Kamerî senenin ayları olan Arabî ayların sonuncusu.

Zilhicce ayının onuncu günü Kurban bayramı günüdür. Her kim o gün bayram namazından gelip kurbanını boğazlayıncaya kadar bir şey yemeyip kurbanının böbrekleri ile iftâr edip, iki rek’at namaz kılsa, o kimsenin kurbanının kanı yere düşmeden, kendi günâhı ve ana-babasının günâhları, ehl-ü evlâd ve akrabâlarının günahları sevâba çevrilir. (Hadîs-i şerîf-Riyâd-un-Nâsihîn)

Her kim Zilhicce-i şerîfin son on günü ve Muharrem ayının birinci günü oruç tutarsa, o senenin tamâmını oruç tutmuş gibi fazîlete mazhâr olur. Her kim, Zilhicce’nin on günü içinde fukarâya yardım etse, peygamberlere (aleyhimüsselâm) ta’zim etmiş olur. Bu on gün içinde, her kim bir hasta ziyâret eylerse, Hak teâlâ hazretlerinin dostları olan kullarının hât ırını sormuş ve ziyâret etmi ş gibi olur. Bu on gün içinde yapılan her ibâdet, sâir günlerde edâ edilen ibâdetlerden çok daha üstün ve pek fazla sevâba vesîle olur. (Süleymân bin Cezâ)

1. Âkıl ve bâliğ olan (akıllı, ergenlik çağına ulaşmış) kadın ve erkeğin aralarında nikâh olmadan gayr-i meşrû münâsebette bulunmaları.

Allahü teâlâ âyet-i kerîmede meâlen buyurdu ki:

De ki: Geliniz size Rabbiniz neleri harâm etmiştir, okuyayım. “O’na hiçbir şeyi ortak koşmayın, anaya babaya iyilik edin, fakîrlik yüzünden çocuklarınızı öldürmeyin. Sizin de onların da rızkını biz veririz. Zinâ gibi kötülüklerin açığına da, gizlisine de yanaşmayınız. Allah’ın muhterem kıldığı canı haksız yere öldürmeyin.” İşte bu yasaklara riâyet etmeyi (uymayı) Allahü teâlâ size tavsiye etti. Olur ki, düşünür ve akıl erdirirsiniz. (En’âm sûresi: 151)

Mü’minlere söyle, yabancı kadınlara bakmasınlar ve zinâ etmesinler. Mü’min kadınlara da söyle, onlar da yabancı erkeklere bakmasınlar ve zinâ etmesinler. (Nûr sûresi:30, 31)

Zinânın dünyâda üç fenâlığı vardır: Biri, güzelliği ve parlaklığı giderir. İkincisi fakîrliğe sebeb olur. Üçüncüsü, ömrün kısalmasına sebeb olur. Zinânın âhiretteki üç zararına gelince; Allahü teâlânın gadabına sebeb olur. İkincisi suâlin, hesâbın fenâ geçmesine sebeb olur. Üçüncüsü, Cehennem ateşinde azâb çekmeye sebeb olur. (Hadîs-işerîf-Mektûbât-ı Rabbânî)

Kadı nlardan istenen üçüncü şart zinâ etmemektir. Bu şartı, yalnız kadınlardan istemek, bu günâhın hâsı l olması , çok defâ onların râzı olmalarına bağlı olduğu içindir ve kendilerini gösterdikleri içindir. O hâlde bu günâhın ilk sebebi onlardır. Bu iş te, onların rızâları mûteberdir. Bunun için, bu amelden (işten), kadınların daha kuvvetli men edilmeleri îcâb etti. Bundan dolayı Allahü teâlâ Kur’ân-ı kerîmde bu günâhta kadını erkekten evvel söyledi ve “kad ına ve erkeğe yüz sopa vurunuz” buyurdu. Bu günâh insana, dünyâda ve âhirette zarar verir ve bütün dinlerde yasak ve çirkin olmuştur. (Ahmed Fârûkî)

Zinâ, fâiz, yalan gibi her dinde harâm olan bir şey için, helâl olsaydı da ben dahi işleseydim diye temennî eder ise, bu dahi küfürdür, îmânı giderir. (Kutbüddîn-i İznikî)

2. Harâma bakmak.

Gözler de zinâ yapar. (Hadîs-i şerîf-Ebû Dâvûd)

Fıkı hta; çeşit, tür, kullanıldıkları yerler arasında çok fark bulunmayan şeylere ortak olarak verilen isim.

