Ramazan aylarında ve dinî bayramlarda geceleri çift minareli camilerde minareler arasına çekilen iplere kandiller asarak ışıklı yazı yazıya veya resim panosuna mahya, bu işi yapan meslek erbabına mahyacı denirdi. Mübarek gün ve gecelerde halkın rahatça ibadetini yapabilmesi için gece boyu açık kalan camilerde kandil yakılması İslamiyetin ilk dönemlerine kadar gitmektedir.
Dikili direkler arasına gerilmiş iplere kandil astırma geleneği, sonradan Osmanlı icadı olan minareler arasına ipler ve kandillerle mahya kurulmasına ilham verdiği düşünülmektedir. Osmanlılar döneminde ilk mahyanın ne zaman kurulduğu bilinmemekle birlikte 1578 yılında İstanbul’a gelen Schweigger adlı Alman seyyahın seyahatnâmesinde yer alan bir tasvirde minareler arasında mahyalar bulunması, bu tarihten önce mahyacılığın mevcut olduğunu gösterir. III. Murad’ın mevlid kandilinde Regaib ve Berat gecelerinde olduğu gibi minarelerin kandillerle donatılmasını içeren tezkeresi mahyacılık geleneğine resmiyet kazandırmıştır.
Mahyaların en güzel örneklerine İstanbul’daki selâtin camilerde rastlanılmaktaydı. Ramazan ayında İstanbul camilerinde kurulan mahyalarda çoğunlukla Feth süresinin ilk ayeti yazılırdı. Mahyaların kurulması oldukça zor ve meşakkatliydi. Bu meslek genelde babadan oğula geçmekteydi. Mahyacılar ramazan ayında bir ay çalışıp yılın geri kalan kısmında çırak yetiştirerek geçirirlerdi. İstanbul Fatih’te bir sıbyan mektebinde onlar için ayrılmış odaları bulunuyordu. Günümüzde de mübarek günlerde, ramazan ayında ve bayramlarda mahyacılar eski geleneklere uygun şekilde camilere yazılar ve resimli panolar yapmaktadırlar.
M. Murat ÖNTUĞ
KAYNAKÇA
Serkan Özburun, Kaybolan Meslekler, İstanbul 2006, s. 149; Nebi Bozkurt, “Mahya”, DİA, XXVII, İstanbul 2003, s. 396-398.