Osmanlı iktisadî ve sosyal tarihi adına birçok çalışması bulunan Suraiya Faroqhi’nin bu eseri, 1480-1820 yılları arasında Osmanlı şehirlerinde sosyal yaşam ile iktisadî hayatı anlatan on üç makalenin bir araya getirilmesiyle oluşmuştur.
Eserin ihtiva ettiği “The Anatolian Towns and its Place within the Administarive Structure of Ottoman State (1500-1590)” adlı makalede, XVI. yüzyılda Osmanlı idaresinde Anadolu kentleri, onu ortaya çıkaran cami, çarşı, bedesten, okul gibi yapılar ve bu kentlerin İstanbul ile olan ilişkileri ele alınır. “Towns, Agriculture and the State in Sixteenth Century Ottoman Anatolia” adını taşıyan makalede, XVI. asırda Osmanlı toprakları üzerinde ticarî faaliyetlerin ve iletişimin nasıl gerçekleştiğine ve ayrıca kentler ve köyler arasındaki ticaret yollarına ve uzaklıklarına değinilir. “The Fieldglass and the Magnifing Lens: Ottoman studies of Crafts and Craftmen” adlı makalede ise Osmanlı topraklarında bulunan zanaat faaliyetlerinden bahsedilir ve zanaatkârların envanteri çıkarılır. Bunun yanında Avrupalı ve Osmanlı tüccarlarının birbirleri arasında gerçekleşen ticarî rekabetten ve bunun yanında sanayileşmenin Osmanlı esnafını nasıl zayıflattığından bahsedilir. “Ottoman Guilds in the Late Eighteenth Century: The Bursa Case” adlı makalede, XVIII. yüzyılın sonlarında Bursa örneğinden yola çıkarak Osmanlı Devleti’ndeki lonca teşkilatının kurumları, işleyişi ve hükümet ile bu kurumların ilişkileri işlenir. Bunun yanında Lonca teşkilatlarının Bursa’da vakıflar kurdukları ve bu vakıfların tacirlere ekonomik olanak sağladıkları ile ilgili bilgiler de verilir.
Bursa şehrinde ticarî faaliyetlerde bulunan diğer etnik unsurlar ve farklı bölgelerden gelen ipek kumaşların Bursa’da nasıl satıldığı ile ilgili bilgiler, “Bursa at the Crossroads: Iranian Silk, European Competilion and Local Economy 1470-1700” adlı makalede yer alır. Burada ayrıca coğrafî keşifler sonucu Avrupa’nın Uzak Doğu ile direkt olarak iletişime geçmesinden sonra Anadolu ticaret sektörünün yaşadığı sıkıntılara da işaret edilir. “Long – Term Change and the Ottoman Construction Site: A Study of Builders’ Wages and Iron Prices” adlı makalede, inşatta çalışan işçilerin aldıkları ücretler ve dönemin demir fiyatları üzerine yoğunlaşılır. Makalenin sonunda işçi ücretleri ve inşaatta kullanılan malzemelerin fiyat listesi ayrıntılı olarak gösterilir. “Merchant Network and Ottoman Craft Production (l6-l7th Centuries)” adlı makalede, Osmanlı ticareti içerisinde tüccarların ve zanaatkârların faaliyetleri anlatılır. “The Business of Trade: Bursa Merchants in the l480” adını taşıyan makalesinde Faroqhi, tereke defterlerini kaynak edinerek Bursa’da faaliyet gösteren tüccarların mal varlıkları hakkında bilgi verir. “Trade and Traders in 1660s İskenderun” adlı makalede ise 1660’lı yıllarda gümrük vergilerini gösteren belgelerden yararlanarak bu şehrin ticarî yapısı hakkında önemli bilgiler sunar.
Evliya Çelebi’nin hac yolculuğu sırasında gördüğü şehirlerin durumu ve ticarî faaliyetleri hakkındaki anlatımları, “Red Sea Trade and Communications as Observed by Evliya Çelebi (1671-72)” adlı makalenin ana kaynağını oluşturur. “Seventeenth Century Agricultural Crisis and the Art of Flute Playing: The Worldly Affairs of the Mevlevi Dervishes (1595-1652)” adlı makalede, XVII. asırda zaviyelerin tarımsal üretiminin sekteye uğramasından ne denli etkilendiği irdelenmeye çalışılır. XVII. Asırda gerçekleşen tarımsal üretimdeki krizin neden olduğu göçlerin Osmanlı şehirlerine etkisi, “A Great Foundation in Difficulties: Or some Evidence on Economic Contraction in the Ottoman Empire of the Mid – Seventeenth Century” adlı makalede irdelenir.
Bu krizlerin Osmanlı vakıf sistemine etkisi, Mahmud Paşa vakfının XVI ve XVII. asırlardaki belgelerinin kıyaslanmasıyla ortaya konulur. “Wealth and Power in the Land of Olives: the Economic and Potilical Activities of Müridoğlu Hacı Mehmed Ağa, Notable of Edremit” adlı makalede ise Anadolu topraklarında siyasî ve ekonomik bir güç olarak ortaya çıkan ayanlar, Erdemit’te bulunan Müridoğlu Hacı Mehmed Ağa örneği üzerinden anlatılmaya çalışılır.
H. Mustafa ERAVCI