Deve hayvan sınıfı nın bir cinsidir. Tüylü deve, bu cinsten bir nevidir. Aslı, kaynağı başka olan veya kullanıldığı yer çok farklı olan yâhut başka isim alacak kadar değiştirilmiş bir mal başka cinsten olur. Sığır eti, koyun eti ile, keçi kılı koyun yünü ile ve ekmek, un ile başka cinstendir. Keçi eti veya sütü ise, koyun eti veya sütü ile bir cinstendir. (İbn-i Âbidîn)

Kile (ölçek) ile satılan bir şey, kendi cinsine meselâ buğday buğdaya peşin satılırken, birinin hacmi fazla olursa fâiz olur. (Ömer Nesefî)

Tartarak satılan bir şey, kendi cinsine (meselâ beşi bir yerde denilen bir büyük altını, altın liralar karşılığında) peşin satılırken, verilen ile alınanın ağırlığı müsâvî (eşit) olmazsa fâiz olur. (İbrâhim Halebî)

Uzun ve geniş örtü, manto. Çoğulu Celâbîb’dir.

Allahü teâlâ Kur’ân-ı kerîmde meâlen buyuruyor ki:

Ey sevgili Peygamberim! Zevcelerine, kızları na ve mü’minlerin kadınlarına cilbâblarını üstlerine giymelerini söyle… (Ahzâb sûresi: 59)

Haramdan olan cilbâb giyenin namazı kabûl olmaz (borçtan kurtulur, fakat sevâb verilmez). (Hadîs-i şerîf-Kitâbul Fıkh alel Mezâhib-il-Erbea)

Hayâ Cilbâbını Çıkarmak: Açıkça günâh işlemek.

Hayâ cilbâbını çıkaran kimse hakkında konuşmak gıybet olmaz. (Hadîs-i şerîf-Berîka)

Kavga, çekişme, münâkaşa.

Allahü teâlâ Kur’ân-ı kerîmde meâlen buyurdu ki

Hacda kadına yaklaşmak, günâh işlemek ve (hizmetçileri, arkadaşları  ve başkaları  ile) cidâl yoktur. (Bekara sûresi: 197)

Başka hiç bir kusurun olmasa bile, kusur olarak cidâl sana yeter. (Ebü’d-Derdâ)

Hikmet (ilim) sâhiplerinden biri; “Yumuş ak, tatlı söz, insanda gizlenmiş kin kirini temizler” demiştir. Cidâl ve inâd ise, bunların zıddıdı r. Cidâl ve inâd sebebiyle söylenilen kaba ve çirkin sözler, kalbi kırar, geçimi zorlaştırır, kızmaya sebeb olur, göğsü daraltır.

(İmâm-ı Gazâlî)

Çekme, çekilme. Allahü teâlânın sevdiği bir kulu kendisine çekmesi, yüksek derecelere kavuşturması. Bu da nefsi terbiye ederek, Allahü teâlâyı çok anmakla olur.

Rahmân’ın cezbelerinden bir cezbe bütün insanların ve cinnîlerin sevâbları gibidir. (Hadîs-i şerîf-Sülûk Risâlesi)

Tasavvuf yolu iki kısımdır:Cezbe ve sülûk. Sülûk uğraşarak ilerlemektir. Sülûk tamamlandıkdan sonra cezbe lâzımdır. Sülûk olmadan maksada kavuşulamaz. (İmâm-ı Rabbânî)

Cezbe, Allahü teâlânın ismini çok anmakla, sülûk, Lâ ilâhe illallâh sözünü çok söylemekle hâsıl olur. (İmâm-ı Rabbânî)

Cezbenin sülûktan önce olması için sevilmiş olmak lâzımdır. İstenmedikçe çekilmek olmaz. Bu, Allahü teâlânın öyle bir ihsânıdır ki, dilediğine verir. (İmâm-ı Rabbânî)

Sülûk (tasavvuf yoluna girip ilerleme) yapmadan hâsıl olan cezbe noksan ve bozuk olur. (Behâüddîn-i Buhârî)

1) Mâhiyet, asıl, öz. Varlıkta kalabilmesi için başka bir mahlûka muhtâc olmayan, kendi kendine varlıkta kalabilen.

