MS 90-110 yılları arasında derlendiği düşünülen Yuhanna İncili, ri vayet İncillerinin sonuncusu olarak bilinmektedir. Genel kanaate göre Yuhanna, İncilini meydana getirirken kendinden önceki hiçbir yazıyı doğrudan kaynak olarak kullanmamıştır. Aksine o kendi teolojik anlayı şı doğrultusunda İsa’nın hikayesini şekillendirerek okuyucusuna sun muştur. Bu nedenle diğer rivayet İncillerinden oldukça farklı bir muhte vaya sahiptir.
Yuhanna İncili, sinoptik İncillerden (Markus, Matta ve Luka) ol dukça farklı bir İsa portresi çizmektedir. Sinoptiklerde İsa sık sık çeşitli dini kıssalar anlatan ve vecizeli özdeyişlerde bulunan hikmetli bir zat gibi sunulurken Yuhanna’da monolog tarzında oldukça uzun konuşmalar yapan bir eğitimci gibi takdim edilmektedir. Yine Sinoptiklerde İsa, Tanrı’nın egemenliğinden bahsederken Yuhanna’da çoğunlukla kendi şahsından ve Baba Tanrı ile ilişkisinden bahsedilmektedir. Yine sinop tiklerde çeşitli iyileştirme ve kötü ruhları kovma eylemlerinde bulunur ken Yuhanna’da sadece kendi otoritesine yönelik “alametler/işaretler” gösterdiğinden bahsedilmektedir. Ayrıca Yuhanna, İsa’nın vaftizini ön görmesine rağmen ondan bahsetmemektedir. İsa’nın çölde şeytan tara fından test edilmesiyle ilgili herhangi bir bilgi de verilmemektedir. Gett semane ve son akşam yemeği olayları ise tamamıyla yeni bir format içinde okuyucuya sunulmaktadır.
Yuhanna İncili sinoptiklerle mukayese edildiğinde kronolojide de oldukça çelişikler bulunmaktadır. Örneğin sinoptiklerde tek bir Fı sıh’tan bahsedilirken Yuhanna’da üç Fısıh yer almaktadır. Mabet olayı nın Markus İncilinde İsa’nın acı ve ıstırap çektiği hafta başı meydana geldiği nakledilirken Yuhanna’da bu olayın İsa’nın umumi vekilliğinin başında meydana geldiği ifade edilmektedir. Yine çarmıh hadisesinin si noptik İncillerde Fısıh günü meydana geldiği ifade edilirken Yuhan na’da bu olayın Fısıh kuzusunun boğazlandığı Fısıh arifesi meydana geldiği belirtilmektedir. Sinoptiklerde İsa’nın kendi öğretisini halka teb liğ etmeye Yahya’nın tutuklanmasından sonra başladığı söylenirken Yu hanna’ da İsa’nın daha Yahya aktif olarak öğretide bulunurken İsa’nın kendi öğretisini halka anlatmaya başladığı ileri sürülmektedir.
Yuhanna İncilinde anlatılan öyküler bu İncilin genel muhtevasına uygun bir şekilde dizayn edilerek okuyucuya sunulmaktadır: İsa’nın bir düğünde suyu şaraba çevirmesi (Yuhanna 2:1-11); İsa’nın bir kişinin Tanrı’nın egemenliğini tecrübe etmesi için ikinci defa yukarıdan yani ruhtan dünyaya gelmesi gerektiğini öğrettiği Nicodemus ile olan diyalo ğu (Yuhanna 3:3-6); İsa’nın, kuyudan su çekmeye gelen ve sonsuza dek insanın susuzluğunu giderecek su olduğunu öğrenen Samiriyeli bir ka dınla diyalogu (Yuhanna 4: 7-14). Bunların dışında Yuhanna sinoptik İncillerin İsa’sı ile hiçbir şekilde alakası olmayan birçok değişik konu ile ilgili uzun söylemlere yer vermektedir. Zira Yuhanna İncilinde İsa gez ginci bir vaiz ve hikmet peygamberinden ziyade ilahi özeliğe sahip bi linçli bir Mesih olarak sunulmaktadır. Ayrıca Yuhanna’da İsa fakirlere, sakatlara ve dinsel olarak dışlanmış kişilere hemen hemen hiç ilgi gös termemektedir. Çünkü bu İncil de İsa’nın beşeriliği tamamen ihmal edilmiş durumdadır. İşte bundan dolayıdır ki gelecek bölümlerde hakkında detaylı bilgi vereceğimiz tarihin İsa’sının ortaya konmasına yönelik araştırmalarda bu İncilin sunduğu bilgiler oldukça az kullanılmakta, hatta hemen hemen hiç kullanılmamaktadır.
Prof. Dr. Mahmut Aydın