İstanbul Ticaret Odası’nın 125. Yılı anısına İlber Ortaylı’nın genel danışmanlığı altında hazırlanan kollektif bir eserdir. Toplam 327 sayfa olup, İstanbul’da 2009 yılında yayımlanmıştır.
Farklı yazarların makalelerinden oluşturulan kitap, dört ana bölümden meydana getirilmiştir. İlk kısımda Tarih-Ticaret-İstanbul ana başlığı altında, tarihte İslam ve doğu coğrafyasında ticaretle ilgili genel bilgiler verilmiştir. Bu genel girişin ardından İlber Ortaylı’nın “Osmanlı Barışı-Fatih’in İstanbul’u” başlıklı yazısı yer alır. Ortaylı, Fatih’in çok dinli, farklı kültür ve siyasî geleneklerden gelen yeni oluşumda, sosyal barışı sağlama yöntemi ile ilgili bilgiler verir. O, birinci Roma çok tanrılı, ikincisi Hıristiyandır. Üçüncüsü Müslüman olamaz mı, sorusunu sorar. Zira cihan devleti olma sadece dinle değil, hukukla, müesseselerle, halkın yaşayışı ve kültürle gerçekleşecektir. Ardından, Fatih dönemine kadar Anadolu’da ticaret konusunda bilgi verildikten sonra Cengiz İlhan’ın “Mecelle ve Hukuk Kültürümüz” başlıklı yazısı yer alır. Çağdaş ve yazılı kültürün temel kaynaklarından biri sayılan Mecelle ile ilgili yazının ardından “Yükselen İmparatorluğun Değişen Tarihi” başlığı altında; kapitülasyonlar, ticarî gelişmeler hakkında bilgi verilir. Bundan sonra Mehmet Genç’in “Osmanlı Esnafı ve Devlet” başlıklı yazısı yer alır. Genç, esnaf teşkilatlarında yönetimi oluşturma şekli hakkında bilgi verir. Bundan sonra yer alan imzalı yazı, “İmparatorluk Ekonomisi ve İstanbul” başlıklı Halil İnalcık’ın makalesidir. Tercüman vb. adlarla yabancı elçiliklerle irtibat kuran Gayrimüslim ticaret erbabının, devlet için tehlikesinin fark edildiğini belirten İnalcık, karşı tedbir çabaları hakkında bilgi verir.
Koloğlu, ilk Türkçe gazetelerden olan Vakayi‘-i Mısriye, Takvim-i Vekayi‘, Ceride-i Havadis, Tasvir-i Efkâr gibi gazeteler ve onların ticarî durumla ilgili yayınları hakkında bilgi verir.
Eserin “İmparatorluktan Cumhuriyete” başlıklı kısmında, Jön Türkler, İttihat ve Terakki ile birlikte imparatorluğun sonu ve cumhuriyet konusu değerlendirilir. Ahmet Güner Sayar, “Modernizasyon Gerçeği Karşısında Osmanlı İktisat Düşüncesinin Dönüşümü” başlığı altında kültürel değişimin özü hakkında bilgi verir. Ardından kuruluşundan çok partili döneme kadar İstanbul Ticaret Odası’nın tarihî gelişimi anlatılır. Dersaâdet Ticaret Odası Gazetesi gibi bazı yayınlardan alıntılara da yer veren eser, “Dışa Açılan Türkiye” ana başlığı altında Menderes’ten Özal’a ekonomi, ticaret, planlı kalkınma ve 1980 sonrası hakkında bilgi verilir.
Kitabın son kısmı İstanbul Ticaret Odası’na ayrılmıştır. Odanın, görev anlayışı, yönetiminde yer alan şahsiyetler, fotoğrafları ile Kronolojik İTO Tarihi ile eserin Kaynakçası verilir.
Caner ARABACI