Araz, sıfat demektir. Cevher üzerinde bulunur. Yalnız başına bulunmaz. (Seyyid Şerif)

• Kıymetli, işlenebilir mâden. Mecâz olarak insanın istidâdı, yetişmeye elverişli olması manasına da kullanılır.

Yavrum o zamanki tövbenin, bağlılığın bir netice vermediğini sen de biliyorsun. Çünkü, Allahü teâlâyı seven ve unutmayanlardan uzak kalman, o seâdet tohumunun açılıp büyümesine mâni oldu. Fakat, o tohumun çürümemiş olması, bu yavrunun yetişmeye elverişli nefis bir cevher olduğunu göstermektedir. (İmâm-ı Rabbânî)

Çok cömert. Allahü teâlânın isimlerinden.

Allahü teâlânın isimleri tevkîfîdir, yâni İslâm dîninin bildirmesine bağlıdır. İslâmiyet’in bildirdiği ismi söylemelidir. İslâmiyet’in bildirmediği isim söylenmez. Ne kadar güzel isim olsa da, söylenmemelidir. Meselâ Cevâd denir. Çünkü, İslâmiyet Cevâd demektedir. Fakat yine cömert mânâsında olan “Sahî” ismi söylenemez. Çünkü İslâmiyet, O’na sahî dememiştir. (Seyyid Şerif, Bâkıllânî)

Yemîn, yalnız Allahü teâlânın isimleriyle olur. Başka şeylerle yemîn olmaz. Allahü teâlânın isimlerinden; Halîm, Alîm, Cevâd gibi, insanlar için de kullanılan bir isim ile yemin ederken, Allahü teâlânın ismi olduğuna niyet etmek lâzımdır. (Dâmâd)

Hacıların şeytan taşlarken att ıkları taşlar veya bu taşları n atıldığı yer. Çoğulu cimâr ve cemerât’tır. Minâ’da birbirlerine birer ok atımı mesâfede bulunan üç taş yığını vardır. Bunlardan birincisine Cemre-i ûlâ (birinci cemre), ikincisine Cemre-i vustâ (orta cemre) ve üçüncüsüne Cemre-i Akabe adı verilir.

Kurban bayramını n birinci günü sabahı Meş’arilharâm denilen yerden güneş doğmadan önce Minâ’ya hareket edilir. Minâ’ya gelince, Mescid -i Hîf’e en uzak olan ve Cemre-i Akabe denilen yerde sağ elin baş ve şehâdet parmaklarıyla iki buçuk metreden veya daha uzaktan cemre yerini gösteren duvarın dibine yedi taş at ılır. Sonra buradan gidip kurban kesilir. Taşlar atılırken Minâ’yı sağa, Mekke-i mükerremeyi sola almak sûretiyle önce Mescid-i Hîf’e en yakın olan Cemre-i ûlâya (birinci cemre), sonra Cemre-i vustâya (orta cemre), daha sonra Cemre-i Akâbe’ye taş atılır. Taşlar at ılırken Bismillahi Allahü ekber denir. Bayramın ikinci günü öğle namazında Minâ’da okunan hutbeden sonra, üç cemreye yedişer taş at ılır. Bayramın üçüncü günü de böyle yedişer taş atılır ki, hepsi kırk dokuz taş olur. Bunları öğleden önce atmak câiz değildir veya mekruhtur. Dördüncü gün de, Minâ’da fecrden (tan yerinin ağarması) güneşin batışına kadar dilediği zaman yedişerden yirmi bir taş daha atmak müstehâbdır (sevâbdır). Böylece yetmiş taş atılır. Cemrelere hayvan üzerinde taş atmak câizdir. (İbn-i Âbidîn)

Topluluk. Kalbde hâsıl olan mânevî toparlanma, huzur, Allahü teâlâ ile berâber olma hâli.

