzde 49’u işletme ve iktisat, iletişim, bilgisayar ve bilgi teknolojileri, eğitim, mühendislik ve sağlık bilimleri alanlarındaydı.

Bu eğilimler, sanayi toplumlarının eğitim felsefesiyle ilgili önemli sorular ortaya çıkarıyordu. Teknolojik gelişmelerin hızlandığı ve uzmanlaşma alanlarının giderek daraldığı bir çağda, düşünce ve iletişim kurma becerilerini geliştirmeye yarayan ‘genelci’ bir eğitim gerçekten gerekli miydi? Eğer cevabımız ‘Evet’ ise, o zaman toplum, üniversiteleri, genelci insanlar yetiştirmek konusunda adımlar atmaları için desteklemeli mi? Amerikalı eğitimciler de diğer ülkelerdeki meslektaşları gibi bu soruları tartışmaya devam ediyor.

Üç organ eşit olmakla birlikte, genelde son söz Anayasa Mahkemesi’nindir. Mahkemelerin verdiği, anayasaya aykırı hükümleri iptal eder. Böyle hükümler Anayasa mahkemesine temyize gelir. Anayasa’ya göre son karar veren makam Anayasa Mahkemesi’dir. Gazeteler, önemli davalarda verilen kararları yayınlarlar. Ve bu kararlar kamuoyunda tartışma yaratır. Böyle olması da doğrudur. Anayasa Mahkemesi’nin kararları, yıllanmış tartışmalara son verir ve uzun vadede olumlu sosyal etkiler yaratabilir. Böyle iki örnek vardır: Plessy-Ferguson Davası (1896) ve Brown-Topeka Eğitim Kurulu (1954).

Plessy davası, zencilerin beyazlardan ayrı vagonlarda yolculuk etmeleri ile ilgiliydi. Mahkeme, “ayrı fakat eşit koşullu” vagonlarda yolculuk etmelerine karar vererek uygulamayı desteklemişti. Burada Anayasa Mahkemesi’ne verilen mesaj şuydu. “Mahkeme 13. ve 14. maddeyi dar anlamıyla yorumluyor ve beyazlarla siyahlara farklı davranma geleneğinin bozulmaması gerektiğini söylüyordu”. Yargıç John Marshall Harlan, “Anayasa renk körüdür” diyerek bu karara karşı çıktı.

Mahkeme, yaklaşık 60 yıl sonra kararını değiştirdi. Brown davasında ise mahkeme, devlet okulunda açıkça zenci beyaz ayrımı yapılmasının Anayasa’nın 14. maddesindeki eşitlik ilkesine aykırı olduğuna dair görüş bildirmişti. Mahkeme, Plessy için verdiği kararı doğrudan reddetmedi ama Yargıç Harlan’ın Anayasal yaklaşımını teyit ediyordu. 1954 yılında verilen karar sadece Kansas, Topeka’daki okullar için geçerliydi. Ancak, kararın dayandığı ilke ülkedeki tüm devlet okulları tarafından algılanmıştı. Daha da ötesi, bu dava, hükümetin, hiçbir ayrımcı yaklaşımının hoş görülmeyeceğini vurgulamış ve ülkeye, herkese eşit davranılması gerektiğini hatırlatmıştı.

Brown davasındaki karar bazı vatandaşlar tarafından, özellikle Güney’de dehşetle karşılanmıştı. Ama ilke olarak kabul edildi. Yine de Anayasa Mahkemesi’nin bazı kararları aynı ölçüde kabul görmemiştir. 1962 ile 1985 yılları arasında Anayasa Mahkemesi, okullarda öğrencilerin dua etmesinin ya da dua dinlemesinin anayasaya aykırı olduğuna karar vermişti. Bu kararı eleştirenler, dua geleneğinin kaldırılmasının, Amerikan ahlâki değerlerinin kaybedilmesine sebep olacağını savunuyorlardı. Bu yüzden, anayasaya karşı gelmeden okullarda dua edilmesini sağlamanın bir yolunu aradılar. Roe-Wade davasında (1973) kadınlara belli koşullarda kürtaj izni tanınmıştı. Bu karar, kürtajın cinayet olduğunu savunan kişileri hâlâ rahatsız etmektedir. Bu karar, anayasanın yorumuna dayandığı için, muhalifler, anayasada değişiklik yapmaya çalışmaktadırlar.

Ülkenin en üst düzey yöneticisi Başkan’dır. Başkan yardımcısı ile birlikte 4 yıllık süre için seçilir. Anayasa’nın 1951’de yürürlüğe giren maddesine göre başkanlar, ancak ardarda 2 görev dönemi seçilebilir. Başkan yardımcısı, başkan öldüğünde ya da görev yapamayacak duruma geldiğinde onun makamına geçebilir. Bunun dışında tek resmi görevi Senato’ya başkanlık etmektir. Ayrıca, Senato’da ancak oy eşitliği olduğunda bu durumu bozmak için oy kullanabilir.

Başkanın yetkileri geniştir ama sınırsız değildir. Ulusal siyasetin belirleyicisi olarak, Kongre’ye yasaları sunar. Daha önce belirtildiği gibi, Kongre’den geçmiş olan herhangi bir yasayı veto etme yetkisi vardır. Başkan, silahlı kuvvetlerin başkomutanıdır. Anayasa Mahkemesinde boşalan üyelerin yerine ve federal mahkemelere hakim atama yetkisine sahiptir. Bağlı olduğu siyasi partinin başkanı olarak, medyayla doğrudan ilişki içindedir. Ve kamuoyunu kolaylıkla yönlendirebilir.

Federal hükümet kurumlarının icraatine yönelik talimat ve yönetmelikleri belirleme  konusunda geniş yetkilere sahiptir. Bu kurumların üst düzey yetkililerini atayan da yine başkandır. Temel kurumların başındaki yetkililere “sekreterler” denir. Başkan’ın kabinesinin bir parçası sayılırlar. Ancak yine de federal görevlilerin çoğu, siyasetlerine göre değil liyakate göre seçilir.