Beş vakit namazı cemâat ile kıldıktan sonra, bütün vakitlerinde Allahü teâlâyı zikretmek (hatırlamak, anmak) lâzımdır. Kalbde başka hiç bir şeye yer vermemelidir. Zikr yapmakta gevşeklik duyulursa, kalbin niçin dağıldığı nı araştırmalıdır. Bundan sonra kalbin cem’iyyetine çalışmalı ve boyun bükerek, ağlayarak, kalbdeki karartının gitmesi için Allahü teâlâya yalvarmalıdır. (İmâm-ı Rabbânî)

Namazda, ayakta iken secde yerine, rükûda iken ayaklara, secdede burun ucuna ve otururken iki ellere ve kucağına bakılır. Bu söylenenler yapılır ve gözler etrâfa kaymaz ise, namaz cem’iyyetle kılınmış olur. (İmâm-ı Rabbânî)

1. Güzellik.

Kadın ya malı, ya cemâli veya dîni için alı nır. Siz dîni için alınız. Malı için alan, malına kavuşamaz. Yalnız cemâl için alan cemâlinden mahrûm kalır. (Hadîs-i şerîf-Menâic-ül-İbâd)

2. Allahü teâlânın lütuf ve rızâ sıfatı.

Allahü teâlâ kıyâmet günü mahşer yerinde, kâfirlere ve günâhı olan mü’minlere, kahr ve celâl, sâlih olan mü’minlere ise lütuf ve cemâl sıfatiyle muâmele edecektir. (Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî).

3. Zât, yüz.

Resûlullah’ın mübârek cemâlini bir kere görmek ve biraz huzûrunda oturmak insanı öyle derecelere kavuşturur ki, bunlar başka türlü hiç bir şeyle ele geçmez. (Ebû Tâlib-i Mekkî)

4. Çirkinliği gidermek, vakar sâhibi olmak ve şükr etmek için nîmeti göstermek. Çirkinliğe, başkalarının iğrenmelerine, hakâret etmelerine sebeb olacak şeyleri yapmamak, bunları gidermek.

Cemâl için temiz, güzel giyinmek mübahdı r. Bunun için bulunduğu yerde âdet olan şeylerden haram olmıyan en iyilerini kullanmak lâzımdır. Gösteriş ve öğünmek için nîmeti göstermek, cemâl olmaz, kibir (büyüklenmek) olur. Nefsin zaîf, azgın olduğunu gösterir. (Seâdet-i Ebediyye)

Topluluk.

1. İbâdet etmek için bir araya gelen topluluk.

Cemâatle kılınan namaza, yalnız kılınan namazdan yirmi yedi kat fazla sevâb verilir. (Hadîs-i şerîf-Tirmizî)

Güzel bir abdest alı p, mescidlerden birine cemâatle namaz kılmak için gidenin, Allahü teâlâ her adımına bir sevâb yazar, her adımında amel defterinden bir günâhı siler ve Cennet’te onu bir derece yükseltir. (Hadîs-i şerîf-Et-Tergib vet-Terhîb)

Nâfile namazları cemâatle kılmak mekrûhtur. (İmâm-ı Rabbânî)

Ey kardeşim! Sizin için üç şeyi seviyorum. Kur’ân-ı kerîmi gece gündüz okumanızı, cemâate devâmınızı ve kötü işlere mâni olmanızı. (Abdullah ibni Avn)

Açıkta, gizlide her zaman Allahü teâlâdan kork. Beş vakit namazı cemâatle kıl. Harama yönelme. Böylece, Allahü teâlâya yakınlardan olursun. (Abdullah bin Dînâr)

Dünyâda, Allahü teâlânın sevdikleri ile berâber bulunmak ve cemâatle namaz kılmaktan daha lezzetli bir şey kalmadı. (Câkîr el-Kürdî)

2. Peygamber efendimiz ve Eshâbının bildirdiği hak yol üzere bulunan müslümanlar, Ehl-i sünnet vel-cemâat.

Şeytan, insanın kurdudur. Kenarda köşede kalmış, sürüden ayrılmış koyunu kurt yakaladı ğı gibi, şeytan da cemâatten ayrılanları yakalar. Sakın cemâatten ayrılmayınız. (Hadîs-i şerîf-Muhtasar fî İlm-il-Hadîs)

Cemâat rahmettir. Ayrılık azâbdır. (Hadîs-i şerîf-Müsned-i Ahmed bin Hanbel)

Cemâate yapışınız. Çünkü Allahü teâlâ bu ümmeti dalâlet üzere bir araya getirmez.

(Hadîs-i şerîf-Tirmizî)

Kim cemâatten bir karış ayrılırsa, İslâm ipini boynundan çıkartmıştır. (Hadîs-i şerîf-Müsned-i Ahmed bin Hanbel)

Cemâat-i İslâmiyye: Ebü’l-A’lâ el-Mevdûdî’nin Pakistan’da kurduğu bozuk teşkîlât.

Cemâat-i İslâmiyye reisleri, Ümmet-i Muhammediyye’yi parçalamak ve Ehl-i sünnetin dışında sapı k bir çığır açmak gâyesiyle yeni bir teşkîlât kurdular ve kendilerinden başkasının doğru yolda olmadığını söylediler. (Mevlevî Ebû Ahmed)

130 dirhem-i şer’îlik (436.8 gram) bir ağırlık ölçüsü birimi.

Abdestte ve gusülde, lüzûmundan fazla su kullanmak isrâf olup, haramdır. Sekiz rıtl su ile sünnete uygun gusledilebilir. Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem, bir müd (875 gr) su ile abdest alır, bir sa’ (4200 gram) su ile guslederdi. (İbn-i Âbidîn)

Sınır karakolu; İslâm dînini üstün kılmak, müslümanlardan kâfirlerin şerrini, zararını def etmek için düşman sınırında nöbet beklemek.

Allahü teâlâ Kur’ân-ı kerîmde meâlen buyurdu ki:

Ey îmân edenler! Din uğrundaki eziyetlere sabredin ve düşmanları nızla olan savaş larda üstün gelmek için sabı r yarışı yapın. Ribâtta bulunun ve Allah’tan korkun ki, felâh bulasınız. (Âl-i İmrân sûresi: 200)

Bir kimse, Allah için bir gece ribât bekler, müslümanları muhâfaza ederse, onların oruç ve namaz sevâbına kavuşur. (Hadîs-i şerîf-Taberânî)

Benim mescidimdeki namaz, on bin namaza, mescid-i harâm’daki bir namaz yüz bin namaza, ribât bölgesindeki namaz ise bir milyon namaza denktir. (Hadîs-i şerîf-Ebü’ş-Şeyh)

Pis, murdar.

Allahü teâlâ Kur’ân-ı kerîmde meâlen buyurdu ki:

Ey îmân edenler! İçki, kumar, (tapmaya mahsus) dikili taşlar, fal okları, ancak şeytanın amelinden birer rics’tir. Onun için bunlardan kaçının ki kurtulasınız. (Mâide sûresi: 90)

(Ey Resûlüm!) Deki: Bana vahy olunanlar (bildirilenler) içinde, yiyen bir kimsenin yiyeceği arasında dedi ğiniz gibi haram edilmi ş bir şey bulmuyorum. Yalnız haram olarak şunlar var: Leş, yâhut akıcı kan, yâhut domuz eti ki o şüphesiz ricstir… (En’âm sûresi: 145)

İrtidâd etme. İslâm dîninden çıkma. (Bkz. İrtidâd ve Mürted)

Riddet, niyyetle yâni kalbinden dinden çıkmaya karar vermekle yâhut küfr olan söz veya fiil ile İslâm’dan ilgiyi, alâkayı kesmek ile olur. (İmâm-ı Şa’rânî)

Ahkâm-ı İslâmiyye (İslâmî hükümler) dört büyük kısma ayrılı r. Bunlardan biri ukûbât yâni had denilen cezâlar olup, başlıca altı kısma ayrılmaktadır: Kısas, sarhoşluk, sirkat (hırsızlık), zinâ, kazf (iftirâ) (Bkz. İlgili maddeler) ve riddettir. (Ahmed Zühdü)

Kalb inceliği ve yumuşaklığı.

İslâm âlimleri, dîni, îmânı kuvvetlendiren ve ahlâkı güzelleştiren, şiirleri, kasîdeleri, ilâhîleri ve mevlidleri dinlemek; kalbdeki Allah sevgisini ve rikkati arttırır buyurmuşlardır. (Abdullah-ı Dehlevî)

Rikkat, her din ve kitabda, her selîm akıllı kişiler yanında makbûl görülmüştür. Çünkü ihsânlar, bağı şlamalar, hep bu rikkat ve merhametten doğar. Rikkatin aşırı derecede olanı yâni iş ve fikirlere zarar getirecek derecede olanı makbûl değildir. (Ahmed Rıfat)

Kalbin rikkat zamanlarında duâ etmelidir. İnsanın böyle zamanlarda yaptığı duâlar red olunmaz. (İbn-i Cezerî)

Şecâatten (yiğitlikten, kahramanl ıktan) hâsıl olan iyi huylardan birisi de; insanlarla olan münâsebetlerinde rikkatli olmaktı r. Bundan dolayı işlerinde ve hareketlerinde değişiklik, dargınlık ve kırgınlık olmamalıdır. İyilik yapmasını durdurmamalıdır. (Ali bin Emrullah)

Gösteriş, iki yüzlülük. Kendini olduğundan başka gösterme.

Allahü teâlâ Kur’ân-ı kerîmde meâlen buyuruyor ki:

Veyl (şiddetli azâb) namaz kılanlara ki, namazlarından gâfildirler. Namazı ehemmiyetsiz sayarlar. Riyâkarlık ederler. Namazlarını insanların yanında riyâ ile kılarlar. (Tenhâda yalnız kılınca terk ederler.) Zekât ve âriyet (ödünç) vermeyi de men ederler. (Mü’min sûresi: 4-7)

Dünyâda riyâ ile ibâdet edene, kıyâmet günü, ey kötü insan! Bugün sana sevâb yoktur. Dünyâda kimler için ibâdet ettin ise, sevâblarını onlardan iste denir. (Hadîs-i şerîf-Tebyîn-ül-Mehârim)

Riyâ sâhibinin üç alâmeti vardır. Yalnız iken tembeldir. İnsanlar arasında iken çalışkan ve hareketli görünür. Övüldüğü zaman çok çalışır. Zemmedildiği, kötülendiği zaman çalışmasını azaltır. (Hazret-i Ali)

İbâdetin âfeti; riyâ ile başkalarının işitmesi için ve Allahü teâlâdan başkası için yapmaktır. (Abdullah-ı İsfehânî)

Nefsin isteklerini yapmamak.

Riyâzet, verâ ve takvâ ile olur. Takvâ, haramlardan sakınmaktı r. Verâ, haramlarla birlikte, mübâhları ihtiyaçtan fazla kullanmaktan sakınmaktır. (Muhammed Hâdimî)

Peygamberlik için, insanda riyâzet ve mücâhede gibi bâzı ş artların bulunması veya buna elverişli olarak doğmak lâzım değildir. Allahü teâlâ, dilediğini seçerek, bunu ihsân eder. O, her şeyi bilir ve en iyisini yapar. (Seyyid Şerîf Cürcânî)

İnsanlar, riyâzet deyince, açlık çekmeği ve oruç tutmağı anladılar. Hâlbuki dînimizin emrettiği kadar yemek için dikkat etmek, binlerce sene nâfile oruç tutmaktan daha güç ve daha faydalıdı r. Bir kimsenin önüne lezetli tatlı yemekler konsa, iştihâsı olduğu hâlde ve hepsini yemek istediği hâlde, dînimizin emrettiği kadar yiyip, fazlasını bırakması, şiddetli bir riyâzettir ve diğer riyâzetlerden çok üstündür. Bir kimse, bin sene ibâdet etse ve sıkıntılı riyâzetler çekse ve sıkı mücâhede (nefse zor gelen şeyler) yapsa, eğer bir Peygamber-i zî-şâna uymamış ise, bütün bu çalışmalarının bir arpa kadar kıymeti olmaz. Çölde görülen serâb gibi, hiçbir şeye yaramaz. (İmâm-ı Rabbânî)

Bizim yolumuz riyâzet ve mücâhede çekme yolu değildir. Bizim yolumuz sohbet (berâber olma) yoludur. (İmâm-ı Rabbânî)

Çok açl ık ve çok uykusuzluk dimağı yorar. Hakîkatleri ve ince bilgileri anlamağı önler. Bunun için riyâzet çekenlerin keşifleri hatâlı olur. (Ubeydullah-ı Ahrâr)

Riyâzet ve nefsle mücâhede, hârika ve kerâmeti arttırır. Evliyânın sohbeti ise, kalbe zikri (Allahü teâlâyı hatırlamayı) yerleştirir. Peygamber efendimizin sünnet-i seniyyesine uymayı kolaylaştırır. (Seyfeddîn-i Fârûkî)

Evlenmeden bekâr yaşamayı tercih eden, dünyâdan yüz çevirip, insanlardan uzak yaşayan kimseler, râhibler. Hıristiyanlıkta sâdece ibâdetle meşgûl olan din adamları sınıfına verilen ad. Hıristiyan din adamları evlenmedikleri ve insanlardan uzak yaşadıkları için bu ad verilmiştir.

İnsanların îmân edenlere düş manlık bakımından en şiddetlisi, andolsun ki, yahûdîlerle Allah’a eş koşanları bulacaksın. Onların îmân edenlere sevgisi bakımından daha yakınını da andolsun “Biz nasrânîleriz” diyenleri bulacaksı n. Bunun sebebi şudur: Çünkü onların içinde keşiş ler (ilim ve ibâdetle meşgûl olanlar) ve ruhbanlar vardır. Şüphe yok ki onlar (hakkı îtirâf husûsunda o derece) büyüklenmek istemezler. (Mâide sûresi: 82)

İslâmiyet’te ruhbanlık yoktur. (Hadîs-i şerîf-Menâhic-ül-İbâd)

Papaslar herkese ruhbanlığı emrettiğinden, bunu önlemek için Muhammed sallallahü aleyhi ve sellem Eshâbının (Peygamber efendimizin arkadaşları) bekâr yaşamasını yasak etti. Bir hadîs-i şerîfte; (Nikâh yapmak benim sünnetimdir. Sünnetimi yapmıyan kimse benden değildir” buyurdu. Allahü teâlânın yolunda yalnız ruhbanlıkla yürünebilir düşüncesini gönüllerden çıkardı. (Saîdeddîn Fergânî)

İslâmiyet’in, meşakkat ve zarûret gibi sebeblere bağlı olarak, ibâdetlerde ve diğer işlerde tanıdığı izin ve kolaylık; azımetin zıttı.

Allahü teâlâ, azîmetle iş yapmayı sevdiği gibi, ruhsatla yapmayı da sever. (Hadîs-i şerîf-Mektûbât)

İslâmiyet’te bir işin yapılması  için iki yol vardır. Bunlardan biri ruhsat, diğeri azîmet yoludur. Kuvvetli, hâli elverişli olanın, azîmet ile amel etmesi efdaldir, daha iyidir. Güç olan işi yapmak nefse ağır gelir. Nefsi daha çok ezer, zayıflatır. İbâdetler nefsi zayıflatmak için, kırmak için emrolundu. Çünkü nefs, insanın ve Allahü teâlânın düşmanıdır. Onu zayıflatarak azmasını önlemek lâzımdır. Fakat büsbütün öldürülmez. Çünkü bedenin hizmetçisidir. Ahmak ve câhil hizmetçidir. Zayıf, hasta, sıkı şık halde olan kimsenin, ibâdetlerini işlerini terk etmemesi, ruhsat yolu ile yapması lâzımdır. (Abdülhakîm Arvâsî)

Ruhsatın sebebleri çoktur. Normal şartlar altında murdar eti (leş) yemek harâmdır. Fakat açlıktan ölüm ile karşı karşı ya gelen kimsenin, ölmeyecek kadar murdar eti yemesi mubâhtır, buna izin verilmiştir. Bu bir ruhsattı r. Bâzan zarûret ve meşakkat zamânında bile olsa, ruhsatı değil, güç ve zor olanı yapmak olan azîmeti yapmak daha iyidir. Meselâ, ölüm ile korkutulan kimsenin, îmânını gizlemesi ruhsat olduğu hâlde, gizlememesi azîmettir. Bâzan da ruhsatı yapmak daha iyi olur. Yolcunun oruç tutmaması böyledir. Yolcu, orucu tutarak hastalanır ölürse, günâha girer. (Serahsî, Abdülhakîm Arvâsî)

Îsâ aleyhisselâmın lakablarından (isimlerinden).

Muhammed aleyhisselâm Habîbullah (Allahü teâlânın sevgilisi)dir; İbrâhim aleyhisselâm Halîlullah (Allahü teâlânın dostu)dır. Mûsâ aleyhisselâm kelîmullah (Allahü teâlâ ile konuşan)dır, Îsâ aleyhisselâm ise Rûhullahtır. (Ahmed Cevdet Paşa)

Kıyâmet (yeniden diriliş) gününde hiçbir şeyin tâkât getiremiyeceği, Allahü teâlânın azâbı ndan başlar eğilir. Bütün halk (mahlûkât, yaratılmışlar) sıkıntı ve dehşet içinde şaşkın kalıp şefkat ararlar. İnsanlar Âdem aleyhisselâma, Nûh aleyhisselâma, İbrâhim aleyhisselâma gelip şefâat dilerler. Daha sonra da Îsâ aleyhisselâma gelerek; “Sen Rûhullah ve Allahü teâlânın kelîmesisin. Bize Rabbinin nezdinde şefâat eyle” derler. Îsâ aleyhisselâm onlara peygamberlerin en üstünü ve sonuncusu Muhammed aleyhisselâma gidiniz der. (İmâm-ı Gazâlî)

İki kişinin karşılı klı olarak, öldükten sonra sâhib olmaları şartıyla birinin malını diğerine bağışlaması yâni sen ölürsen evin benim olsun, ben ölürsem evim senin olsun şeklindeki hibe.

Rukbî hibe, tarafeynin (İmâm-ı a’zam ve İmâm-ı Muhammed’in (r.aleyhim)) ictihâdına göre bâtıldır (hükümsüzdür). Her biri ötekinin ölümünü beklemektedir. Mülk edinmeyi tehlike ve zarara ta’lik etmek (bağlamak) sahîh (doğru) değildir. (Abdullah-ı Mûsulî)

Ölü, kabre konduğu zaman, kendisine gelen melek.

İbn-i Mes’ûd’dan (r.anh) rivâyet olundu ki: Yâ Resûlallah! Ölü kabre konduğu vakit ilk karşılaşacağı şey nedir diye soruldu. Peygamberimiz sallallahü aleyhi ve sellem buyurdu ki:

“Ey İbn-i Mes’ûd! Bunu bana senden baş ka kimse sormad ı. Ancak sen sordun. Ölü kabre konulduğu vakit, önce bir melek seslenir. O meleğin ismi Rûmân’dır. Kabirlerin arasına girer. Der ki: “Yâ Abdellâh (Ey Allah’ın kulu)! Amelini yaz! O kimse der ki: “Benim burada ne kâğıdım, ne kalemim var. Ne yazayım?” O melek der ki: “Bu sözün kabûl edilmez. Senin kefenin kâğı dındır. Tükrü ğün mürekkebindir. Parmakların kalemindir.” Melek, kefeninden bir parça kesip verir. O kul, dünyâda her ne kadar yazı yazmak bilmese de, orada sevâbını ve günâhını âdetâ o bir günde işlemiş gibi yazar. Bundan sonra, melek yazdığı kefen parçasını dürer. O ölünün boynuna asar.” Bunları buyurduktan sonra Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem efendimiz; “Her insanın yaptığı işleri gösteren sahîfelerini boynunda kıldık” meâlindeki İsrâ sûresinin on üçüncü âyet-i kerîmesini

1.Hak, doğru yol. Allahü teâlânın birliği (tevhid) inancı.

Kur’ân-ı kerîmde meâlen buyruldu ki:

(Cinlerden bir topluluk) dediler ki:Biz, rüşde ulaşt ıran benzeri görülmemiş bir Kur’ân dinledik. Biz de O’na îmân ettik. Bundan sonra Rabbimize aslâ hiçbir şeyi ortak koşmayacağız.” (Cin sûresi: 1,2)

2. Aklın kuvvetli ve tamam olması. Malını dînin ve aklın beğendiği yere sarf etmek, boş yere harcamamak, telef etmemek.

Çocuk âkıl-bâliğ olunca yâni iyiyi kötüden ayırabilme ve evlenecek, erginlik çağına gelince, malını kullanmaya hak kazanır. Rüşdü görülmezse, malı yirmi beş yaşı na kadar kendisine teslim edilmez. İki imâma (İmâm-ı Ebû Yûsuf ve İmâm-ı Muhammed’e) ve diğer üç mezhebe (Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelî) göre, rüşdü görülmedikçe ihtiyarlasa dahi malı kendisine verilmez. Onun malından hâkimin izin verdiği kimse tasarruf eder, kullanır. (İbn-i Âbidîn)